IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen

IJzer is één van de meest vitale mineralen. Alle menselijke cellen bevatten ijzer, maar dit mineraal bevindt zich meestal in rode bloedcellen. Het op peil houden van de ijzerwaarden in het bloed is belangrijk voor het verminderen van vermoeidheid, het behandelen van bloedarmoede, het versterken van het immuunsysteem, en vele andere gezondheidsvoordelen. Het is belangrijk om niet zomaar een ijzersupplement te nemen, tenzij een patiënt een ijzertekort heeft of een hoge kans heeft om een ijzergebrek te krijgen. Een overdosering van ijzer treedt zeldzaam op. Meestal bewaart het lichaam dit dan voor toekomstig gebruik.

• Gezondheidsvoordelen van ijzer
• Behandelt bloedarmoede
• Bevordert een gezonde zwangerschap
• Regelt de lichaamstemperatuur
• Verbetert de concentratie
• Verbetert de spierkracht
• Verbetert slaapproblemen
• Verhoogt hemoglobine
• Vermindert blauwe plekken
• Vermindert vermoeidheid
• Versterkt het immuunsysteem
• Contact met de arts bij tekenen van ijzertekort
• Overdosis van ijzer / ijzerstapeling in het lichaam
• Optimale niveaus van ijzer
• IJzersupplementen
• Bijwerkingen
• Medicatie
• Dosering

Gezondheidsvoordelen van ijzer

Behandelt bloedarmoede

IJzer is nuttig voor de behandeling van bloedarmoede (anemie). Bloedarmoede komt tot stand wanneer hemoglobine onder het normale bereik ligt. Bekende symptomen van bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie) zijn vermoeidheid, duizeligheid, een snelle hartslag en een algemeen gevoel van ziekte en zwakte.

Bevordert een gezonde zwangerschap

Zwangere vrouwen hebben een veel hoger bloedvolume en produceren meer rode bloedcellen. Dit is nodig zodat de groeiende foetus voldoende zuurstof en voedingsstoffen krijgt. Het lichaam van een zwangere vrouw heeft bijgevolg meer ijzer nodig. Bloedarmoede tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Daarnaast hebben baby’s van moeders met een ijzertekort ook sneller een lager ijzergehalte in het bloed, en loopt de ontwikkeling van de cognitie of het gedrag van de baby vertraging op. Verder krijgen zwangere vrouwen met een laag ijzergehalte sneller te maken met infecties, want voldoende ijzer in het lichaam is nodig voor een goed werkend immuunsysteem.

Regelt de lichaamstemperatuur

IJzer is een belangrijke facilitator voor het reguleren van de lichaamstemperatuur. Door de lichaamstemperatuur stabiel te houden, vinden de enzymatische en metabole functies plaats in de meest optimale en efficiënte omgeving en temperaturen.

Verbetert de concentratie

Door een ijzertekort ontstaan sneller concentratieproblemen. Heel snel nadat het ijzergehalte in het bloed daalt, vermindert de concentratie en aandacht. Door meer ijzer in te nemen, herstellen verhoogt de concentratie en verbeteren de cognitieve prestaties.

Verbetert de spierkracht

Spierzwakte is één van de meest voorkomende tekenen van bloedarmoede door ijzertekort. Adequate hoeveelheden ijzer zorgen voor de nodige zuurstof voor spiercontracties (spiersamentrekkingen). Een laag ijzergehalte veroorzaakt een verlies van spierspanning en elasticiteit.

Verbetert slaapproblemen

Een laag ijzergehalte leidt sneller tot slaapproblemen, zoals een rusteloze slaap, slaapapneu en slapeloosheid. IJzertherapie verbetert vaak slaapklachten.

Verhoogt hemoglobine

De belangrijkste functie van ijzer is het vormen van hemoglobine, een rood eiwit dat er voor zorgt dat zuurstof in het bloed getransporteerd wordt. Extra hemoglobine is belangrijk omdat patiënten op vele manieren bloed verliezen, vooral door blessures. Vrouwen verliezen elke maand bloed tijdens de menstruatiecyclus. Dit verklaart waarom vrouwen meer kans hebben op het krijgen van bloedarmoede.

Vermindert blauwe plekken

Patiënten die snel en vaak blauwe plekken krijgen, hebben mogelijk een laag ijzergehalte in het bloed of ze hebben zelfs een echt ijzertekort. Hemoglobine tast immers de productie en functie van bloedplaatjes aan, die verantwoordelijk zijn voor de bloedstolling. Frequente blauwe plekken zijn een aanwijzing dat de interne stolling niet goed werkt. Als een ijzertekort de oorzaak is van gemakkelijk en frequent blauwe plekken, is het belangrijk om meer ijzer in te nemen of ijzersupplementen te nemen.

