Mycoplasma-pneumonie: Atypische longontsteking

Mycoplasma-longontsteking (Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma-pneumonie) is een vaak milde vorm van longontsteking die vooral jonge mensen treft. Deze aandoening wordt veroorzaakt door de bacterie Mycoplasma pneumoniae, die een atypische longontsteking kan veroorzaken. In de meeste gevallen blijven de symptomen mild of afwezig, maar bij een klein aantal patiënten kunnen er ernstigere complicaties optreden. Dankzij antibiotische behandeling herstellen de meeste patiënten volledig. De ziekte werd voor het eerst ontdekt in 1944.

• Terminologie
• Anatomie longen en relatie tot Mycoplasma-pneumonie
• Epidemiologie van Mycoplasma-longontsteking
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Vaak griepachtige tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose van aandoening aan longen
• Complicaties van Mycoplasma-pneumonie
• Preventie van ziekte

Terminologie

Ondanks de naam lijkt Mycoplasma-pneumonie niet op een schimmelinfectie, zoals de naam misschien suggereert (Mycoplasma betekent "door schimmel gevormd"). Dit misverstand ontstond omdat de bacteriën unieke kenmerken vertonen.

Anatomie longen en relatie tot Mycoplasma-pneumonie

Mycoplasma-pneumonie heeft invloed op de structuren in de longen en veroorzaakt ontsteking van het ademhalingsweefsel. De longen bestaan uit de luchtwegen, longblaasjes (alveoli), en bloedvaten die een belangrijke rol spelen in de gasuitwisseling. De Mycoplasma pneumoniae-bacterie, die deze vorm van pneumonie veroorzaakt, infecteert vooral de bovenste luchtwegen en de alveoli, waar de zuurstof-uitwisseling plaatsvindt.

Luchtwegen en Mycoplasma-pneumonie

De luchtwegen, waaronder de trachea en bronchiën, transporteren ingeademde lucht naar de alveoli. Mycoplasma pneumoniae tast meestal de luchtwegen aan, veroorzaakt zwelling van het slijmvlies, en verstoort het ademhalingsproces. Patiënten met deze infectie ervaren vaak hoestklachten en moeite met ademhalen, wat wijst op ontsteking van deze luchtwegen.

Alveoli en ontsteking

De alveoli zijn de kleine longblaasjes waar zuurstof en kooldioxide worden uitgewisseld tussen de lucht en het bloed. Bij een Mycoplasma-infectie kunnen deze alveoli ontstoken raken, waardoor de gasuitwisseling wordt belemmerd. Hierdoor kunnen patiënten symptomen als kortademigheid en een verminderd zuurstofniveau in het bloed ervaren. Dit proces is kenmerkend voor de symptomatologie van Mycoplasma-pneumonie.

Bloedvaten en zuurstofvoorziening

De bloedvaten in de longen spelen een cruciale rol bij het transporteren van zuurstofrijk bloed naar de rest van het lichaam. Wanneer de alveoli ontstoken raken door de infectie, kan dit de zuurstoftoevoer naar de bloedbaan verminderen. Dit kan leiden tot vermoeidheid en algemene zwakte bij patiënten, wat bijdraagt aan de belasting van het ademhalingssysteem bij Mycoplasma-pneumonie.

Epidemiologie van Mycoplasma-longontsteking

Mycoplasma-pneumonie komt wereldwijd voor en is verantwoordelijk voor een aanzienlijk percentage van de gevallen van luchtweginfecties, vooral in gemeenschappen en gesloten omgevingen.

Verspreiding en voorkomen

Mycoplasma pneumoniae verspreidt zich via druppeltjes in de lucht, die vrijkomen bij hoesten of niezen. Deze ziekteverwekker komt vaker voor in stedelijke gebieden en verspreidt zich snel onder mensen die in nauw contact leven, zoals op scholen, in huishoudens, en in kazernes. Vooral in de herfst en winter is er een toename van infecties, hoewel uitbraken het hele jaar door kunnen voorkomen.

Leeftijdsgroepen en infectiepatroon

Mycoplasma-pneumonie komt voornamelijk voor bij kinderen en jongvolwassenen. Ouderen zijn echter ook vatbaar voor de infectie, vooral wanneer hun immuunsysteem verzwakt is door andere aandoeningen. Deze specifieke demografische verdeling van de ziekte maakt de epidemiologische trends waardevol bij het begrijpen en voorspellen van uitbraken.

Impact op volksgezondheid

De ziektelast van Mycoplasma-pneumonie kan aanzienlijk zijn, met name vanwege de hoge besmettingsgraad in gesloten gemeenschappen. De infectie is vaak mild maar kan in sommige gevallen leiden tot ernstige complicaties, vooral bij ouderen en patiënten met chronische longziekten, wat de medische belasting verhoogt.

