Chronische sinusitis: Chronische ontsteking van neusbijholte

Sinusitis is een ontsteking van een neusbijholte die gepaard gaat met pijn, druk en zwelling. Wanneer deze neusbijholteontsteking langer dan twaalf weken aanhoudt, is sprake van ‘chronische sinusitis’ (chronische rhinosinusitis). Chronische sinusitis is meestal niet het gevolg van bacteriën en verbetert ook niet met standaardbehandelingen zoals antibiotica. Een etterende neusafscheiding en een verstopte neus zijn de meest bekende symptomen van chronische sinusitis. De arts kijkt steeds naar de onderliggende oorzaak van chronische sinusitis en stemt hierop zijn behandeling af. Het is soms ook mogelijk om de ontsteking van een bijholte van de neusholte met zelfzorgmaatregelen en huishoudmiddeltjes te voorkomen of behandelen. Met de juiste diagnose en een snelle behandeling is de prognose over het algemeen goed. Indien onbehandeld treden af en toe levensbedreigende complicaties op.

• Epidemiologie
• Oorzaken van chronische sinusitis
• Biofilm
• Blootstelling aan irriterende stoffen en allergenen
• Ongewone infectie
• Verstopte neus
• Verzwakt immuunsysteem
• Risicofactoren van ontstoken sinussen
• Symptomen: Etterende afscheiding en een verstopte neus
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van chronische ontsteking van de neusbijholte
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Prognose
• Preventie

Epidemiologie

Chronische sinusitis is wereldwijd een veel voorkomende ziekte, vooral op plaatsen met een hoge mate van luchtvervuiling. Op het noordelijk halfrond zijn vochtige gematigde klimaten en hogere pollenconcentraties geassocieerd met een hogere prevalentie van chronische sinusitis. Kinderen lijden sneller aan chronische sinusitis, daar ze sneller te maken krijgen met een hogere luchtweginfectie dan volwassenen en ouderen.

Oorzaken van chronische sinusitis

Biofilm

Een biofilm is een bacteriebevattend slijmlaagje op oppervlakten van bijvoorbeeld de mondholte, de darmwand, katheters of prothesen en dus ook de neusbijholte. Deze bacteriën zijn moeilijk toegankelijk voor fagocyten (cellen die micro-organismen eten) en antibiotica. Hierdoor is het moeilijk om de sinussen te reinigen. Neusspoelingen en een operatie zijn soms nodig wanneer een biofilm de oorzaak is van chronische sinusitis.

Blootstelling aan irriterende stoffen en allergenen

Bepaalde mensen zijn sneller blootgesteld aan chronische sinusitis. Dit geldt voor patiënten met allergieën en astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen). De aandoeningen verhogen namelijk de druk en irritatie in de neusgangen en sinussen. Ook reageren deze patiënten op sigarettenrook (van anderen), allergenen (uitlokkende stoffen) die de neus irriteren, stofdeeltjes, luchtvervuiling en andere bronnen van irritatie.

Ongewone infectie

Normaal gezien verdwijnen infecties in de sinussen dankzij het gebruik van traditionele antibiotica. Virale infecties (zoals een verkoudheid), schimmelinfecties en antibioticaresistente infecties verdwijnen evenwel niet met deze medicijnen.

Verstopte neus

De sinussen lopen niet leeg bij een verstopping van de neus. Dit treedt op door:

• een chronische infectie
• neuspoliepen en neustumoren
• schade of afwijkingen aan de neus of het gezicht (zoals bij een afwijkend neustussenschot)

Verzwakt immuunsysteem

Door een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld veroorzaakt door een ziekte) is het moeilijker om infecties en ontstekingen te bestrijden. Patiënten met mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen), aids en hiv lopen bijvoorbeeld een hoog risico op het ontwikkelen van chronische sinusitis. Ook patiënten met gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur) lijden sneller aan de ziekte.

