Ferriprieve anemie: Bloedarmoede door ijzertekort

- Epidemiologie van ijzergebreksanemie
- Mechanisme
- Oorzaken van ferriprieve anemie
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen van ijzertekort
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken van ijzertekort
- Behandeling: Voeding en ijzersupplementen
- Prognose van ijzertekort
- Complicaties van ijzergebrek
- Preventie van ijzerdeficiëntie
- Praktische tips voor het omgaan met ferriprieve anemie
- Zorg goed voor jezelf
- Maak gezonde voedingskeuzes
- Neem voorgeschreven ijzersupplementen
- Eet regelmatig kleinere maaltijden
- Blijf goed gehydrateerd
- Houd je energie in balans
- Volg je medische controles nauwkeurig
- Misvattingen rond ferriprieve anemie
- Ferriprieve anemie wordt alleen veroorzaakt door onvoldoende ijzer in de voeding
- Alleen vrouwen kunnen ferriprieve anemie krijgen
- Ferriprieve anemie is gemakkelijk te behandelen met ijzersupplementen
- De symptomen van ferriprieve anemie zijn altijd duidelijk zichtbaar
- Ferriprieve anemie is altijd te wijten aan een gebrekkige voeding
- IJzerinfusies zijn altijd noodzakelijk voor de behandeling
- Ferriprieve anemie is een tijdelijke aandoening die vanzelf verdwijnt
Epidemiologie van ijzergebreksanemie
IJzertekort is de belangrijkste oorzaak van bloedarmoede wereldwijd, met ongeveer 30% van de wereldbevolking (ongeveer 500 miljoen mensen) die lijdt aan ferriprieve anemie. De meest voorkomende oorzaak van ijzertekort wereldwijd is bloedverlies, vaak door aandoeningen zoals maag- en darmproblemen. In ontwikkelingslanden zijn parasitaire infecties zoals mijnwormziekte (waarbij de darm en longen worden aangetast) belangrijke oorzaken van bloedverlies en ijzertekort.Mechanisme
Ferriprieve anemie ontstaat wanneer er onvoldoende ijzer in het lichaam aanwezig is om de aanmaak van hemoglobine te ondersteunen. Hemoglobine is essentieel voor het transport van zuurstof in het bloed, en zonder voldoende ijzer kan het lichaam deze functie niet goed uitvoeren, wat leidt tot vermoeidheid en andere symptomen.IJzertekort en hemoglobineproductie
Het belangrijkste mechanisme achter ferriprieve anemie is een tekort aan ijzer, dat nodig is voor de productie van hemoglobine. Hemoglobine is het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof door het lichaam vervoert. Wanneer er niet genoeg ijzer is, kan de aanmaak van hemoglobine niet effectief plaatsvinden, wat leidt tot een afname van het aantal rode bloedcellen en een verminderde zuurstofcapaciteit van het bloed.
Oorzaken van ijzertekort
Oorzaken van ijzertekort kunnen variëren van onvoldoende ijzerinname via voeding, verhoogde ijzerbehoefte (zoals tijdens zwangerschap of groei), tot bloedverlies door bijvoorbeeld menstruatie of interne bloedingen.
Oorzaken van ferriprieve anemie
Belang van rode bloedcellenRode bloedcellen spelen een cruciale rol in het transporteren van zuurstof naar de weefsels van het lichaam. Ze worden geproduceerd in het beenmerg en circuleren ongeveer drie tot vier maanden door het lichaam voordat ze door de milt worden afgebroken. IJzer is een essentieel bestanddeel van hemoglobine, het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof bindt. Zonder voldoende ijzer kan het bloed niet effectief zuurstof vervoeren. Het lichaam neemt ijzer uit de voeding op en hergebruikt het ijzer uit afgebroken rode bloedcellen.
Ferriprieve anemie ontstaat wanneer de ijzervoorraden van het lichaam uitgeput raken. Dit kan verschillende oorzaken hebben, waaronder bloedverlies, verhoogde ijzerbehoefte, verminderde ijzerabsorptie en een onvoldoende inname van ijzer.