Vermindert vermoeidheid

Dankzij een goede ijzerbalans in het lichaam, vermijdt een patiënt onverklaarbare vermoeidheid. Zelfs bij een patiënt die niet lijdt aan bloedarmoede, verlaagt een laag ijzergehalte nog steeds het energieniveau. Dit komt vooral veel voor bij vruchtbare vrouwen. Vermoeidheid door ijzerdeficiëntie houdt in dat de vermoeidheid de dagelijkse activiteiten van een patiënt verstoort, waardoor ze minder prettig aanvoelen. Deze vermoeidheid houdt enkele weken of langer aan. IJzerrijk voedsel en ijzersupplementen verhogen de ijzerniveaus en elimineren de gevoelens van vermoeidheid en uitputting. Een laag ijzergehalte leidt ook sneller tot spiervermoeidheid. Een gebrek aan ijzer zorgt ook sneller voor een spierontsteking (myositis) hetgeen leidt tot spierpijn. IJzerrijke hemoglobine vermindert pijn omdat het de getroffen problemen kan herstellen.

Versterkt het immuunsysteem

IJzer speelt een belangrijke rol bij het versterken van het immuunsysteem. Het bevordert hemoglobine, zodat hemoglobine zuurstof kan leveren aan beschadigde cellen, weefsels en organen. Een sterk immuunsysteem bestrijdt ziekten en infecties. IJzer is met andere woorden nodig om een genezingsproces te starten.

Contact met de arts bij tekenen van ijzertekort

Alle patiënten die ijzersupplementen willen nemen, moeten eerst met een arts praten. De symptomen van een ijzertekort in het bloed zijn namelijk soms toe te schrijven aan een andere aandoening of anders toe te schrijven aan een onderliggende ziekte die een ijzergebrek tot stand brengt. IJzersupplementen zijn alleen aanbevolen bij patiënten die lijden aan ijzerdeficiëntie of bij patiënten die een hoog risico lopen op een ijzertekort. Daarnaast interageren ijzersupplementen mogelijk ook met andere gebruikte geneesmiddelen.

Overdosis van ijzer / ijzerstapeling in het lichaam

Het risico op een ijzerstapeling in het lichaam die afkomstig is van de voeding is bij de meeste gezonde volwassenen laag. Patiënten met bepaalde genetische aandoeningen zoals hemochromatose (ijzerstapelingsziekte met orgaanschade) lopen het risico op een ijzerstapeling omdat ze meer ijzer uit voedsel opnemen. Een ijzeroverbelasting veroorzaakt mogelijk een ophoping van ijzer in de lever en andere organen. Hierdoor vormen zich bovendien vrije radicalen die cellen en weefsels beschadigen. Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van bepaalde kankers zoals leverkanker. Ook stijgt de kans op het ontwikkelen van diabetes mellitus door een overdosis van ijzer.

Optimale niveaus van ijzer

De beste manier om optimale niveaus van ijzer te bereiken, is door middel van voeding in plaats van supplementen. Dit minimaliseert het risico op een overdosis en zorgt voor een goede ijzerinname in combinatie met andere voedingsstoffen. Bekende voedingsmiddelen die veel ijzer bevatten zijn onder andere ingeblikte mosselen, verrijkte granen, donkere chocolade, gekookte spinazie, oesters, tofu, bosbessen, eieren, aardappelen, kikkererwten, rundlever, witte bonen, gebrande cashewnoten en ingeblikte en gestoofde tomaten. De hoeveelheid ijzer die een patiënt per dag moet innemen, is afhankelijk van de leeftijd, het geslacht en een eventuele zwangerschap of borstvoedingsperiode. Het Voedingscentrum heeft hierover richtlijnen opgesteld.

IJzersupplementen

Bijwerkingen

Het gebruik van hoge doses ijzersupplementen leidt sneller tot misselijkheid, braken en buikpijn. Er zijn zeer zeldzame gevallen van een overdosis van ijzer die leiden tot interne bloedingen, toevallen, coma en zelfs de dood.

Medicatie

IJzersupplementen verminderen tevens mogelijk de effecten van bepaalde medicijnen, waaronder medicatie voor de behandeling van het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) en schildklierproblemen. Medicijnen voor de behandeling van gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur) verminderen de hoeveelheid ijzer die het lichaam van voedsel en supplementen absorbeert. Het is altijd belangrijk om met een arts te overleggen of een ijzersupplement nodig is of niet, en de arts ook op de hoogte is van het medicatiegebruik van de patiënt.

Dosering

De aanbevolen doses voor orale ijzersuppletie voor de meeste volwassenen variëren van 8 mg tot 27 mg. De hogere doses zijn meestal geschikt voor zwangere vrouwen en patiënten met een ijzertekort. IJzersupplementen moeten met voedsel worden ingenomen.

Lees verder

• Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap
• Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• IJzersupplementen: Indicatie, gebruik en bijwerkingen