Oogpijn: Oorzaken van pijnlijk oog of pijnlijke ogen

Oogpijn is een frequent voorkomend en zeer ongemakkelijk probleem. Veelal is dit het gevolg van vermoeide ogen of hoofdpijn en verbeteren de klachten spontaan. In sommige gevallen is een pijnlijk oog of zijn pijnlijke ogen een duidelijk teken van een medisch probleem. Oogpijn is dan het gevolg van erg veel mogelijke aandoeningen, infecties en ontstekingen alsook oogafwijkingen. De oorzaken behoeven een medische behandeling. Een juiste en snelle behandeling voorkomt namelijk ernstige of permanente schade aan het oog of de ogen. In een aantal gevallen is het dan ook verstandig om een oogarts te raadplegen.

• Veel voorkomende pijn aan het oog of de ogen
• Aandoeningen & pijn in het oog of de ogen
• Medicatie & pijnklachten aan oog of ogen
• Oogafwijkingen & pijnlijke ogen
• Ooginfecties en ontstekingen & oogpijnklachten
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van medische- en oogziektes
• Prognose van oogpijn

Veel voorkomende pijn aan het oog of de ogen

Wanneer de patiënt kampt met pijnlijke ogen als gevolg van oogvermoeidheid, is dit vaak niet zo ernstig. Dit ontstaat bijvoorbeeld door slaapgebrek, stress, overmatig computergebruik, (Computer Vision Syndrome), langdurig lezen of andere langdurige (oog)inspanningen. Hoofdpijn is vaak geassocieerd met oogvermoeidheid. Het verbeteren van vermoeide ogen gebeurt met rust, eventueel een nieuw voorschrift voor een bril of contactlenzen of oogyoga. Slechts af en toe zijn vermoeide ogen het gevolg van oogspierproblemen waarbij ook oogpijn tot uiting komt. Bij deze klachten is het echter eveneens raadzaam om een oogarts te contacteren omdat mogelijk een voorschrift voor een nieuwe bril of contactlenzen nodig is. Het komt tot slot voor dat een patiënt na een oogoperatie pijn heeft aan het geopereerde oog. Medicijnen en rust verbeteren deze klachten.

Aandoeningen & pijn in het oog of de ogen

Bij enkele aandoeningen komen eveneens pijnlijke ogen tot stand.

• chemische brandwonden
• de graft-versus-host ziekte (complicatie na transplantatie)
• de vogelgriep (griepachtige en longgerelateerde symptomen)
• diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes met pijn)
• een allergische reactie op bijvoorbeeld rook, make-up, huidschilfers van dieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), pollen, … veroorzaakt een ooginfectie hetgeen leidt tot pijnlijke ogen
• een atypische pneumonie (longontsteking)
• griep
• het hantavirus (virale infectie door besmetting met knaagdieren)
• het Heerfordt-syndroom (sarcoïdose met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel en bijkomende klachten)
• het syndroom van Felty (afwijkingen aan bloed, gewrichten, milt)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• sinusitis (een infectie in één van de neusbijholten): Hierdoor gebeurt een drukopbouw achter de ogen, waardoor pijn aan beide ogen ontstaat.
• tics (wrijven in de ogen)

Medicatie & pijnklachten aan oog of ogen

Niet enkel bij ziekten is oogpijn aanwezig, maar soms veroorzaakt ook medicatiegebruik oogpijn. Vooral bisfosfonaten staan erom bekend om oogpijnklachten te veroorzaken. Deze geneesmiddelen zet de arts in bij botaandoeningen waarbij botpijn tot stand komt.

Oogafwijkingen & pijnlijke ogen

Pijn aan één oog of beide ogen is het gevolg van diverse oogafwijkingen.

• acute zonale occulte perifere retinopathie
• acuut gesloten hoek glaucoom (plots ontstane verhoogde oogboldruk)
• afakie (ontbreken van de ooglens)
• anisocorie (oogafwijking met ongelijke pupilgroottes)
• de ziekte van Coats (misvormde bloedvaatjes in het netvlies van het oog)
• diabetische retinopathie (netvliesaandoening door diabetes)
• een hoornvliesaandoening zoals:
• een hoornvliesletsel: Krassen op het hoornvlies ontstaan vaak als gevolg van schuring door het gebruik van contactlenzen, make-up applicators of vingernagels in de ogen, of wanneer deeltjes van de wind of puin (door bijvoorbeeld laswerken) in de ogen terecht komen.
• een hoornvlieszweer (cornea ulcus) of keratitis (ontsteking van het hoornvlies in het oog)
• een oogbolletsel (oogtrauma: stomp of diep voorwerp in het oog)
• een uveaal maligne melanoom (kanker in het oog)
• hordeolum (strontje (pijnlijk bultje) in of op het ooglid)
• hyfemie (bloeding in voorste oogkamer)
• natte maculadegeneratie (lekkende nieuwe bloedvaten in oog)
• oculaire parapemphigus (littekens op de ogen)

Ooginfecties en ontstekingen & oogpijnklachten

Verder zijn pijnlijke ogen aanwezig bij ooginfecties en ontstekingen aan het oog of de ogen.

