Revalidatietraining voor blinden en slechtzienden
Voor mensen die plots of geleidelijk aan slechtziend of blind worden, vinden vaak veel ingrijpende veranderingen plaats. Niet alleen is het gezichtsvermogen geheel of gedeeltelijk verloren, maar ook in het dagelijks leven komen personen met een visuele handicap vaak hinder tegen. Het is voor blinden en slechtzienden erg belangrijk om zich volop in het leven te blijven integreren. Zelfstandig wonen, werken en/of naar school gaan zijn slechts enkele activiteiten waarvoor blinden en slechtzienden vaak wat hulp nodig hebben. Dankzij visuele revalidatie, ook wel bekend als "low vision-training" of "heropleiding", leert een patiënt om zich in het dagelijks leven te behelpen en leert hij tevens omgaan met de emotionele en psychologische gevolgen van zijn blind- of slechtziendheid.- Integratie van blinden en slechtzienden in de samenleving
- Zelfstandig wonen met een visuele beperking
- Ondersteuning bij het vinden van werk
- Onderwijs voor blinden en slechtzienden
- Wat is een low-vision centrum?
- Opbouw van het revalidatietraject
- Visueel functieonderzoek
- Problemen
- Aanvullend onderzoek
- Revalidatieplan
- Revalidatietraining voor personen met een visuele handicap
- Revalidatieprogramma's en training voor visueel gehandicapten
- Mobiliteitstraining voor visueel gehandicapten
- Training in zelfzorg en huishoudelijke taken
- Sociale en communicatieve vaardigheden
- Het belang van maatschappelijke acceptatie en toegankelijkheid
- Toegankelijkheid van openbare ruimtes
- Wetgeving voor de bescherming van visueel gehandicapten
- Low vision-centra voor blinden en slechtzienden
- België
- Nederland
- Complicaties van visuele handicap
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met revalidatietraining voor blinden en slechtzienden
- Maak gebruik van mobiliteitstraining
- Versterk je dagelijkse vaardigheden met hulpmiddelen
- Leer huishoudelijke taken efficiënter uitvoeren
- Maak gebruik van sociale en emotionele ondersteuning
- Volg speciale computer- en technologiecursussen
- Verbeter je sociale interacties en communicatie
- Misvattingen rond revalidatietraining voor blinden en slechtzienden
- Revalidatietraining is alleen voor mensen die volledig blind zijn
- Revalidatietraining bestaat alleen uit leren hoe te lopen met een stok
- Revalidatietraining is alleen voor ouderen
- Revalidatietraining is niet effectief voor mensen met psychische stoornissen
- Revalidatietraining is enkel fysiek gericht
- Revalidatietraining heeft geen impact op de werkplek
- Revalidatietraining is niet beschikbaar in alle gebieden
Integratie van blinden en slechtzienden in de samenleving
Blinden en slechtzienden staan voor unieke uitdagingen als het gaat om integratie in de maatschappij. Ze moeten zich vaak aanpassen aan hun omgeving en leren omgaan met de nieuwe beperkingen die hun visuele handicap met zich meebrengt. Dit proces gaat veel verder dan het leren omgaan met mobiliteitshulpmiddelen zoals de witte stok of blindengeleidehond. Het gaat ook om het vinden van manieren om zelfredzaam te blijven in het dagelijks leven en om sociaal en professioneel actief te blijven.Zelfstandig wonen met een visuele beperking
Zelfstandig wonen is voor blinden en slechtzienden van groot belang, omdat het hen de kans biedt om hun leven zo normaal mogelijk voort te zetten. Revalidatietraining helpt bij het ontwikkelen van vaardigheden die nodig zijn voor het dagelijks leven, zoals koken, schoonmaken en boodschappen doen. Er worden ook hulpmiddelen ontwikkeld, zoals sprekende apparaten of apps, die het leven van visueel gehandicapten gemakkelijker maken.Ondersteuning bij het vinden van werk
Blinden en slechtzienden kunnen met de juiste ondersteuning succesvol werk vinden en uitvoeren. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld worden geholpen om de werkomgeving toegankelijker te maken door het gebruik van technologie of het aanpassen van de fysieke ruimte. Revalidatietraining speelt ook een cruciale rol bij het ontwikkelen van vaardigheden die specifiek nodig zijn op de werkvloer, zoals communicatie, time management en het omgaan met stress.Onderwijs voor blinden en slechtzienden
Opleiding en onderwijs zijn essentieel voor de persoonlijke en professionele ontwikkeling van blinden en slechtzienden. Er zijn speciale onderwijsinstellingen en programma's die gericht zijn op visueel gehandicapte studenten, evenals aanpassingen binnen reguliere onderwijsinstellingen. Dit kan variëren van het gebruik van braille en gesproken teksten tot het gebruik van digitale hulpmiddelen en aangepaste leerstrategieën.Wat is een low-vision centrum?
