Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): Slaapstoornis

Het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS), soms geschreven als “obstructief slaap apneu syndroom”, is een slaapstoornis waarbij de ademhaling van de patiënt herhaaldelijk tijdelijk stopt tijdens de slaap, meestal door een vernauwing of blokkade van de luchtwegen. Deze aandoening kan leiden tot diverse fysieke en mentale klachten, zoals overmatige slaperigheid overdag en concentratieproblemen. Behandelingsopties omvatten levensstijlaanpassingen, gebruik van een speciaal apparaat dat de luchtwegen openhoudt tijdens de slaap, en chirurgische ingrepen. Onbehandeld kan OSAS ernstige en levensbedreigende complicaties veroorzaken, zoals depressie en hart- en vaatziekten.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Vormen van slaapapneu
• Obstructief slaapapneu
• Centraal slaapapneusyndroom
• Oorzaken van OSAS: Obstructie van de luchtwegen
• Risicofactoren
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van obstructief slaapapneusyndroom
• Tijdelijk gestopte ademhaling
• Fysieke symptomen
• Mentale symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Indeling van de ernst van slaapapneu
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Levensstijl
• CPAP-apparaat
• Tandheelkundige apparaten
• Chirurgie
• Prognose van slaapstoornis
• Complicaties van obstructief slaapapneusyndroom
• Preventie van Obstructief Slaapapneusyndroom (OSAS)
• Levensstijlaanpassingen
• Slaapgewoonten verbeteren
• Roken vermijden
• Behandel bestaande medische aandoeningen
• Bewustzijn en vroege detectie

Epidemiologie

Het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) is een veelvoorkomende slaapstoornis die wordt gekarakteriseerd door herhaalde onderbrekingen in de ademhaling tijdens de slaap, veroorzaakt door een blokkade in de bovenste luchtwegen. OSAS komt wereldwijd voor, met variaties in prevalentie afhankelijk van factoren zoals leeftijd, geslacht, en levensstijl.

Prevalentie
De prevalentie van OSAS is moeilijk precies vast te stellen vanwege de variabiliteit in de ernst van de aandoening en het ontbreken van gestandaardiseerde diagnostische criteria in sommige gebieden. Het wordt geschat dat wereldwijd ongeveer 9-38% van de volwassenen het syndroom vertoont, met hogere percentages onder ouderen. Bij mannen komt OSAS vaker voor dan bij vrouwen, hoewel het risico bij vrouwen toeneemt na de menopauze.

Geografische spreiding
De prevalentie van OSAS vertoont aanzienlijke geografische variaties. In geïndustrialiseerde landen, waar risicofactoren zoals obesitas vaker voorkomen, wordt een hogere prevalentie van OSAS gerapporteerd. In opkomende economieën, waar risicofactoren zoals obesitas in sommige gevallen toenemen, is een vergelijkbare stijging in prevalentie te verwachten.

Mechanisme

Het mechanisme van OSAS is gerelateerd aan de fysieke obstructie van de bovenste luchtwegen tijdens de slaap. Deze blokkades kunnen leiden tot herhaalde ademhalingsonderbrekingen, wat resulteert in zuurstoftekort en verstoorde slaapcycli.

Verlies van spierspanning in de keel
Tijdens de slaap verliest de musculatuur in de keel, vooral de spieren rondom de bovenste luchtwegen, hun spanning. Bij sommige mensen zijn deze spieren onvoldoende sterk om de luchtwegen open te houden, wat leidt tot een tijdelijke blokkade. Deze blokkade veroorzaakt apneu-episodes, waarbij de ademhaling volledig stopt.

Verhoogde luchtwegweerstand
Factoren zoals overgewicht, vergrote amandelen, of anatomische afwijkingen kunnen de weerstand in de luchtwegen verhogen, wat bijdraagt aan de frequentie en ernst van apneu-episodes. Deze verhoogde luchtwegweerstand vergroot de kans op volledige afsluiting van de luchtwegen, wat leidt tot ademhalingsonderbrekingen.

Vormen van slaapapneu

Obstructief slaapapneu

De meest voorkomende vorm van slaapapneu (ongeveer 90%) is obstructief slaapapneu, waarbij de luchtwegen tijdens de slaap worden geblokkeerd doordat het zachte weefsel aan de achterkant van de keel inzakt. Dit veroorzaakt ademhalingsonderbrekingen en verstoort de slaapcyclus.

Centraal slaapapneusyndroom

Bij centraal slaapapneusyndroom stopt de ademhaling omdat de hersenen geen signalen sturen naar de ademhalingsspieren. Dit verschilt van obstructief slaapapneu, waar de oorzaak ligt bij de obstructie van de luchtwegen.

