Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden

Tandpijn (kiespijn) ontstaat wanneer de zenuw in of rond de wortel van een tand geïrriteerd is. Een tandinfectie en tandbederf zijn de meest voorkomende oorzaken van pijnlijke tanden. Soms ontstaat ook kiespijn door een probleem elders in het lichaam waarvan de pijn uitstraalt naar de tanden. De kiespijn ervaart elke patiënt weer anders. Andere symptomen gaan mogelijk ook gepaard met de pijnlijke tand of tanden, zoals hoofdpijn en koorts. Bij de meeste oorzaken van tandpijn is een snelle medische behandeling noodzakelijk om complicaties voor te zijn en de pijn te verlichten. Medicatie, tandheelkundige behandelingen, een goede mondhygiëne en een aanpak van het eventueel onderliggend probleem zijn noodzakelijk.

• Aandoeningen en tandpijn
• Dode tand
• Gebroken tand
• Geïnfecteerd tandvlees
• Tandabces
• Tandbederf
• Omgevingsfactoren en pijn aan de kies of kiezen
• Uitstralingspijn
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn aan tand of tanden
• Prognose van kiespijn
• Preventie van pijnlijke tand(en)

Aandoeningen en tandpijn

Kiespijn ontstaat door ontsteking van de tandpulpa, het centrale deel van de tand. De pulpa bevat zenuwuiteinden die erg gevoelig zijn voor pijn. Een ontsteking van de pulpa (pulpitis) resulteert uit deze mogelijke aandoeningen:

• een dode tand
• een gebroken tand
• een tandabces
• een tandvleesaandoening
• geïnfecteerd tandvlees
• tandbederf (cariës), veroorzaakt door een slechte mondhygiëne

Dode tand

Tandbederf en een trauma aan de tand leiden mogelijk tot het afsterven van een zenuw in de tand. Door de aangetaste zenuw krijgt de getroffen tand geen bloed meer, wat resulteert in een dode tand. De patiënt kampt hierbij met een gewijzigde tandkleur en tandpijn. De tandarts zet een wortelkanaalbehandeling in om de tand te redden of anders verwijdert hij de tand. Wanneer de patiënt geen snelle behandeling krijgt voor een niet-vitale (dode) tand, omdat anders snel een tandabces of een tandinfectie ontstaat.

Gebroken tand

Bij een gebroken tand ontstaat een barstje of breuk in de harde schil van een kies. De tandbreuk kent vaak een onbekende oorzaak. Een tandfractuur leidt onbehandeld tot pijn. Een bezoek aan de tandarts is noodzakelijk.

Geïnfecteerd tandvlees

Gingivitis
Gingivitis is een aandoening waarbij tandplak (kleverige, kleurloze laag van bacteriën) zich ophoopt op de tanden en het tandvlees. Deze bacteriën en gifstoffen leiden tot irritatie aan het tandvlees, wat leidt tot een tandvleesontsteking. Veel voorkomende symptomen zijn bloedend, gevoelig, gezwollen, glanzend en rood tandvlees. De patiënt hanteert best een goede mondhygiëne en bezoekt ook de tandarts voor een goede gebitsreiniging.

Parodontitis
Bij parodontitis ontstaat een ontsteking en schade aan het weefsel en het bot die de tanden ondersteunen. Deze complicatie van een tandvleesontsteking (gingivitis) ontstaat door langdurige tandplak. De tandplak bevat namelijk bacteriën die in staat zijn om een infectie te veroorzaken. Dit leidt tot botverlies in de kaak waardoor tanden en kiezen uit gaan vallen. Een slechte adem, een slechte smaak in de mond, loskomend tandvlees, tandvleesbloedingen, terugwijkend tandvlees, rood tandvlees, tandvleespijn en tandvlekken of tandzweren zijn mogelijke symptomen van parodontitis. De arts zet een antibioticakuur in en voert een grondige gebitsreiniging uit. Bij tandinfecties is het essentieel dat de tandarts dit tijdig identificeert en goed behandelt omdat de infectie zich anders verspreidt naar andere delen van het gezicht en de schedel en mogelijk zelfs naar de bloedbaan.

Tandabces

Bij een tandabces ontstaat een infectie aan de tandwortel of anders tussen het tandvlees en de tanden. Deze zeer pijnlijke aandoening is vaak het resultaat van ernstige cariës, een tandvleesontsteking (gingivitis) of een gebroken tand. In een getroffen tand hoopt pus zich op. Naast de pijnklachten kampt de patiënt met tanden die gevoelig zijn voor warmte of koude, een vieze ademgeur (halitose), een gezwollen tandvlees, rood tandvlees, een gezwollen kaak en ook koorts. Een snelle behandeling door de tandarts is noodzakelijk om complicaties te voorkomen.

