Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap

Zwangere vrouwen krijgen relatief vaak te maken met bloedarmoede (anemie). Het bloed bevat dan niet genoeg rode bloedcellen waardoor onvoldoende zuurstof naar de weefsels en de baby getransporteerd kan worden. Tijdens de zwangerschap produceert het lichaam meer bloed zodat de baby voldoende kan groeien. Heeft de zwangere vrouw echter onvoldoende ijzer of een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, dan is het lichaam niet in staat om de juiste hoeveelheid rode bloedcellen te produceren die nodig is om dit bloed aan te maken. Milde symptomen van bloedarmoede tijdens de zwangerschap zijn normaal, zoals vermoeidheid en zwakte. Maar bij meer ernstige anemie als gevolg van een laag ijzergehalte, te weinig vitaminen in het lichaam of andere redenen, ontstaan mogelijk ernstige complicaties zoals een vroeggeboorte.

• Oorzaken tekort aan bloed tijdens zwangerschap
• Vormen van bloedarmoede bij zwangere vrouwen
• Bloedarmoede tijdens of na bevalling
• Risicofactoren
• Symptomen van anemie tijdens de zwangerschap
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie anemie bij zwangere vrouwen
• Complicaties van tekort ijzer, foliumzuur en vitamine B12

Oorzaken tekort aan bloed tijdens zwangerschap

Tijdens een zwangerschap stijgt het bloedvolume in het lichaam met bijna vijftig procent, wat nodig is om zowel de moeder als de baby te ondersteunen. Hierdoor vermindert het hemoglobinegehalte van het bloed. Aangezien het lichaam ijzer nodig heeft om hemoglobine (eiwit dat zuurstof kan binden; geeft aan bloed de rode kleur) aan te maken, loopt de productie van rode bloedcellen vertraging op wanneer onvoldoende ijzer aanwezig is, en bovendien zorgt dit voor minder zuurstoftoevoer. Dit leidt tot klachten van anemie tijdens de zwangerschap.

Meestal is bloedarmoede het gevolg van te weinig opname van ijzer in de voeding voor en/of tijdens de zwangerschap. Minder vaak is dit te wijten aan een vitaminetekort (vitamine B1 of foliumzuur), bloedverlies, een onderliggende aandoening, zoals een nierziekte, een immuunstoornis of sikkelcelanemie.

Vormen van bloedarmoede bij zwangere vrouwen

Tijdens de zwangerschap zijn verschillende vormen van bloedarmoede mogelijk waaronder onder andere:

• bloedarmoede door een tekort aan foliumzuur (foliumzuurdeficiëntie anemie)
• bloedarmoede door ijzertekort, in medische termen gekend als “ferriprieve anemie”
• vitamine B12-tekort

Bloedarmoede door een tekort aan foliumzuur (foliumzuurdeficiëntie anemie)

Foliumzuur zit standaard in bepaalde voedingsmiddelen zoals groene bladgroenten. Het lichaam heeft foliumzuur nodig om nieuwe cellen (zoals gezonde rode bloedcellen) te produceren. Vrouwen hebben tijdens de zwangerschap extra foliumzuur nodig, omdat ze onvoldoende foliumzuur uit de voeding halen. Wanneer zwangere vrouwen een foliumzuurdeficiëntie hebben, draagt dit bij aan bepaalde aangeboren afwijkingen zoals neuralebuisafwijkingen zoals bijvoorbeeld spina bifida (open rug) en een laag geboortegewicht.

Bloedarmoede door ijzertekort

Bij ferriprieve anemie heeft het lichaam onvoldoende ijzer om voldoende hoeveelheden hemoglobine te produceren. Dit eiwit bevindt zich in rode bloedcellen en is nodig om zuurstof van de longen naar de rest van het lichaam te transporteren. Het lichaam krijgt bij ferriprieve anemie onvoldoende zuurstof omdat bloedcellen dit niet naar de weefsels kunnen transporteren. IJzerdeficiëntie komt tijdens de zwangerschap erg vaak voor.

Vitamine B12-tekort

Vitamine B12 is eveneens nodig voor de vorming van gezonde rode bloedcellen. Krijgt een vrouw deze vitamine onvoldoende binnen via de voeding, dan is het voor het lichaam niet mogelijk om voldoende gezonde rode bloedcellen te produceren. Vrouwen die geen vlees, gevogelte, zuivelproducten en eieren eten, lopen een groter risico op vitamine B12-deficiëntie. Door het tekort aan vitamine B12, ontstaan sneller aangeboren afwijkingen zoals neuralebuisafwijkingen. Ook krijgt een vrouw mogelijk te maken met voortijdige weeën als gevolg van een vitamine B12-tekort.