Oorzaken van OSAS: Obstructie van de luchtwegen

Tijdens de slaap ontspannen de spieren, waaronder de spieren die de keel openhouden. Bij sommige mensen ontspant dit weefsel zo veel dat het de luchtwegen blokkeert. Dit kan gebeuren door een smalle keel of andere structurele afwijkingen die leiden tot obstructie. Snurken, veroorzaakt door de lucht die door een vernauwde luchtweg probeert te stromen, komt vaak voor bij mensen met OSAS, hoewel niet iedereen die snurkt, het syndroom heeft.

Risicofactoren

Slaapapneu kan mensen van elke leeftijd treffen, inclusief kinderen. Risicofactoren zijn onder te verdelen in aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Diverse aandoeningen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van OSAS:

• Aangeboren afwijkingen, zoals:
• Apert-syndroom (craniofaciale afwijkingen met symptomen aan gezicht, ogen, vingers en tenen)
• CHOPS-syndroom (hartafwijkingen en luchtwegproblemen)
• Joubert-syndroom (neurologische aandoening met symptomen aan gezicht, ogen, hersenen en spieren)
• Pierre-Robin-syndroom (afwijkingen van kaak, tong en mond)
• Prader-Willi-syndroom (aandoening door chromosomale afwijking)
• Riley-Day-syndroom (neurologische aandoening)
• Syndroom van Down
• Mucopolysaccharidose type VI (afwijkingen aan gezicht en skelet)
• Acromegalie (overproductie van groeihormoon door hypofysetumor met afwijkingen aan botten en gezicht)
• Bepaalde afwijkingen aan het gehemelte of de luchtwegen
• Ziekte van Hashimoto (verminderde schildklierfunctie met vergrote schildklier)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een grote nek (43 centimeter of meer bij mannen en 41 centimeter of meer bij vrouwen)
• Een grote overbeet en andere tandheelkundige afwijkingen
• Een grote tong (macroglossie), die soms naar achter valt en de luchtwegen blokkeert
• Neusobstructie door een afwijkend septum (afwijkend neustussenschot), allergieën of sinusproblemen
• Een positieve familiegeschiedenis van OSAS
• Een te korte onderkaak in vergelijking met de bovenkaak
• Een tumor in de luchtwegen
• Een verstopte neus
• Grote amandelen en keelamandelen die de luchtwegen blokkeren
• Menopauze: menopauzale en postmenopauzale vrouwen hebben een verhoogd risico op OSAS
• Neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen)
• Ziekte van Ménière (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren die het risico op OSAS verhogen zijn onder andere:

• Geslacht: mannen hebben een hoger risico dan vrouwen
• Gebruik van sedativa (kalmerende geneesmiddelen)
• Leeftijd: mensen boven de veertig hebben een verhoogd risico
• Overmatig alcoholgebruik
• Roken
• Slapen op de rug
• Zwaarlijvigheid (de meest voorkomende risicofactor)

Risicogroepen

Bepaalde populaties lopen een groter risico op het ontwikkelen van OSAS, afhankelijk van genetische, anatomische, en omgevingsfactoren. Deze risicogroepen hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van slaapapneu en de bijbehorende complicaties.

Mannen van middelbare leeftijd
Mannen, vooral degenen tussen de 40 en 60 jaar, lopen een verhoogd risico op OSAS. Dit wordt deels toegeschreven aan de verandering in vetverdeling en de afname van spiermassa die met de leeftijd gepaard gaat, wat kan leiden tot verminderde spierspanning in de bovenste luchtwegen.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op OSAS, vaak door een afname van spiertonus en veranderingen in het slaap-waakritme. Bij ouderen kunnen ook andere comorbiditeiten zoals hart- en vaatziekten, diabetes en hypertensie het risico op OSAS verhogen.

Symptomen van obstructief slaapapneusyndroom

Tijdelijk gestopte ademhaling

Patiënten met OSAS ervaren vaak luid en zwaar snurken kort na het inslapen, gevolgd door perioden waarin de ademhaling stopt. Deze ademhalingsonderbrekingen duren meestal tien tot dertig seconden en worden gevolgd door een snuivend en naar adem happend geluid wanneer de patiënt weer probeert te ademen. Deze episodes kunnen zich honderden keren per nacht herhalen, waardoor de slaapcyclus ernstig verstoord wordt. Veel patiënten zijn zich niet bewust van deze onderbrekingen, maar partners of gezinsleden merken deze symptomen vaak op.