Bloedingen
Bloedverlies kan leiden tot een tekort aan ijzer. Dit kan voortkomen uit verschillende bronnen, waaronder:
- darmpoliepen (goedaardige gezwellen die soms voorloper van kanker kunnen zijn)
- de ziekte van Glanzmann (bloedstollingsaandoening)
- de ziekte van von Willebrand (bloedstollingsaandoening)
- zware of langdurige menstruaties
- maagbreuk (aandoening gekenmerkt door brandend maagzuur)
- maagzweer
- vleesbomen (goedaardige gezwellen in de baarmoeder)
- langdurig gebruik van aspirine, ibuprofen of andere medicatie tegen artritis (gewrichtsontsteking), wat bloedingen in het maagdarmkanaal kan veroorzaken
- kanker zoals slokdarmkanker, maagkanker, dunne darmkanker of dikkedarmkanker
- slokdarmvarices (uitgezette aderen in de slokdarm), vaak door cirrose

Tijdens zwangerschap of borstvoeding is de ijzerbehoefte verhoogd. Vrouwen moeten extra ijzer binnenkrijgen om ijzergebreksanemie te voorkomen. Dit geldt ook voor vrouwen met een hoge ijzerbehoefte door bloeding of andere omstandigheden.
Onvoldoende absorptie van ijzer
Bij sommige aandoeningen en medische behandelingen kan de opname van ijzer uit de voeding verminderd zijn:
- coeliakie (maag- en darmproblemen door glutenintolerantie)
- de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
- na een maag-bypassoperatie of gastrectomie
- overmatig gebruik van maagzuurremmers die calcium bevatten
- sclerodermie (aandoening met littekenvorming in huid en organen)
Onvoldoende opname van ijzerrijke voeding
Als iemand onvoldoende ijzerrijke voedingsmiddelen eet, kan dit leiden tot ijzertekort. Dit komt voor bij strikte vegetariërs of mensen met een ongezonde voeding. Ontwikkelingslanden hebben vaak een hogere prevalentie van ijzertekort door beperkte toegang tot voedingsmiddelen met ijzer. In ontwikkelde landen is ijzertekort bij premature baby’s of vertraagde introductie van vast voedsel een aandachtspunt.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van ferriprieve anemie verhogen. Deze kunnen variëren van voedingsgewoonten tot onderliggende gezondheidsproblemen.Voedingstekorten
Een van de meest voorkomende risicofactoren is een onvoldoende ijzerrijk voedingspatroon. Vegetariërs en veganisten lopen een hoger risico op ijzertekort, omdat de hoofdbron van ijzer (dierlijke producten) ontbreekt in hun dieet.
Chronische ziekten
Patiënten met chronische ziekten zoals nierziekte of hartfalen kunnen een verhoogd risico op ferriprieve anemie hebben door een verhoogde ijzerbehoefte of een verminderde ijzeropname.
Risicogroepen
Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van ferriprieve anemie. Deze groepen hebben vaak specifieke fysiologische of sociale kenmerken die bijdragen aan een verhoogde ijzerbehoefte of verminderde opname.Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan ijzer, aangezien het ijzer niet alleen voor henzelf, maar ook voor de zich ontwikkelende foetus nodig is. Bij onvoldoende ijzerinname kan dit leiden tot ferriprieve anemie.
Kleine kinderen en adolescenten
Kinderen en adolescenten die in een groeifase zitten, hebben meer ijzer nodig. Ze lopen een verhoogd risico op ijzertekort als hun dieet niet voldoende ijzer bevat, vooral in landen met beperkte toegang tot ijzerrijke voeding.
Symptomen van ijzertekort
Milde symptomenBij milde ferriprieve anemie kunnen symptomen vaak onopgemerkt blijven of zich geleidelijk ontwikkelen. Ze kunnen bestaan uit zwakte, concentratieproblemen, hoofdpijn, ochtendhoofdpijn, en vermoeidheid / ochtendvermoeidheid.

