Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap
Zwangere vrouwen krijgen relatief vaak te maken met bloedarmoede (anemie). Het bloed bevat dan niet genoeg rode bloedcellen waardoor onvoldoende zuurstof naar de weefsels en de baby getransporteerd kan worden. Tijdens de zwangerschap produceert het lichaam meer bloed zodat de baby voldoende kan groeien. Heeft de zwangere vrouw echter onvoldoende ijzer of een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, dan is het lichaam niet in staat om de juiste hoeveelheid rode bloedcellen te produceren die nodig is om dit bloed aan te maken. Milde symptomen van bloedarmoede tijdens de zwangerschap zijn normaal, zoals vermoeidheid en zwakte. Maar bij meer ernstige anemie als gevolg van een laag ijzergehalte, te weinig vitaminen in het lichaam of andere redenen, ontstaan mogelijk ernstige complicaties zoals een vroeggeboorte.- Epidemiologie van bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap
- Prevalentie van bloedarmoede tijdens de zwangerschap wereldwijd
- Regionale verschillen in prevalentie
- Verschillen in risicogroepen
- Socio-economische invloeden op prevalentie
- Effecten van bloedarmoede op de zwangerschap in ontwikkelingslanden
- Tijdelijke trends in de prevalentie van bloedarmoede
- Oorzaken tekort aan bloed tijdens zwangerschap
- Vormen van bloedarmoede bij zwangere vrouwen
- Bloedarmoede tijdens of na bevalling
- Risicofactoren
- Symptomen van anemie tijdens de zwangerschap
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Preventie anemie bij zwangere vrouwen
- Complicaties van tekort ijzer, foliumzuur en vitamine B12
- Tips voor het omgaan / leven met bloedarmoede tijdens de zwangerschap
- Voedingsaanpassingen en supplementen
- Regelmatige medische opvolging
Epidemiologie van bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap
Prevalentie van bloedarmoede tijdens de zwangerschap wereldwijd
Bloedarmoede tijdens de zwangerschap is een veelvoorkomend probleem, dat wereldwijd een significant aantal zwangere vrouwen treft. Het is een van de meest voorkomende aandoeningen die zwangere vrouwen kunnen beïnvloeden, met een wereldwijde prevalentie die wordt geschat op ongeveer 38% van alle zwangere vrouwen. De prevalentie varieert echter sterk afhankelijk van het land, de gezondheidstoestand van de bevolking en de toegang tot zorg. In ontwikkelingslanden is de prevalentie van bloedarmoede vaak veel hoger, variërend van 40% tot 60%, terwijl het in westerse landen lager ligt, met percentages rond de 20% tot 30%. Deze variatie wordt vaak toegeschreven aan verschillen in voedingsgewoonten, gezondheidssystemen en beschikbaarheid van ijzersupplementen.Regionale verschillen in prevalentie
In ontwikkelingslanden komt bloedarmoede veel vaker voor dan in geïndustrialiseerde landen. In Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië, waar ondervoeding en infectieziekten meer voorkomen, is bloedarmoede tijdens de zwangerschap een bijzonder wijdverspreid probleem. In deze regio's kunnen sociaaleconomische factoren, zoals armoede, gebrek aan educatie en beperkte toegang tot gezondheidszorg, bijdragen aan de hogere prevalentie. In landen met een goed ontwikkelde gezondheidszorginfrastructuur en waar prenatale zorg goed toegankelijk is, is de prevalentie van bloedarmoede lager. Dit kan te maken hebben met de verbeterde toegang tot voedingssupplementen en een hoger bewustzijn van de risico's van bloedarmoede.Verschillen in risicogroepen
Zwangere vrouwen die ondervoed zijn, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van bloedarmoede. Vrouwen die een laag inkomen hebben of beperkte toegang tot een evenwichtig voedingspatroon kunnen vaker bloedarmoede ontwikkelen. Ook vrouwen die in arme, rurale gebieden wonen, kunnen meer kans hebben op bloedarmoede, omdat zij vaak niet beschikken over adequate medische zorg en voedingsbronnen. Bovendien zijn adolescenten, vrouwen met meerdere zwangerschappen op jonge leeftijd, vrouwen met een hoge mate van fysieke belasting en vrouwen met chronische ziekten zoals malaria of HIV-infectie bijzonder vatbaar voor bloedarmoede.Socio-economische invloeden op prevalentie