Risicofactoren van ontstoken sinussen

Risicofactoren in verband met chronische sinusitis zijn onder meer:

• aangeboren afwijkingen in de neusholte of andere afwijkingen, zoals een krom neusseptum of neuspoliepen
• een geschiedenis van astma
• gevoeligheid voor aspirine
• hooikoorts en andere allergische aandoeningen
• immuunsysteemaandoeningen, zoals immunoglobuline-antilichaamdeficiëntie, hiv en aids
• medische aandoeningen, zoals mucoviscidose en chronische obstructieve longziekten (chronische longaandoening met hoesten)
• patiënten die bepaalde medische procedures hebben ondergaan, zoals het inbrengen van een nasogastrische of endotracheale tube, voor verschillende gezondheidsproblemen
• roken
• tumoren in de neus
• vorige verwondingen aan de neus of wangen

Symptomen: Etterende afscheiding en een verstopte neus

De sinussen zijn vochtige, holle ruimten achter de botten van het gezicht. Ze voeren meestal vocht af via de neusgang. Wanneer de sinussen niet geledigd kunnen worden door een infectie, een verzwakt immuunsysteem enzovoort, hopen het slijm, pus en andere vloeistoffen zich op in de sinussen. De sinussen gaan hierdoor opzwellen en geïrriteerd of geïnfecteerd raken, wat resulteert in ‘sinusitis’. Acute sinusitis is meestal te wijten aan een verkoudheid of een milde infectie en verdwijnt veelal binnen de tien dagen. Soms maar zeker niet altijd is antibiotica vereist. Bij chronische sinusitis duurt de ontsteking langer dan twaalf weken.

Volgende mogelijke symptomen komen voor bij chronische sinusitis (identiek aan ‘acute sinusitis’):

• een algemeen ziek gevoel
• een chronische hoest en een droge hoest (voornamelijk bij kinderen)
• een verlies van eetlust
• een neusafscheiding (slijm van elk karakter van dun tot dik en van helder tot purulent)
• een neusobstructie: verstopping, congestie (verstopte sinussen), benauwdheid
• een onaangename smaak in de mond
• een stinkende adem (halitose)
• een verergering van astmaklachten
• een verstopte neus
• gelaatsvolheid, ongemak, neuspijn en hoofdpijn (vaker bij neuspoliepen)
• hyposmie (verminderd reukvermogen) of anosmie (geen reukvermogen) (vaker bij neuspoliepen)
• keelpijn
• koorts (van onbekende oorsprong)
• lichaamspijn
• niezen
• oorpijn
• pijn en druk boven de ogen, langs de zijkanten van de neus en achter de wangen
• pijn in de neus (neuspijn) of keel (keelpijn)
• postnasale drip (overmatig veel slijm in de achterkant van de keel)
• problemen met het gezichtsvermogen
• slaapproblemen
• snel vermoeid
• tandpijn (boventanden)
• verstopte oren

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts doorloopt de medische geschiedenis van de patiënt en bevraagt hem over de aanwezigheid van belangrijke symptomen zoals een etterende neusafscheiding, een verstopte neus, verstopte of volle ogen, pijn of druk in het gezicht en problemen met het reukvermogen. Verder bevraagt de arts de patiënt over:

• actieve of passieve tabaksrook
• andere storende gezondheidsproblemen (waaronder astma, allergie en aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken)
• de blootstelling aan allergenen
• de duur van de symptomen
• de huidige medicatie
• de vorige operaties aan de neus of sinussen
• eerdere beeldvormende onderzoeken
• eerdere behandelingen en de duur hiervan
• factoren die de klachten verergeren en verlichten

Lichamelijk onderzoek
Een lichamelijk onderzoek brengt mogelijk diverse bevindingen aan het licht. De patiënt krijgt een volledig onderzoek van het hoofd en de nek. De arts betast de sinussen om de zwelling en gevoeligheid te evalueren. Verder bekijkt de arts de mond- en keelholte om het gehemelte en het gebit te controleren en te zoeken naar bewijs van postnasale drip. De arts bemerkt roodheid alsook etterende afscheidingen aan de mond- en keelholte. Soms is tandbederf (gaatjes in de tanden) aanwezig.

Diagnostisch onderzoek
Soms voert de arts een anterieure rhinoscopie uit. Hierbij bekijkt hij met een klein instrumentje het neusslijmvlies en zoekt hij naar de etterende afscheiding of tekenen van poliepen of andere gezwellen in de neus. Ook is het mogelijk om andere neusafwijkingen op te sporen. De arts voert dit neusonderzoek uit voor en na het gebruik van een topisch (op de huid aangebracht) decongestivum (geneesmiddel dat de zwelling van het weefsel van de neus vermindert). Voorts vult de arts het neusonderzoek aan met een neusendoscopie (inwendig kijkonderzoek van de neus- en sinusholtes) (indien beschikbaar) en een CT-scan. Voorts voert de arts mogelijk een gehooronderzoek, een oogonderzoek, een keelonderzoek en een longonderzoek uit

Behandeling van chronische ontsteking van de neusbijholte

De behandeling van chronische sinusitis vormt voor de arts een uitdaging. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak van sinusitis te bepalen, want wanneer de arts deze aanpakt, vermindert de ontstekingsduur en komt de aandoening minder snel terug.