Bij ernstige bloedarmoede door ijzertekort kunnen de volgende symptomen optreden:
- Beenkrampen
- Diepliggende ogen
- Duizeligheid
- Een bleke huidskleur (pallor)
- Een licht gevoel in het hoofd bij het opstaan
- Een pijnlijke tong (door papilatrofie van de tong)
- Verminderde eetlust, vooral bij zuigelingen en kinderen met ijzergebreksanemie
- Een snelle hartslag (tachycardie)
- Een verminderde weerstand tegen infecties
- Gedragsveranderingen
- Haaruitval
- Hartkloppingen (palpitaties)
- Het Paterson-Kelly-syndroom (slikproblemen door ijzergebrek)
- Het verlangen naar niet-eetbare dingen zoals ijs, papier, klei of vuil (pica)
- Hoofdpijn
- Jeuk
- Kortademigheid
- Koude handen en voeten / koude vingers
- Nagelafwijkingen: broze nagels, leukonychie (witte nagels), lepeltjesnagels (koilonychia), onycholyse (nagelloslating)
- Pijn op de borst
- Slikproblemen voor vast voedsel (vooral bij slokdarmproblemen)
- Smaakverlies
- Stomatitis (ontsteking van het slijmvlies in en rond de mond)
- Tinnitus aurium (oorsuizen)
Aandoeningen
De aandoeningen die bloedarmoede door ijzertekort kunnen veroorzaken, gaan vaak gepaard met de volgende klachten:
- Een donkere, teerachtige ontlasting of bloed in de ontlasting
- Een zware menstruatie (menorragie)
- Gewichtsverlies (bij patiënten met kanker)
- Pijn in de bovenbuik (door zweervorming)
Alarmsymptomen
Ferriprieve anemie kan lange tijd onopgemerkt blijven, maar er zijn specifieke symptomen die wijzen op een ijzertekort en het gevaar van een verergerende anemie.Vermoeidheid en zwakte
Een van de meest voorkomende symptomen van ferriprieve anemie is vermoeidheid, die ontstaat doordat het bloed niet voldoende zuurstof kan transporteren naar de weefsels. Dit kan leiden tot algemene zwakte en verminderde inspanningstolerantie.
Bleke huid en slijmvliezen
Bij een significante afname van rode bloedcellen kan de huid bleker worden, evenals de slijmvliezen van de mond en ogen.
Diagnose en onderzoeken van ijzertekort
Lichamelijk onderzoekDe diagnose van bloedarmoede door ijzertekort begint met een gedetailleerde anamnese, waarbij de arts vragen stelt over de voedingsinname en eventuele symptomen. Het gebruik van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) wordt onderzocht, aangezien deze medicijnen kunnen leiden tot maagbloedingen, wat een risicofactor voor ijzergebrek vormt. Ook de aanwezigheid van bloed in de ontlasting, wat kan wijzen op aambeien of rectumkanker, is een belangrijk klinisch teken. Bij vrouwen vraagt de arts naar de duur van de menstruatie, het verschijnen van bloedstolsels in het maandverband en het aantal gebruikte maandverbanden en tampons (normaal 3-5 per dag). Tijdens het onderzoek kan de arts opmerken dat het tongoppervlak glad is en dat er wondjes aan de mondhoek aanwezig zijn. De slijmvliezen kunnen bleek zijn, en een vergrote milt (splenomegalie) kan aanwezig zijn bij ernstige en onbehandelde gevallen.
Diagnostisch onderzoek
De arts stelt de diagnose van ijzergebreksanemie door middel van uitgebreid bloedonderzoek. Dit bloedonderzoek omvat meestal metingen van het hemoglobine-, ferritine- en transferrine-niveau, alsook de bepaling van het mean corpuscular volume (MCV) en de mean corpuscular hemoglobin concentration (MCHC). In sommige gevallen kan een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) of een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van het maag-darmkanaal) nodig zijn om de oorzaak van het bloedverlies te identificeren. Bij vrouwen kan een transvaginale echografie noodzakelijk zijn om de oorzaak van overmatige menstruatie te achterhalen.
Differentiële diagnose
Anemie met microcytose (kleinere bloedcellen) en hypochromie (blekere bloedcellen) wijst niet altijd op ijzergebreksanemie. Andere aandoeningen die soortgelijke symptomen kunnen vertonen zijn onder andere thalassemie (een erfelijke aandoening die leidt tot een tekort aan hemoglobine), erfelijke sferocytose (een bloedaandoening die gepaard gaat met geelzucht), sideroblastische anemie en anemie door chronische ziekten. Bij deze aandoeningen kunnen de ijzervoorraden in het lichaam normaal of zelfs verhoogd zijn, ondanks de aanwezigheid van anemie.
Behandeling: Voeding en ijzersupplementen
IJzertekort
Het verhogen van de inname van ijzerrijke voedingsmiddelen is een effectieve manier om ijzertekort te behandelen. Voorbeelden van ijzerrijke voedingsmiddelen zijn:
- bruine rijst
- eieren
- gedroogd fruit zoals rozijnen, pruimen en abrikozen
- gedroogde linzen, erwten en bonen
- havermout
- kip en kalkoen
- noten en zaden
- pindakaas
- sojabonen
- spinazie, boerenkool, waterkers en andere groene bladgroenten
- tofu
- vis
- vlees (met name lever is een uitstekende bron)
- volkorenbrood
IJzersupplementen
IJzersupplementen kunnen worden voorgeschreven voor de behandeling van ferriprieve anemie. De meest voorkomende oorzaken van falen bij orale ijzerinname zijn niet-naleving van het behandelingsregime, aanhoudend bloedverlies of een onjuiste diagnose. Als orale ijzerinname niet mogelijk is, kan ijzer intraveneus (via een ader), intramusculair (via een injectie in de spier) of door middel van een bloedtransfusie worden toegediend. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, hebben vaak extra ijzer nodig omdat zij mogelijk onvoldoende ijzer uit hun voeding halen.
