Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam

Oorpijn (otalgie) is een symptoom dat op elke leeftijd mogelijk tot uiting komt. Vaak komt oorpijn echter voor bij kinderen met een oorontsteking. Maar ook andere (oor)aandoeningen en omgevingsfactoren leiden mogelijk tot pijn aan één oor of beide oren. De pijn is constant of komt en gaat en voelt tevens verschillend aan voor de patiënt: saai, scherp, brandend, drukkend of jeukend. Acute, chronische of terugkerende pijn aan het oor is bovendien mogelijk. De oorpijn houdt meestal slechts kortstondig aan en verdwijnt spontaan zonder behandeling. Zijn de symptomen echter ernstig of langdurig van aard, dan is medisch advies noodzakelijk.

• Oorzaken: Door probleem in oren of elders in lichaam
• Symptomen bij oorpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie
• Prognose

Oorzaken: Door probleem in oren of elders in lichaam

De pijn in het oor is toe te wijzen aan pijn in het oor, structuren rond het oor of andere hoofd- en nekstructuren. De meest voorkomende oorzaak van oorpijn is een oorinfectie, zoals otitis media (middenoorontsteking) of otitis externa (zwemmersoor).

Oren

Volgende oorgerelateerde oorzaken zijn bekend voor oorpijn:

• drukverandering in het oor (zoals bij het vliegen in een vliegtuig)
• een gescheurd trommelvlies met een loopoor als gevolg
• een oorontsteking zoals:
• labyrintitis (ontsteking van deel van binnenoor (labyrint))
• mastoïditis (infectie na middenoorontsteking met oorpijn)
• otitis externa (zwemmersoor)
• otitis media (middenoorontsteking)
• een opbouw van oorsmeer
• een vreemd voorwerp in het oor
• goedaardige oorcysten (soms pijn en voorts geen symptomen)
• het gebruik van wattenstaafjes in het oor
• shampoo of water dat vastzit in het oor
• oorpoliepen (goedaardige gezwellen met afscheiding uit oor)
• presbyacusis (leeftijdsgebonden gehoorverlies bij ouderen)

Verwijzende oorpijn (gerefereerde oorpijn)

Ongeveer 10% van de patiënten heeft oorpijn als gevolg van een probleem elders in het lichaam, wat dan uitstraalt naar het oor.

Hersenen
Voelen van pijn in het oor is mogelijk door een probleem met de hersenen. Voorbeelden hiervan omvatten:

• arteriitis temporalis (ontsteking van slagaders bij de slaap)
• Bell’s palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade)
• clusterhoofdpijn (plotse, eenzijdige en pijnlijke hoofdpijn)

Neus, mond en keel
Bij structurele veranderingen aan of problemen met de keel of het strottenhoofd ontstaat mogelijk oorpijn. Voorbeelden hiervan zijn:

• afteuze mondzweren (pijnlijke aften (zweren) in de mond)
• bruxisme (onbewust tandenknarsen met pijn aan tanden en kaak)
• een adenovirusinfectie (symptomen aan luchtwegen en ogen)
• een keelontsteking
• een keeltumor
• mondkanker (kanker in mond met slikproblemen en gezwel)
• neuskanker (kwaadaardige tumor in neus en neusbijholten)
• sinusitis
• strottenhoofdkanker (symptomen van keelpijn en oorpijn)
• tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen)

Tanden en kaak
Sporadisch ontstaat verwijzende oorpijn door structurele tand- of kaakveranderingen zoals bij tandproblemen of bij temporomandibulaire dysfunctie (pijn aan kaak en pijn aan gezicht). Wanneer schade of afwijkingen ontstaan aan het temporomandibulaire gewricht (TMJ) (verbindt de kaken), ervaart de patiënt namelijk druk of een vol gevoel in het oor of oorsuizen. Ook bij Ludwig’s angina (zwelling van luchtwegen door tandproblemen) verschijnt mogelijk oorpijn.

Andere aandoeningen

Enkele andere aandoeningen leiden tot pijn in het oor:

• aangezichtspijn met pijnscheuten
• artritis (gewrichtsontsteking) die de kaak aantast
• atypische pneumonie (longontsteking))
• cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid)
• eczeem (chronisch huidziekte met droge huid en jeukende huid) in de gehoorgang
• een allergische reactie
• gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur)
• het Ramsay Hunt-syndroom (huiduitslag oren door varicella zoster)
• lichen planus (symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen)
• lymfadenitis (ontsteking van de lymfeklieren)

Symptomen bij oorpijn

Oorpijn kent veel mogelijke symptomen, maar welke klachten tot uiting komen en in welke mate precies, is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Soms is oorpijn een vroegtijdig teken van een verkoudheid, griep of een infectie.

