Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook

Het roken van sigaretten zorgt voor zowel de rokers zelf als voor de omgeving voor tal van gevaren. Het roken van sigaretten is verslavend en schadelijk voor de gezondheid. Rokers maar ook passieve rokers krijgen sneller te maken met kanker. Daarnaast lopen foetussen en baby’s van zwangere vrouwen die roken of rook inademen, een hoger risico op medische problemen, afwijkingen of de dood. Stoppen met roken vormt de sleutel tot het voorkomen van tal van gezondheidsproblemen.

• Epidemiologie van rookgedrag
• Giftige effecten bij tabaksrook
• De gevaren van het roken van sigaretten
• Algemeen
• Moederlijk roken
• Passief roken
• Stoppen met roken

Epidemiologie van rookgedrag

Het roken van sigaretten vormt een groot probleem voor de gezondheid. In België en Nederland roken circa één op de vier à vijf mensen, meestal op de actieve leeftijd (25-64 jaar). Dit blijkt uit de jaarlijkse rookenquête van de Stichting tegen K die in 2015 werd uitgevoerd. Ook in veel ontwikkelingslanden neemt roken toe, vooral bij vrouwen. Een onderzoek uit 2016, uitgevoerd door The World Bank onthulde deze resultaten. Mensen met een lagere opleiding starten doorgaans vroeger met roken en roken meer sigaretten dan mensen met een hogere opleiding volgens de website 'Vlaanderen stopt met roken'. Volgens diezelfde website hangt rookgedrag samen met een maatschappelijk kwetsbare positie.

Giftige effecten bij tabaksrook

Sigarettenrook bevat polycyclische aromatische koolwaterstoffen en nitrosaminen, die krachtige carcinogenen (kanker veroorzaken) en mutagenen (genen wijzigen) zijn bij dieren. Hierdoor komen enzymen vrij uit neutrofiele granulocyten (soort witte bloedcellen) en macrofagen (afvaletende cellen) die in staat zijn om elastine (een belangrijk eiwit in elastische vezels) te vernietigen, waardoor longschade ontstaat. Pulmonale epitheliale permeabiliteit (doorlaatbaarheid van het dekweefsel van de longen) neemt zelfs toe bij symptoomloze sigarettenrokers. Dekweefsel zorgt er voor dat vreemde organismen niet in de longen binnendringen maar wanneer dit meer doorlaatbaar is, dringen sneller kankerverwekkende stoffen in de longen binnen.

De gevaren van het roken van sigaretten

Mensen beginnen meestal te roken in de adolescentie om psychosociale redenen en, als ze eenmaal regelmatig roken, spelen de farmacologische eigenschappen van nicotine een grote rol bij persistentie (blijven roken), wat enig voordeel oplevert voor de stemming van de roker. Zeer weinig rokers (minder dan 2%) beperken zich tot incidenteel of af en toe roken.

Algemeen

Er is een significant verband tussen het aantal dagelijks gerookte sigaretten, een luchtwegontsteking en longkankersterfte. De productie van sputum (slijm) en de beperking van de luchtstroom nemen toe bij dagelijkse sigarettenconsumptie. De inspanningstolerantie neemt tevens af. Roken en blootstelling aan asbest werken samen bij het veroorzaken van een bronchuscarcinoom (longkanker), waardoor het risico bij rokende asbestwerkers vijf tot acht keer groter is dan bij niet-rokers die aan asbest zijn blootgesteld. Sigarettenrokers die overstappen op andere vormen van tabak zoals sigaren en pijpen, kunnen het risico verminderen, zelfs als ze rook blijven inhaleren. Rokers van pijpen en sigaren lopen echter ook een groter risico op longkanker dan levenslange niet-rokers of ex-rokers.

