Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): Slaapstoornis

Het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS), ook vaak geschreven als “obstructief slaap apneu syndroom”, is een aandoening waarbij de patiënt vaak tijdelijk stopt met ademen (apneu), meestal als gevolg van vernauwde of geblokkeerde luchtwegen. Heel wat aandoeningen en omgevingsfactoren zijn bekend voor deze luchtwegobstructie. De patiënt krijgt te maken met diverse fysieke en mentale klachten als gevolg van OSAS, zoals overdreven slaperig overdag en concentratieproblemen. Een aanpassing in de levensstijl, een speciaal apparaat dat de luchtwegen openhoudt tijdens het slapen en chirurgie zijn mogelijke behandelingsmogelijkheden voor deze slaapstoornis. Onbehandeld leidt de ziekte tot levensbedreigende complicaties zoals een depressie en hart- en vaatziekten.

• Vormen slaapapneu
• Obstructief slaapapneu
• Centraal slaapapneusyndroom
• Oorzaken OSAS: Obstructie luchtwegen
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Tijdelijk gestopte ademhaling
• Fysieke symptomen
• Mentale symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Indeling ernst van slaapapneu
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Levensstijl
• CPAP-apparaat
• Tandheelkundige apparaten
• Chirurgie
• Complicaties obstructief slaapapneusyndroom
• Prognose slaapstoornis

Vormen slaapapneu

Obstructief slaapapneu

De meest voorkomende vorm (90%) van slaapapneu resulteert uit een verstopping van de luchtwegen, meestal wanneer het zachte weefsel in de achterkant van de keel inzakt tijdens de slaap.

Centraal slaapapneusyndroom

Bij het centraal slaapapneusyndroom, ook een slaapstoornis, stopt de ademhaling omdat de hersenen geen signalen geven aan de spieren die de ademhaling reguleren.

Oorzaken OSAS: Obstructie luchtwegen

Tijdens het slapen ontspannen de spieren, ook de spieren die de keel openhouden. Op deze manier is lucht in staat om in de longen terecht te komen. De keel blijft in principe lang genoeg om zodat hier lucht door kan tijdens het slapen. Sommige patiënten hebben evenwel een korte smalle keel, wat resulteert in gesloten weefsel en een obstructie van de luchtwegen. De meeste patiënten snurken, wat het gevolg is van de lucht die door de vernauwde luchtwegen probeert te stromen, al heeft niet iedereen die snurkt, last van het syndroom.

Risicofactoren

Slaapapneu treft mogelijk iedereen op elke leeftijd, zelfs kinderen. Risicofactoren voor slaapapneu zijn in te delen in aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen dragen bij aan de totstandkoming van OSAS:

• aangeboren afwijkingen zoals
• het Apert-syndroom (craniofaciale afwijking met symptomen aan gezicht, ogen, vingers en tenen)
• het CHOPS-syndroom (hartafwijkingen en luchtwegproblemen)
• het Joubert-syndroom (neurologische aandoening met symptomen aan gezicht, ogen, hersenen, spieren)
• het Pierre-Robin syndroom (afwijkingen kaak, tong en mond)
• het Prader-Willi-syndroom (ziekte door probleem met chromosoom)
• het Riley-Day-syndroom (neurologische aandoening)
• het syndroom van Down
• mucopolysaccharidose type VI (afwijkingen gezicht en skelet)
• acromegalie (overproductie groeihormoon bij hypofysetumor met afwijkingen aan botten en gezicht)
• bepaalde afwijkingen aan het gehemelte of de luchtwegen
• de ziekte van Hashimoto (verminderde schildklierfunctie met vergrote schildklier)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een grote nek (43 centimeter) of meer bij mannen en 41 centimeter of meer bij vrouwen
• een grote overbeet en andere tandheelkundige afwijkingen
• een grote tong (macroglossie), die soms naar achter valt en de luchtwegen blokkeert
• een neusobstructie door een afwijkend septum (afwijkend neustussenschot), allergieën of sinusproblemen
• een positieve geschiedenis van het obstructief slaapapneusyndroom
• een te korte onderkaak in vergelijking met de bovenkaak
• een tumor in de luchtwegen
• een verstopte neus
• grote amandelen en keelamandelen die de luchtwegen blokkeren
• menopauze: menopauzale en postmenopauzale vrouwen hebben een verhoogd risico op OSAS
• neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen)
• ziekte van Ménière (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)

