Rusteloze benen syndroom: Vervelende gevoelens in onderbenen

Het rusteloze benen syndroom is een neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door een onbedwingbare drang om de benen te bewegen. Deze aandoening veroorzaakt onaangename gevoelens in de onderbenen, vooral in rust en tijdens de nacht, wat kan leiden tot ernstige slaapstoornissen. De diagnose wordt vaak niet of verkeerd gesteld omdat er geen specifieke testen beschikbaar zijn om de aandoening vast te stellen. Hoewel zelfzorgmaatregelen en medicijnen verlichting kunnen bieden, blijft deze chronische aandoening soms moeilijk te behandelen, wat de kwaliteit van leven kan beïnvloeden.

• Synoniemen van de aandoening
• Epidemiologie van het rusteloze benen syndroom
• Oorzaken van de aandoening
• Risicofactoren voor het rusteloze benen syndroom
• Symptomen: Onaangename gevoelens in de onderbenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties: Slaapstoornissen
• Preventie van het rusteloze benen syndroom

Synoniemen van de aandoening

'Anxietas tibiarum' is de medische term voor het rusteloze benen syndroom. Soms wordt ook de Engelse term 'restless legs' gebruikt, of de Franstalige benaming 'inquiétude des jambes'. Een andere naam voor deze aandoening is 'de ziekte van Willis-Ekbom'. Via zoekopdrachten op internet komt de term 'rustelozebenensyndroom' vaak voor, maar volgens het medisch zakwoordenboek van Coëlho is de correcte term 'rusteloze benen syndroom'.

Epidemiologie van het rusteloze benen syndroom

Tussen de 5 en 10% van de volwassenen krijgt te maken met het rusteloze benen syndroom. Beide geslachten kunnen worden aangetast, maar vrouwen hebben vaker last van deze aandoening. De ziekte kan op elke leeftijd voorkomen, zelfs bij jonge kinderen. De meeste patiënten zijn echter van middelbare leeftijd of ouder.

Oorzaken van de aandoening

Het rusteloze benen syndroom kan verschillende oorzaken hebben. Genetische factoren spelen mogelijk een rol, aangezien bij meer dan de helft van de patiënten een familielid met dezelfde aandoening bekend is. Er wordt gedacht dat de aandoening verband houdt met een verstoring in het gebruik van dopamine in de hersenen, een neurotransmitter die helpt bij het reguleren van spierbewegingen. Daarnaast kan de ziekte sneller ontstaan in combinatie met bepaalde aandoeningen en omgevingsfactoren.

Risicofactoren voor het rusteloze benen syndroom

Aandoeningen

Diverse medische aandoeningen kunnen de ontwikkeling of verergering van het rusteloze benen syndroom bevorderen, waaronder:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• Anemie (bloedarmoede), vooral ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• Avitaminose (ziekte veroorzaakt door gebrek aan vitaminen, vaak door een eenzijdige voeding)
• Circulatiestoornissen
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening gekenmerkt door verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• Diabetes (suikerziekte)
• Chronische nierziekte
• Schildklieraandoeningen
• Een zwangerschap (vooral in het laatste trimester; de symptomen verdwijnen vaak binnen een maand na de bevalling)
• Foliumzuurdeficiëntie
• Ijzerdeficiëntie
• Magnesiumdeficiëntie
• Multiple sclerose
• Nierfalen
• Perifere neuropathie (schade aan perifere zenuwen met pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten)
• Polyneuropathie (verminderd pijngevoel, verlamming, prikkelingen en tintelingen in handen en voeten)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed)
• Vitamine B12-tekort

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren die de kans op het ontwikkelen van het rusteloze benen syndroom kunnen verhogen, zijn onder meer:
Het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak (roken)
Slaapgebrek, wat de symptomen kan verergeren
Bepaalde medicijnen, zoals anti-emetica (medicatie tegen misselijkheid), antipsychotica, bepaalde antidepressiva, calciumantagonisten (medicatie bij hart- en vaataandoeningen), bètablokkers (medicatie om de hartslag en bloeddruk te verlagen) en antihistaminica (geneesmiddelen bij allergieën)
Frequent bloeddonatie

Symptomen: Onaangename gevoelens in de onderbenen

De symptomen van het rusteloze benen syndroom variëren van mild tot ondraaglijk en zijn meestal het ergst in rust, met name 's nachts of bij het zitten. De frequentie van de symptomen kan variëren; sommige mensen ervaren altijd klachten in rust, terwijl anderen de symptomen af en toe hebben.