Het is algemeen bekend dat roken heel wat complicaties veroorzaakt, zoals:

• blaaskanker (kanker in de blaas met bloed in de urine)
• COPD (chronisch obstructief longlijden)
• een ischemische hartziekte
• een perifere vaataandoening (pijn en kramp aan been)
• een toename van abnormale zaadcellen
• geheugenproblemen
• huidproblemen
• longkanker
• oogproblemen
• slokdarmkanker (kanker in slokdarm met slikproblemen)

Moederlijk roken

Bij foetussen en baby’s ontstaan mogelijk diverse problemen doordat zwangere vrouwen roken of passief roken. De nicotine (de verslavende substantie in sigaretten), koolmonoxide en vele andere gifstoffen die worden ingeademd gaan via de bloedbaan rechtstreeks naar de baby. Roken tijdens de zwangerschap leidt tot:

• complicaties bij de geboorte
• een groter risico op aangeboren afwijkingen
• een groter risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• een groter risico op een te vroeg geboren kind en / of een kind dat ter wereld komt met een te laag geboortegewicht
• een groter risico op het Sudden Infant Death Syndrome (plotselinge en onverwachte dood bij pasgeborenen)
• een hogere hartslag van de baby
• een toename van de foetale (miskraam) en neonatale sterfte (doodgeboorte)
• een verhoogd risico op een longaandoening; de longen van baby’s zijn zwakker en groeien minder goed:
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• bronchiolitis (luchtweginfectie bij ademhalingsproblemen)
• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• een longontsteking
• een verhoogd risico op een verkoudheid, hoesten en een middenoorontsteking
• een verminderde hoeveelheid zuurstof die beschikbaar is voor de moeder en voor de opgroeiende baby

Passief roken

Bij passief roken ademen mensen giftige tabaksrook in van anderen; ze roken dan zelf niet.

Volwassenen
Mensen die nooit hebben gerookt maar die samenleven met rokers, lopen een verhoogd risico op longkanker, hartaandoeningen, een hartaanval en een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen). De website Better Health meldt tevens dat passief roken het risico op sinuskanker, keelkanker, strottenhoofdkanker, borstkanker, COPD en andere longziekten verhoogt.

Kinderen
Er is aangetoond dat omgevingstabaksrook frequentere en ernstigere astma-aanvallen bij kinderen veroorzaakt. Het aantal kinderen met astma, bronchitis en een longontsteking neemt tevens toe wanneer kinderen zijn blootgesteld aan tabaksrook. Schoolgaande kinderen die rook inademen via de ouders of omgeving, hebben tevens meer kans op symptomen zoals hoesten, slijm ophoesten, een piepende ademhaling (stridor) en kortademigheid. Soms krijgen de kinderen zelfs te maken met meningitis (hersenvliesontsteking) en een hersenontsteking, wat soms leidt tot ernstige complicaties of de dood.

Stoppen met roken

Als de hele bevolking zou kunnen stoppen met roken, zou het effect op het gebruik van de gezondheidszorg enorm zijn. Nationale campagnes, reclameverboden, neurale sigarettenpakjes met saaie kleuren en een substantiële verhoging van de kosten van sigaretten zijn de beste manieren om dit op bevolkingsniveau te bereiken. Ook rookverboden op de werkplek, cafés en openbare ruimtes zijn effectief. Ondertussen blijft een actieve aanmoediging om te stoppen met roken een nuttige benadering voor rokers. Rokers die willen stoppen, moeten toegang hebben tot professionele ondersteuning. Nicotine-substitutietherapie (vervanging van nicotine) en bupropion zijn effectieve hulpmiddelen om te stoppen met roken bij mensen die meer dan tien sigaretten per dag roken. Varenicline stimuleert de nicotinereceptor en vermindert ontwenningsverschijnselen en ook het verlangen naar sigaretten. Een kuur van twaalf weken verhoogt vier keer de kans om te stoppen met roken. Het belangrijkste neveneffect is misselijkheid, maar af en toe krijgen mensen hierdoor wel te maken met een ernstige depressie.

Lees verder

• De invloed van roken op de gezondheid van de huid
• Roken: Risico's voor gezondheid tijdens en na een operatie
• De invloed van roken op de gezondheid van de ogen
• De invloed van roken op de gezondheid van de hersenen
• Roken en risico's voor de mond, de tanden en het tandvlees