De invloed van roken op de gezondheid van de ogen

Sigarettenrook is zeer giftig. Roken schaadt bijgevolg vrijwel elk orgaan in het lichaam. De nadelige en vaak dodelijke effecten op de longen en het hart, evenals kanker, zijn reeds geruime tijd wetenschappelijk bewezen en welbekend. Maar dat roken ook het gezichtsvermogen aantast, is veel minder bekend. Reeds in 1998 verscheen in het Amerikaanse wetenschappelijk tijdschrift “Surv Ophthalmo” een publicatie over de associatie tussen het roken van sigaretten en oogziekten.

• Welke oogproblemen ontstaan sneller door het roken?
• Cataract
• Diabetische retinopathie
• Droge ogen
• Glaucoom
• Leeftijdsgebonden Maculadegeneratie (LMD)
• Oogafwijkingen bij kinderen
• Uveïtis
• Andere oogproblemen
• Oxidatieve stress en schade aan het oogweefsel
• Effect op het hoornvlies
• Impact op het netvlies
• Roken en vasculaire gezondheid van de ogen
• Microvasculaire schade
• Risico op trombose in oculaire bloedvaten
• Beïnvloeding van oogheelkundige chirurgische uitkomsten
• Complicaties na cataractchirurgie
• Effect op herstel na hoornvliestransplantatie
• Verhoogd risico op infectieuze oogziekten
• Blefaritis en conjunctivitis
• Herpes simplex keratitis
• Oogirritatie door passief roken
• Effect op kinderen en adolescenten
• Gevolgen voor ouderen
• Preventieve maatregelen en adviezen
• Voedingsaanpassingen
• Oogonderzoek en controle

Welke oogproblemen ontstaan sneller door het roken?

Cataract

Bij cataract (staar) raakt de zuurstoftoevoer verstoord, net als de voedingsstoffen die via de bloedvaten in de ogen terechtkomen. Daarnaast leidt roken tot de ophoping van zware metalen (zoals cadmium) in de lens. Staar (vertroebeling van de natuurlijke ooglens) is wereldwijd een belangrijke oorzaak van blindheid bij voornamelijk ouderen. Rokers verhogen aanzienlijk het risico op het ontwikkelen van cataract in vergelijking met niet-rokers. Studies tonen aan dat patiënten die roken dubbel zoveel kans hebben op het ontwikkelen van cataract en dat het risico verhoogt naarmate de patiënt blijft roken en meer rookt. Dit risico is zelfs drie keer zoveel bij zware rokers (vanaf vijftien sigaretten per dag en meer).

Diabetische retinopathie

Roken verdubbelt het risico op het ontwikkelen van diabetes mellitus. Er is daarnaast een oorzakelijk verband tussen het roken en de ontwikkeling en progressie van diabetische retinopathie, naast talrijke andere diabetescomplicaties zoals hart- en vaataandoeningen, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), nierziekten, zenuwbeschadiging, voetproblemen en vele anderen. Rokers hebben tot vier keer meer kans om op oudere leeftijd blind te worden. Diabetische retinopathie beschadigt de bloedvaten van het netvlies, wat leidt tot verlies van gezichtsvermogen. Het aantal patiënten met diabetische retinopathie stijgt met de jaren door onder andere de ongezonde levensstijl die veel mensen hanteren.

Droge ogen

Mensen die roken hebben bijna twee keer zoveel kans op droge ogen. Bij droge ogen heeft de patiënt onvoldoende tranen op het oogoppervlak. Deze zijn nodig om het oog te smeren en gezond te houden. Een patiënt met droge ogen heeft rode ogen, jeukende ogen en soms zelfs waterige ogen waarbij hij voelt dat er iets korrelig of vreemd in zijn ogen zit. Tabaksrook is irriterend voor de ogen en verergert droge ogen. Dit geldt zelfs voor mensen die zich in dezelfde ruimte bevinden als rokers, en in het bijzonder voor contactlensdragers. Vergeet dus niet dat meerokers tijdens een avondje uit bijvoorbeeld mogelijk enorm veel last hebben van jeukende, branderige of ontstoken ogen (oogontsteking) door de rook.