Baby’s en kinderen

Baby’s en kinderen zijn vaak getroffen door een oorinfectie. Hierbij treden nog andere symptomen op zoals:

• een algemeen ziek gevoel
• een loopneus
• evenwichtsproblemen
• gehoorverlies / plotselinge doofheid
• hoesten
• koorts (meer dan 38°C)
• kieskeurigheid
• prikkelbaarheid
• slaapproblemen en rusteloosheid 's nachts
• trekken of wrijven aan het oor (gebeurt vaak bij kinderen)
• vaker huilen
• voedingsproblemen bij baby’s en een verlies van eetlust bij kinderen

Chronische oorpijn

Chronische oorpijn bij volwassenen gaat soms gepaard met andere tekenen zoals tinnitus aurium (oorsuizen).

Gescheurd trommelvlies

Bij een gescheurd trommelvlies ervaren patiënten intense pijn in het oor, in combinatie met een heldere oorafscheiding of een bloederige afscheiding (oorbloeding) en tijdelijk of permanent gehoorverlies. Meestal is een gescheurd trommelvlies het gevolg van de blootstelling aan zeer luid geluid of een binnenoorontsteking. Normaliter genezen patiënten met een gescheurd trommelvlies spontaan maar soms is de gehoorschade permanent.

Middenoorontsteking (otitis media)

Bij een middenoorontsteking treden diverse symptomen op zoals koorts, gehoorverlies en vertigo (duizeligheid).

Zwemmersoor (otitis externa)

Een rood oor, een gezwollen oor, oorpijn en een oorafscheiding die uit de gehoorgang komt, zijn klachten die passen bij een zwemmersoor.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over de start van de oorpijn, de tijdsduur van de pijn, de bijkomende symptomen, het soort pijn en de locatie van de pijn.

Oren

Wanneer de arts vermoedt dat de oorpijn het gevolg is van een probleem aan de oren zelf, bekijkt hij eerst de oren. Daarna maakt hij indien nodig het oor of de oren schoon. De oren inwendig onderzoeken is mogelijk met behulp van een otoscopie (een inwendig kijkonderzoek van de oren). De arts bemerkt zo mogelijk reeds een gescheurd trommelvlies of tekenen van een infectie.

Lichaam en verwijzende pijn

De arts moet eerst een uitgebreid onderzoek van de hoofd en het nekgebied uitvoeren. Hij palpeert (betast) daarna de tonsillen en de basis van de tongstreek om mogelijke oorzaken in de mond en keel te identificeren. Een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) is eveneens mogelijk; de arts plaatst dan een buisje via de neus in de keel met aan het einde een camera. Soms is een CT-scan of MRI-scan nodig.

Behandeling

Zelfzorg

Veelal verdwijnt oorpijn vanzelf en dan is een medische behandeling niet nodig. Wanneer de symptomen echter ernstig zijn of niet spontaan verdwijnen, dan is een bezoek aan de arts nodig. Het is bovendien onverstandig om zelf met olijfolie of vrij verkrijgbare oordruppels te gaan experimenteren bij aanhoudende of ernstige problemen, en dit zeker niet bij een gescheurd trommelvlies of een trommelvlies dat mogelijk kan scheuren, daar dit de klachten vaak nog verergert.

Professionele medische zorg

De medische behandeling van oorpijn gebeurt met behulp van vrij verkrijgbare pijnstillers zoals aspirine of ibuprofen. Deze medicijnen verlichten de pijn en koorts die gepaard gaat met pijn aan het oor of de oren. Een arts schrijft verder antibiotica voor wanneer een bacteriële infectie aan de basis ligt van de oorpijn. Bij een zwemmersoor zet de arts meestal antibiotische oordruppels in terwijl hij orale (via de mond ingenomen) antibiotica voorschrijft bij een middenoorontsteking. Veroorzaakt overtollig v de oorpijn, dan verwijdert de arts de oorprop.

Preventie

Oorpijn voorkomen is mogelijk door het hanteren van volgende tips:

• geen vreemde voorwerpen in het oor stoppen
• luide geluiden vermijden
• steeds de oren drogen na het douchen, baden of zwemmen
• stoppen met roken en de blootstelling aan rook
• uitlokkende factoren voor een allergische reactie vermijden zoals stof en pollen

Prognose

In de meeste gevallen is slechts één oor aangetast. Ook ervaren de meeste patiënten slechts tijdelijk gehoorverlies. Bij herhaalde infecties stijgt de kans echter wel op permanent gehoorverlies.

Lees verder

• Verstopte oren: Oorzaken van verstopping van oor
• Oorbloeding: Bloeding uit het oor met bloederige afscheiding
• Oordruppels: Soorten, indicatie, gebruik en waarschuwingen
• Oorpoliepen: Goedaardige gezwellen met afscheiding uit oor
• Oorprop: Overtollig oorsmeer verwijderen, o.a. met water