Nycturie: Frequent nachtelijk urineren ('s nachts plassen)

Nycturie is de medische tem voor ‘nachtelijk urineren’. Dit vervelende symptoom, waarbij een patiënt meer dan één keer moet plassen gedurende de nacht, is het gevolg van diverse milde tot ernstige aandoeningen. Ook enkele omgevingsfactoren zorgen voor het frequent plassen tijdens de nacht. Afhankelijk van de oorzaak gaat dit symptoom nog gepaard met andere klachten. Vaak 's nachts urineren vereist steeds een bezoek aan een arts. Hij spoort de oorzaak op en is dan in staat om een gepaste behandeling in te zetten. De patiënt is zelf ook in staat om enkele zelfzorgtips te hanteren om het nachtelijk plassen te verminderen, maar bij aanhoudende plasklachten tijdens de nacht, is een doktersbezoek steeds nodig.

• Synoniemen nycturie
• Oorzaken vaak nachtelijk urineren
• Symptomen bij frequentie nachtelijke urinelozing
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling ’s nachts plassen
• Prognose frequent 's nachts plassen

Synoniemen nycturie

De Engelse vertaling van ‘nycturie’ is ‘nocturia’. Hierdoor schrijven veel mensen ook ‘nocturie’ wanneer ze doelen op ‘nycturie’. Verder is ‘nachtelijke polyurie’ eveneens een gangbare term.

Oorzaken vaak nachtelijk urineren

Normaal gesproken produceert het lichaam bij het slapen minder urine die meer geconcentreerd is. Hierdoor moet een patiënt minder dringend plassen, waardoor een ononderbroken goede nachtrust mogelijk is. Bij nycturie moet een patiënt vaak plassen tijdens de nacht als gevolg van een onderliggende gezondheidsprobleem waardoor de dringende plasdrang tot uiting komt. Bij nycturie maakt het lichaam te veel urine aan of anders is de blaas niet in staat om urine voldoende vast te houden. Een combinatie tussen beiden is ook mogelijk.

Lichamelijke aandoeningen
Mogelijke aandoeningen die een frequente nachtelijke urinelozing teweegbrengen, omvatten:

• blaasprolaps
• chronische pijn
• chronische urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen)
• diabetes mellitus (suikerziekte) (lichaam maakt teveel urine aan)
• diabetes insipidus (aandoening met symptomen van veel dorst, vaak plassen en grote hoeveelheden plassen) (lichaam maakt teveel urine aan)
• een blaastumor
• een overactieve blaas
• een tumor in het bekkengebied
• een verlamming van de onderste ledematen
• hartinsufficiëntie (onvoldoende werking van het hart) / congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• het Gitelman-syndroom (afwijkingen aan spieren en gewrichten)
• het prikkelbaredarmsyndroom (aandoening met symptomen van diarree en obstipatie)
• het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in de onderbenen)
• hormonaal zoals:
• een glucagonoom (tumor van het pancreas met teveel glucagon in bloed)
• een zwangerschap
• menopauze
• hyperaldosteronisme (verhoogde vrijgave van aldosteron)
• hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte van het bloed)
• interstitiële cystitis (ontsteking van blaaswand met pijn)
• leverfalen (lichaam maakt teveel urine aan)
• neurologische aandoeningen zoals:
• de ziekte van Alzheimer (lichaam maakt teveel urine aan)
• de ziekte van Parkinson (lichaam maakt teveel urine aan)
• multiple sclerose
• nieraandoeningen zoals:
• nefritis (nierontsteking)
• nierfalen
• nierstenen
• oedeem (zwelling): vooral bij gezwollen benen
• prostaatproblemen zoals:
• een prostaattumor
• goedaardige prostaatvergroting bij mannen
• prostaatkanker (vaak geen symptomen, soms plasproblemen)
• prostatitis (ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen)
• slaapapneu
• urineweginfecties
• varices (spataderen)
• veroudering: Naarmate patiënten verouderen, moeten ze vaker ’s nachts plassen. Het lichaam maakt dan namelijk minder van het hormoon aan dat de nieren vertelt om minder te werken terwijl de slaap. De blaas is bovendien minder rekbaar zodat een oudere persoon minder urine dan vroeger kan vasthouden.

Psychische aandoeningen.

Spanning, stress, angst en een depressie verhogen de kans op het frequent nachtelijk urineren.

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren veroorzaken eveneens het frequent plassen tijdens de nacht:

• alcoholgebruik
• een gewoonte om de hele nacht wakker te zijn
• gebruik van cafeïne
• medicatiegebruik: vooral na inname van diuretica (plaspillen)
• overmatig veel drinken
• zwaarlijvigheid

Symptomen bij frequentie nachtelijke urinelozing

Het primaire symptoom van nycturie is de frequente urinering ’s nachts, hetgeen zowel bij mannen als bij vrouwen tot uiting komt. Afhankelijk van de oorzaak treden nog andere symptomen op:

• begeleidende pijn
• dringende behoefte om te plassen (urinaire urgentie)
• een branderig gevoel bij het plassen (dysurie)
• frequent plassen met slechts een kleine hoeveelheid urinelozing (pollakisurie)
• plasproblemen
• slaapstoornissen
• stinkende urine
• troebele urine
• zowel overdag als ’s nachts meer dan twee liter urine produceren (polyurie)

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over de klachten van nycturie om de mogelijke oorzaak op te sporen. Hij wenst informatie over de start en frequentie van de symptomen, alsook of de consistentie van de urinehoeveelheid gewijzigd is. Sommige factoren doen de klachten verergeren en misschien heeft de patiënt hierover informatie. Verder geeft de patiënt de arts informatie over het medicatiegebruik alsook of bekende familiale blaasproblemen aanwezig zijn.

Diagnostisch criterium

Één keer per nacht plassen valt binnen het normale bereik. Van nycturie is sprake wanneer de patiënt meer dan één keer per nacht moet opstaan om te gaan plassen.

Diagnostisch onderzoek

Om een goede diagnose voor nycturie te verkrijgen, zijn bijkomende onderzoeken nodig om alle mogelijke oorzaken uit te sluiten. Hij voert een uitgebreid bloedonderzoek en urineonderzoek uit en daarnaast is een echografie nodig. Soms zijn nog andere beeldvormende onderzoeken en verdere gespecialiseerde testen nodig.

Behandeling ’s nachts plassen

’s Nachts plassen is vervelend voor de patiënt en diens omgeving. Enkele zelfzorgmaatregelen zijn mogelijk. Het is echter belangrijk om nycturie met een arts te bespreken omdat dit mogelijk wijst op een aandoening waarvoor een medische behandeling nodig is.

Zelfzorg
Enkele natuurlijke middeltjes en zelfzorgtips verminderen nycturie.

• benen verhogen
• bruine rijst: neemt vocht op
• cafeïne of alcohol vermijden
• compressiekousen dragen
• gewicht verliezen: een hogere plasdrang ontstaat bij overgewicht
• minder vocht drinken vlak voor bedtijd
• niet roken: roken beschadigt de blaas
• vlak voor bedtijd plassen
• plaspillen niet vlak voor bedtijd innemen
• stress en ontspanning vermijden; yoga en ontspanningstechnieken helpen hierbij
• vermijden van volgende dranken & voedingsproducten (zeker voor bedtijd): chocolade, citrusdranken zoals limonade, sinaasappelsap en pompelmoessap, komkommer, kunstmatige zoetstoffen, meloen, pittig voedsel, soda, soep, tomaten en andere zure voedingsmiddelen, veenbessensap
• voedingssupplementen en vitaminen voor het verbeteren van de functie van de blaas of prostaat of het verbeteren van de slaap

Professionele medische zorg

De arts behandelt de oorzaak van nycturie. Heeft de patiënt bijvoorbeeld last van een urineweginfectie, dan zet de arts antibiotica in. Voor een vergrote prostaat is soms een chirurgische ingreep nodig. Bij de aanwezigheid van diabetes schrijft de arts medicijnen voor en/of stelt de arts een ander behandelplan voor de patiënt op. Ook behandelt de arts slaapapneu met medicijnen en/of een andere levensstijl. Ook voor andere onderliggende problemen is een gezonde levensstijl noodzakelijk. In een aantal omstandigheden schrijft de arts medicijnen voor die ook inzetbaar zijn bij de behandeling van een overactieve blaas. Deze medicijnen verminderen het nachtelijk plassen. Een aantal patiënten met psychische problemen zijn voorts gebaat met melatoninetabletten om de slaap te verbeteren, waardoor ze minder moeten gaan plassen 's nachts. Kanker, hartfalen, leverfalen enzovoort vragen meer uitgebreide behandelingen.

Prognose frequent 's nachts plassen

Nycturie is een vervelend symptoom, waarvoor veel patiënten zich schamen. Gelukkig zijn er veel verschillende behandelingsmethoden, zoals medicijnen en andere procedures om het onderliggend probleem te verhelpen. Ook een aanpassing in de levensstijl verbetert het plaspatroon. Het lukt vaak wel om de onderliggende oorzaak achter de symptomen op te sporen en te behandelen waardoor de patiënt minder of niet meer kampt met frequent nachtelijke plassen.

Lees verder

• Urine-afwijkingen: Urine- en plasproblemen en afwijkingen aan de blaas (special)