Bradycardie: Vertraagde hartslag met flauwvallen en zwakte

De hartslag van gezonde volwassenen varieert normaal gesproken tussen de 60 en 80 slagen per minuut. Wanneer de hartslag lager is dan 60 slagen per minuut, wordt dit aangeduid als bradycardie. Bradycardie kan veel verschillende oorzaken hebben, waarvan sommige onschuldig zijn, terwijl andere ernstige implicaties kunnen hebben. Symptomen van bradycardie kunnen onder andere duizeligheid, flauwvallen en pijn op de borst omvatten. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als de oorzaak van de vertraagde hartslag onbekend is, als de symptomen ernstig zijn, of als andere klachten optreden. Een arts kan door middel van diverse onderzoeken de oorzaak van de vertraagde hartslag vaststellen en een passende behandeling adviseren. De behandeling kan bestaan uit leefstijladviezen, medicatie of, in sommige gevallen, chirurgie.

• Synoniemen van bradycardie
• Hartritme en mechanisme
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van een vertraagde hartslag
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Flauwvallen en zwakte
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Leefstijladviezen, medicijnen en pacemaker
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van bradycardie

Bradycardie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• oligocardie
• sporthart

Hartritme en mechanisme

Het hart bestaat uit vier kamers: twee bovenste kamers, de atria (ook wel boezems of voorkamers genoemd), en twee onderste kamers, de ventrikels. De natuurlijke pacemaker van het hart, de sinusknoop, reguleert het hartritme door het genereren van elektrische signalen. Deze sinusknoop, gelegen in het rechteratrium, zorgt voor een normaal ritme van 60-80 slagen per minuut. Bradycardie ontstaat wanneer deze elektrische signalen vertraagd of geblokkeerd worden.

Epidemiologie

Bradycardie, een aandoening waarbij de hartslag lager is dan normaal (minder dan 60 slagen per minuut), kan optreden in verschillende klinische contexten en heeft een aanzienlijke variëteit in prevalentie afhankelijk van de populatie en onderliggende oorzaken.

Prevalentie in de algemene bevolking

Bradycardie komt relatief vaak voor bij gezonde volwassenen, vooral tijdens slaap of als gevolg van fysieke training. Bij atleten, bijvoorbeeld, kan bradycardie een fysiologische aanpassing zijn zonder dat er sprake is van een onderliggende pathologie. Bij de algemene bevolking, vooral bij ouderen, kan bradycardie echter ook wijzen op een cardiovasculaire aandoening.

Prevalentie bij ouderen

Ouderen hebben een verhoogd risico op bradycardie, deels door de veroudering van het hartgeleidingssysteem en de toename van comorbiditeiten zoals hypertensie, diabetes en hart- en vaatziekten. De prevalentie van symptomatische bradycardie neemt toe met de leeftijd, en bij sommige ouderen kan het leiden tot ernstige symptomen of complicaties zoals syncope, duizeligheid of hartfalen.

Bradycardie als gevolg van medicatiegebruik

Medicijnen, zoals bètablokkers, calciumantagonisten en digoxine, kunnen bradycardie veroorzaken. Het gebruik van deze medicijnen is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van een te trage hartslag, vooral bij ouderen die vaak meerdere medicijnen gebruiken. Het is essentieel om de medicatie-inname zorgvuldig te controleren om de kans op bradycardie te beperken.

Mechanisme

Bradycardie ontstaat wanneer het hart niet in staat is om een adequate hartslag te behouden. Dit kan te maken hebben met een verstoorde elektrische geleiding in het hart of met veranderingen in de fysiologische regulatie van het hartritme.

Verminderde sinusknoopfunctie

De sinusknoop, die verantwoordelijk is voor het initiëren van de hartslagen, kan verzwakken of disfunctioneren, wat leidt tot een tragere hartslag. Dit komt vaak voor bij ouderen, bij wie de sinusknoop veroudert of als gevolg van bepaalde hartziekten. Als de sinusknoop niet goed functioneert, kan de hartslag vertragen tot onder de normale 60 slagen per minuut.

Atrioventriculaire blokkade

Een andere oorzaak van bradycardie is de atrioventriculaire (AV) blokkade, waarbij de elektrische signalen niet goed tussen de boezems en de kamers van het hart kunnen doorstromen. Dit kan leiden tot een trage hartslag, omdat de signalen niet snel genoeg worden doorgegeven om een normale hartslag te handhaven. AV-blokkades worden vaak geassocieerd met hartziekten of beschadigingen van de hartspier.

Verandering in autonome regulatie

De autonome regulatie van de hartslag kan ook leiden tot bradycardie. Dit kan gebeuren door een overmatige parasympathische activiteit (bijvoorbeeld bij atleten of tijdens slaap), of door een verminderde sympathische activiteit. Dit verstoort de normale balans in het zenuwstelsel die nodig is voor het handhaven van een normale hartslag.

