Rusteloze benen syndroom: Vervelende gevoelens in onderbenen

Het rusteloze benen syndroom is een neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door een onbedwingbare drang om de benen te bewegen. Deze aandoening veroorzaakt onaangename gevoelens in de onderbenen, vooral in rust en tijdens de nacht, wat kan leiden tot ernstige slaapstoornissen. De diagnose wordt vaak niet of verkeerd gesteld omdat er geen specifieke testen beschikbaar zijn om de aandoening vast te stellen. Hoewel zelfzorgmaatregelen en medicijnen verlichting kunnen bieden, blijft deze chronische aandoening soms moeilijk te behandelen, wat de kwaliteit van leven kan beïnvloeden.

• Synoniemen van de aandoening
• Epidemiologie van het rusteloze benen syndroom
• Mechanisme
• Oorzaken van de aandoening
• Risicofactoren voor het rusteloze benen syndroom
• Risicogroepen
• Symptomen: Onaangename gevoelens in de onderbenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties: Slaapstoornissen
• Preventie van het rusteloze benen syndroom
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met rusteloze benen syndroom
• Verbeter je slaapgewoonten
• Beperk cafeïne en alcoholinname
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging
• Gebruik therapeutische technieken voor verlichting
• Raadpleeg je arts voor medische behandeling
• Misvattingen rond rusteloze benen syndroom
• Rusteloze benen syndroom is slechts een teken van nervositeit
• RLS treft alleen ouderen
• Bewegen verergert de symptomen van RLS
• RLS is alleen hinderlijk, maar niet ernstig
• Er zijn geen behandelmogelijkheden voor RLS
• RLS wordt veroorzaakt door een tekort aan lichaamsbeweging

Synoniemen van de aandoening

'Anxietas tibiarum' is de medische term voor het rusteloze benen syndroom. Soms wordt ook de Engelse term 'restless legs' gebruikt, of de Franstalige benaming 'inquiétude des jambes'. Een andere naam voor deze aandoening is 'de ziekte van Willis-Ekbom'. Via zoekopdrachten op internet komt de term 'rustelozebenensyndroom' vaak voor, maar volgens het medisch zakwoordenboek van Coëlho is de correcte term 'rusteloze benen syndroom'.

Epidemiologie van het rusteloze benen syndroom

Het rusteloze benen syndroom (RBS) is een veelvoorkomende aandoening die wordt gekarakteriseerd door een onaangenaam gevoel in de benen en een onweerstaanbare drang om ze te bewegen, meestal wanneer de persoon in rust is, zoals bij het zitten of liggen. De prevalentie varieert wereldwijd, maar men schat dat ongeveer 5-15% van de bevolking er last van heeft. Het komt vaker voor bij volwassenen en is over het algemeen meer uitgesproken bij vrouwen dan bij mannen.

Leeftijd en geslacht
RBS kan op elke leeftijd voorkomen, maar het wordt vaker gezien bij mensen boven de 40 jaar. Het is zeldzaam bij kinderen, maar kan zich wel in de vroege jeugd ontwikkelen. De aandoening is meer prevalent bij vrouwen, met sommige studies die aangeven dat vrouwen twee keer zoveel kans hebben om het te ontwikkelen als mannen.

Genetische factoren
Er is een erfelijke component, aangezien RBS vaak voorkomt bij mensen die familieleden hebben die ook de aandoening hebben. Onderzoekers hebben genetische mutaties geïdentificeerd die geassocieerd zijn met het syndroom, vooral in gevallen van vroegtijdig optredende RBS.

Mechanisme

De precieze oorzaak van RBS is nog niet volledig begrepen, maar het wordt gedacht te ontstaan door een verstoring van de dopaminerge systemen in de hersenen. Dopamine is een neurotransmitter die belangrijk is voor de regulatie van beweging, en een tekort aan dopamine kan leiden tot de oncontroleerbare bewegingen van de benen die kenmerkend zijn voor het syndroom.