Fysieke symptomen

De ochtend na een nacht met OSAS kan de patiënt zich niet verfrist voelen en last hebben van overmatige slaperigheid overdag. Dit kan leiden tot vermoeidheid, overmatig geeuwen, en het risico van in slaap vallen tijdens dagelijkse activiteiten zoals werken, lezen of autorijden. Andere fysieke symptomen kunnen zijn:

• Bruxisme (tandenknarsen) met pijn aan tanden (tandpijn) en kaak (kaakpijn), vaak bij kinderen met OSAS
• Nachtelijk zweten
• Een droge mond (xerostomie)
• Keelpijn
• Een droge keel
• Pijnlijke oogbewegingen
• Verminderde seksuele zin en erectiestoornissen
• Gevoel van gezwollen benen (bij ernstige apneu)
• Hoge bloeddruk (moeilijk te behandelen)
• Nachtelijk plassen (nycturie)
• Hoofdpijn (moeilijk te behandelen)

Mentale symptomen

Mentale symptomen van OSAS kunnen omvatten:

• Chagrijnigheid, ongeduld, en prikkelbaarheid
• Concentratieproblemen
• Depressie
• Hyperactiviteit (vooral bij kinderen)
• Rusteloosheid tijdens de slaap
• Vergeetachtigheid

Alarmsymptomen

Patiënten met OSAS vertonen vaak specifieke symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening. Het herkennen van deze symptomen is cruciaal voor een tijdige diagnose en behandeling.

Snurken
Snurken is een veelvoorkomend symptoom van OSAS en treedt op wanneer de luchtweg gedeeltelijk wordt geblokkeerd, wat leidt tot trillingen van de zachte weefsels in de keel. Hoewel niet alle snurkers OSAS hebben, is luidruchtig, regelmatig snurken vaak een indicatie van een luchtwegobstructie.

Overmatige slaperigheid overdag
Mensen met OSAS ervaren vaak overmatige slaperigheid overdag, ondanks een ogenschijnlijk lange nachtrust. Dit komt doordat de slaapcycli verstoord worden door de ademhalingsonderbrekingen, wat leidt tot een gebrek aan diepe, herstellende slaap.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Tijdens een lichamelijk onderzoek beoordeelt de arts de mond, nek en keel van de patiënt en bespreekt hij de slaapgewoonten en symptomen. De diagnose wordt bevestigd door een slaaponderzoek (polysomnografie), waarbij meer dan vijf ademstilstanden per uur worden aangetoond, elk langer dan tien seconden. Hypopneu (langzame ademhaling) komt vaak voor naast apneu en kan ook worden gedetecteerd tijdens de slaaptest. Meestal komen patiënten niet in een diep slaapstadium, wat bijdraagt aan overmatige slaperigheid overdag. Andere diagnostische tests kunnen arteriële bloedgassen, echocardiografie, elektrocardiografie (meting van elektrische hartactiviteit), pulsoximetrie (meting van zuurstofgehalte in het bloed), en schildklierfunctie-onderzoek omvatten.

Indeling van de ernst van slaapapneu

Artsen classificeren de ernst van slaapapneu als volgt:

• Normaal: 0-5 apneu-episodes per uur
• Milde slaapapneu: 5-15 apneu-episodes per uur
• Matige slaapapneu: 16-30 apneu-episodes per uur
• Ernstige slaapapneu: 31 of meer episodes per uur

Differentiële diagnose

Het slaaponderzoek helpt om OSAS te onderscheiden van andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen:

• Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
• Brandend maagzuur
• Chronisch obstructief longlijden (COPD)
• Depressie
• Hypothyreoïdie (onvoldoende werking van de schildklier)
• Narcolepsie (overmatige slaperigheid en verlies van controle over ledematen)

Behandeling

Levensstijl

Aanpassingen in de levensstijl kunnen nuttig zijn voor patiënten met milde symptomen:

Gewichtsverlies bij obesitas
Vermijden van slapen op de rug
Geen alcohol of sedativa vlak voor het slapen, omdat deze de symptomen kunnen verergeren
Stoppen met roken

CPAP-apparaat

Voor de meeste patiënten is een continuous positive airway pressure (CPAP)-apparaat effectief. Dit apparaat bestaat uit een masker dat over de neus wordt gedragen en is verbonden met een machine die lucht onder druk door de luchtwegen pompt, waardoor ze open blijven. Het kan enige tijd duren voordat patiënten zich aan dit apparaat aanpassen.

Tandheelkundige apparaten

Bij sommige patiënten kunnen tandheelkundige apparaten, zoals een onderkaakherpositioneringsapparaat, nuttig zijn. Deze apparaten houden de onderkaak naar voren, wat helpt om de luchtwegen open te houden.

Chirurgie

Als andere behandelingen niet effectief zijn of bij ernstige symptomen, kan chirurgie een optie zijn. Chirurgische ingrepen kunnen variëren van het verwijderen van tonsillen en adenoïden tot het aanpassen van de structuren van de luchtwegen. Volledige genezing is niet gegarandeerd en er kunnen lange-termijn bijwerkingen optreden.