Medicamenteuze invloed

Sommige medicijnen kunnen direct invloed hebben op de hartslag en leiden tot bradycardie. Bètablokkers, bepaalde anti-aritmica, en kalmerende middelen beïnvloeden de elektrische geleiding in het hart en kunnen de hartslag vertragen.

Oorzaken van een vertraagde hartslag

Fysiologische oorzaken

Een van de fysiologische oorzaken van bradycardie is "sporthart". Dit verwijst naar de tragere hartslag die vaak voorkomt bij goed getrainde atleten. Een andere natuurlijke factor is veroudering; naarmate mensen ouder worden, kunnen de hartspieren verzwakken, wat leidt tot een tragere hartslag. Bij oudere volwassenen is een vertraagde hartslag vaak niet verontrustend en meestal niet medisch zorgwekkend.

Pathologische oorzaken

Andere oorzaken van bradycardie die meestal niet onschuldig zijn, omvatten:

• auto-immuunaandoeningen, zoals reumatische koorts of lupus
• Complicaties van hartoperaties
• aangeboren hartafwijkingen
• elektrolytenstoornissen, zoals hyperkaliëmie (verhoogd kaliumgehalte in het bloed)
• hypertensie (hoge bloeddruk)
• Myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• hypothyreoïdie (trage schildklierfunctie)
• Hartweefselschade door veroudering
• hemochromatose (ijzerstapelingsziekte)
• Herhaalde onderbreking van de ademhaling tijdens de slaap, zoals bij obstructief slaapapneusyndroom
• Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals die voor hartritmestoornissen, hoge bloeddruk, of psychosen
• Het gebruik van recreatieve drugs
• Schade aan het hart door een hartaanval of hart- en vaatziekten

Risicofactoren

Enkele factoren die het risico op bradycardie verhogen zijn:

• ARTIKEL=179094 alcoholgebruik[/ARTIKEL]
• Hoge bloeddruk
• Ouderdom (boven de 65 jaar)
• Psychologische stress of angst
• Roken

Risicogroepen

Bradycardie komt voor in verschillende risicogroepen, waarvan sommige meer vatbaar zijn voor de aandoening dan andere. Het identificeren van deze risicogroepen is belangrijk voor een vroege diagnose en behandeling.

Ouderen

Ouderen vormen een belangrijke risicogroep voor bradycardie, vooral vanwege de veroudering van het hartgeleidingssysteem. De prevalentie van bradycardie neemt toe met de leeftijd, en de aandoening kan ernstig zijn bij ouderen die lijden aan bijkomende hartziekten.

Atleten

Atleten, vooral degenen die intensieve fysieke training ondergaan, kunnen fysiologische bradycardie ervaren. Dit is vaak geen reden tot bezorgdheid, aangezien hun hart in rust een efficiëntere pomp is. Echter, het is belangrijk om bradycardie bij atleten goed te monitoren om onderliggende hartziekten uit te sluiten.

Patiënten met hart- en vaatziekten

Patiënten met bestaande hart- en vaatziekten lopen een verhoogd risico op bradycardie, vooral wanneer de hartspier of het hartgeleidingssysteem is aangetast. Dit kan het gevolg zijn van eerdere hartaanvallen, coronaire hartziekten of andere aandoeningen die de hartfunctie beïnvloeden.

Patiënten die medicijnen gebruiken die de hartslag verlagen

Patiënten die medicijnen gebruiken die de hartslag verlagen, zoals bètablokkers of digoxine, hebben een verhoogd risico op bradycardie. Het gebruik van dergelijke medicijnen moet goed worden gecontroleerd, vooral bij ouderen.

Symptomen: Flauwvallen en zwakte

Bradycardie kan leiden tot onvoldoende zuurstoftoevoer naar de hersenen en andere organen. Wanneer bradycardie gepaard gaat met de volgende symptomen, is het raadzaam om medisch advies in te winnen. Deze symptomen treden meestal pas op wanneer de hartslag onder de 50 slagen per minuut daalt:

• (Bijna) flauwvallen (lichte duizeligheid door een daling van de bloeddruk)
• ademhalingsproblemen
• duizeligheid
• geheugenproblemen
• kortademigheid
• pijn op de borst
• vermoeidheid
• verwardheid (desoriëntatie in tijd, plaats en persoon)
• zwakte

Alarmsymptomen

Bradycardie kan variëren van een goedaardige fysiologische toestand tot een levensbedreigende aandoening. Het is van cruciaal belang om de alarmsymptomen van bradycardie te herkennen, zodat snel medische hulp kan worden ingeschakeld.