Bloedonderzoek
Twee maanden na het starten van de ijzertherapie controleert de arts opnieuw het hematocrietgehalte in het bloed. Het hematocrietgehalte geeft het volume van de bloedcellen ten opzichte van het totale bloedvolume aan. Na deze periode moet het hematocrietgehalte binnen de normale waarden vallen. Indien nodig kan de patiënt nog zes tot twaalf maanden ijzersupplementen blijven gebruiken om de ijzervoorraden in het beenmerg volledig aan te vullen.
Onderliggende ziekte
De arts richt zich ook op de behandeling van de onderliggende aandoening die de ijzergebreksanemie veroorzaakt. Bij zware menstruatie kan de arts anticonceptiva of andere medicatie voorschrijven. Bij een maagzweer kunnen antibiotica worden ingezet. Indien het bloedverlies wordt veroorzaakt door een bloedende poliep, een tumor of een vleesboom, kan een chirurgische ingreep nodig zijn.
Prognose van ijzertekort
De prognose van ferriprieve anemie is over het algemeen goed, mits het ijzertekort tijdig wordt vastgesteld en behandeld. Bij een tijdige interventie kunnen patiënten volledig herstellen van de symptomen en complicaties van anemie.Herstel na behandeling
De meeste patiënten herstellen snel wanneer ze een ijzersupplement krijgen en hun dieet wordt aangepast. De ernst van de anemie en de snelheid van herstel hangen echter af van de onderliggende oorzaak van het ijzertekort.
Langdurige complicaties
Indien onbehandeld kan ferriprieve anemie leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals hartfalen, verminderde cognitieve functie en verminderde fysieke prestaties.
Complicaties van ijzergebrek
Milde bloedarmoede door ijzertekort veroorzaakt zelden complicaties. Echter, onbehandeld kan ijzergebreksanemie verergeren en leiden tot ernstige gezondheidsproblemen.Groei
Bij zuigelingen en kinderen kan ernstige ijzertekort leiden tot vertraagde groei en ontwikkeling. Daarnaast vergroot ijzergebreksanemie de vatbaarheid voor infecties.
Hartproblemen
IJzergebreksanemie kan leiden tot een snelle of onregelmatige hartslag, omdat het hart harder moet werken om de verminderde zuurstofopname door de bloedarmoede te compenseren. Dit kan resulteren in een vergroot hart (cardiomegalie) of hartfalen, waarbij het hart niet efficiënt bloed door het lichaam pompt.
Rusteloze benen syndroom
Het rusteloze benen syndroom kan soms gepaard gaan met ijzergebreksanemie. Dit syndroom wordt gekenmerkt door onaangename gevoelens in de benen en een sterke drang om ze te bewegen, wat vooral 's nachts hinderlijk kan zijn. Het rusteloze benen syndroom dat voortkomt uit ijzergebrek kan doorgaans worden behandeld met ijzersupplementen.
Zwangerschap
Ernstige bloedarmoede door ijzertekort bij zwangere vrouwen kan leiden tot complicaties zoals een vroeggeboorte en een laag geboortegewicht van de baby. Het innemen van ijzersupplementen kan helpen om deze zwangerschapscomplicaties te voorkomen.
Preventie van ijzerdeficiëntie
Preventie van ferriprieve anemie richt zich op het waarborgen van voldoende ijzerinname, vooral in risicogroepen. Dit kan door middel van voedingsaanpassingen en het gebruik van ijzersupplementen.Adequate ijzerinname
De belangrijkste preventiemaatregel is het handhaven van een voedingspatroon dat voldoende ijzer bevat. Dit kan door het consumeren van ijzerrijke voedingsmiddelen zoals vlees, vis, peulvruchten, en verrijkte graanproducten.
Suppletie bij risicogroepen
Voor risicogroepen zoals zwangere vrouwen, kinderen en mensen met een verhoogd risico op bloedverlies, kunnen ijzersupplementen worden aanbevolen om een tekort te voorkomen.