Omgevingsfactoren

Bovendien zijn enkele omgevingsfactoren bekend waardoor het risico op het ontwikkelen van de slaapstoornis toeneemt:

• geslacht: mannen hebben dit vaker dan vrouwen
• het gebruik van sedativa (kalmerende geneesmiddelen)
• leeftijd: veertigplussers zijn meer aangetast
• overmatig alcoholgebruik
• roken
• slapen op de rug
• zwaarlijvigheid (vaakst voorkomende risicofactor)

Symptomen: Tijdelijk gestopte ademhaling

Meestal begint een patiënt kort na het inslapen erg zwaar en luid te snurken. De patiënt stopt plots met snurken, omdat de ademhaling dan tien tot dertig seconden stopt. Hierop volgt een snuivend en naar adem happend geluid omdat de patiënt tracht te ademen, wat telkens de slaap wat onderbreekt omdat de patiënt bijna ontwaakt. Deze episoden blijven zich herhalen gedurende de nacht waardoor sommige patiënten wel tot vierhonderd keer per nacht stoppen met ademen. De meeste patiënten met obstructief slaapapneusyndroom zijn zich niet bewust van deze symptomen. Veelal bemerkt de partner of een ander familielid dit.

Fysieke symptomen

De patiënt met het slaapapneusyndroom ontwaakt ’s morgens niet fris. Hij is hierdoor overdreven slaperig of suf overdag, moet overmatig geeuwen en valt gemakkelijk in slaap tijdens het werken, lezen, tv kijken en zelfs autorijden. Tijdens de episodes lijdt de patiënt mogelijk aan bruxisme (onbewust tandenknarsen met pijn aan tanden (tandpijn) en kaak (kaakpijn), vaak bij kinderen bij OSAS) en/of aan nachtelijk zweten. Een droge mond (xerostomie), keelpijn, een droge keel, pijnlijke oogbewegingen, een verminderde zin in seks, erectiestoornissen, een gezwollen been (bij ernstige apneu), een hoge bloeddruk (moeilijk te behandelen, nachtelijk plassen (nycturie) en hoofdpijn (moeilijk te behandelen) zijn andere fysieke tekenen van het obstructief slaapapneusyndroom.

Mentale symptomen

Mentale tekenen als gevolg van het obstructief slaapapneusyndroom omvatten een chagrijnig, ongeduldig of prikkelbaar gedrag, concentratieproblemen, een depressie, hyperactief gedrag (vooral bij kinderen), rusteloosheid (tijdens het slapen) en vergeetachtigheid.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts bekijkt tijdens een lichamelijk onderzoek de mond, de nek en de keel van de patiënt. Daarnaast bevraagt hij de patiënt over de slaapgewoonten en het soort slaperigheid dat hij ervaart. Een slaaponderzoek (polysomnografie) bevestigt het obstructief slaapapneusyndroom. De patiënt heeft meer dan vijf episodes per uur met ademstilstand die langer dan tien seconden aanhouden. Hypopneu (langzame ademhaling) gaat teven vaak hand in hand bij apneu en is eveneens via de slaaptest op te sporen. De meeste patiënten komen niet toe aan een diep slaapstadium, wat de overmatige slaperigheid overdag verklaart. Andere testen omvatten arteriële bloedgassen, een echocardiografie, een elektrocardiografie (meting van de elektrische spieractiviteit van het hart), een pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed) en een schildklierfunctie-onderzoek

