IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen

IJzer is een essentieel mineraal dat in vrijwel alle menselijke cellen voorkomt, maar vooral in de rode bloedcellen. Het handhaven van adequate ijzerwaarden is cruciaal voor het verminderen van vermoeidheid, het behandelen van bloedarmoede, het versterken van het immuunsysteem en andere gezondheidsvoordelen. Het is belangrijk om geen ijzersupplementen te gebruiken zonder medische noodzaak, aangezien een overdosering van ijzer zeldzaam voorkomt maar ernstige gevolgen kan hebben. Het lichaam slaat overtollig ijzer meestal op voor toekomstig gebruik.

• Gezondheidsvoordelen van ijzer
• Behandelt bloedarmoede
• Bevordert een gezonde zwangerschap
• Regelt de lichaamstemperatuur
• Verbetert de concentratie
• Verbetert de spierkracht
• Verbetert slaapproblemen
• Verhoogt hemoglobine
• Vermindert blauwe plekken
• Vermindert vermoeidheid
• Versterkt het immuunsysteem
• Contact met de arts bij tekenen van ijzertekort
• Overdosis van ijzer / ijzerstapeling in het lichaam
• Optimale niveaus van ijzer
• IJzersupplementen
• Bijwerkingen
• Medicatie
• Dosering

Gezondheidsvoordelen van ijzer

Behandelt bloedarmoede

IJzer speelt een sleutelrol in de behandeling van bloedarmoede (anemie). Bloedarmoede ontstaat wanneer het niveau van hemoglobine in het bloed onder het normale bereik ligt. Veelvoorkomende symptomen van ijzertekortbloedarmoede (ferriprieve anemie) zijn vermoeidheid, duizeligheid, snelle hartslag en een algemeen gevoel van zwakte en ziekte (asthenie).

Bevordert een gezonde zwangerschap

Tijdens de zwangerschap is er een verhoogd bloedvolume en een grotere productie van rode bloedcellen om de groeiende foetus van voldoende zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. Zwangere vrouwen hebben daarom meer ijzer nodig. Bloedarmoede tijdens de zwangerschap kan het risico op een vroeggeboorte en een laag geboortegewicht verhogen. Ook kunnen baby’s van moeders met een ijzertekort sneller een laag ijzergehalte in hun bloed ontwikkelen, wat de cognitieve en gedragsontwikkeling kan vertragen. Daarnaast hebben zwangere vrouwen met een laag ijzergehalte een verhoogd risico op infecties, aangezien voldoende ijzer nodig is voor een goed functionerend immuunsysteem.

Regelt de lichaamstemperatuur

IJzer speelt een belangrijke rol bij het reguleren van de lichaamstemperatuur. Door de lichaamstemperatuur stabiel te houden, worden enzymatische en metabole processen in een optimale omgeving uitgevoerd, wat bijdraagt aan een efficiënte werking van het lichaam.

Verbetert de concentratie

Een tekort aan ijzer kan leiden tot concentratieproblemen. Een daling van het ijzergehalte in het bloed beïnvloedt snel de concentratie en aandacht. Het aanvullen van ijzer kan helpen om de concentratie en cognitieve prestaties te verbeteren.

Verbetert de spierkracht

Spierzwakte is een veelvoorkomend teken van bloedarmoede door ijzertekort. Adequate hoeveelheden ijzer zijn nodig voor het leveren van zuurstof aan de spieren, wat essentieel is voor spiercontracties. Een tekort aan ijzer kan leiden tot verminderde spierspanning en elasticiteit.

Verbetert slaapproblemen

Een laag ijzergehalte kan bijdragen aan slaapproblemen, zoals een rusteloze slaap, slaapapneu en slapeloosheid. IJzertherapie kan vaak helpen bij het verbeteren van deze slaapproblemen.

Verhoogt hemoglobine

De belangrijkste functie van ijzer is het vormen van hemoglobine, het rode eiwit dat zuurstof door het bloed transporteert. Adequate hemoglobine niveaus zijn cruciaal, vooral voor mensen die bloed verliezen door verwondingen of menstruatie. Dit verklaart waarom vrouwen vaker bloedarmoede door ijzertekort ervaren.

Vermindert blauwe plekken

Personen die snel en vaak blauwe plekken krijgen, kunnen een laag ijzergehalte in het bloed hebben. Hemoglobine is essentieel voor de productie en functie van bloedplaatjes, die verantwoordelijk zijn voor bloedstolling. Frequente blauwe plekken kunnen wijzen op een probleem met de bloedstolling, vaak gerelateerd aan een ijzertekort. Het verhogen van de ijzerinname of het nemen van ijzersupplementen kan helpen.