Neurologisch mechanisme
RBS wordt geassocieerd met een disfunctie van de hersenstructuren die betrokken zijn bij het motorische systeem, vooral in de basale ganglia, een gebied dat een cruciale rol speelt in beweging. Een verstoring van de dopamineproductie in dit gebied zou de oorzaak kunnen zijn van de onwillekeurige drang om de benen te bewegen.

Ijzertekort en RBS
Er is ook een verband aangetoond tussen ijzertekort en RBS. Het tekort aan ijzer kan de werking van dopamine in de hersenen verstoren, waardoor de symptomen van het syndroom verergeren. Dit verklaart waarom sommige patiënten verbetering ervaren na ijzersuppletie.

Oorzaken van de aandoening

Het rusteloze benen syndroom kan verschillende oorzaken hebben. Genetische factoren spelen mogelijk een rol, aangezien bij meer dan de helft van de patiënten een familielid met dezelfde aandoening bekend is. Er wordt gedacht dat de aandoening verband houdt met een verstoring in het gebruik van dopamine in de hersenen, een neurotransmitter die helpt bij het reguleren van spierbewegingen. Daarnaast kan de ziekte sneller ontstaan in combinatie met bepaalde aandoeningen en omgevingsfactoren.

Risicofactoren voor het rusteloze benen syndroom

Aandoeningen
Diverse medische aandoeningen kunnen de ontwikkeling of verergering van het rusteloze benen syndroom bevorderen, waaronder:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• Anemie (bloedarmoede), vooral ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• Avitaminose (ziekte veroorzaakt door gebrek aan vitaminen, vaak door een eenzijdige voeding)
• Circulatiestoornissen
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening gekenmerkt door verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• Diabetes (suikerziekte)
• Chronische nierziekte
• Schildklieraandoeningen
• Een zwangerschap (vooral in het laatste trimester; de symptomen verdwijnen vaak binnen een maand na de bevalling)
• Foliumzuurdeficiëntie
• Ijzerdeficiëntie
• Magnesiumdeficiëntie
• Multiple sclerose
• Nierfalen
• Perifere neuropathie (schade aan perifere zenuwen met pijn, zwakte, gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten)
• Polyneuropathie (verminderd pijngevoel, verlamming, prikkelingen en tintelingen in handen en voeten)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed)
• Vitamine B12-tekort

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren die de kans op het ontwikkelen van het rusteloze benen syndroom kunnen verhogen, zijn onder meer:
Het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak (roken)
Slaapgebrek, wat de symptomen kan verergeren
Bepaalde medicijnen, zoals anti-emetica (medicatie tegen misselijkheid), antipsychotica, bepaalde antidepressiva, calciumantagonisten (medicatie bij hart- en vaataandoeningen), bètablokkers (medicatie om de hartslag en bloeddruk te verlagen) en antihistaminica (geneesmiddelen bij allergieën)
Frequent bloeddonatie

Risicogroepen

De aandoening komt vaker voor bij specifieke groepen binnen de samenleving.

Ouderen
Hoewel RBS op elke leeftijd kan optreden, komt het vaker voor bij ouderen. Dit kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan de veroudering van het zenuwstelsel en de aanwezigheid van andere onderliggende aandoeningen zoals diabetes of artritis.

Vrouwen
Vrouwen hebben een aanzienlijk hoger risico om RBS te ontwikkelen, vooral tijdens de zwangerschap en de menopauze. De hormonale veranderingen die optreden in deze fasen van het leven kunnen bijdragen aan het ontstaan of verergeren van de symptomen.

Patiënten met chronische ziekten
Mensen met chronische aandoeningen zoals Parkinson, diabetes, nierziekten of bloedarmoede door ijzertekort hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van RBS.

Symptomen: Onaangename gevoelens in de onderbenen

De symptomen van het rusteloze benen syndroom variëren van mild tot ondraaglijk en zijn meestal het ergst in rust, met name 's nachts of bij het zitten. De frequentie van de symptomen kan variëren; sommige mensen ervaren altijd klachten in rust, terwijl anderen de symptomen af en toe hebben.