Patiënten ervaren vaak onaangename sensaties, vooral in de kuiten en onderbenen. Deze kunnen variëren van borrelend, brandend, jeukend, kloppend, kriebelend, knagend, kruipend, tintelend, trekkend, pijnlijk tot schroeiend. Soms kunnen deze gevoelens zich uitbreiden naar de bovenbenen, armen, voeten of andere lichaamsdelen. Er is een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen (bevende benen), wat tijdelijk verlichting kan bieden. De symptomen duren meestal ongeveer een uur en kunnen soms gepaard gaan met nycturie (nachtelijk plassen).

Diagnose en onderzoeken

Het stellen van de diagnose rusteloze benen syndroom kan uitdagend zijn, vooral wanneer de symptomen mild zijn. Er zijn geen specifieke medische testen beschikbaar om de aandoening te bevestigen. De diagnose wordt gesteld op basis van de symptomen, de medische voorgeschiedenis, eventuele familiegeschiedenis van de ziekte, medicijngebruik en de aanwezigheid van andere symptomen of medische aandoeningen. Bloedonderzoek en soms een slaaponderzoek (polysomnografie) kunnen worden uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Zelfzorg

Balans van lichaam en geest
Yoga en meditatie kunnen sommige patiënten helpen bij het ontspannen van lichaam en geest. Geestelijke stimulatie door activiteiten zoals kaartspelen, kruiswoordpuzzels, lezen, computerwerk, breien of zinvolle gesprekken kan ook nuttig zijn. Deze activiteiten bieden afleiding, wat vooral belangrijk kan zijn voor patiënten die zich angstig voelen bij het vooruitzicht van langdurig stilzitten, bijvoorbeeld tijdens een bioscoopbezoek.

Benen
Andere niet-medicamenteuze behandelingen voor het rusteloze benen syndroom omvatten elektrische stimulaties van de voeten en tenen, beenmassages, warme baden en het toepassen van warme of koude kompressen op de benen. Sommige patiënten vinden verlichting door een stuk zeep mee te nemen naar bed en dit tussen of bij de benen te plaatsen. Zeep bevat oliën en chemische verbindingen die verdampen en de bloedvaten verwijden, wat de symptomen kan verlichten.

Drank
Sommige dranken, zoals maanzaadthee (dat sporen van opiaten bevat) en tonic, kunnen bij bepaalde patiënten de symptomen verlichten.

Levensstijl
Veranderingen in levensstijl kunnen ook nuttig zijn. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals stretchoefeningen en licht joggen, een regelmatig slaappatroon en het minderen of stoppen met het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak zijn aan te raden. Een gezonde voeding met voldoende eiwitten, essentiële vetten, vitaminen en mineralen kan helpen om voedingstekorten die samenhangen met het rusteloze benen syndroom te verhelpen. Dit omvat groene bladgroenten, vlees, bonen, zaden en vruchten die hoogwaardige eiwitten bevatten, evenals ijzer, calcium, magnesium en B-complex vitaminen. Voedingsmiddelen zoals spinazie, snijbiet, pompoenpitten, amandelen, zwarte bonen, donkere chocolade, avocado, bananen en vijgen zijn ook nuttig. Probiotica in de vorm van kefir of yoghurt zijn bovendien een uitstekende keuze.

Seks
Onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Sleep Medicine in 2011 suggereert dat seksuele opwinding de symptomen kan verlichten, mogelijk door een vorm van mentale afleiding.

Slapen
Het evalueren van de bedpositie en het kiezen van los beddengoed kan bijdragen aan een betere nachtrust. Probeer ook een regelmatig slaappatroon aan te houden.