• bacteriële conjunctivitis (oogbindvliesontsteking veroorzaakt door bacteriën)
• blefaritis (ontsteking van de ooglidranden)
• conjunctivitis (ontsteking van het oogbindvlies)
• dacryocystitis (ontsteking van de traanzak van het oog)
• endoftalmitis (ernstige oogontsteking in de oogbol)
• een oogzenuwontsteking (verlies van het gezichtsvermogen)
• iritis (ontsteking van het gekleurde deel van het oog)
• keratitis (ontsteking van het hoornvlies in het oog)
• orbitale cellulitis (ooginfectie rond de oogkas)
• uveïtis (ontsteking van de uvea, de middelste laag van het oog)

Symptomen

Locatie van pijn aan oog of ogen

Soms vloeit oogpijn voort uit een probleem in het oog of de delen rond het oog.

• conjunctiva: de conjunctiva staat voor het oogbindvlies. dit is de zeer dunne bedekking van de sclera en de binnenkant van het ooglid
• cornea (hoornvlies): de heldere voorkant het oog (aan het oogoppervlak) is belangrijk voor het richten van het licht
• extraoculaire spieren: de buitenoogspieren zijn verantwoordelijk voor de draaibewegingen van het oog
• iris: het iris of regenboogvlies is het gekleurde deel van het oog, met in het midden de pupil
• oogkas: de oogkas is een soort benige holte in de schedel waarin het oog en de oogspieren zich bevinden
• ooglid: buitenbekleding die zorgt dat vocht en andere deeltjes niet in de ogen terechtkomen
• sclera: de sclera is het witte gedeelte van de ogen
• zenuwen: zenuwen leveren visuele informatie van de ogen aan de hersenen

Soorten oogpijn & bijkomende klachten
Oogpijn neemt eigenlijk twee vormen aan: oculaire pijn (pijn aan het oog zelf) of orbitale pijn (pijn aan de oogkas). De betekenis van het woord ‘pijn’ is over het algemeen open voor interpretatie. Oogpijn is mogelijk in één oog of in beide ogen. Daarnaast treedt de pijn geleidelijk of plots op. De pijn is soms constant of komt in aanvallen. Soms verergert de pijn bij het maken van oogbewegingen of in andere omstandigheden. De pijn is voorts afkomstig van een probleem aan het oogoppervlak maar soms is pijn aanwezig door een probleem in de diepere oogstructuren. Verder beschrijven patiënten het pijnlijk oog of de pijnlijke ogen als drukkend, brandend, kloppend of stekend. Soms is sprake van een zanderig gevoel in de ogen. Bij een aantal patiënten voelt het alsof een vreemd voorwerp in de ogen aanwezig is. Bij pijn aan het oog treden soms nog andere tekenen op zoals:

• blefarospasme (kramp in het ooglid van één of beide ogen)
• brandende ogen
• droge ogen (verminderde traanproductie)
• ectopia lentis (verplaatsing van de ooglens)
• een gewijzigde oogkleur
• een huiduitslag rond ogen
• een oogafscheiding
• een wazig gezichtsvermogen
• droge ogen
• hoofdpijn
• koorts
• misselijkheid of braken
• ectropion (naar buiten gedraaid ooglid)
• entropion (naar binnen gedraaid ooglid)
• fotofobie (lichtgevoeligheid aan de ogen (lichtschuwheid))
• fotopsie (lichtflitsen zien met de ogen door (oog)ziekte)
• gezwollen ogen en oogleden
• halo’s en lichtverblinding
• jeukende ogen
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• plots blind aan één oog of beide ogen
• rode ogen (bloeddoorlopen ogen)
• tranende ogen
• tunnelzicht (kokerzicht) (verlies van het perifere gezichtsvermogen)
• vlekken van Bitot (witte, schuimende vlekjes in het oog)

Diagnose en onderzoeken

Contact met de oogarts

Bij ernstige pijn of het verlies van het gezichtsvermogen is het belangrijk om medische hulp in te schakelen. Ook patiënten met een chronische aandoening zoals artritis (gewrichtsontsteking) of een auto-immuunziekte, moeten een oogarts bezoeken bij pijn aan het oog of de ogen.

Vraaggesprek
De arts bevraagt de patiënt eerst over de pijn. Zo wil hij weten of de pijn plotseling of geleidelijk is opgetreden, de pijn constant of in aanvallen aanwezig is, de pijn in één of beide ogen aanwezig is, de pijn verergert bij het maken van bewegingen of in andere omstandigheden, alsook of, en zo ja, welke andere tekenen gepaard gaan met de oogpijn.

Diagnostisch onderzoek

De oogarts controleert na het vraaggesprek het gezichtsvermogen, de oogbewegingen en de pupilreactie op licht. Om het netvlies te controleren, moet de arts een oftalmoscopie uitvoeren. Dit is een kijkonderzoek van de oogstructuren die zich aan de achterkant van het oog bevinden. Hiervoor verdooft hij eerst het oog of de ogen met speciale oogdruppels, gekend als ‘mydriatica’. De oogarts controleert eveneens de oogboldruk via tonometrie indien hij de patiënt verdenkt van glaucoom. Verder is een oogonderzoek met fluoresceïne aanbevolen bij bijvoorbeeld een hoornvliesletsel. Vermoedt de oogarts dat de pijn afkomstig is van het hoornvlies (bijvoorbeeld veroorzaakt door een vreemd voorwerp), dan plaatst de oogarts oogdruppels in de ogen. Verdwijnt de pijn hierdoor, dan is het hoornvlies (oogoppervlak) de bron van de pijn.

Behandeling van medische- en oogziektes

Zelfzorg
In de meeste gevallen is medisch advies noodzakelijk. Bij milde oogpijn mag de patiënt niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) nemen zoals ibuprofen. Uitlokkende risicofactoren vermijdt de patiënt, zoals stoffen die een allergische reactie opwekken, wrijven in het oog, langdurig computergebruik, roken, … Verder zorgt de patiënt voor een gezonde levensstijl met onder andere een gevarieerde en gezonde voeding, voldoende drinken (geen alcohol) en voldoende slaap. Dankzij deze eenvoudige tips verbetert niet alleen de ooggezondheid maar ook de algemene gezondheid. Het is tot slot aanbevolen om bij een overgevoeligheid aan licht een zonnebril of een hoed met een brede rand te dragen. Alle andere behandelingen voert een oogarts uit. Hij moet eerst aan de hand van diverse onderzoeken de oorzaak van oogpijn bepalen.

Professionele medische zorgen

De medische behandeling hangt af van de diagnose en de ernst van het probleem.

Aandoeningen
Heel wat mogelijke aandoeningen veroorzaken oogklachten, en de behandeling daarvan is heel variabel. Medicatie, medische procedures en chirurgie zijn meestal inzetbaar.

Medicatie
Wanneer het gebruik van bepaalde medicijnen leidt tot pijnlijke ogen, dan bekijkt de arts of hij een andere dosis of een ander geneesmiddel inzet. De patiënt overlegt steeds alle bijwerkingen zoals oogpijn met de arts, en gaat niet zelf aan de dosis sleutelen of het medicijn stopzetten.

Oogaandoeningen
Enkele oogaandoeningen zijn eveneens behandelbaar met medicatie. Af en toe is bij ernstige schade aan het hoornvlies wel een hoornvliestransplantatie vereist. Verdere medische behandelingen zijn evenwel soms noodzakelijk om het gezichtsvermogen te redden of te verbeteren, of om complicaties te voorkomen. Lasertherapie (zoals bij glaucoom) of een operatie behoren dan tot de mogelijkheden.

Ooginfecties en ontstekingen in het oog
De behandeling van infecties gebeurt veelal met antibiotica (bestrijden bacteriën), antimycotica (bestrijden schimmels) en antivirale geneesmiddelen (bestrijden virussen). Bij sommige ontstekingen, zoals een oogzenuwontsteking, is corticosteroïde medicatie nodig (krachtige ontstekingsremmers). Vaak moet de patiënt oogdruppels via correcte oogdruppelrichtlijnen, maar de medicijnen zijn ook beschikbaar in tabletvorm.

Prognose van oogpijn

De prognose is erg variabel en afhankelijk van de oorzaak. Bij ‘normaal pijnlijke ogen’ is de oorzaak meestal goed en snel te identificeren alsook te behandelen. Sommige (oog)ziekten zijn dankzij medicatie of een operatie ook permanent te verhelpen en komen niet of zelden terug. Andere afwijkingen vragen een langdurige behandeling waarbij slechts een langzaam herstel optreedt. In een aantal omstandigheden, zoals bij een oogtrauma of glaucoom, is het niet altijd mogelijk om het gezichtsvermogen te redden. Oogartsen adviseren tot slot om regelmatig een oogonderzoek te laten uitvoeren; dit voorkomt veel oogklachten waaronder oogpijn.

Lees verder

• Oogpijn bij het knipperen van de ogen (oogknipperen)
• Stekende, scherpe, schietende oogpijn: Oorzaken
• Pijn bij maken van oogbewegingen: Oorzaken en symptomen