Mechanisme

Het mechanisme van Mycoplasma-pneumonie wordt voornamelijk gekenmerkt door de manier waarop Mycoplasma pneumoniae het ademhalingssysteem binnendringt en het immuunsysteem activeert.

Infectie van de luchtwegen

Mycoplasma pneumoniae hecht zich aan het epitheel van de luchtwegen en scheidt toxinen af die het slijmvlies beschadigen. Dit leidt tot een immuunreactie waarbij ontstekingscellen zich ophopen, wat zwelling en beschadiging van het weefsel veroorzaakt. Deze reactie verklaart de symptomen van hoesten en pijn op de borst.

Immuunrespons en ontsteking

Bij infectie door Mycoplasma pneumoniae reageert het immuunsysteem met de afgifte van ontstekingsmediatoren. Deze immuunrespons veroorzaakt de symptomen die kenmerkend zijn voor Mycoplasma-pneumonie. Bij sommige patiënten kan de immuunreactie overmatig zijn, wat leidt tot uitgebreide ontsteking en schade aan de longen.

Persistentie en complicaties

Mycoplasma pneumoniae kan langer in het lichaam aanwezig blijven, zelfs nadat de symptomen zijn verdwenen. Deze persistentie kan leiden tot complicaties, zoals chronische hoest en astmatische reacties, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor luchtweginfecties. Het begrijpen van dit mechanisme is essentieel voor het beheren van de lange-termijngevolgen van de ziekte.

Oorzaken

Mycoplasma-pneumonie wordt veroorzaakt door de bacterie Mycoplasma pneumoniae, die behoort tot de klasse van de kleinste bacteriën die in staat zijn zelfstandig te overleven.

Bacteriële eigenschappen

Mycoplasma pneumoniae heeft een unieke structuur zonder celwand, wat het moeilijk maakt voor het immuunsysteem en antibiotica om de bacterie te bestrijden. Deze eigenschap zorgt ervoor dat de infectie langer kan aanhouden en meer ontsteking kan veroorzaken in het ademhalingssysteem.

Transmissie via luchtwegen

De overdracht van Mycoplasma pneumoniae vindt plaats via direct contact met geïnfecteerde druppeltjes in de lucht. Besmetting gebeurt meestal door inademing van deze druppeltjes in drukke of afgesloten ruimtes, waardoor het risico op uitbraken toeneemt.

Rol van omgevingsfactoren

Factoren zoals slechte ventilatie en overbevolking verhogen het risico op verspreiding van Mycoplasma pneumoniae. Deze bacterie gedijt in gemeenschappelijke ruimtes en verspreidt zich snel in situaties waar mensen langdurig dicht bij elkaar zijn, wat bijdraagt aan de hoge incidentie van Mycoplasma-pneumonie.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van Mycoplasma-pneumonie verhogen, afhankelijk van zowel de omgeving als de gezondheidstoestand van de patiënt.

Leeftijd

Hoewel Mycoplasma-pneumonie op elke leeftijd kan voorkomen, lopen kinderen en jongvolwassenen een verhoogd risico. Ouderen zijn ook kwetsbaar, vooral wanneer ze reeds bestaande ademhalingsproblemen hebben.

Chronische aandoeningen

Patiënten met aandoeningen zoals astma en COPD hebben een verhoogd risico op infectie met Mycoplasma pneumoniae. Hun ademhalingssysteem is vaak gevoeliger, en de aanwezigheid van onderliggende ontsteking maakt hen vatbaarder voor deze bacteriële infectie.

Omgevingsfactoren en blootstelling

Omgevingen waar veel mensen samenkomen, zoals scholen en zorginstellingen, verhogen de kans op verspreiding van Mycoplasma pneumoniae. Deze risicofactor wordt versterkt door slechte hygiëne en ventilatie.

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op Mycoplasma-pneumonie, waarbij omgevingsfactoren en individuele gezondheid een rol spelen.

Kinderen en adolescenten

Deze groep heeft een verhoogde kans op Mycoplasma-pneumonie, vooral wanneer zij regelmatig in grote groepen samenkomen, zoals op scholen. De verhoogde interactie en blootstelling aan druppeltjes vergroot het infectierisico.

Patiënten met chronische luchtwegaandoeningen

Voor patiënten met reeds bestaande longproblemen, zoals astma, kan een Mycoplasma-infectie ernstige gevolgen hebben. Hun verzwakte ademhalingssysteem maakt hen kwetsbaar voor verdere schade door de ontsteking die Mycoplasma-pneumonie veroorzaakt.