Zelfzorg

Meermaals per dag de neus en sinussen spoelen met een zoutoplossing of netipot is nuttig. Verder inhaleren sommige patiënten stoom, hetgeen verstoppingen en slijm in de sinussen losser maakt. Het helpt bovendien om de sinussen voorzichtig te masseren, wat zorgt voor een vrijgave van vloeistof en een vermindering van de druk. Voorts drinken patiënten best veel water. Door uitdrogingsverschijnselen is het voor het lichaam lastiger om infecties te bestrijden. Vrij verkrijgbare medicijnen voor het minderen van de zwelling van de slijmvliezen (decongestiva) en medicatie voor het verlichten van pijn en koorts zijn tot slot beschikbaar in diverse vormen, zoals via een pil, een neusspray, inademing, ...

Professionele medische zorg

Chronische sinusitis is wellicht net zoals allergieën of astma een ontstekingsaandoening. Volgende behandelingsopties zijn mogelijk:

• antimycotica: Schimmeldodende medicijnen helpen wanneer chronische sinusitis het gevolg is van een schimmelinfectie.
• antibiotica: Antibiotica is niet effectief bij alle patiënten maar sommige artsen schrijven bijvoorbeeld amoxicilline met kalium clavulaanzuur voor; deze helpen af en toe wel.
• chirurgie: Soms is een operatie vereist om de sinussen te reinigen (ballonverwijding of een verwijdering van de sinussen)
• corticosteroïden: Nasale (via de neus) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) zijn soms nodig om het lichaam te helpen genezen, ontstekingen te verminderen en verlichting te bieden voor de symptomen. Mogelijk ervaren patiënten wel bijwerkingen.
• netipotten en andere apparaten die de sinussen met water uitspoelen (deze helpen bij het bestrijden van een infectie en verminderen irritatie)
• neusspoelingen

Prognose

Chronische sinusitispatiënten lijden soms aan intense pijn die weken aanhoudt. Ze zijn tijdens de episode mogelijk niet in staat om deel te nemen aan de dagelijkse activiteiten. Dankzij snelle medische zorgen verlichten de klachten vaak wel.

Complicaties

Chronische sinusitis brengt zelden complicaties met zich mee, maar soms wijst dit wel op een ernstig onderliggend probleem. Wanneer sinuspijn of sinusdruk die langer dan een twee weken aanhoudt, is een doktersbezoek geïndiceerd.

Af en toe ontstaan volgende complicaties door chronische sinusitis:

• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een plotse verergering van astma
• een verminderde reukzin (hyposmie)
• infecties in de ogen, de neus, de oren of de hersenen
• mucocele (een cyste gemaakt van slijm die de neus of sinussen blokkeert)

Prognose

Patiënten die eerder chronische sinusitis hebben gehad, lopen een risico om weer een chronische sinusitis te ontwikkelen. Een vroege en agressieve medische behandeling voor chronische sinusitis resulteert meestal in bevredigende resultaten.

Preventie

Volgende preventieve tips zijn nodig om chronische sinusitis te voorkomen:

• allergenen (uitlokkende stoffen) vermijden
• een goede handhygiëne hanteren om de verspreiding van bacteriën en schimmels te voorkomen
• een HEPA-luchtfilter op de airconditioner gebruiken en de ramen 's nachts gesloten houden
• autorijden met de gesloten ramen en de airconditioning aanzetten.
• nauw contact vermijden met patiënten die een verkoudheid hebben
• niet naar buiten gaan bij hoge luchtvervuiling
• geen gazon maaien en geen bladblazer gebruiken tijdens het allergieseizoen.

Lees verder

• Sinusitis (sinusinfectie): Oorzaken, symptomen & behandeling
• Pansinusitis: Ontsteking van alle sinussen met gezichtspijn
• Frontale sinusitis: Infectie of ontsteking voorhoofdsholte
• Verstopte neus (nasale obstructie) door diverse aandoeningen
• Sinuscongestie: Behandeling van verstopte sinussen