Sinusitis (sinusinfectie): Oorzaken, symptomen & behandeling

De sinussen zijn holle holtes in de wangen, aan weerszijden van de neus, achter de neus en in het voorhoofd. Een sinusinfectie (sinusitis, neusbijholteontsteking, bijholteontsteking) is een veel voorkomende aandoening die de sinussen (neusbijholten) treft. Meestal veroorzaken virussen een sinusinfectie, maar ook bacteriën en schimmels veroorzaken soms deze aandoening, die vaak moeilijk te onderscheiden is van een verkoudheid. De patiënt krijgt onder andere te maken met druk en pijn in de neusholte, hoesten, neusslijmen en vermoeidheid. Meestal verdwijnt de aandoening spontaan, maar enkele zelfzorgmaatregelen verlichten de klachten. De arts zet eventueel ook een medische behandeling in.

• Oorzaken en soorten van sinusitis
• Allergische sinusitis
• Bacteriële sinusitis
• Chronische sinusitis
• Virale sinusitis
• Indeling volgens tijdsduur van infectie van de sinussen
• Symptomen: Slijm in neus en pijn in gezicht
• Verschil tussen sinusinfectie en verkoudheid
• Alarmsymptomen van bijholteontsteking
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van sinusinfectie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van infectie van de neusbijholten
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken en soorten van sinusitis

Sinussen zijn normaal gesproken gevuld met lucht en omgeven door een dunne laag slijm. Een sinusinfectie treedt op wanneer de weefsels rond deze holle gebieden opzwellen of geïnfecteerd raken door virussen (meestal), bacteriën (soms), schimmels (sporadisch). Soms gaat sinusitis enkel gepaard met een zwelling en ontsteking. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een verstopping in de neusgangen of misvormingen in de sinusholtes (afwijkend neustussenschot). Allergieën en chronische blootstelling aan vervuilende stoffen leiden mogelijk ook tot infecties van de sinussen. Sinusinfecties veroorzaakt door een misvorming, een verstopping in de neusholtes of allergieën zijn niet besmettelijk, maar virale sinusitis is wel zeer besmettelijk en verspreidt zich snel van persoon tot persoon.

Allergische sinusitis

Sinusitis als gevolg van een allergie (bijvoorbeeld huidschilfers van dieren, stof en pollen) veroorzaakt ontstekingen die leiden tot een verstopte neus en zwelling van de slijmvliezen, waardoor de normale sinusafvoer geblokkeerd is. Allergische sinusitis leidt vaak tot chronische sinusitis. De symptomen zijn seizoensgebonden of verschijnen het hele jaar door en bestaan uit:

• een jeukende neus, een jeukende keel of jeukende ogen
• een loopneus (helder slijm)
• een verstopte neus
• niezen
• postnasale infusie

Bacteriële sinusitis

De patiënt heeft bij bacteriële sinusitis een dikke groene of gele neusafscheiding. De neusholtes zijn gezwollen en slijm druppelt langs de achterkant van de keel (postnasale infusie). Patiënten ervaren eveneens gezichtspijn en gezichtsdruk.

Chronische sinusitis

Chronische sinusitis veroorzaakt meer subtiele symptomen die maanden aanhouden. Een verstopte neus en keelslijmen zijn de meest voorkomende symptomen van chronische sinusitis. Een hoest die 's nachts erger is of hoesten bij het ontwaken in de ochtend is ook gebruikelijk. Patiënten met neuspoliepen (goedaardige gezwellen in de neus of sinussen) hebben vaker last van dit type infectie. Wanneer schimmels sinusitis veroorzaken, leidt dit ook vaak tot chronische sinusitis.

Virale sinusitis

Virale sinusitis veroorzaakt symptomen die doen denken aan een verkoudheid zoals een loopneus, keelpijn, niezen, een verstopte neus en hoesten. Het slijm is helder of lichtgekleurd. Sinusitis veroorzaakt door een virus verdwijnt meestal binnen zeven à tien dagen.