De prevalentie van bloedarmoede is vaak hoger in gemeenschappen met lagere sociaaleconomische status, waar ondervoeding en beperkte toegang tot gezondheidszorg veel voorkomen. In deze bevolkingsgroepen is er een grotere kans op een gebrek aan essentiële voedingsstoffen zoals ijzer, foliumzuur en vitamine B12, die cruciaal zijn voor het voorkomen van bloedarmoede. Vrouwen in deze gemeenschappen hebben ook vaak beperkte toegang tot prenatale zorg, wat het risico op onopgemerkte bloedarmoede vergroot. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen met een lagere sociaaleconomische status meer kans hebben op bloedarmoede door een combinatie van slechte voeding en beperkte toegang tot medische zorg.Effecten van bloedarmoede op de zwangerschap in ontwikkelingslanden
In ontwikkelingslanden, waar bloedarmoede tijdens de zwangerschap vaker voorkomt, kan het ernstige gevolgen hebben voor zowel de moeder als de baby. Vrouwen die bloedarmoede ontwikkelen, lopen een verhoogd risico op complicaties zoals vroeggeboorte, intra-uteriene groeivertraging en postnatale bloedingen. In sommige gevallen kan bloedarmoede zelfs bijdragen aan een hoger sterftecijfer voor moeders en pasgeborenen. De combinatie van bloedarmoede en andere factoren zoals ondervoeding en infectieziekten verhoogt de complexiteit van het beheer van zwangerschappen in deze regio’s.Tijdelijke trends in de prevalentie van bloedarmoede
De prevalentie van bloedarmoede is in veel landen de afgelopen decennia gedaald, vooral door verbeteringen in de toegang tot gezondheidszorg en de beschikbaarheid van ijzersupplementen. In ontwikkelingslanden zijn er programma's geïmplementeerd die gericht zijn op het verstrekken van ijzer- en foliumsupplementen aan zwangere vrouwen om de incidentie van bloedarmoede te verminderen. Deze programma’s hebben de prevalentie van bloedarmoede aanzienlijk verminderd, maar de situatie blijft zorgwekkend, vooral in afgelegen en arme gebieden waar de zorg nog steeds ontoereikend is.Oorzaken tekort aan bloed tijdens zwangerschap
Tijdens een zwangerschap stijgt het bloedvolume in het lichaam met bijna vijftig procent, wat nodig is om zowel de moeder als de baby te ondersteunen. Hierdoor vermindert het hemoglobinegehalte van het bloed. Aangezien het lichaam ijzer nodig heeft om hemoglobine (eiwit dat zuurstof kan binden; geeft aan bloed de rode kleur) aan te maken, loopt de productie van rode bloedcellen vertraging op wanneer onvoldoende ijzer aanwezig is, en bovendien zorgt dit voor minder zuurstoftoevoer. Dit leidt tot klachten van anemie tijdens de zwangerschap.Meestal is bloedarmoede het gevolg van te weinig opname van ijzer in de voeding voor en/of tijdens de zwangerschap. Minder vaak is dit te wijten aan een vitaminetekort (vitamine B1 of foliumzuur), bloedverlies, een onderliggende aandoening, zoals een nierziekte, een immuunstoornis of sikkelcelanemie.
Vormen van bloedarmoede bij zwangere vrouwen
Tijdens de zwangerschap zijn verschillende vormen van bloedarmoede mogelijk waaronder onder andere:- bloedarmoede door een tekort aan foliumzuur (foliumzuurdeficiëntie anemie)
- bloedarmoede door ijzertekort, in medische termen gekend als “ferriprieve anemie”
- vitamine B12-tekort
Bloedarmoede door een tekort aan foliumzuur (foliumzuurdeficiëntie anemie)
Foliumzuur zit standaard in bepaalde voedingsmiddelen zoals groene bladgroenten. Het lichaam heeft foliumzuur nodig om nieuwe cellen (zoals gezonde rode bloedcellen) te produceren. Vrouwen hebben tijdens de zwangerschap extra foliumzuur nodig, omdat ze onvoldoende foliumzuur uit de voeding halen. Wanneer zwangere vrouwen een foliumzuurdeficiëntie hebben, draagt dit bij aan bepaalde aangeboren afwijkingen zoals neuralebuisafwijkingen zoals bijvoorbeeld spina bifida (open rug) en een laag geboortegewicht.
Bloedarmoede door ijzertekort
Bij ferriprieve anemie heeft het lichaam onvoldoende ijzer om voldoende hoeveelheden hemoglobine te produceren. Dit eiwit bevindt zich in rode bloedcellen en is nodig om zuurstof van de longen naar de rest van het lichaam te transporteren. Het lichaam krijgt bij ferriprieve anemie onvoldoende zuurstof omdat bloedcellen dit niet naar de weefsels kunnen transporteren. IJzerdeficiëntie komt tijdens de zwangerschap erg vaak voor.
Vitamine B12-tekort
Vitamine B12 is eveneens nodig voor de vorming van gezonde rode bloedcellen. Krijgt een vrouw deze vitamine onvoldoende binnen via de voeding, dan is het voor het lichaam niet mogelijk om voldoende gezonde rode bloedcellen te produceren. Vrouwen die geen vlees, gevogelte, zuivelproducten en eieren eten, lopen een groter risico op vitamine B12-deficiëntie. Door het tekort aan vitamine B12, ontstaan sneller aangeboren afwijkingen zoals neuralebuisafwijkingen. Ook krijgt een vrouw mogelijk te maken met voortijdige weeën als gevolg van een vitamine B12-tekort.