Patiënten ervaren vaak onaangename sensaties, vooral in de kuiten en onderbenen. Deze kunnen variëren van borrelend, brandend, jeukend, kloppend, kriebelend, knagend, kruipend, tintelend, trekkend, pijnlijk tot schroeiend. Soms kunnen deze gevoelens zich uitbreiden naar de bovenbenen, armen, voeten of andere lichaamsdelen. Er is een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen (bevende benen), wat tijdelijk verlichting kan bieden. De symptomen duren meestal ongeveer een uur en kunnen soms gepaard gaan met nycturie (nachtelijk plassen).

Alarmsymptomen

De symptomen van rusteloze benen kunnen variëren in ernst, maar het belangrijkste kenmerk is de onbedwingbare drang om de benen te bewegen, vooral tijdens periodes van rust.

Ongecontroleerde drang om de benen te bewegen
Het kenmerkende symptoom van RBS is een drang om de benen te bewegen, vaak gepaard gaande met ongemakkelijke sensaties zoals een tinteling, branderigheid, jeuk of pijn. Deze symptomen verergeren vaak 's avonds of 's nachts, vooral tijdens het liggen.

Verergering van symptomen in rust
Symptomen zijn het meest merkbaar wanneer de patiënt in rust is, zoals bij het zitten of liggen. Bewegingen van de benen, zoals wandelen of het veranderen van positie, kunnen tijdelijk verlichting bieden.

Verstoorde slaap
Een van de grootste gevolgen van RBS is de verstoorde slaap. De drang om de benen te bewegen kan ernstig genoeg zijn om slaapstoornissen te veroorzaken, wat leidt tot vermoeidheid overdag en een vermindering van de levenskwaliteit.

Diagnose en onderzoeken

Het stellen van de diagnose rusteloze benen syndroom kan uitdagend zijn, vooral wanneer de symptomen mild zijn. Er zijn geen specifieke medische testen beschikbaar om de aandoening te bevestigen. De diagnose wordt gesteld op basis van de symptomen, de medische voorgeschiedenis, eventuele familiegeschiedenis van de ziekte, medicijngebruik en de aanwezigheid van andere symptomen of medische aandoeningen. Bloedonderzoek en soms een slaaponderzoek (polysomnografie) kunnen worden uitgevoerd om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Zelfzorg
Balans van lichaam en geest
Yoga en meditatie kunnen sommige patiënten helpen bij het ontspannen van lichaam en geest. Geestelijke stimulatie door activiteiten zoals kaartspelen, kruiswoordpuzzels, lezen, computerwerk, breien of zinvolle gesprekken kan ook nuttig zijn. Deze activiteiten bieden afleiding, wat vooral belangrijk kan zijn voor patiënten die zich angstig voelen bij het vooruitzicht van langdurig stilzitten, bijvoorbeeld tijdens een bioscoopbezoek.

Benen
Andere niet-medicamenteuze behandelingen voor het rusteloze benen syndroom omvatten elektrische stimulaties van de voeten en tenen, beenmassages, warme baden en het toepassen van warme of koude kompressen op de benen. Sommige patiënten vinden verlichting door een stuk zeep mee te nemen naar bed en dit tussen of bij de benen te plaatsen. Zeep bevat oliën en chemische verbindingen die verdampen en de bloedvaten verwijden, wat de symptomen kan verlichten.

Drank
Sommige dranken, zoals maanzaadthee (dat sporen van opiaten bevat) en tonic, kunnen bij bepaalde patiënten de symptomen verlichten.