Indeling volgens tijdsduur van infectie van de sinussen

Er zijn verschillende soorten infecties van de sinussen die ingedeeld kunnen worden op basis van de tijdsduur

• Acuut: De infecties houden tot ongeveer vier weken aan. Een acute sinusinfectie duurt slechts kort en is vaak onderdeel van een verkoudheid of allergie.
• Subacuut: De infecties houden ongeveer vier à twaalf weken aan.
• Chronisch: De infecties houden langer dan twaalf weken aan. Deze infectie treedt mogelijk opnieuw op.
• Terugkerend: De infecties komen meermaals per jaar voor.

Symptomen: Slijm in neus en pijn in gezicht

Chronische sinuspijn
Sommige infecties van de voorhoofdsholte hebben een chronisch beloop. Patiënten met sinuspijn en sinusdruk die enkele weken aanhoudt en niet gerelateerd is aan een allergie of een andere infectie, heeft mogelijk chronische sinusitis.

Congestie
Een patiënt met een sinusinfectie kampt meestal met een virale infectie of soms een bacteriële infectie of schimmelinfectie in de sinussen. Wanneer vloeistof vast komt te zitten in de sinussen, gaan virussen, bacteriën of schimmels groeien. Door de vochtophoping en ontsteking ervaart de patiënt een ‘vol gevoel’ in de neus.

Fel gekleurd slijm
Virussen, bacteriën of schimmels wijzen het slijm (sputum). Geel of groen slijm ophoesten is kenmerkend. Soms heeft het slijm dat patiënten met een sinusinfectie uit de neus blazen een heldere kleur. Sinusitis veroorzaakt veel slijmproductie. Het slijm blijft aanwezig, ook al snuiten patiënten hun neus vaak.

Hoesten
Een sinusinfectie veroorzaakt vastzittend slijm en vocht in de keel, waardoor de patiënt last krijgt van een jeukende keel of een vol gevoel in de keel. Sommige patiënten hoesten herhaaldelijk om de keel te zuiveren, maar anderen kampen met oncontroleerbare hoestbuien.

Hoofdpijn
De druk en pijn van sinusitis leidt tot hoofdpijn aan de voorkant van het hoofd. Sommige patiënten vinden dat de pijn naar andere plaatsen uitstraalt (uitstralingspijn), zodat ze bijvoorbeeld nekpijn ervaren.

Koorts
Koorts is een teken dat het lichaam een infectie afweert. Sommige patiënten krijgen koorts bij een bijholteontsteking. Andere symptomen geassocieerd met koorts zijn koude rillingen, uitputting en spierpijn.

Postnasale infusie
Postnasale infusie (postnasale drip) is slijm dat van de neus naar de achterkant van de keel druipt. Deze keelslijmen veroorzaken gevoelens van heesheid en congestie (verstopte sinussen), of een gevoel van druk in de keel of mond.

Sinuspijn en sinusdruk
Vocht in de sinussen vult de sinusholtes op en veroorzaakt intense pijn en druk. De sinussen zijn gevoelig voor aanraking. Een patiënt moet niezen, maar dit lukt hem niet. De meestal kloppende pijn straalt mogelijk uit naar de wangen, rond de ogen en neus, of in het voorhoofd, omdat zich in deze gebieden sinussen bevinden. Ook ontstaat mogelijk pijn achter of rond de wenkbrauwen. Door te buigen of het maken van een inspanning verergert de pijn vaak. Soms zijn de druk en pijn in het hoofd dermate intens om te leiden tot slaapproblemen. Door een sinusinfectie zwelt het weefsel in de neus ook op.

Slechte adem
Het slijm dat geassocieerd is met een sinusinfectie heeft vaak een slechte geur, waardoor een stinkende adem of een slechte smaak in de mond ontstaat.

Tandpijn
Intense sinusdruk veroorzaakt pijn in het tandvlees, wat leidt tot tandpijn, tandvleespijn of algemene pijn in de mond.

Vermoeidheid
Het bestrijden van een sinusbesmetting vereist energie van het lichaam, wat resulteert in een vermoeid gevoel. Sommige patiënten voelen zich uitgeput omdat het ademen lastig verloopt of omdat ze pijn hebben.

Verstopte neus
De patiënt kampt eveneens met een verstopte neus. De ontstoken sinussen tasten mogelijk de ademhaling aan. Door de zwelling van de sinussen en neusholtes, is het moeilijker voor lucht om hier voorbij te komen. Door de verstopte neus ontstaat een verminderd reukvermogen en een verminderde smaak.

Verschil tussen sinusinfectie en verkoudheid

Voor de patiënt is het moeilijk om een onderscheid te maken tussen een sinusinfectie en een verkoudheid, omdat de symptomen erg op elkaar lijken. Sinusinfecties ontwikkelen zich vaak na een verkoudheid. Sinusitis houdt gewoonlijk langer aan dan een verkoudheid. De symptomen van een verkoudheid verergeren vaak, pieken dan na drie à vijf dagen, en nemen dan af in intensiteit zodat de patiënt weer herstelt. Sinusinfecties houden tien dagen of langer aan.

Sommige symptomen zijn eerder het gevolg van sinusitis dan van een verkoudheid, waaronder:

• een gezwollen of pijnlijk gezicht
• een groene afscheiding uit de neus
• een slechte adem (halitose)
• een zwelling van het weefsel in de neus

In tegenstelling tot een verkoudheid houdt sinusitis soms langer dan drie maanden aan, hetgeen bekend staat als ‘chronische sinusitis’. Soms verdwijnen de symptomen van chronische sinusitis en komen dan weer terug. Wanneer huidige sinusklachten verbeteren en dan terugkomen, wijst dit mogelijk op chronische sinusitis.

Alarmsymptomen van bijholteontsteking

Advies van een arts is nodig in volgende gevallen

• de symptomen houden langer dan zeven tot tien dagen aan
• een kind met meer dan twee dagen koorts
• een patiënt met een vermoedelijke sinusinfectie een verzwakt immuunsysteem heeft door een medische aandoening, geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva) of orgaanfalen
• erg intense pijn

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Een arts stelt ook vragen over de locatie en ernst van de pijn. Hij is vooral geïnteresseerd in pijn in de oren, de tanden en gebieden rond de neusgangen. Verder wil de arts op de hoogte zijn van de geschiedenis van infecties van de sinussen.

Lichamelijk onderzoek
Een arts zoekt naar volgende tekenen bij een lichamelijk onderzoek:

• een slechte adem
• een zwelling van neusdoorgangen en weefsels
• gevoeligheid van het gezicht
• groene slijmen
• roodheid in de neusholtes

De arts kijkt vervolgens met een lamp in de neus.

Diagnostisch onderzoek
Nasale endoscopie
Sommige patiënten krijgen ook een nasale endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de neus- en sinusholtes). Dit is een snelle en eenvoudige test waarmee de arts in de sinussen kan kijken. De patiënt krijgt een spray die de neus verdooft. De arts plaatst vervolgens een dun flexibel hulpmiddel (endoscoop) in de neus. Het instrument heeft een kleine lens aan één kant, waardoor de arts een gedetailleerd beeld van de sinussen krijgt.

CT-scan
Soms bestelt de arts een CT-scan, want hierdoor is hij in staat om meer ernstige ontstekingen diep in de sinussen op te sporen. Dit toestel maakt gebruik van röntgenstralen om een dwarsdoorsnede van een bepaald lichaamsdeel te produceren.

Sinusweefsel
Soms neemt de arts een beetje sinusweefsel weg als hij vermoedt dat de patiënt lijdt aan een schimmelinfectie of bacteriële infectie.

Allergietest
Bij sommige patiënten liggen allergieën aan de basis van congestie en andere neusgerelateerde symptomen. De arts adviseert dan een allergietest.

Behandeling van sinusinfectie

Zelfzorg

Een patiënt herstelt meestal spontaan van sinusitis, waardoor een medische behandeling niet vereist is. Enkele zelfzorgmaatregelen en huismiddeltjes verlichten de lastige symptomen.

Neusspoeling gebruiken
Een neusspoeling of sinusspoeling, zoals een zoutoplossing of neti-pot, verlicht de symptomen van sinusitis.

Vrij verkrijgbare medicijnen
De patiënt mag vrij verkrijgbare antihistaminica innemen om ontstekingen in de sinussen te verminderen. Met behulp van een decongestivum-neusspray is het mogelijk om de sinussen te helpen opruimen en de druk te verlichten. Het langdurig gebruik van decongestiva (zwelling van de slijmvliezen in de neus) is afgeraden omdat deze de congestie dan verergeren.