Glaucoom

Er is een sterk verband tussen roken en hoge bloeddruk, cataract en diabetes, die allemaal risicofactoren zijn voor glaucoom. Deze oogaandoening is een stille doder van het gezichtsvermogen en leidt mogelijk tot (zware) slechtziendheid of blindheid bij een patiënt. Glaucoom veroorzaakt een geleidelijke afbraak van oogzenuwcellen die visuele informatie naar de hersenen sturen. Wanneer de zenuwcellen afsterven, gaat het gezichtsvermogen langzaam achteruit. Meestal start glaucoom aan de perifere kant (aan de zijkant), waardoor het voor de patiënt pas laat opvalt en er reeds veel zenuwschade is opgetreden bij de uiteindelijke diagnose door de oogarts.

Leeftijdsgebonden Maculadegeneratie (LMD)

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) tast het midden van het netvlies aan dat verantwoordelijk is voor het scherpe, centrale gezichtsvermogen dat nodig is voor alledaagse activiteiten zoals lezen en autorijden en veroorzaakt blinde vlekken (scotomen). LMD is een van de belangrijkste oorzaken van permanent verlies van gezichtsvermogen bij vijfenzestigplussers. Studies tonen aan dat rokers drie keer zoveel kans hebben op het krijgen van LMD in vergelijking met patiënten die nooit hebben gerookt. Vrouwelijke rokers ouder dan 80 jaar hebben vier tot zes keer meer kans op het ontwikkelen van LMD dan niet-rokers van dezelfde leeftijd. Stoppen met roken vermindert het risico op het ontwikkelen van LMD op elke leeftijd, ook later in het leven. Net zoals bij cataract, verhoogt het risico op het ontwikkelen van maculadegeneratie naarmate een patiënt blijft roken en meer rookt. Roken interfereert met de bloedtoevoer naar het netvlies. Daarnaast heeft roken een nadelig effect op de zuurstofvoorziening van de maculacellen.

Oogafwijkingen bij kinderen

Vrouwen die tijdens de zwangerschap roken geven gevaarlijke gifstoffen door aan de placenta, wat mogelijk nadelige gevolgen heeft voor het ongeboren kind. Roken tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op vele foetale oogaandoeningen, andere ernstige gezondheidsproblemen en zelfs sterfte. De congenitale oogafwijkingen omvatten strabisme en onderontwikkeling van de oogzenuw. Deze laatste is een belangrijke oorzaak van blindheid bij kinderen. Ook hebben rokende vrouwen die tijdens de zwangerschap meer kans op vroeggeboorten. Alle te vroeggeboren baby's hebben een groter risico op oogproblemen dan voldragen baby's. Visusproblemen bij premature baby's zijn onder andere premature retinopathie, een ernstige oogaandoening die mogelijk blindheid veroorzaakt.

Uveïtis

Uveïtis is een ernstige oogziekte van de middelste laag van het oog (uvea) die mogelijk leidt tot volledig gezichtsverlies. De ontsteking beschadigt vitale structuren van het oog zoals de iris en het netvlies, wat resulteert in complicaties zoals cataract, glaucoom en netvliesloslating. Uit onderzoek blijkt dat rokers vaker dan niet-rokers uveïtis krijgen.

Andere oogproblemen

Conjunctivitis, een lui oog (de medische term hiervoor is "amblyopie"), complicaties bij de oogziekte van Graves, problemen met het dragen van contactlenzen, ...

Oxidatieve stress en schade aan het oogweefsel

Roken verhoogt de productie van vrije radicalen in het lichaam, wat leidt tot oxidatieve stress. Deze vrije radicalen beschadigen cellen in het oogweefsel, waaronder het hoornvlies, de lens en het netvlies. Dit proces kan bijdragen aan versnelde veroudering van het oog en verhoogt het risico op ontstekingen en degeneratieve veranderingen.

Effect op het hoornvlies

Het hoornvlies, de heldere voorzijde van het oog, is gevoelig voor schade door de giftige stoffen in sigarettenrook. Langdurige blootstelling kan leiden tot verminderd herstel na oogoperaties, zoals LASIK, en kan bijdragen aan chronische irritatie en infecties.

Impact op het netvlies

Het netvlies, cruciaal voor scherp zicht, is bijzonder kwetsbaar voor oxidatieve stress veroorzaakt door roken. Deze schade kan subtiele veranderingen veroorzaken die het risico op aandoeningen zoals retinale loslating vergroten, zelfs bij patiënten zonder onderliggende oogziekten.

