IJzer & bloedarmoede
Bloedarmoede als gevolg van een tekort aan ijzer wordt ferriprieve anemie genoemd. Bloedarmoede is een frequent voorkomend verschijnsel. Onder meer tijdens zwangerschap, maar ook bij bv. zware langdurige training (sport) en door bloedverlies tijdens de menstruatie. IJzer-suppletie of ijzerpreparaten zijn nodig voor de vorming van hemoglobine in de rode bloedcellen. Wat is de invloed van ijzersuppletie en andere supplementen op bloedarmoede, hemoglobine en rode bloedcellen?Bloedarmoede en ijzer
Bloedarmoede is een typische zwangerschapskwaal. Bloedarmoede is echter een vaak voorkomend verschijnsel, niet alleen bij zwangerschap. Het middel dat bij menigeen al jaren bekend is wegens een positieve werking bij bloedarmoede is ijzer. Daarnaast zijn er andere middelen c.q. supplementen die minder bekend, maar daarom niet onbelangrijker zijn.Bloedarmoede en rode bloedcellen
Bloedarmoede wordt veroorzaakt door een te laag hemoglobinegehalte, een tekort aan circulerende rode bloedcellen of beide. Een tekort aan hemoglobine kan o.a. veroorzaakt worden door te weinig ijzer in de voeding. Een tekort aan circulerende rode bloedcellen kan o.a. veroorzaakt worden door bloedingen, als gevolg van een ongeluk of menstruatie. Het gevolg van dit tekort is dat er te weinig zuurstof in het bloed aanwezig is, waardoor de weefsels aan zuurstoftekort leiden. Dit kan o.a. de volgende klachten geven:- vermoeidheid
- duizeligheid
- bleek zien
- wazig zien
- kortademigheid
- hartkloppingen.
De vorm van bloedarmoede als gevolg van een ijzertekort wordt ferriprieve anemie genoemd. Dit komt met name bij vrouwen frequent voor, ook als ze niet zwanger zijn. Met name als gevolg van bloedverlies tijdens de menstruatie verliest het lichaam veel rode bloedcellen c.q. hemoglobine. Maar ook is er bij een zware, langdurige training (bv. een topsporter) een grotere vraag naar zuurstof, hetgeen kan leiden tot symptomen van bloedarmoede.
Rode bloedlichaampjes hebben de eigenschap om zich in de longen aan zuurstof te binden en naar de weefsels te vervoeren. Naar schatting moeten dagelijks 100.000 tot 250.000 rode bloedlichaampjes per kubieke millimeter bloed opnieuw worden aangemaakt. Als deze productie onder het vereiste niveau blijft, dan is het bloed niet langer in staat om de weefsels optimaal van zuurstof te voorzien. In dit geval spreekt men dus van bloedarmoede. IJzer is de belangrijkste grondstof van de rode bloedlichaampjes. Maar buiten ijzer zijn er meerdere stoffen belangrijk om het bloed gezond te houden. Zoals bv. Vitamine B 12 en foliumzuur, die belangrijk zijn bij de productie van rode bloedlichaampjes. Wanneer het beenmerg onvoldoende van deze vitaminen bevat, gaat de productie van rode bloedlichaampjes achteruit. De bloedlichaampjes die wel worden gevormd, zijn dan vaak onvolwaardig. Ook dit kan op den duur tot bloedarmoede leiden.
Er zijn ook tal van kruiden die een gunstige werking hebben bij bloedarmoede. Zoals onder andere ginseng, mierikswortel en waterkers. Verder werken de volgende kruiden bevorderlijk bij bloedarmoede: aloë vera, paardestaart, smeerwortel en ui.
Rode bloedcellen zorgen behalve voor zuurstoftransport ook voor een goede afweer. Ze vormen klompjes cellen die in snel stromend bloed uit elkaar vallen, maar die in rustig stromend bloed in het midden van de bloedbaan meedrijven. Hierdoor worden de witte bloedlichaampjes die voor de afweer en het immuunsysteem zorgen, naar de wanden gedrukt. Op deze manier kunnen de witte bloedlichaampjes sneller reageren op signalen vanuit de verschillende weefsels. Door een grote hoeveelheid rode bloedcellen in het bloed wordt het immuunsysteem dus verbeterd, daar de witte bloedcellen hun werk efficiënter kunnen doen.