Levensstijl
Veranderingen in levensstijl kunnen ook nuttig zijn. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals stretchoefeningen en licht joggen, een regelmatig slaappatroon en het minderen of stoppen met het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak zijn aan te raden. Een gezonde voeding met voldoende eiwitten, essentiële vetten, vitaminen en mineralen kan helpen om voedingstekorten die samenhangen met het rusteloze benen syndroom te verhelpen. Dit omvat groene bladgroenten, vlees, bonen, zaden en vruchten die hoogwaardige eiwitten bevatten, evenals ijzer, calcium, magnesium en B-complex vitaminen. Voedingsmiddelen zoals spinazie, snijbiet, pompoenpitten, amandelen, zwarte bonen, donkere chocolade, avocado, bananen en vijgen zijn ook nuttig. Probiotica in de vorm van kefir of yoghurt zijn bovendien een uitstekende keuze.

Seks
Onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Sleep Medicine in 2011 suggereert dat seksuele opwinding de symptomen kan verlichten, mogelijk door een vorm van mentale afleiding.

Slapen
Het evalueren van de bedpositie en het kiezen van los beddengoed kan bijdragen aan een betere nachtrust. Probeer ook een regelmatig slaappatroon aan te houden.

Professionele medische zorg
Het behandelen van onderliggende aandoeningen kan de symptomen van het rusteloze benen syndroom verlichten. De arts kan ook het medicijngebruik van de patiënt beoordelen en indien nodig stoppen met medicijnen die de symptomen veroorzaken of verergeren. Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar voor de behandeling van het rusteloze benen syndroom, maar niet alle patiënten reageren hierop. Sommige patiënten ervaren verbetering, terwijl anderen geen verschil merken of zelfs verergering van de symptomen ondervinden. Soms verliest een effectief medicijn na verloop van tijd zijn werking, wat kan leiden tot terugkeer van de symptomen.

Medicijnen die kunnen worden ingezet voor de behandeling van het rusteloze benen syndroom zijn onder andere:

• Anti-epileptica
• Benzodiazepinen (bruikbaar bij slaapstoornissen, maar kunnen soms sufheid veroorzaken)
• Dopaminerge geneesmiddelen (die inwerken op de neurotransmitter dopamine in de hersenen)
• Ijzerzout
• Narcotische pijnstillers
• Opioïden
• Presynaptische alfa-2-adrenerge agonisten

Prognose

RBS is een chronische aandoening die meestal gedurende het hele leven van de patiënt aanwezig blijft. De ernst van de symptomen kan fluctueren, maar met de juiste behandeling kunnen veel mensen verlichting vinden.

Verloop zonder behandeling
Zonder behandeling kunnen de symptomen van RBS verergeren, vooral met de leeftijd. De verstoring van de slaap kan leiden tot chronische vermoeidheid en een lagere kwaliteit van leven.

Behandeling en verbetering
Met behandelingen zoals medicatie (dopamine-agonisten, ijzersuppletie, en soms anti-epileptica) kunnen de meeste patiënten hun symptomen beheersen. Het aanpassen van levensstijl, zoals het verbeteren van

Complicaties: Slaapstoornissen

De ernst van de symptomen kan leiden tot significante slaapstoornissen, wat de kwaliteit van leven verder kan aantasten. Dit kan resulteren in slaperigheid overdag, angst, depressie, verwardheid en concentratieproblemen. Bovendien kan het voor sommige patiënten problematisch zijn om lange tijd in een auto of vliegtuig te zitten.

Preventie van het rusteloze benen syndroom

Preventie van het rusteloze benen syndroom richt zich vooral op het voorkomen van de ontwikkeling van symptomen en het verminderen van risicofactoren. Hoewel niet alle gevallen van rusteloze benen volledig kunnen worden voorkomen, kunnen onderstaande maatregelen helpen om de kans op het ontwikkelen of verergeren van de aandoening te verkleinen:

Gezonde levensstijl

• Eet een evenwichtig voedingspatroon rijk aan eiwitten, vitaminen en mineralen. Zorg voor voldoende inname van ijzer, calcium, magnesium en B-complex vitaminen. Voedingsmiddelen zoals spinazie, amandelen, zwarte bonen, en avocado’s kunnen bijdragen aan een betere gezondheid van de benen.
• Regelmatige lichaamsbeweging zoals stretchoefeningen en licht joggen kan helpen bij het voorkomen van symptomen.
• Beperk of vermijd het gebruik van cafeïne, alcohol en tabak. Deze stoffen kunnen de symptomen verergeren.
• Zorg voor voldoende slaap door een regelmatig slaappatroon aan te houden en een comfortabele slaapplek te creëren. Probeer stress te verminderen door ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie.