Prognose van slaapstoornis

De prognose van OSAS hangt sterk af van de ernst van de aandoening en de effectiviteit van de behandeling. Wanneer onbehandeld, kan OSAS leiden tot ernstige gezondheidscomplicaties.

Cardiovasculaire complicaties
Langdurige OSAS kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen, waaronder hoge bloeddruk, beroertes en hartfalen. Herhaalde ademhalingsonderbrekingen kunnen leiden tot zuurstoftekort, wat de bloeddruk verhoogt en de belasting van het hart vergroot.

Verbetering met behandeling
Met de juiste behandeling, zoals CPAP-therapie of chirurgische ingrepen, kan de prognose van patiënten met OSAS sterk verbeteren. De ademhalingsproblemen kunnen worden verminderd, waardoor de slaapkwaliteit verbetert en het risico op de hierboven genoemde complicaties wordt verminderd.

Complicaties van obstructief slaapapneusyndroom

Als OSAS niet wordt behandeld, kunnen de volgende complicaties optreden:

• Angst en depressie
• Auto-ongelukken of arbeidsongevallen door overmatige slaperigheid
• Chronische vermoeidheid / ochtendvermoeidheid
• Diabetes (suikerziekte), wat kan bijdragen aan de ontwikkeling of verergering van de aandoening
• Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke gevolgen)
• Een hartaanval
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Een onregelmatige hartslag
• Verlies van seksuele interesse en erectiestoornissen
• Een vertraagde hartslag (bradycardie)
• Gastro-oesofageale reflux
• Hartfalen (slecht functioneren van het hart)
• Floppy eyelid syndroom (oogirritatie)
• Metabool syndroom (risicofactoren voor diabetes mellitus en hart- en vaatziekten)
• Hoofdpijn
• Hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier)
• Oogziekte glaucoom (hoge oogboldruk met schade aan de oogzenuw)
• Slechte school- of werkprestaties
• Stemmingswisselingen
• Tachycardie (versnelde hartslag)
• Uvulitis (gezwollen huig van de tong)
• Verergering van hyperactief gedrag
• Verwardheid (door ernstig slaaptekort)
• Wheezing (piepend geluid bij uitademen)

Preventie van Obstructief Slaapapneusyndroom (OSAS)

Preventie van obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) richt zich voornamelijk op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Hier zijn enkele effectieve strategieën:

Levensstijlaanpassingen

• Gewichtsverlies: Overgewicht en obesitas verhogen het risico op OSAS. Het verliezen van overtollig gewicht kan de symptomen aanzienlijk verminderen of zelfs elimineren.
• Gezonde voeding: Een evenwichtige voeding kan bijdragen aan gewichtsbeheersing en het algemene welzijn verbeteren.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Fysieke activiteit helpt niet alleen bij gewichtsbeheersing, maar kan ook bijdragen aan een betere slaapkwaliteit.
• Vermijden van alcohol en sedativa: Alcohol en kalmerende middelen kunnen de ontspanning van de keelspieren bevorderen, wat kan leiden tot of verergeren van OSAS.

Slaapgewoonten verbeteren

• Slaap op de zij: Slapen op de rug kan de luchtwegen blokkeren. Het wijzigen van slaapposities kan de ademhaling verbeteren.
• Regelmatige slaapschema’s: Consistente bedtijden en een vast slaapschema kunnen de slaapkwaliteit verbeteren.

Roken vermijden

Stoppen met roken: Roken irriteert de luchtwegen en kan de symptomen van OSAS verergeren.

Behandel bestaande medische aandoeningen

• Behandeling van allergieën en sinusproblemen: Neus- en sinusproblemen kunnen bijdragen aan luchtwegobstructie, dus het behandelen van deze aandoeningen kan helpen.
• Correctie van tandheelkundige afwijkingen: Het aanpakken van tandheelkundige problemen, zoals een grote overbeet, kan ook bijdragen aan het voorkomen van OSAS.

Bewustzijn en vroege detectie

Regelmatige medische controles: Voor mensen met risicofactoren zoals overgewicht of een familiale geschiedenis van OSAS, kunnen regelmatige medische controles helpen bij de vroege opsporing van symptomen.

Deze preventieve maatregelen kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op het ontwikkelen van obstructief slaapapneusyndroom en het verbeteren van de algehele gezondheid.

Lees verder

• Hypopneu: Langzame ademhaling door verstopping van luchtweg
• Polysomnografie: Slaaponderzoek bij slaapproblemen
• Complicaties diabetes mellitus: Slaapproblemen
• CPAP-toestel voor behandeling van obstructieve slaapapneu
• Ochtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwaken