Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
In het artikel 'Urine: bloed (oorzaak), uitdroging, problemen, aandoeningen', hebben we de kwaliteit en de verschillende zichtbare aspecten van urine besproken, zoals de kleur en hoeveel urine of plas die we dagelijks uitscheiden. In twee artikelen gaan we in op het plaspatroon, dat wil zeggen hoe vaak en de wijze waarop de blaas geleegd wordt. In een eerder artikel bepraken we pijn bij het plassen. Nu bespreken we andere aspecten van een verstoord mictiepatroon: moeilijk urineren, urineretentie en incontinentie.Moeilijk kunnen plassen
- Nycturie: 's nachts het bed uit moeten om te plassen/urineren
- Moeilijk plassen door vergrote prostaat
- Symptomen
- Urethrastrictuur
- Urine-retentie: niet kunnen plassen/urineren
- Acute retentie
- Chronische retentie
- Onderliggende aandoeningen
- Urine-incontinentie: het niet meer kunnen ophouden van de plas/urine
- Inspanningsincontinentie
- Aandrangincontinentie
- Overloopincontinentie
- Neurogene incontinentie
- De ontremde neurogene blaas
- De atonische neurogene blaas
- De spastische neurogene blaas
- Operatie bij urine-incontinentie effectiever dan fysiotherapie
Nycturie: 's nachts het bed uit moeten om te plassen/urineren
Nycturie is een veel voorkomend verschijnsel wanneer we een feestje hebben gehad of als we vlak voor het slapen gaan, nog wat hebben gedronken Bij het drinken van normale hoeveelheden, is een nachtelijk toiletbezoek niet nodig. Alleen zwangere vrouwen die ver in hun zwangerschap zijn, kunnen last hebben van nycturie als gevolg van druk van de baarmoeder op de blaas. Verhoogde urinelozing gedurende de nacht kan een onschuldig verschijnsel zijn, maar het kan ook het gevolg zijn van bepaalde aandoeningen zoals:- hartfalen (= hartinsufficiëntie, decompensatio cordis);
- bij mannen: een goedaardige vergroting van de prostaat (= BPH, Benigne Prostaat Hyperplasie);
- een blaas- of een nieraandoening.
Moeilijk plassen door vergrote prostaat
Normale en vergrote prostaat / Bron: Akcmdu9, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Symptomen
Heel veel oudere mannen hebben vaak moeite met plassen en dit hangt dan samen met een steeds groter wordende prostaat, die op den duur de urinebuis kan afknellen en vervormen. De volgende klachten en symptomen zijn kenmerkend voor een vergrote prostaat:- het traag en langzaam op gang komen van het plassen;
- lang over het urineren doen vanwege een zwakke, slappe straal;
- soms wel minutenlang nadruppelen van urine;
- niet volledig kunnen uitplassen en daarom blijft men aandrang houden.
Urethrastrictuur
Een dergelijk klachtenpatroon kan ook duiden op een vernauwing van de blaasuitgang (= urethrastrictuur), in de meeste gevallen veroorzaakt door een complicatie bij een ontsteking (postinfectieuze urethrastrictuur) of door een verwonding (posttraumatische urethrastrictuur). Bij deze aandoening kan men ook last krijgen van hematurie (= bloed in de urine).Urine-retentie: niet kunnen plassen/urineren
Urine-retentie is het ongewild ophouden van de urine. Retentie betekent letterlijk 'vasthouden'. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:- acute retentie; en
- chronische retentie.
Acute retentie
Acute retentie ontstaat een plotselinge, pijnlijke ophoping van urine; de blaas zit op een gegeven ogenblik vol met urine. De symptomen zijn buikpijn en een zeer pijnlijke aandrang om te urineren zonder daartoe in staat te zijn. Het blijkt dat vooral mannen met een prostaatzwelling kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van acute retentie. Acute retentie kan de volgende oorzaken hebben:- in korte tijd veel (alcohol) drinken;
In korte tijd veel alcohol drinken / Bron: Istock.com/Csaba Deli - lang zitten in een diepe stoel (denk aan een lange autorit zonder te pauzeren);
- seksuele opwinding;
- verstopping (obstipatie/constipatie) met ophoping van ontlasting in de endeldarm;
- het zeer lang ophouden van urine, terwijl men steeds grotere wordende aandrang heeft ('hoge nood');
- het gebruik van sommige medicijnen.
Deze aandoening kan worden verholpen door blaaskatheterisatie.
Chronische retentie
Chronische retentie ontstaat zeer langzaam, doordat de blaasspier niet voldoende kracht heeft om de blaas volledig leeg te plassen. De hoeveelheid urine die in de blaas achterblijft, wordt allengs groter. De symptomen en verschijnselen van chronische retentie zijn:- een frequente aandrang tot plassen;
- een opgezette buik;
- het urineren komt moeizaam op gang;
- zwakke urinestraal, eindigend in druppelen;
- soms kan er een overloopblaas ontstaan, de blaas wordt steeds voller waardoor incontinentie optreedt.