Behandel onderliggende aandoeningen

• Controleer en behandel eventuele onderliggende medische aandoeningen zoals bloedarmoede, diabetes, nierziekten, en schildklieraandoeningen. Het effectief beheren van deze aandoeningen kan helpen om de symptomen van het rusteloze benen syndroom te verminderen.
• Zorg voor een gezond ijzergehalte door regelmatig bloedonderzoek en eventueel supplementen, indien nodig, zoals ijzerzouten.

Vermijd risicofactoren

• Beperk roken en het gebruik van alcohol, omdat deze gewoonten kunnen bijdragen aan het verergeren van de symptomen.
• Wees voorzichtig met het gebruik van bepaalde medicijnen zoals anti-emetica, antidepressiva en bètablokkers die de symptomen kunnen verergeren. Overleg met een arts voordat je begint of stopt met medicatie.

Regelmatige medische controle

• Houd regelmatig contact met je arts om je symptomen te monitoren en eventuele veranderingen in je gezondheidstoestand tijdig te bespreken. Dit kan helpen bij het vroegtijdig identificeren van risicofactoren en het aanpassen van je behandeling indien nodig.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met rusteloze benen syndroom

Rusteloze benen syndroom (RBS) kan een enorme impact hebben op je nachtrust en dagelijkse activiteiten. Het wordt gekarakteriseerd door een onbedwingbare drang om je benen te bewegen, vaak gepaard met onaangename sensaties zoals jeuk, tintelingen of een branderig gevoel. Het kan je dagelijks functioneren verstoren, vooral 's nachts. Er zijn echter verschillende strategieën die je kunt toepassen om de symptomen te verlichten en je kwaliteit van leven te verbeteren.

Verbeter je slaapgewoonten

Een van de meest voorkomende problemen bij rusteloze benen syndroom is de verstoring van de slaap. Om dit te verbeteren, is het belangrijk om een consistente slaaproutine aan te houden. Ga elke avond op hetzelfde tijdstip naar bed en sta elke ochtend op hetzelfde tijdstip op, zelfs in het weekend. Dit helpt je lichaam een gezond slaap-waakritme te ontwikkelen, wat kan bijdragen aan het verminderen van de symptomen.

Zorg er ook voor dat je slaapkamer een rustige, comfortabele omgeving biedt. Verlaag de temperatuur, houd de kamer donker en voorkom geluidsoverlast om je slaapkwaliteit te verbeteren. Probeer ontspanningsoefeningen voor het slapengaan, zoals diepe ademhaling of meditatie, om je lichaam te kalmeren en je geest tot rust te brengen.

Beperk cafeïne en alcoholinname

Cafeïne en alcohol kunnen de symptomen van rusteloze benen syndroom verergeren, omdat ze het zenuwstelsel stimuleren. Het is raadzaam om de consumptie van cafeïnehoudende dranken zoals koffie, cola en energiedrankjes te verminderen, vooral in de namiddag en avond. Alcohol kan je slaap verstoren, wat het probleem verder kan verergeren, dus probeer je alcoholinname te beperken.

Zorg voor voldoende lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het verlichten van de symptomen van rusteloze benen syndroom. Matige beweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, kan je bloedcirculatie verbeteren en de spanning in je spieren verlichten. Vermijd echter zware lichamelijke inspanning vlak voor het slapengaan, aangezien dit je juist wakker kan houden en de symptomen kan verergeren.

Probeer elke dag een vorm van lichte lichaamsbeweging te integreren, zoals stretchoefeningen of yoga. Dit kan helpen om je spieren te ontspannen en de jeukende of tintelende sensaties te verminderen die gepaard gaan met RBS.