IJzer en absorptie
IJzer is een mineraal dat nodig is voor de vorming van hemoglobine. Hemoglobine, dat in de rode bloedcellen zit, zorgt voor het zuurstoftransport naar de verschillende weefsels. Slechts een klein gedeelte van het ijzer uit de voeding wordt maar geabsorbeerd. IJzer komt voor in verschillende scheikundige vormen, waarbij ook de soepelheid qua absorptie varieert. Een goede absorptie c.q. opname van ijzer vindt plaats door:- ijzer in de vorm van gluconaat
- de mineralen koper en mangaan (helpen bij de absorptie)
De absorptie van plantaardig ijzer gaat moeizaam. Dit is dan ook de reden dat vegetariërs een groter risico lopen om een ijzerdeficiëntie te krijgen. De opname van plantaardig ijzer in de bloedbaan wordt bevorderd door vitamine C. Het is dus beter om ijzer samen met een sinaasappel of vitamine C preparaat in te nemen, of tijdens de maaltijd. Calcium is af te raden, daar gelijktijdige inname van calcium een reductie in de ijzerabsorptie veroorzaakt. Een glas melk bij het eten zal dus de ijzeropname verlagen. Zoals hierboven al is opgemerkt, helpen de mineralen koper en mangaan ijzer te absorberen.
IJzer en dosering
Voor verschillende doelgroepen geldt een andere aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH). De ADH ijzer is voor:- adolescenten en vruchtbare vrouwen 15 mg
- zwangere vrouwen 15 tot 20 mg
- mannen boven 50 jaar 9 mg
- vrouwen boven 50 jaar 8 mg.
Het verschil in dosering bij zwangere vrouwen, maar ook bij ouderen t.o.v. jongeren is duidelijk te zien. Ook is er een duidelijk verschil van dosering bij mannen of vrouwen. Er hoeft geen angst te zijn voor een te hoge dosering. Bij een dosering van ijzer van 100 mg per dag, ontstaan waarschijnlijk pas toxische effecten.
IJzeropslag
Twee eiwitten, namelijk transferrine en ferritine zorgen voor het transport en de opslag van ijzer in het lichaam. Het ferritinegehalte geeft een benadering van de mate van ijzeropslag in het lichaam. Verschillende enzymen kunnen het proces in gang zetten, waarbij ijzer van het ferritine wordt vrij gemaakt. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer het hemoglobine gehalte laag is en er ijzer nodig is om dit op te vangen. Het opgeslagen ferritine dient dus eigenlijk als een soort reserve leverancier of achtervanger.Zwangerschap lactatie
Tijdens de zwangerschap wordt er een grote aanslag gepleegd op de ijzerreserves van de moeder. Voor de foetus wordt bloed aangemaakt, waar ijzer voor nodig is. In de lactatieperiode is er extra hemoglobine nodig voor de melkproductie. Over de vraag of ijzersuppletie invloed heeft op het geboortegewicht of eventuele complicaties tijdens de zwangerschap is niet erg veel bekend. Wel zijn er aanwijzingen dat een goede ijzervoorziening van de moeder voordelige effecten heeft op de ijzerconcentraties in het bloed van de baby gedurende het eerste levensjaar, daar ze een reserve kunnen opbouwen.IJzersuppletie, -supplementen
- Vitamine C is zoals hierboven al gezegd, belangrijk voor de bevordering van de opname van ijzer, vooral wanneer het gelijktijdig wordt ingenomen. Het is aan te raden om vruchten te eten na het nemen van een ijzersupplement of ijzerhoudende voeding. Calciumrijke voedingsmiddelen zoals melkproducten zijn af te raden, daar calcium de opname van ijzer remt.
- IJzersuppletie is vooral belangrijk bij zwangere en lacterende vrouwen. Maar ook voor vrouwen die veel bloed verliezen tijdens de menstruatie, sporters die zwaar trainen en uiteraard mensen met bloedarmoede
- Kruiden die een bevorderende werking hebben zijn Ginseng, Mierikswortel, Waterkers, Aloë Vera, Paardestaart, Smeerwortel en Ui (voor een nadere uiteenzetting over deze kruiden, zie de links hierboven)
- Vitamine B 12 en Foliumzuur zijn eveneens belangrijk bij bloedarmoede (productie rode bloedlichaampjes)
- Een ijzersupplement of andere supplementen die geen gist, suiker, lactose, conserveermiddelen, synthetische kleur- geur- en smaakstoffen bevatten en hypoallergeen zijn, verdienen de voorkeur.