Onderliggende aandoeningen
Retentie kan het gevolg zijn van de volgende aandoeningen:- een verstopping (bijvoorbeeld door een blaassteen);
- een vergrote prostaat bij mannen;
- zenuwbeschadiging (bij multipele sclerose of door ruggenmergletsel);
- door vernauwing van de voorhuid van de penis (= fimosis);
- door een plasbuisvernauwing; en
- bij vrouwen in het begin van hun zwangerschap doordat de groeiende baarmoeder druk op de plasbuis uitoefent (later kan deze druk verdwijnen omdat de baarmoeder hoger in de buikholte komt te liggen).
Urine-incontinentie: het niet meer kunnen ophouden van de plas/urine
Bij een geheel of gedeeltelijk verlies van de beheersing van de blaasfunctie, spreekt men van urine-incontinentie. Er worden vier hoofdtypen onderscheiden:- inspanningsincontinentie;
- aandrangincontinentie;
- overloopincontinentie; en
- totale incontinentie.
Inspanningsincontinentie
Inspanningsincontinentie wordt ook wel 'stressincontinentie' genoemd. Het woord 'stress' verwijst naar een verhoogde buikdruk; het heeft in dit geval niets met psychische stress of spanning te maken. Het wordt veroorzaakt door zwakke bekkenbodemspieren. Doordat deze spieren aan kracht verliezen, kan de blaashals zakken hetgeen tot onbeheerst en ongewild verlies van kleine hoeveelheden urine kan leiden bij inspanning, alsook bij hoesten of niezen. Deze vorm van incontinentie treft vaak vrouwen, maar soms ook mannen na een prostaatoperatie. Inspanningsincontinentie komt vaak voor tijdens en na de zwangerschap als de sluitspier is beschadigd, als de bekkenbodem is verslapt door hormonale veranderingen - door vermindering van het hormoon oestrogeen na de overgang - of veroudering, baarmoederverzakking, endeldarmverzakking, of een verzakte blaas. Obesitas en chronisch hoesten zijn risicofactoren. De behandelmogelijkheden zijn bekkenfysiotherapie, een pessarium (ring) of een operatie ten einde de plasbuis een nieuwe ondersteuning te geven.Aandrangincontinentie
Aandrangincontinentie wordt ook wel 'urge-incontinentie' genoemd. Het houdt in dat de persoon herhaaldelijk urineverlies heeft, voorafgegaan door een plotseling zeer dringende neiging en aandrang tot plassen. Het kan variëren in ernst. Sommige personen halen nog net op tijd het toilet om hun blaas te legen en weer anderen laten de urine voortijdig ongewild stromen. De oorzaak van deze aandoening is vooralsnog onbekend. Overactiviteit van de blaas lijkt een rol te spelen. Men spreekt daarom ook wel van een prikkelbare of hyperactieve blaas. Zodra de blaas een bepaalde vulling heeft bereikt, voelt de persoon aandrang en moet hij direct naar de wc. Het komt vaker voor bij vrouwen en bij het ouder worden. De behandelmogelijkheden zijn bekkenfysiotherapie (blaastraining) en eventueel medicatie.Overloopincontinentie
Overloopincontinentie wordt ook wel 'druppelincontinentie' genoemd. Bij deze vorm van incontinentie verliest de persoon urine, zonder van tevoren aandrang te hebben gevoeld. Dit urineverlies ontstaat door een overvolle blaas als gevolg van een vergrote prostaat bij mannen of een verzakte blaas bij vrouwen. Men spreekt van een overloopblaas: iedere keer blijft er wat urine achter in de blaas nadat de persoon naar de wc is gegaan, er ontstaat chronische retentie en de blaas vult zich steeds meer. Op een gegeven moment is de druk zo groot, dat de sluitspier zich ontspant en de urine spontaan wegloopt. De behandelmogelijkheden zijn bekkenfysiotherapie, medicatie en/of een operatie.Neurogene incontinentie
Bij neurogene incontinentie of neurogene blaas is er sprake van een niet adequaat werkende blaas als gevolg van beschadiging van een gedeelte van het zenuwstelsel. Deze aandoening kan het gevolg zijn van ziekten van het zenuwstelsel, zoals dwarslaesies, multiple sclerose (MS), spina bifida ('open ruggetje'). Er worden drie vormen neurogene incontinentie onderscheiden:De ontremde neurogene blaas
De aandrang wordt bij een volle blaas wel gevoeld, maar de plas kan niet worden opgehouden; als in een reflex wordt de urine geloosd.De atonische neurogene blaas
als gevolg van een aandoening in het zenuwstelsel is de spier van de blaas verslapt en reageert het niet meer op prikkels. De raakt steeds overvol, dit wordt niet gevoeld door de persoon en de blaas loop bij maximale vulling leeg.De spastische neurogene blaas
aandrang wordt niet meer waargenomen en bij een bepaalde vulling (150-300 ml), zal lediging van de blaas plaatsvinden.Hier kun je meer lezen over allerlei blaasaandoeningen.