Gebruik therapeutische technieken voor verlichting

Er zijn verschillende technieken die je kunt proberen om verlichting te krijgen van rusteloze benen syndroom. Massages kunnen helpen om de spanning in je benen te verminderen, evenals het gebruik van warme of koude kompressen. Een warm bad of douche kan ook helpen om de spieren te ontspannen en de symptomen te verlichten.

Sommige mensen vinden ook baat bij acupressuur of acupunctuur. Overweeg om deze behandelingen onder begeleiding van een gekwalificeerde therapeut te proberen, indien je merkt dat de symptomen aanhouden.

Raadpleeg je arts voor medische behandeling

Als je merkt dat je symptomen van rusteloze benen syndroom aanhouden of verergeren, is het raadzaam om medische hulp in te schakelen. Je arts kan medicijnen voorschrijven, zoals dopaminereceptoragonisten of andere middelen, die de symptomen kunnen verlichten. In sommige gevallen kan ook fysiotherapie helpen bij het verbeteren van de bloedsomloop en het verlichten van de klachten.

Een arts kan ook onderzoeken of er onderliggende gezondheidsproblemen zijn, zoals een ijzertekort of een zenuwaandoening, die bijdragen aan de symptomen van RBS. Het behandelen van de onderliggende oorzaak kan helpen om de klachten te verminderen.

Misvattingen rond rusteloze benen syndroom

Rusteloze benen syndroom (RLS) is een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen, vaak gepaard met onaangename sensaties. Ondanks de impact op het dagelijks leven bestaan er veel misvattingen over deze aandoening.

Rusteloze benen syndroom is slechts een teken van nervositeit

Veel mensen denken dat RLS een psychologisch probleem is, maar het is een neurologische aandoening die verband houdt met disfuncties in de hersenen en het zenuwstelsel. De symptomen zijn onvrijwillig en kunnen niet worden gecontroleerd door wilskracht.

RLS treft alleen ouderen

Hoewel de aandoening vaker voorkomt bij ouderen, kan RLS mensen van alle leeftijden treffen, inclusief kinderen en jongvolwassenen. Soms wordt het zelfs verkeerd gediagnosticeerd als aandachtsproblemen of hyperactiviteit.

Bewegen verergert de symptomen van RLS

In tegenstelling tot veel andere aandoeningen waarbij rust helpt, ervaren RLS-patiënten juist verlichting door hun benen te bewegen. Lang stilzitten of liggen, vooral ‘s avonds en ‘s nachts, kan de klachten juist verergeren.

RLS is alleen hinderlijk, maar niet ernstig

Hoewel RLS misschien niet levensbedreigend is, kan het een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven. Het kan leiden tot ernstige slaapproblemen, waardoor patiënten overdag extreem vermoeid zijn en een verhoogd risico hebben op andere gezondheidsproblemen, waaronder slaapstoornissen en cardiovasculaire aandoeningen.

Er zijn geen behandelmogelijkheden voor RLS

Hoewel er geen definitieve genezing is, zijn er wel behandelingen beschikbaar. Aanpassingen in levensstijl, bepaalde medicijnen en supplementen kunnen helpen om de symptomen te verminderen. Sommige patiënten hebben baat bij ontspanningsoefeningen en het vermijden van uitlokkende factoren.

RLS wordt veroorzaakt door een tekort aan lichaamsbeweging

Hoewel regelmatige beweging de symptomen bij sommige patiënten kan verlichten, is een gebrek aan beweging niet de oorzaak van de aandoening. RLS wordt vaak in verband gebracht met tekorten aan mineralen zoals ijzer en kan ook gerelateerd zijn aan andere onderliggende medische aandoeningen.

Lees verder

• Complicaties diabetes mellitus: Slaapproblemen
• Trillende benen: Oorzaken van beentremoren
• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Jeukende benen: Oorzaken van jeuk aan been of benen
• Jeuk op onderbenen: Oorzaken van jeukende huid op onderbeen