Professionele medische zorg
Het behandelen van onderliggende aandoeningen kan de symptomen van het rusteloze benen syndroom verlichten. De arts kan ook het medicijngebruik van de patiënt beoordelen en indien nodig stoppen met medicijnen die de symptomen veroorzaken of verergeren. Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar voor de behandeling van het rusteloze benen syndroom, maar niet alle patiënten reageren hierop. Sommige patiënten ervaren verbetering, terwijl anderen geen verschil merken of zelfs verergering van de symptomen ondervinden. Soms verliest een effectief medicijn na verloop van tijd zijn werking, wat kan leiden tot terugkeer van de symptomen.

Medicijnen die kunnen worden ingezet voor de behandeling van het rusteloze benen syndroom zijn onder andere:

• Anti-epileptica
• Benzodiazepinen (bruikbaar bij slaapstoornissen, maar kunnen soms sufheid veroorzaken)
• Dopaminerge geneesmiddelen (die inwerken op de neurotransmitter dopamine in de hersenen)
• Ijzerzout
• Narcotische pijnstillers
• Opioïden
• Presynaptische alfa-2-adrenerge agonisten

Prognose

Hoewel het rusteloze benen syndroom niet levensbedreigend is, kan het de kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloeden. De symptomen kunnen progressief worden naarmate de patiënt ouder wordt. Ouderen hebben vaak meer last van slaapstoornissen als gevolg van deze aandoening.

Complicaties: Slaapstoornissen

De ernst van de symptomen kan leiden tot significante slaapstoornissen, wat de kwaliteit van leven verder kan aantasten. Dit kan resulteren in slaperigheid overdag, angst, depressie, verwardheid en concentratieproblemen. Bovendien kan het voor sommige patiënten problematisch zijn om lange tijd in een auto of vliegtuig te zitten.

Preventie van het rusteloze benen syndroom

Preventie van het rusteloze benen syndroom richt zich vooral op het voorkomen van de ontwikkeling van symptomen en het verminderen van risicofactoren. Hoewel niet alle gevallen van rusteloze benen volledig kunnen worden voorkomen, kunnen onderstaande maatregelen helpen om de kans op het ontwikkelen of verergeren van de aandoening te verkleinen:

Gezonde levensstijl

• Eet een evenwichtig voedingspatroon rijk aan eiwitten, vitaminen en mineralen. Zorg voor voldoende inname van ijzer, calcium, magnesium en B-complex vitaminen. Voedingsmiddelen zoals spinazie, amandelen, zwarte bonen, en avocado’s kunnen bijdragen aan een betere gezondheid van de benen.
• Regelmatige lichaamsbeweging zoals stretchoefeningen en licht joggen kan helpen bij het voorkomen van symptomen.
• Beperk of vermijd het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak. Deze stoffen kunnen de symptomen verergeren.
• Zorg voor voldoende slaap door een regelmatig slaappatroon aan te houden en een comfortabele slaapplek te creëren. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie.

Behandel onderliggende aandoeningen

• Controleer en behandel eventuele onderliggende medische aandoeningen zoals bloedarmoede, diabetes, nierziekten, en schildklieraandoeningen. Het effectief beheren van deze aandoeningen kan helpen om de symptomen van het rusteloze benen syndroom te verminderen.
• Zorg voor een gezond ijzergehalte door regelmatig bloedonderzoek en eventueel supplementen, indien nodig, zoals ijzerzouten.

Vermijd risicofactoren

• Beperk roken en het gebruik van alcohol, omdat deze gewoonten kunnen bijdragen aan het verergeren van de symptomen.
• Wees voorzichtig met het gebruik van bepaalde medicijnen zoals anti-emetica, antidepressiva en bètablokkers die de symptomen kunnen verergeren. Overleg met een arts voordat je begint of stopt met medicatie.

Regelmatige medische controle

• Houd regelmatig contact met je arts om je symptomen te monitoren en eventuele veranderingen in je gezondheidstoestand tijdig te bespreken. Dit kan helpen bij het vroegtijdig identificeren van risicofactoren en het aanpassen van je behandeling indien nodig.

Lees verder

• Complicaties diabetes mellitus: Slaapproblemen
• Trillende benen: Oorzaken van beentremoren
• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Jeukende benen: Oorzaken van jeuk aan been of benen
• Jeuk op onderbenen: Oorzaken van jeukende huid op onderbeen