Bloedarmoede tijdens of na bevalling

Bloedverlies tijdens en na de bevalling resulteert mogelijk eveneens in bloedarmoede, waardoor een bloedtransfusie vereist is om complicaties bij de moeder en baby te voorkomen.

Risicofactoren

Alle zwangere vrouwen lopen steeds een hoger risico op het krijgen van anemie, omdat ze meer foliumzuur en ijzer dan normaal nodig hebben. Maar in sommige gevallen is het risico op bloedarmoede tijdens de zwangerschap nog hoger:

• bloedarmoede voor de zwangerschap
• een tienerzwangerschap
• onvoldoende ijzer opnemen in de voeding
• twee zwangerschappen dicht na elkaar
• veel braken als gevolg van ochtendmisselijkheid
• zwanger van meer dan één kind

Symptomen van anemie tijdens de zwangerschap

In het begin ervaart een zwangere dame geen duidelijke symptomen als gevolg van bloedarmoede. Daarnaast zijn veel symptomen niet specifiek en horen ze soms ook gewoon bij de zwangerschap. Een regelmatig bloedonderzoek en verdere prenatale onderzoeken door de gynaecoloog, zijn dan ook noodzakelijk om bloedarmoede tijdens de zwangerschap tijdig te identificeren. De meest voorkomende symptomen die anemie tijdens de zwangerschap met zich meebrengen omvatten:

• concentratieproblemen
• duizeligheid
• een bleke huid, bleke lippen en bleke nagels
• een hoge hartslag (tachycardie)
• een onregelmatige hartslag
• kortademigheid
• koude handen en voeten of verdoofd gevoel in de handen en voeten
• pijn op de borst
• prikkelbaarheid
• vermoeidheid
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

Een bloedonderzoek is nodig om de bloedarmoede op te sporen. Dit gebeurt diverse keren tijdens de zwangerschap, zelfs als een vrouw geen symptomen vertoont of als een vrouw geen bloedarmoede heeft tijdens het bloedonderzoek in het eerste trimester.

Behandeling

Heeft de arts anemie gediagnosticeerd, dan is het nodig om ijzersupplementen en/of extra foliumzuur te nemen in aanvulling op de andere ingenomen vitaminen. Een ander advies is om meer voedingsmiddelen te nuttigen die rijk zijn aan ijzer en foliumzuur. Vitamine B12-supplementen zijn nodig voor de behandeling van vitamine B12-tekort, of anders moet de zwangere vrouw meer dierlijke voedingsmiddelen nuttigen zoals eieren, vlees en zuivelproducten.

Preventie anemie bij zwangere vrouwen

IJzer innemen

Voldoende ijzer innemen is nodig door minstens drie porties ijzerrijke voedingsmiddelen per dag te nuttigen zoals:

• bonen, linzen en tofu
• donkergroene groenten (zoals spinazie, broccoli en boerenkool)
• eieren
• ijzerverrijkt graan
• mager rood vlees, gevogelte en vis
• noten en zaden

Vitamine C innemen

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C helpen het lichaam om meer ijzer te absorberen. Deze omvatten:

• aardbeien
• citrusvruchten en sappen
• kiwi's
• paprika's
• tomaten

Bovendien is het verstandig om een voedingsmiddel waarin vitamine C zit, te combineren met een voedingsmiddel waarin veel ijzer zit, zoals het eten van ijzer verrijkte granen met een glas sinaasappelsap.

Foliumzuur innemen

Voedingsmiddelen met foliumzuur zijn:

• bananen
• brood en granen verrijkt met foliumzuur
• citrusvruchten en sappen
• meloen
• gedroogde bonen en peulvruchten
• groene bladgroenten

Vegetariërs en veganisten vragen voor de zwangerschap het best advies over het nemen van extra supplementen.

Complicaties van tekort ijzer, foliumzuur en vitamine B12

IJzertekort

Ernstige of onbehandelde bloedarmoede door ijzertekort tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op:

• een baby met bloedarmoede
• een baby met een laag geboortegewicht
• een bloedtransfusie (zeker bij veel bloedverlies tijdens de bevalling)
• een kind met een vertraagde ontwikkeling
• een postpartum depressie (depressie na de bevalling)
• een te vroeg geboren baby

Foliumzuurtekort

Wanneer een zwangere vrouw onbehandeld blijft voor foliumzuurtekort, krijgt ze vaker te maken met deze complicaties:

• een baby met een ernstige aangeboren afwijking van de wervelkolom of de hersenen (neuralebuisdefect)
• een baby met een laag geboortegewicht
• een vroeggeboorte

Tekort aan vitamine B12

Een tekort aan vitamine B12 resulteert onbehandeld sneller in een baby met een neuralebuisdefecten.

Lees verder

• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Ferriprieve anemie: Bloedarmoede door ijzertekort
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• IJzer: Functie, gezondheidsvoordelen en ijzersupplementen