Roken en vasculaire gezondheid van de ogen

De giftige stoffen in tabaksrook hebben een directe invloed op de bloedvaten in het oog, wat leidt tot een verminderde doorbloeding en zuurstoftoevoer. Dit kan diverse problemen veroorzaken, variërend van milde irritatie tot ernstige schade aan de visuele functie.

Microvasculaire schade

De kleine bloedvaten in het oog zijn bijzonder kwetsbaar voor de effecten van roken. Nicotine en koolmonoxide veroorzaken vasoconstrictie en verhoogde viscositeit van het bloed, wat leidt tot een groter risico op ischemie en microvasculaire aandoeningen.

Risico op trombose in oculaire bloedvaten

Rokers hebben een verhoogd risico op trombose in de centrale retinale ader of slagader, wat kan leiden tot plotseling verlies van gezichtsvermogen. Deze aandoeningen vereisen onmiddellijke medische aandacht en kunnen vaak blijvende schade veroorzaken.

Beïnvloeding van oogheelkundige chirurgische uitkomsten

Rokers lopen een hoger risico op complicaties na oogheelkundige ingrepen. De vertraagde wondgenezing en verhoogde kans op infecties beïnvloeden de algehele uitkomsten van operaties.

Complicaties na cataractchirurgie

Hoewel cataract zelf niet in dit artikel wordt besproken, heeft roken een negatieve invloed op het herstel na een dergelijke operatie. Studies tonen aan dat rokers vaker last hebben van postoperatieve ontstekingen en een verhoogde kans op secundaire cataract.

Effect op herstel na hoornvliestransplantatie

Roken vermindert de overlevingskans van getransplanteerd weefsel bij hoornvliestransplantaties. Het vertraagt het herstelproces en verhoogt de kans op afstoting door de immuunrespons te verstoren.

Verhoogd risico op infectieuze oogziekten

Het immuunsysteem van rokers functioneert minder effectief, wat hen vatbaarder maakt voor infectieuze oogziekten. Dit geldt zowel voor bacteriële als virale infecties.

Blefaritis en conjunctivitis

Blefaritis (ontsteking van de oogleden) en conjunctivitis (ontsteking van het slijmvlies van het oog) komen vaker voor bij rokers. De toxines in rook irriteren de delicate structuren van het oog, wat leidt tot chronische ontstekingen.

Herpes simplex keratitis

Roken verhoogt ook de frequentie en ernst van herpes simplex keratitis, een potentieel visusbedreigende aandoening waarbij het hoornvlies wordt aangetast door een herpesinfectie.

Oogirritatie door passief roken

Niet alleen rokers zelf, maar ook omstanders lopen risico. Passief roken veroorzaakt acute oogirritatie en kan leiden tot chronische klachten, vooral bij kinderen en ouderen.

Effect op kinderen en adolescenten

Bij kinderen kan passief roken de normale ontwikkeling van de ogen beïnvloeden. Het verhoogt het risico op allergische reacties, conjunctivitis en zelfs langdurige oogheelkundige complicaties.

Gevolgen voor ouderen

Ouderen die worden blootgesteld aan passieve rook hebben een groter risico op verergering van bestaande oogproblemen, zoals droge ogen en vasculaire aandoeningen in het netvlies.

Preventieve maatregelen en adviezen

Het voorkomen van oogschade door roken is van groot belang. Naast het volledig stoppen met roken, kunnen aanvullende maatregelen de gezondheid van de ogen ondersteunen.

Voedingsaanpassingen

Een evenwichtig voedingspatroon rijk aan antioxidanten, zoals vitamine C en E, kan helpen de schade door vrije radicalen te beperken. Deze stoffen zijn te vinden in fruit, groenten en noten.

Oogonderzoek en controle

Regelmatige oogonderzoeken zijn essentieel voor rokers en ex-rokers om vroege tekenen van oogschade op te sporen. Een tijdige diagnose kan complicaties voorkomen of verminderen.

Lees verder

• De invloed van het drinken van alcohol op de ogen
• Passief roken: Problemen door tweedehands roken (meeroken)
• Roken: Effecten en gevaren van tabaksrook
• Gezichtsvermogen: Schade aan ogen door slechte gewoonten
• Eenvoudige tips voor een goede ooggezondheid