Symptomen van ernstige bradycardie

Wanneer de hartslag te laag is om voldoende bloed naar de organen te pompen, kunnen symptomen zoals duizeligheid, vermoeidheid, flauwvallen of zelfs syncope optreden. Bij ernstige gevallen kunnen ook ademhalingsproblemen, pijn op de borst en verwarring optreden.

Complicaties door bradycardie

Bradycardie kan leiden tot een verminderde bloedtoevoer naar vitale organen, wat kan resulteren in orgaanschade, hartfalen, of zelfs een hartstilstand. Patiënten met ernstige of symptomatische bradycardie moeten onmiddellijk worden behandeld om verdere complicaties te voorkomen.

Bijkomende aandoeningen bij bradycardie

Bradycardie kan gepaard gaan met andere hartgerelateerde aandoeningen, zoals aritmieën, hartfalen of hypotensie (lage bloeddruk). Deze aandoeningen kunnen de ernst van de symptomen verhogen en de prognose verslechteren.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een patiënt met bradycardie vertoont niet altijd symptomen. In sommige gevallen kan de arts echter cyanose (blauwzucht) en koude handen en voeten opmerken, wat duidt op onvoldoende zuurstofvoorziening.

Diagnostisch onderzoek
Om de oorzaak van bradycardie vast te stellen, kan de arts verschillende onderzoeken uitvoeren. Een veelgebruikte test is de elektrocardiografie (ECG), die de elektrische activiteit van het hart meet. De arts kan ook een inspanningstest uitvoeren, waarbij de patiënt op een loopband of fiets wordt geplaatst om de hartslag te monitoren tijdens fysieke activiteit. Bij patiënten met vermoeden van slaapapneu kan een slaaponderzoek (polysomnografie) worden uitgevoerd. Tot slot is een bloedonderzoek nuttig om mogelijke onderliggende aandoeningen op te sporen, zoals infecties, hypothyreoïdie of elektrolytenstoornissen.

Behandeling: Leefstijladviezen, medicijnen en pacemaker

De behandeling van bradycardie hangt af van de oorzaak. Bij hypertensie kunnen leefstijlaanpassingen en medicatie effectief zijn. Als bradycardie wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening, kan het behandelen van die aandoening de hartslag verbeteren. Als medicatie de oorzaak is, kan de arts alternatieve geneesmiddelen voorschrijven. In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn om een pacemaker te implanteren. Een pacemaker genereert elektrische signalen die het hart helpen om een normaal ritme te behouden. Na de implantatie van een pacemaker zijn regelmatige controlebezoeken noodzakelijk om de werking van het apparaat te monitoren.

Prognose

De prognose van bradycardie hangt af van de onderliggende oorzaak, de snelheid van diagnose en behandeling, en de algehele gezondheid van de patiënt.

Prognose bij fysiologische bradycardie

Bij gezonde atleten of patiënten zonder onderliggende hartproblemen heeft bradycardie vaak weinig invloed op de algehele gezondheid. In dergelijke gevallen is de prognose uitstekend, en is behandeling vaak niet nodig.

Prognose bij bradycardie door hartziekten

Patiënten met bradycardie als gevolg van hartziekten hebben een variabele prognose, afhankelijk van de ernst van de onderliggende aandoening. Vroege diagnose en behandeling kunnen de prognose verbeteren, maar de aanwezigheid van bijkomende hartziekten kan de uitkomst beïnvloeden.

Prognose bij medicatie-geïnduceerde bradycardie

Bij patiënten die bradycardie ontwikkelen door medicatie kan de prognose goed zijn, mits de medicatie wordt aangepast of gestaakt. Het monitoren van de hartslag en het aanpassen van de medicatie-inname is cruciaal voor het verbeteren van de prognose.

Complicaties

Hoewel bradycardie op zichzelf mogelijk onschuldig is, kunnen ernstige gevallen leiden tot complicaties zoals:

• Plotselinge hartstilstand of plotselinge dood
• Frequent flauwvallen
• Hartfalen: het onvermogen van het hart om voldoende bloed rond te pompen

Preventie

Het voorkomen van bradycardie kan door het volgen van een gezonde levensstijl, waaronder:

• Beperkt alcoholgebruik
• Een gezond gewicht
• Regelmatig lichamelijk onderzoek door een arts
• Geen misbruik van medicijnen
• Gezonde en evenwichtige voeding met weinig suiker en zout
• Behandeling van onderliggende medische aandoeningen
• Niet roken
• Voldoende fysieke activiteit
• Vermijden van stress

Lees verder

• Tachycardie: Versnelde hartslag (sneller kloppend hart)
• Flauwvallen (syncope): Tijdelijk verlies van bewustzijn
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte