Pagofagie: IJsverslaving door ijzertekort in het bloed

Pagofagie is een zeldzame aandoening waarbij patiënten (vooral kinderen en zwangere vrouwen) verslaafd zijn aan ijs dat enkel bestaat uit bevroren water (geen consumptie-ijs). In veruit de meeste gevallen ontstaat deze ijsverslaving als gevolg van een ijzergebrek (ferriprieve anemie) al speelt een psychische ziekte soms ook een rol. Naast de ijsverslaving treden ook symptomen op door het gebrek aan ijzer in het bloed, zoals vermoeidheid en duizeligheid. Ook zijn er complicaties mogelijk door het eten van het ijs. Wanneer de klachten meer dan één maand aanwezig zijn, is het belangrijk om een arts op te zoeken. De arts controleert dan de ijzerwaarden in het bloed en stelt een behandeling voor zodat er geen complicaties ontstaan.

• Oorzaken: IJzertekort en psychische problemen
• IJzergebreksanemie
• Psychische problemen
• Symptomen van ijsverslaving
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pagofagie
• IJzergebrek
• Psychische problemen
• Prognose van verslaving aan ijs door tekort aan ijzer in het bloed
• Complicaties van ijzergebrek met kauwen op ijs

Oorzaken: IJzertekort en psychische problemen

Pagofagie is een vorm van de eetstoornis pica. Bij pica hunkert een patiënt naar iets zonder voedingswaarde, zoals krijt, klei of papier en kauwt hij hier op. Bij pagofagie eet een patiënt bevroren water. De pathogenese van pagofagie is onduidelijk anno september 2020. Het kauwen op ijs zou mogelijk wel de alertheid kunnen verhogen.

IJzergebreksanemie

Pagofagie komt voor bij een tekort aan ijzer in het bloed (ijzerdeficiëntie). Rode bloedcellen hebben ijzer nodig. Wanneer het ijzergehalte in het bloed laag is, zijn er onvoldoende rode bloedcellen in het lichaam om de normale lichaamsfuncties uit te voeren. Deze vorm van bloedarmoede komt vaak voor.

Psychische problemen

Af en toe resulteert de ijsverslaving ook uit overmatig veel stress, een obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen) of een andere psychische aandoening. Het kauwen op ijs zorgt dan voor rustgevende signalen voor de patiënt.

Symptomen van ijsverslaving

Pagofagie is gedefinieerd als een dwangmatige en herhaalde inname van de inname van enkele tientallen ijsblokjes per dag.
In het wetenschappelijk tijdschrift 'Journal of Clinical & Diagnostic Research' is in januari 2014 een artikel verschenen rond pagofagie waarin een casusrapport wordt besproken rond deze aandoening. Een patiënt neemt hierbij naast de ijsblokjes ook grote hoeveelheden diepvriesijsafzettingen in. De inname van ijs gaat gepaard met symptomen die samenhangen met ijzergebreksanemie waaronder onder andere vermoeidheid, zwakte, bleekheid, pijn op de borst, duizeligheid, een gezwollen tong en pijnlijke tong, koude handen en voeten en weinig eetlust. Patiënten met psychische stoornissen lijden mogelijk aan gedragsveranderingen, stemmingswisselingen, obsessies, dwangmatige handelingen, ...

Diagnose en onderzoeken

Kortstondig zin hebben in ijs is nog niet alarmerend, maar wanneer dit verlangen langer dan één maand aanhoudt, is het verstandig om een arts op te zoeken. De arts bevraagt de patiënt over de hoeveelheid ijs die de patiënt eet en hoe lang de ijsverslaving reeds aanwezig is. Daarnaast wil hij van de patiënt te weten komen of hij ook andere niet-eetbare voorwerpen opeet, omdat mogelijk ook nog een andere vorm van pica aanwezig is. Voorts noteert hij de andere aanwezige klachten van de patiënt of identificeert hij deze via een lichamelijk onderzoek. Specifieke testen zijn niet voorhanden voor het diagnosticeren van pagofagie. Wel voert de arts een bloedonderzoek uit om de ferriprieve anemie op te sporen wat de primaire oorzaak is van pagofagie. Bij patiënten met mogelijke gedrags- en psychische problemen, volgt een uitgebreid psychisch onderzoek.

Behandeling van pagofagie

IJzergebrek

Goede bronnen van ijzer zijn onder andere:

• bonen en linzen
• donkere bladgroenten
• gedroogde abrikozen en perziken
• gierst
• melasse
• pompoen
• rood vlees
• sint-jakobsschelpen, mosselen en oesters
• sojabonen
• zonnebloempitten, pistachenoten, walnoten en amandelen

Patiënten nemen het best deze voedingsmiddelen in combinatie met voedingsmiddelen die vitamine C bevatten (zoals sinaasappelsap, broccoli, tomaten, aardbeien, …). Deze combinatie verhoogt namelijk de absorptie van ijzer in het lichaam. Indien de arts ijzerdeficiëntie gediagnosticeerd heeft in het bloed, zet hij ijzersupplementen in. De patiënt mag hiermee niet zelf experimenteren zonder professioneel medisch advies, omdat een overdosis van ijzer ook leidt tot complicaties, zoals bepaalde vormen van kanker, hart- en bloedvataandoeningen en/of complicatie. Bij ernstig verlaagde ijzerniveaus adviseert de arts mogelijk een intraveneuze behandeling waarbij de patiënt ijzer toegediend krijgt via een ader. De arts bepaalt de juiste behandelmethode op basis van de ernst van de ijzerdeficiëntie.

Psychische problemen

De patiënt krijgt cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) en/of medicatie wanneer hij kampt met een psychische aandoening.

Prognose van verslaving aan ijs door tekort aan ijzer in het bloed

Wanneer de patiënt voldoende ijzer in het lichaam heeft, verdwijnen de klachten van pagofagie. Bij zwangere vrouwen die lijden aan de vorm van pica, verdwijnen de klachten van de verslaving aan ijs na de bevalling.

Complicaties van ijzergebrek met kauwen op ijs

Voortdurend kauwen op ijs brengt schade toe aan de tanden en het tandvlees. Door de grote druk van het voortdurend bijten op ijs, ontstaat schade aan het tandglazuur, hetgeen leidt tot gaatjes (tandbederf). Voorts leidt een laag ijzergehalte in het bloed ook tot mogelijke complicaties. IJzer is namelijk nodig is om zuurstof in de rode bloedcellen te vervoeren. Door een gebrek aan ijzer ontstaan dan op termijn ernstige complicaties, zoals hartaandoeningen, zwangerschapscomplicaties, groeivertragingen bij kinderen en een verhoogd risico op infecties.

Lees verder

• Ferriprieve anemie: Bloedarmoede door ijzertekort
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen
• IJzersupplementen: Indicatie, gebruik en bijwerkingen