Revalidatietraining voor blinden en slechtzienden

Voor mensen die plots of geleidelijk aan slechtziend of blind worden, vinden vaak veel ingrijpende veranderingen plaats. Niet alleen is het gezichtsvermogen geheel of gedeeltelijk verloren, maar ook in het dagelijks leven komen personen met een visuele handicap vaak wat hindernissen tegen. Het is voor blinden en slechtzienden erg belangrijk om zich volop in het leven te blijven integreren. Zelfstandig wonen, werken en/of naar school gaan zijn slechts enkele activiteiten waarvoor blinden en slechtzienden vaak wat hulp nodig hebben. Dankzij visuele revalidatie, ook gekend als “low vision-training” of “heropleiding”, leert een patiënt om zich in het dagelijks leven te behelpen en leert hij tevens omgaan met de emotionele en psychologische gevolgen zijn blind- of slechtziendheid.

• Wat is een low-vision centrum?
• Opbouw van het revalidatietraject
• Visueel functieonderzoek
• Problemen
• Aanvullend onderzoek
• Revalidatieplan
• Revalidatietraining voor persoon met visuele handicap
• Low vision-centra voor blinden en slechtzienden
• België
• Nederland

Wat is een low-vision centrum?

Een oogarts of huisarts zijn medische professionals die blinden of slechtzienden kunnen doorverwijzen naar een revalidatiecentrum (low-vision centrum). Een revalidatiecentrum voor slechtzienden en blinden bestaat uit diverse zorgprofessionals, zoals een low vision-oogarts, een low vision-therapeut, een ergotherapeut/fysiotherapeut, een orthoptist, een optometrist, een fysiotherapeut, een mobiliteits- en oriëntatie-instructeur, een maatschappelijk werker, een psycholoog en/of andere zorgprofessionals. Dit zijn speciaal opgeleide personen die zich gespecialiseerd hebben in het begeleiden van blinden en slechtzienden. Zij werken multidisciplinair om voor een blinde of slechtziende persoon een zo goed mogelijk revalidatietraject uit te stippelen (alle zorgverstrekkers werken met elkaar samen). Dit behandelplan is steeds individueel aangepast omdat elke persoon weer anders omgaat met het gezichtsvermogen, de mogelijke prognose variabel is, en iedereen andere verwachtingen en problemen heeft.

Opbouw van het revalidatietraject

Visueel functieonderzoek

Een persoon met een visuele handicap komt na de verwijzing terecht in een low vision-centrum waar verder onderzoek gebeurt alvorens een geschikt revalidatieplan tot stand komt. Een visueel functieonderzoek is nodig om te weten wat precies de visuele problemen zijn. Zo onderzoekt een low vision-oogarts het scherptezicht, het contrastvermogen, het gezichtsveld enzovoort. Normaal gesproken vinden dergelijke onderzoeken steeds in het revalidatiecentrum plaats, maar soms zijn uitzonderingen mogelijk, vooral bij personen met bijkomende problemen zoals een verstandelijke handicap.

Problemen

Na dit uitgebreid oogonderzoek krijgt de blinde of slechtziende persoon diverse vragen over het de mogelijke problemen die hij ervaart tijdens het dagelijks leven omwille van de visuele handicap. Zo weet het revalidatiecentrum welke hulp hij mogelijk nodig heeft.

Aanvullend onderzoek

Het low vision-team bezit reeds veel informatie over de visueel gehandicapte persoon. Door middel van een onderzoek naar de lichtbeleving, de neurologische functie, de ontwikkeling, het computergebruik, de motoriek, het energiegebruik en/of het gebruik van andere zintuigen krijgt het low-vision team nog een beter beeld over de slechtziende of blinde persoon.

Revalidatieplan

Het is belangrijk dat slechtzienden en blinden betrokken worden bij het uitgestippelde revalidatietraject. Na overleg met alle teamleden, ontstaat een revalidatietraject dat ook getoetst wordt aan de blinde of slechtziende persoon.

Dit plan bevat mogelijk diverse onderdelen, al is het mogelijk dat niet elk low vision-centrum volgende onderdelen aanbiedt:

• (weer) leren genieten van vrije tijd en/of sport
• aanleren van communicatietechnieken (rond de handicap)
• aanleren van vreemde talen
• beroepsrevalidatie: leren om weer aan het werk te gaan na een (gedeeltelijk) verlies van het gezichtsvermogen, op zoek naar aangepast werk en/of arbeidsbemiddeling
• gebruik van het resterend gezichtsvermogen (visuele training)
• leren werken met aanpassingen en hulpmiddelen thuis, tijdens de vrije tijd, op school en/of op het werk
• leren werken met andere zintuigen
• leren werken met braille
• leren werken met een computer en andere hoogtechnologische hulpmiddelen
• leren werken met optische hulpmiddelen (zoals loepen, lampen, mini-verrekijkertjes en brillen met vergroting)
• leren zelfstandig wonen met tevens aanpassingen, hulpmiddelen en adviezen voor de thuisomgeving
• mobiliteitstraining: het leren werken met een witte stok, het helpen bij een blindengeleidehond, het aanleren en verkennen van routes, het leren gebruiken van het openbaar vervoer, het aanwenden van GPS, … De visueel gehandicapte persoon leert werken met tal van mobiliteitshulpmiddelen.
• psychologische begeleiding
• uitvoeren van huishoudelijke taken (wassen, winkelen, strijken, afwassen, koken, …)

Revalidatietraining voor persoon met visuele handicap

De revalidatietraining vindt ambulant plaats in een revalidatiecentrum, maar het is ook mogelijk dat een blinde of slechtziende persoon hier gedurende een langere tijd verblijft (meer dan een maand tot zelfs een jaar of nog langer). Daarnaast bieden sommige low vision-centra ook begeleiding en revalidatietraining aan huis. Voor een aantal centra of specifieke diensten van deze centra is er een wachttijd, bij andere centra is hulp en revalidatie onmiddellijk mogelijk.

Low vision-centra voor blinden en slechtzienden

België

In België zijn enkele heropleidingscentra gespecialiseerd in onderwijs, vorming en beroepsbemiddeling. Dit betreft De Brailleliga vzw (http://www.brailleliga.be), De Markgrave (http://www.demarkgrave.be) en het Sint-Rafaël Instituut (http://www.sintrafael.be). Bovendien zijn enkele revalidatiecentra actief waar de patiënt beter leert omgaan met de visuele handicap en leert werken met praktische hulpmiddelen en aanpassingen. Vaak verwijzen deze low vision-centra blinden en slechtzienden naar de heropleidingscentra voor specifieke trainingen voor het onderwijs en beroepsleven. Low-vision centra en België zijn het Visueel Revalidatie Centrum Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZ Antwerpen) (http://www.uza.be), het centrum voor visuele revalidatie (UZ Gent) (http://www.uzgent.be), Visuele Revalidatie De Markgrave vzw (Antwerpen) (http://www.demarkgrave.be).

Nederland

Koninklijke Visio (http://www.visio.org) en Bartiméus (http://www.bartimeus.nl) zijn in Nederland de twee grootste aanbieders voor revalidatietraining voor blinden en slechtzienden. Beide centra zijn actief over het gehele land.