Een oogarts of huisarts kan blinden of slechtzienden doorverwijzen naar een revalidatiecentrum (low-vision centrum). Een revalidatiecentrum voor slechtzienden en blinden bestaat uit diverse zorgprofessionals, zoals een low vision-oogarts, een low vision-therapeut, een ergotherapeut/fysiotherapeut, een orthoptist, een optometrist, een fysiotherapeut, een mobiliteits- en oriëntatie-instructeur, een maatschappelijk werker, een psycholoog en/of andere zorgprofessionals. Dit zijn speciaal opgeleide personen die zich hebben gespecialiseerd in het begeleiden van blinden en slechtzienden. Zij werken multidisciplinair om voor een blinde of slechtziende persoon een zo goed mogelijk revalidatietraject uit te stippelen (alle zorgverstrekkers werken met elkaar samen). Dit behandelplan is steeds individueel aangepast omdat elke persoon weer anders omgaat met het gezichtsvermogen, de mogelijke prognose variabel is, en iedereen andere verwachtingen en problemen heeft.
Opbouw van het revalidatietraject
Visueel functieonderzoek
Een persoon met een visuele handicap komt na de verwijzing terecht in een low vision-centrum waar verder onderzoek plaatsvindt alvorens een geschikt revalidatieplan tot stand komt. Een visueel functieonderzoek is nodig om te bepalen wat precies de visuele problemen zijn. Zo onderzoekt een low vision-oogarts het scherptezicht, het contrastvermogen, het gezichtsveld, enzovoort. Normaal gesproken vinden dergelijke onderzoeken plaats in het revalidatiecentrum, maar soms zijn uitzonderingen mogelijk, vooral bij personen met bijkomende problemen zoals een verstandelijke handicap.Problemen
Na dit uitgebreide oogonderzoek krijgt de blinde of slechtziende persoon diverse vragen over de mogelijke problemen die hij ervaart tijdens het dagelijks leven vanwege de visuele handicap. Dit helpt het revalidatiecentrum om te begrijpen welke hulp hij mogelijk nodig heeft.Aanvullend onderzoek
Het low vision-team beschikt reeds over veel informatie over de visueel gehandicapte persoon. Door middel van onderzoek naar de lichtbeleving, de neurologische functie, de ontwikkeling, het computergebruik, de motoriek, het energiegebruik en/of het gebruik van andere zintuigen krijgt het low-vision team een beter beeld van de slechtziende of blinde persoon.
Revalidatieplan
Het is belangrijk dat slechtzienden en blinden betrokken worden bij het opstellen van het revalidatietraject. Na overleg met alle teamleden ontstaat een revalidatietraject dat ook getoetst wordt aan de blinde of slechtziende persoon.Dit plan bevat mogelijk diverse onderdelen, al is het mogelijk dat niet elk low vision-centrum de volgende onderdelen aanbiedt:
- (weer) leren genieten van vrije tijd en/of sport
- aanleren van communicatietechnieken (rond de handicap)
- aanleren van vreemde talen
- beroepsrevalidatie: leren om weer aan het werk te gaan na een (gedeeltelijk) verlies van het gezichtsvermogen, op zoek naar aangepast werk en/of arbeidsbemiddeling
- gebruik van het resterende gezichtsvermogen (visuele training)
- leren werken met aanpassingen en hulpmiddelen thuis, tijdens de vrije tijd, op school en/of op het werk
- leren werken met andere zintuigen
- leren werken met braille
- leren werken met een computer en andere hoogtechnologische hulpmiddelen
- leren werken met optische hulpmiddelen (zoals loepen, lampen, mini-verrekijkertjes en brillen met vergroting)
- leren zelfstandig wonen met aanpassingen, hulpmiddelen en adviezen voor de thuisomgeving
- mobiliteitstraining: het leren werken met een witte stok, het helpen bij een blindengeleidehond, het aanleren en verkennen van routes, het leren gebruiken van het openbaar vervoer, het aanwenden van GPS, … De visueel gehandicapte persoon leert werken met tal van mobiliteitshulpmiddelen.
- psychologische begeleiding
- uitvoeren van huishoudelijke taken (wassen, winkelen, strijken, afwassen, koken, …)
Revalidatietraining voor personen met een visuele handicap
De revalidatietraining vindt meestal ambulant plaats in een revalidatiecentrum, maar het is ook mogelijk dat een blinde of slechtziende persoon hier gedurende een langere tijd verblijft (meer dan een maand tot zelfs een jaar of langer). Daarnaast bieden sommige low vision-centra ook begeleiding en revalidatietraining aan huis. Voor een aantal centra of specifieke diensten van deze centra is er een wachttijd; bij andere centra is hulp en revalidatie onmiddellijk mogelijk.Revalidatieprogramma's en training voor visueel gehandicapten
Revalidatietraining is essentieel voor blinden en slechtzienden om hen te helpen hun vaardigheden te ontwikkelen en zich aan te passen aan hun nieuwe situatie. Dit kan bestaan uit verschillende soorten training, van mobiliteitstraining tot sociale interactie en cognitieve vaardigheden.Mobiliteitstraining voor visueel gehandicapten
Mobiliteitstraining leert visueel gehandicapten hoe ze veilig en zelfstandig kunnen navigeren in verschillende omgevingen. Dit kan onder meer het gebruik van de witte stok, blindengeleidehonden of technologieën voor assistentie omvatten. De training wordt vaak aangepast aan de individuele behoeften van de patiënt en kan zowel binnen als buiten plaatsvinden.Training in zelfzorg en huishoudelijke taken
Visueel gehandicapten moeten vaak leren hoe ze dagelijkse taken zoals koken, schoonmaken en persoonlijke verzorging kunnen uitvoeren. Revalidatietraining biedt hierbij ondersteuning, door technieken aan te leren die hen helpen bij het beheren van hun huishouden en het behouden van hun zelfstandigheid.Sociale en communicatieve vaardigheden
Blinden en slechtzienden kunnen baat hebben bij training die hen helpt om sociale interacties te verbeteren en effectief te communiceren met anderen. Dit kan gaan om het aanleren van technieken om beter in sociale situaties te navigeren, het voeren van gesprekken en het omgaan met misverstanden of obstakels in de communicatie.Het belang van maatschappelijke acceptatie en toegankelijkheid
Maatschappelijke acceptatie en de toegankelijkheid van publieke ruimtes en diensten zijn essentieel voor de integratie van blinden en slechtzienden. Het bevorderen van inclusie op scholen, werkplekken en in de samenleving als geheel speelt een belangrijke rol in het verbeteren van de levenskwaliteit van visueel gehandicapten.Toegankelijkheid van openbare ruimtes
De toegankelijkheid van gebouwen, straatinfrastructuur en openbare diensten is cruciaal voor de mobiliteit van visueel gehandicapten. Dit kan variëren van goed geplaatste geleidelijnen op trottoirs tot het gebruik van gesproken informatie op openbare plaatsen en in openbaar vervoer.Wetgeving voor de bescherming van visueel gehandicapten
In veel landen bestaan er wetten die de rechten van visueel gehandicapten beschermen en zorgen voor gelijke toegang tot werk, onderwijs en publieke diensten. Deze wetgeving is van groot belang voor de maatschappelijke integratie van visueel gehandicapten en zorgt ervoor dat zij niet worden uitgesloten van belangrijke aspecten van het sociale leven.
Low vision-centra voor blinden en slechtzienden
België
In België zijn enkele heropleidingscentra gespecialiseerd in onderwijs, vorming en beroepsbemiddeling. Dit betreft De Brailleliga vzw (http://www.brailleliga.be), De Markgrave (http://www.demarkgrave.be) en het Sint-Rafaël Instituut (http://www.sintrafael.be). Bovendien zijn er enkele revalidatiecentra actief waar de patiënt beter leert omgaan met de visuele handicap en leert werken met praktische hulpmiddelen en aanpassingen. Vaak verwijzen deze low vision-centra blinden en slechtzienden door naar de heropleidingscentra voor specifieke trainingen voor onderwijs en beroepsleven. Low vision-centra in België zijn het Visueel Revalidatie Centrum Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZ Antwerpen) (http://www.uza.be), het centrum voor visuele revalidatie (UZ Gent) (http://www.uzgent.be) en Visuele Revalidatie De Markgrave vzw (Antwerpen) (http://www.demarkgrave.be).Nederland
Koninklijke Visio (http://www.visio.org) en Bartiméus (http://www.bartimeus.nl) zijn in Nederland de twee grootste aanbieders van revalidatietraining voor blinden en slechtzienden. Beide centra zijn actief in het hele land.Complicaties van visuele handicap
- Een visuele handicap kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:
- verhoogd risico op valincidenten en ongelukken door beperkte zichtbaarheid
- problemen met de sociale integratie en mentale gezondheid, zoals eenzaamheid en depressie
- beperkingen in dagelijkse activiteiten en zelfstandigheid, zoals problemen met mobiliteit en uitvoering van huishoudelijke taken
- moeilijkheden bij het vinden van passend werk of onderwijs, wat kan leiden tot verminderde werkgelegenheidskansen
- complexe medische behandelingen en revalidatieprocessen die mogelijk langdurig en ingrijpend zijn