Indeling ernst van slaapapneu

Artsen hanteren volgende criteria voor het bepalen van de ernst van slaapapneu:

• Normaal: 0-5 apneu-episodes per uur
• Milde slaapapneu: 5-15 apneu-episodes per uur
• Matige slaapapneu: 16-30 apneu-episodes per uur
• Ernstige slaapapneu: 31+ episodes per uur

Differentiële diagnose

Het slaaponderzoek is nodig om de diagnose van het obstructief slaapapneusyndroom te bevestigen en volgende aandoeningen uit te sluiten met een gelijkaardige symptomenreeks:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• brandend maagzuur
• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• een depressie
• hypothyreoïdie (onvoldoende werking van de schildklier)
• narcolepsie (overmatig slaperig en verlies van controle ledematen)

Behandeling

Levensstijl

Levensstijlveranderingen zijn nodig om patiënten met milde symptomen te helpen, zoals gewicht verliezen bij obesitas, niet slapen op de rug en geen alcohol of medicijnen nemen vlak voor het slapengaan omdat deze de patiënt slaperig maken wat de symptomen verergert. Stoppen met roken is bovendien wenselijk.

CPAP-apparaat

De meeste patiënten zijn gebaat bij een continuous positive airway pressure (CPAP)-apparaat. Hierbij draagt de patiënt een masker over de neus bij het slapen. Dit masker is verbonden via een slang met een klein apparaat aan de zijkant van het bed. Het apparaat pompt lucht onder druk door de slang en het masker zodat dit in de luchtwegen terechtkomt bij het slapen, zodat de luchtwegen open blijven. Soms duurt het een tijd vooraleer patiënten gewend zijn aan dit apparaat.

Tandheelkundige apparaten

Sommige patiënten zijn gebaat bij tandheelkundige apparaten (onderkaakherpositioneringsapparaat) zodat de kaak naar voren komt en de luchtwegen open blijven.

Chirurgie

Werken deze tips niet of heeft de patiënt ernstige symptomen, dan is voor sommige patiënten chirurgie een laatste redmiddel. Wel genezen patiënten niet helemaal door een operatieve ingreep en zijn soms bijwerkingen mogelijk op lange termijn.

Complicaties obstructief slaapapneusyndroom

Indien onbehandeld veroorzaakt OSAS de volgende complicaties:

• angst en depressie
• auto-ongevallen, of arbeidsongevallen door de overmatige slaperigheid
• chronische vermoeidheid / ochtendvermoeidheid
• diabetes (suikerziekte) (doet de ziekte ontstaan of verergert de symptomen)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hartaanval
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een onregelmatige hartslag
• een verlies van interesse in seks en erectiestoornissen
• een vertraagde hartslag (bradycardie)
• gastro-oesofageale reflux
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• het Floppy eyelid syndroom (oogirritatie)
• het metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaataandoeningen)
• hoofdpijn
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• oogziekte glaucoom (hoge oogboldruk waardoor oogzenuwschade ontstaat waardoor de patiënt geleidelijk het gezichtsvermogen verliest)
• slechte school- of werkprestaties
• stemmingswisselingen
• tachycardie (versnelde hartslag)
• uvulitis (gezwollen huig van de tong)
• verergering van hyperactief gedrag
• verwardheid (door het grote slaaptekort)
• wheezing (piepend geluid bij de uitademing)

Prognose slaapstoornis

Bij de meeste patiënten verlicht de behandeling de symptomen als gevolg van de slaapstoornis.

Lees verder

• Hypopneu: Langzame ademhaling door verstopping van luchtweg
• Polysomnografie: Slaaponderzoek bij slaapproblemen
• Complicaties diabetes mellitus: Slaapproblemen
• CPAP-toestel voor behandeling van obstructieve slaapapneu
• Ochtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwaken