Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden

Tandpijn, ook bekend als kiespijn, ontstaat wanneer de zenuw in of rond de wortel van een tand geïrriteerd raakt. Tandinfecties en tandbederf zijn de meest voorkomende oorzaken van pijnlijke tanden. Soms kan kiespijn echter ook voortkomen uit een probleem elders in het lichaam waarvan de pijn uitstraalt naar de tanden. Elke patiënt ervaart kiespijn anders, en er kunnen ook andere symptomen optreden, zoals hoofdpijn en koorts. Bij de meeste oorzaken van tandpijn is snelle medische behandeling noodzakelijk om complicaties te voorkomen en de pijn te verlichten. Medicatie, tandheelkundige behandelingen, een goede mondhygiëne en een aanpak van eventuele onderliggende problemen zijn essentieel.

• Aandoeningen en tandpijn
• Dode tand
• Gebroken tand
• Geïnfecteerd tandvlees
• Tandabces
• Tandbederf
• Omgevingsfactoren en pijn aan de kies of kiezen
• Uitstralingspijn
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Wanneer een specialist raadplegen?
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn aan tand of tanden
• Natuurlijke remedies tegen tandpijn
• Prognose van kiespijn
• Preventie van pijnlijke tand(en)

Aandoeningen en tandpijn

Kiespijn ontstaat door ontsteking van de tandpulpa, het centrale deel van de tand. De pulpa bevat zenuwuiteinden die erg gevoelig zijn voor pijn. Een ontsteking van de pulpa (pulpitis) kan resulteren uit de volgende aandoeningen:

• een dode tand
• een gebroken tand
• een tandabces
• een tandvleesaandoening
• geïnfecteerd tandvlees
• tandbederf (cariës), veroorzaakt door slechte mondhygiëne

Dode tand

Tandbederf en trauma aan de tand kunnen leiden tot het afsterven van een zenuw in de tand. Door de aangetaste zenuw krijgt de getroffen tand geen bloed meer, wat resulteert in een dode tand. De patiënt ervaart hierbij een veranderde tandkleur en tandpijn. De tandarts kan een wortelkanaalbehandeling uitvoeren om de tand te redden of de tand verwijderen. Zonder snelle behandeling kan een niet-vitale (dode) tand leiden tot een tandabces of tandinfectie.

Gebroken tand

Een gebroken tand ontstaat door een barst of breuk in de harde schil van een kies. Vaak is de oorzaak onbekend. Een onbehandelde tandbreuk leidt tot pijn, en een bezoek aan de tandarts is noodzakelijk.

Geïnfecteerd tandvlees

Gingivitis
Gingivitis is een aandoening waarbij tandplak (een kleverige, kleurloze laag van bacteriën) zich ophoopt op de tanden en het tandvlees. Deze bacteriën en gifstoffen veroorzaken irritatie aan het tandvlees, wat leidt tot een tandvleesontsteking. Veel voorkomende symptomen zijn bloedend, gevoelig, gezwollen, glanzend en rood tandvlees. De patiënt moet een goede mondhygiëne handhaven en de tandarts bezoeken voor een gebitsreiniging.

Parodontitis
Bij parodontitis ontstaat een ontsteking en schade aan het weefsel en bot die de tanden ondersteunen. Deze complicatie van een tandvleesontsteking (gingivitis) wordt veroorzaakt door langdurige tandplak. De tandplak bevat bacteriën die een infectie kunnen veroorzaken, wat leidt tot botverlies in de kaak en het uitvallen van tanden en kiezen. Symptomen van parodontitis zijn een slechte adem, een slechte smaak in de mond, loskomend tandvlees, tandvleesbloedingen, terugtrekkend tandvlees, rood tandvlees, tandvleespijn en tandvlekken of tandzweren. De arts zet een antibioticakuur in en voert een grondige gebitsreiniging uit. Bij tandinfecties is tijdige en juiste behandeling essentieel om verspreiding naar andere delen van het gezicht en de schedel, en mogelijk zelfs naar de bloedbaan, te voorkomen.

Tandabces

Bij een tandabces ontstaat een infectie aan de tandwortel of tussen het tandvlees en de tanden. Deze zeer pijnlijke aandoening is vaak het resultaat van ernstige cariës, een tandvleesontsteking (gingivitis) of een gebroken tand. In de getroffen tand hoopt pus zich op. Naast pijnklachten kan de patiënt last hebben van tanden die gevoelig zijn voor warmte of koude, een vieze ademgeur (halitose), een gezwollen tandvlees, rood tandvlees, een gezwollen kaak en koorts. Een snelle behandeling door de tandarts is noodzakelijk om complicaties te voorkomen.

Tandbederf

In de meeste gevallen is pijn aan de tanden het gevolg van cariës. Bij tandbederf treedt een vernietiging van het tandglazuur op, wat schade veroorzaakt aan de harde buitenlaag van de tanden en vaak leidt tot gaatjes. Een uitgestelde behandeling van gaatjes leidt tot pijn in de aangetaste tand. Bij constante pijn aan de tanden moet de tandarts de holte vullen om de pijn te verzachten. Een goede mond- en tandhygiëne en regelmatige professionele reiniging van de tanden zijn noodzakelijk om tandbederf te voorkomen.

Omgevingsfactoren en pijn aan de kies of kiezen

Verder kunnen ook omgevingsfactoren kiespijn veroorzaken, zoals:

• een abnormale beet
• een beschadigde tandvulling
• een tandextractie (verwijderen van een tand)
• een tanduitbarsting (bij baby’s en kinderen van schoolgaande leeftijd)
• genetische factoren
• herhalingsbewegingen zoals op kauwgom kauwen of tandenknarsen (bruxisme)
• stress
• terugtrekkend tandvlees

Uitstralingspijn

Het is ook mogelijk dat een patiënt pijn aan de tand voelt die het gevolg is van pijn in andere lichaamsdelen (uitstralingspijn). Vaak gaat dit gepaard met hoofdpijn. De meest voorkomende gebieden waarbij pijn naar de tanden uitstraalt, zijn het kaakgewricht (temporomandibulaire dysfunctie), de oren (oorpijn), de sinussen (sinusinfectie) en zelfs het hart (hartproblemen zoals angina pectoris, een teken van een hartaanval).

Geassocieerde symptomen

Tandpijn kan scherp, kloppend, schietend, zeurend of constant zijn. Bij sommige patiënten ontstaat de pijn alleen wanneer zij druk uitoefenen op de tand, of bij koude of warme prikkels. Verder kan er een zwelling rond de tand zichtbaar zijn. Soms komt er een vies smakend pus uit de geïnfecteerde tand. De pijn kan mild tot ernstig zijn en soms afkomstig zijn van een ander lichaamsgebied (uitstralingspijn), maar het kan ook zijn dat de tandpijn zelf zich verspreidt naar andere lichaamsgebieden. Andere mogelijke symptomen zijn pijn bij het kauwen, slikproblemen, ademhalingsproblemen, slaapproblemen en een verwonding of trauma rond het aangetaste tandgebied. Algemene tekenen zoals koorts of hoofdpijn kunnen ook optreden.

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om een tandarts zo snel mogelijk te raadplegen wanneer de kiespijn langer dan één of twee dagen aanhoudt, de kiespijn ernstig is, of wanneer tekenen van koorts, oorpijn of pijn bij het wijd openen van de mond optreden.

Wanneer een specialist raadplegen?

In sommige gevallen kan het nodig zijn om een specialist, zoals een endodontist of kaakchirurg, te raadplegen, vooral bij complexe tandproblemen of als eerdere behandelingen niet effectief zijn geweest. Deze specialisten hebben geavanceerde training en ervaring om ernstige tandheelkundige aandoeningen te behandelen.

Diagnose en onderzoeken

De arts moet eerst de medische geschiedenis van de patiënt verkrijgen en een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Verder stelt de arts vragen over het soort pijn, het begin van de symptomen, de ernst van de pijn, de locatie van de pijn en welke factoren de pijn verergeren of juist verbeteren. De tandarts controleert de mond, de tanden, het tandvlees, de kaken, de tong, de keel, de sinussen, de oren, de neus en de nek. Verder is een röntgenfoto van de tanden nodig. Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van de pijnlijke tanden, kunnen verdere onderzoeken noodzakelijk zijn.

Behandeling van pijn aan tand of tanden

De behandeling van kiespijn hangt af van de oorzaak. Als een gaatje tandpijn veroorzaakt, vult de tandarts de holte of eventueel de tand. Een wortelkanaalbehandeling is nodig als een infectie van de tandzenuw aan de basis ligt van de pijnlijke tand. Bacteriën die zich in het inwendige van de tand hebben genesteld, veroorzaken deze infectie. De arts schrijft een antibioticabehandeling voor als de patiënt koorts heeft of wanneer er een zwelling van de kaak aanwezig is. Verder kan de patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers nemen zoals ibuprofen en paracetamol, maar bij ernstige pijn kan de arts sterkere pijnstillende geneesmiddelen voorschrijven.

Natuurlijke remedies tegen tandpijn

Hoewel professionele tandheelkundige zorg essentieel is, kunnen enkele natuurlijke remedies tijdelijke verlichting bieden bij tandpijn:

• Gebruik van kruidnagelolie: Kruidnagelolie heeft ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen. Een kleine hoeveelheid op een wattenstaafje kan direct op de pijnlijke tand worden aangebracht.
• Zoutwater spoelen: Spoelen met warm zout water kan helpen om infecties te verminderen en tijdelijk verlichting te bieden.
• Koud kompres: Het aanbrengen van een koud kompres aan de buitenkant van de wang kan helpen om zwelling en pijn te verminderen.

Prognose van kiespijn

Voor de meest voorkomende oorzaken van kiespijn is de prognose goed, mits de patiënt geschikte tandheelkundige zorg krijgt en goed zorg draagt voor de mond en tanden.

Preventie van pijnlijke tand(en)

Meestal is tandpijn het gevolg van tandbederf, en daarom is een goede mondhygiëne nodig om pijn aan de tanden te voorkomen. De patiënt moet de tanden regelmatig poetsen met een fluoride-bevattende tandpasta, één keer per dag flossen, één of twee keer per dag de mond spoelen met een antiseptisch mondwater, de tong regelmatig reinigen en twee keer per jaar de tandarts bezoeken voor een professionele reiniging en tandcontrole. Tot slot moet de patiënt voeding met weinig suiker eten en niet roken.

Lees verder

• Dode tand: Tandpijn en veranderde tandkleur
• Gingivitis: Ontsteking van tandvlees door plaque op tanden
• Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Tandvleespijn: Oorzaken van pijnlijk tandvlees
• Tanden: Afwijkende kleuren (tandkleur) en vormen (tandvorm)