Bloedarmoede tijdens of na bevalling
Bloedverlies tijdens en na de bevalling resulteert mogelijk eveneens in bloedarmoede, waardoor een bloedtransfusie vereist is om complicaties bij de moeder en baby te voorkomen.Risicofactoren
Alle zwangere vrouwen lopen steeds een hoger risico op het krijgen van anemie, omdat ze meer foliumzuur en ijzer dan normaal nodig hebben. Maar in sommige gevallen is het risico op bloedarmoede tijdens de zwangerschap nog hoger:- bloedarmoede voor de zwangerschap
- een tienerzwangerschap
- onvoldoende ijzer opnemen in de voeding
- twee zwangerschappen dicht na elkaar
- veel braken als gevolg van ochtendmisselijkheid
- zwanger van meer dan één kind
Vermoeidheid en concentratieproblemen komen voor bij bloedarmoede tijdens de zwangerschap / Bron: Concord90, PixabaySymptomen van anemie tijdens de zwangerschap
In het begin ervaart een zwangere dame geen duidelijke symptomen als gevolg van bloedarmoede. Daarnaast zijn veel symptomen niet specifiek en horen ze soms ook gewoon bij de zwangerschap. Een regelmatig bloedonderzoek en verdere prenatale onderzoeken door de gynaecoloog, zijn dan ook noodzakelijk om bloedarmoede tijdens de zwangerschap tijdig te identificeren. De meest voorkomende symptomen die anemie tijdens de zwangerschap met zich meebrengen omvatten:- concentratieproblemen
- duizeligheid
- een bleke huid, bleke lippen en bleke nagels
- een hoge hartslag (tachycardie)
- een onregelmatige hartslag
- kortademigheid
- koude handen en voeten of verdoofd gevoel in de handen en voeten
- pijn op de borst
- prikkelbaarheid
- vermoeidheid
- zwakte
Diagnose en onderzoeken
Een bloedonderzoek is nodig om de bloedarmoede op te sporen. Dit gebeurt diverse keren tijdens de zwangerschap, zelfs als een vrouw geen symptomen vertoont of als een vrouw geen bloedarmoede heeft tijdens het bloedonderzoek in het eerste trimester.Behandeling
Heeft de arts anemie gediagnosticeerd, dan is het nodig om ijzersupplementen en/of extra foliumzuur te nemen in aanvulling op de andere ingenomen vitaminen. Een ander advies is om meer voedingsmiddelen te nuttigen die rijk zijn aan ijzer en foliumzuur. Vitamine B12-supplementen zijn nodig voor de behandeling van vitamine B12-tekort, of anders moet de zwangere vrouw meer dierlijke voedingsmiddelen nuttigen zoals eieren, vlees en zuivelproducten.
Een gezonde voeding met voldoende ijzer, vitamine C, vitamine B1 en foliumzuur is nodig / Bron: Jill111, PixabayPreventie anemie bij zwangere vrouwen
IJzer innemenVoldoende ijzer innemen is nodig door minstens drie porties ijzerrijke voedingsmiddelen per dag te nuttigen zoals:
- bonen, linzen en tofu
- donkergroene groenten (zoals spinazie, broccoli en boerenkool)
- eieren
- ijzerverrijkt graan
- mager rood vlees, gevogelte en vis
- noten en zaden
Vitamine C innemen
Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C helpen het lichaam om meer ijzer te absorberen. Deze omvatten:
- aardbeien
- citrusvruchten en sappen
- kiwi's
- paprika's
- tomaten
Bovendien is het verstandig om een voedingsmiddel waarin vitamine C zit, te combineren met een voedingsmiddel waarin veel ijzer zit, zoals het eten van ijzer verrijkte granen met een glas sinaasappelsap.
Foliumzuur innemen
Voedingsmiddelen met foliumzuur zijn:
- bananen
- brood en granen verrijkt met foliumzuur
- citrusvruchten en sappen
- meloen
- gedroogde bonen en peulvruchten
- groene bladgroenten
Vegetariërs en veganisten vragen voor de zwangerschap het best advies over het nemen van extra supplementen.
Complicaties van tekort ijzer, foliumzuur en vitamine B12
IJzertekortErnstige of onbehandelde bloedarmoede door ijzertekort tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op:
- een baby met bloedarmoede
- een baby met een laag geboortegewicht
- een bloedtransfusie (zeker bij veel bloedverlies tijdens de bevalling)
- een kind met een vertraagde ontwikkeling
- een postpartum depressie (depressie na de bevalling)
- een te vroeg geboren baby
Foliumzuurtekort
Wanneer een zwangere vrouw onbehandeld blijft voor foliumzuurtekort, krijgt ze vaker te maken met deze complicaties:
- een baby met een ernstige aangeboren afwijking van de wervelkolom of de hersenen (neuralebuisdefect)
- een baby met een laag geboortegewicht
- een vroeggeboorte
Tekort aan vitamine B12
Een tekort aan vitamine B12 resulteert onbehandeld sneller in een baby met een neuralebuisdefecten.