Vermindert vermoeidheid

Een goede ijzerbalans helpt bij het voorkomen van onverklaarbare vermoeidheid. Zelfs zonder bloedarmoede kan een laag ijzergehalte leiden tot verminderd energieniveau. Dit komt veel voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Vermoeidheid door ijzertekort kan de dagelijkse activiteiten verstoren en aanhouden, wat het welzijn beïnvloedt. Het verhogen van ijzerniveaus door middel van voeding of supplementen kan deze vermoeidheid verminderen. Een laag ijzergehalte kan ook leiden tot spiervermoeidheid en spierontsteking (myositis), wat resulteert in spierpijn. IJzerrijke hemoglobine helpt bij het herstellen van de getroffen problemen en vermindert pijn.

Versterkt het immuunsysteem

IJzer speelt een cruciale rol in het versterken van het immuunsysteem. Het ondersteunt de productie van hemoglobine, wat essentieel is voor het leveren van zuurstof aan beschadigde cellen, weefsels en organen. Een goed functionerend immuunsysteem is noodzakelijk om ziekten en infecties te bestrijden. IJzer is dus nodig om een effectief genezingsproces te ondersteunen.

Contact met de arts bij tekenen van ijzertekort

Patiënten die overwegen ijzersupplementen te nemen, moeten eerst met een arts overleggen. De symptomen van een ijzertekort kunnen ook wijzen op andere aandoeningen of onderliggende ziekten die een ijzergebrek veroorzaken. IJzersupplementen worden alleen aanbevolen bij bevestigde ijzerdeficiëntie of bij een hoog risico op een tekort. Daarnaast kunnen ijzersupplementen interageren met andere medicijnen, wat extra voorzichtigheid vereist.

Overdosis van ijzer / ijzerstapeling in het lichaam

Het risico op ijzerstapeling door voeding is bij de meeste gezonde volwassenen laag. Mensen met genetische aandoeningen zoals hemochromatose lopen echter een verhoogd risico op ijzerstapeling, omdat ze meer ijzer uit voedsel absorberen. Een overdosis kan leiden tot ophoping van ijzer in de lever en andere organen, wat vrije radicalen kan veroorzaken die cellen en weefsels beschadigen. Dit verhoogt het risico op bepaalde kankers, zoals leverkanker, en kan ook diabetes mellitus veroorzaken door overmatige ijzerophoping.

Optimale niveaus van ijzer

De beste manier om optimale ijzerniveaus te behouden, is door middel van voeding in plaats van supplementen, om het risico op een overdosis te minimaliseren en te zorgen voor een evenwichtige inname van voedingsstoffen. Voedingsmiddelen rijk aan ijzer zijn onder andere ingeblikte mosselen, verrijkte granen, donkere chocolade, gekookte spinazie, oesters, tofu, bosbessen, eieren, aardappelen, kikkererwten, rundlever, witte bonen, gebrande cashewnoten en ingeblikte en gestoofde tomaten. De dagelijkse ijzerbehoefte varieert op basis van leeftijd, geslacht en zwangerschap of borstvoeding. Het Voedingscentrum heeft richtlijnen opgesteld over de aanbevolen dagelijkse inname van ijzer.

IJzersupplementen

Bijwerkingen

Het gebruik van hoge doses ijzersupplementen kan leiden tot misselijkheid, braken en buikpijn. In zeldzame gevallen kan een overdosis van ijzer resulteren in interne bloedingen, toevallen, coma en zelfs de dood.

Medicatie

IJzersupplementen kunnen de werking van bepaalde medicijnen beïnvloeden, zoals die voor de behandeling van het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in de onderbenen) en schildklierproblemen. Medicijnen voor gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur) kunnen de opname van ijzer uit voedsel en supplementen verminderen. Het is belangrijk om met een arts te overleggen over de noodzaak van ijzersupplementen en om te zorgen dat alle medicatiegebruik bij de arts bekend is.

Dosering

De aanbevolen dosis voor orale ijzersuppletie bij de meeste volwassenen varieert van 8 mg tot 27 mg. Hogere doses zijn meestal voorbehouden aan zwangere vrouwen en patiënten met een bewezen ijzertekort. IJzersupplementen dienen bij voorkeur met voedsel te worden ingenomen om bijwerkingen te minimaliseren.

Lees verder

• Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap
• Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• IJzersupplementen: Indicatie, gebruik en bijwerkingen