Tandbederf

In de meeste gevallen is pijn aan de tanden het gevolg van cariës. Bij tandbederf treedt een vernietiging van het tandglazuur op. De aandoening veroorzaakt schade aan de harde buitenlaag van de tanden waardoor vaak gaatjes ontstaan. Een uitgestelde behandeling voor gaatjes leidt tot pijn in de aangetaste tand. Bij constante pijn aan de tanden moet de tandarts de holte vullen om de pijn te verzachten. Een goede mond- en tandhygiëne en een regelmatige professionele reiniging van de tanden zijn noodzakelijk om tandbederf te voorkomen.

Omgevingsfactoren en pijn aan de kies of kiezen

Verder veroorzaken ook enkele omgevingsfactoren kiespijn:

• een abnormale beet
• een beschadigde tandvulling
• een tandextractie (verwijderen van een tand)
• een tanduitbarsting (bij baby’s en kinderen van schoolgaande leeftijd)
• genetische factoren
• herhalingsbewegingen, zoals op kauwgom kauwen of tandenknarsen (bruxisme)
• stress
• terugtrekkend tandvlees

Uitstralingspijn

Het is ook mogelijk dat een patiënt pijn aan de tand voelt die het gevolg is van pijn in andere lichaamsdelen (uitstralingspijn), al ervaart de patiënt dan ook vaak hoofdpijn. De meest voorkomende gebieden waarbij de pijn uitstraalt naar de tanden zijn het kaakgewricht (temporomandibulaire dysfunctie), de oren (oorpijn), de sinussen (sinusinfectie) en zelfs af en toe het hart (hartproblemen zoals angina pectoris (pijn op de borst, teken van een hartaanval).

Geassocieerde symptomen

De tandpijn is scherp, kloppend, schietend, zeurend of constant. Bij sommige patiënten ontstaat de pijn alleen wanneer hij druk uitoefent op de tand, of wanneer koude of warme prikkels worden toegediend. Verder is mogelijk een zwelling rond de tand te zien. Ook komt soms een vies smakend pus uit de geïnfecteerde tand. De milde tot ernstige pijn is soms afkomstig van een ander lichaamsgebied (uitstralingspijn), maar het is ook mogelijk dat de tandpijn zelf verspreid wordt naar andere lichaamsgebieden. Pijn bij het kauwen, slikproblemen, ademhalingsproblemen, slaapproblemen en een verwonding of trauma rond het aangetaste tandgebied zijn andere mogelijke tandproblemen. Algemene tekenen verschijnen ook, zoals koorts of hoofdpijn.

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om een tandarts zo snel mogelijk te raadplegen wanneer de kiespijn langer dan één of twee dagen aanhoudt, de kiespijn ernstig is en ook wanneer tekenen van koorts, oorpijn of pijn bij het wijd openen van de mond optreden.

Diagnose en onderzoeken

De arts moet eerst de medische geschiedenis van de patiënt verkrijgen een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren. Verder stelt de arts vragen over het soort pijn, de start van de symptomen, de ernst van de pijn, de locatie van de pijn, welke factoren de pijn verergeren of juist verbeteren. De tandarts controleert de mond, de tanden, het tandvlees, de kaken, de tong, de keel, de sinussen, de oren, de neus en de nek. Verder is een röntgenfoto van de tanden nodig. Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van de pijnlijke tanden, zet de arts nog verdere onderzoeken in.

Behandeling van pijn aan tand of tanden

De behandeling van kiespijn is afhankelijk van de oorzaak. Als een gaatje tandpijn veroorzaakt, vult de tandarts de holte of eventueel de tand. Een wortelkanaalbehandeling is nodig als een infectie van de tandzenuw aan de basis ligt van de pijnlijke tand. Bacteriën die zich in het inwendige van de tand hebben genesteld, veroorzaken deze infectie. De arts schrijft een antibioticabehandeling voor als de patiënt koorts ervaart of wanneer een zwelling van de kaak aanwezig is. Verder mag de patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers nemen zoals ibuprofen en paracetamol, maar bij ernstige pijn schrijft de arts mogelijk sterkere pijnstillende geneesmiddelen voor.

Prognose van kiespijn

Voor de meest voorkomende oorzaken van kiespijn, is de prognose goed als de patiënt een geschikte tandheelkundige zorg krijgt en goed zorg draagt voor de mond en tanden.

Preventie van pijnlijke tand(en)

Meestal is tandpijn het gevolg van tandbederf en daarom is een goede mondhygiëne nodig om de pijn aan de tanden te voorkomen. De patiënt moet de tanden regelmatig poetsen met een fluoride-bevattende tandpasta, één keer per dag de flossen, één of twee keer per dag de mond spoelen met een antiseptisch mondwater, de tong regelmatig reinigen en twee keer per jaar de tandarts bezoeken voor een professionele reiniging en een tandcontrole. Tot slot eet de patiënt voeding met weinig suiker en rookt hij niet.

Lees verder

• Dode tand: Tandpijn en veranderde tandkleur
• Gingivitis: Ontsteking van tandvlees door plaque op tanden
• Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Tandvleespijn: Oorzaken van pijnlijk tandvlees
• Tanden: Afwijkende kleuren (tandkleur) en vormen (tandvorm)