Warmte toepassen
Een warm kompres op de sinussen aanbrengen, verlicht de pijn en druk verlicht want hierdoor lost de vloeistof in de sinussen gemakkelijker op.

Professionele medische behandeling

Medicatie
Ernstige of aanhoudende symptomen van bacteriële sinusitis behandelt de arts met antibiotica. Verder schrijft de arts mogelijk corticosteroïden voor om de pijn en druk te verlichten. Ook bij chronische infecties van de voorhoofdsholte zet de arts corticosteroïden in.

Operatie
Een operatie voor de behandeling van ernstige, chronische sinusitis is mogelijk. Een chirurg verplaatst hierbij de botten om de sinussen te openen of anders pakt hij de problemen met botten rond de sinussen aan. Sommige patiënten hebben ook neuspoliepen of een afwijkend neustussenschot die frequente infecties van de voorhoofdsholte veroorzaken. Een operatie is in deze situaties zinvol.

Prognose van infectie van de neusbijholten

De vooruitzichten voor de meeste patiënten met sinusitis zijn goed. Sinusinfecties verdwijnen vaak binnen één à twee weken spontaan. Is dit niet het geval, dan is contact met de arts nodig omdat dan mogelijk sprake is van bacteriële sinusitis. Met de juiste medische zorg herstellen de meeste patiënten met sinusitis goed. Als de infectie na drie maanden echter niet verbetert, is een verwijzing naar een KNO-arts geïndiceerd. Deze specialist identificeert en behandelt de onderliggende oorzaak van chronisch sinusitis.

Complicaties

Acute bacteriële sinusitis veroorzaakt sporadisch ernstige complicaties waarvoor onmiddellijke medische aandacht nodig is. Één of meer van volgende complicaties zijn mogelijk:

• een bloedstolsel in de sinusholte (sinustrombose)
• een botinfectie
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een infectie van het oog en het omliggende weefsel
• encefalitis (ontsteking van de hersenen)

Symptomen van deze zeldzame complicaties zijn onder meer:

• een hangend ooglid (ptosis)
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een zwelling van het voorhoofd
• epileptische aanvallen
• ernstige hoofdpijn
• het onvermogen om de nek naar voren te bewegen (nekstijfheid)
• koorts
• pijn bij het maken van oogbewegingen
• roodheid van het oog of zwelling in het oog of de oogkas
• veranderingen in het gezichtsvermogen
• verwardheid

Preventie

Virale sinusitis is besmettelijk van persoon tot persoon, dus de patiënt moet maatregelen nemen zodat hij de aandoening niet verspreidt naar andere personen. De handen vaak wassen (goede handhygiëne) (vooral tijdens koude en het griepseizoen) is nodig. Daarnaast raakt de patiënt het gezicht niet aan. Een snelle behandeling van een verkoudheid en griep is essentieel om complicaties te verminderen die mogelijk leiden tot een sinusinfectie. De patiënt blijft voorts uit de buurt van dingen waarop hij allergisch reageert of die irritatie aan de sinussen kunnen veroorzaken zoals roken, chemicaliën en verontreinigende stoffen met sterke geuren. Veel drinken is voorts aanbevolen om de normale stroom van slijm te bevorderen. Het gebruik van een luchtbevochtiger is bovendien aanbevolen. Een andere manier om een sinusinfectie te voorkomen, is door het volgen van een gezond dieet met een dagelijkse inname van groenten en fruit (vooral met veel antioxidanten). Druiven, bessen, noten, spinazie, broccoli en bonen zitten vol met antioxidanten die het immuunsysteem versterken en de sinusbesmetting bestrijden.

Lees verder

• Sinuscongestie: Behandeling van verstopte sinussen
• Chronische sinusitis: Chronische ontsteking van neusbijholte
• Sinushoofdpijn: Druk in sinussen door allergie of infectie
• Pansinusitis: Ontsteking van alle sinussen met gezichtspijn
• Frontale sinusitis: Infectie of ontsteking voorhoofdsholte