Ouderen

Ouderen zijn vatbaar voor ernstige Mycoplasma-pneumonie, vooral wanneer zij reeds bestaande aandoeningen hebben of in verzorgingsinstellingen wonen. Deze groep heeft vaak een verzwakt immuunsysteem, wat hen gevoeliger maakt voor infecties.

Symptomen: Vaak griepachtige tekenen

De meeste mensen die kortstondig aan een geïnfecteerd persoon worden blootgesteld, ontwikkelen geen symptomen. De incubatietijd, de periode tussen besmetting en het verschijnen van klachten, varieert van één tot vier weken. De ziekte begint vaak met griepachtige symptomen zoals hoofdpijn, milde koorts, vermoeidheid, spierpijn, oor-pijn, verstopte neus en malaise. Later kunnen milde pijn op de borst, keelpijn en een droge hoest optreden. Kinderen onder de vijf jaar hebben vaak geen koorts maar vertonen meer symptomen van een verkoudheid, zoals piepende ademhaling, braken en diarree.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen bij Mycoplasma-pneumonie is essentieel voor tijdige interventie en om ernstige complicaties te voorkomen.

Ernstige ademnood

Wanneer Mycoplasma-pneumonie leidt tot ademhalingsproblemen zoals kortademigheid, kan dit duiden op uitgebreide ontsteking van het ademhalingsweefsel. Ademnood vereist onmiddellijke medische aandacht om verdere complicaties te voorkomen.

Pijn op de borst

Patiënten die pijn op de borst ervaren in combinatie met een Mycoplasma-infectie kunnen een ernstigere vorm van pneumonie hebben. Deze pijn kan het gevolg zijn van een ontsteking in de longen en omliggende weefsels en vereist vaak nader onderzoek.

Koorts en verwardheid bij ouderen

Ouderen die verwardheid en hoge koorts ontwikkelen, lopen risico op ernstige vormen van Mycoplasma-pneumonie. Verwardheid kan wijzen op onvoldoende zuurstofvoorziening en moet als een alarmsymptoom worden beschouwd dat directe zorg vereist.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De bevindingen tijdens het lichamelijk onderzoek zijn vaak variabel. Patiënten zijn meestal niet ernstig ziek, maar kunnen afwijkingen vertonen zoals:

• Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• Een huiduitslag (vlekjes, bultjes of netelroos)
• Ontsteking van de mond-keelholte
• Rode trommelvliesmembranen

Bij auscultatie van de longen kan de arts vochtige reutelgeluiden horen.

Diagnostisch onderzoek
Een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) kan aantonen dat meestal slechts één longlob betrokken is, hoewel beide longlobben soms ook aangetast kunnen zijn. Vaak is er geen directe correlatie tussen de radiologische bevindingen en de klinische toestand van de patiënt. Een bloedonderzoek toont meestal geen verhoogd aantal witte bloedcellen, maar koude agglutinines komen bij de helft van de patiënten voor. De diagnose wordt bevestigd door stijgende titers van complement-fixerende antilichamen in het bloed.

Differentiële diagnose

De griepachtige symptomen van Mycoplasma-pneumonie kunnen lijken op andere ziekten, zoals:

• Adenovirus infecties
• Bacteriële faryngitis (keelontsteking)
• Chlamydia pneumonie
• Cytomegalovirus infecties
• Bacteriële longontsteking
• Klierkoorts
• Haemophilus influenzae infecties
• Histoplasmose
• Influenza (griep)
• Legionellose (veteranenziekte)
• Moraxella catarrhalis infecties
• Parainfluenza virus
• Pneumokokkeninfecties
• Psittacose
• Q-koorts

Behandeling met antibiotica

In veel gevallen is geen medische behandeling nodig, omdat patiënten vaak spontaan herstellen. Ongeveer 5% van de patiënten ontwikkelt echter een longontsteking die ziekenhuisopname vereist. De behandeling van Mycoplasma-longontsteking bestaat uit antibiotica. De kuur duurt meestal zeven tot tien dagen. Verschillende antibiotica zijn beschikbaar, maar sommige stammen van de bacterie zijn resistent tegen bepaalde medicijnen, wat kan leiden tot ernstige complicaties.

Prognose van aandoening aan longen

De prognose is over het algemeen goed, met de meeste patiënten die binnen tien tot veertien dagen na behandeling herstellen. Echter, bij sommige patiënten kan de ziekte chronisch worden, met aanhoudend of terugkerend hoesten. Ook kunnen röntgenfoto’s langdurige afwijkingen blijven tonen.

Complicaties van Mycoplasma-pneumonie

Hoewel complicaties zeldzaam zijn, kunnen ze optreden en het ziektebeeld domineren. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• Bloed: hemolytische anemie en trombocytopenie
• Hart: Myocarditis en pericarditis
• Hersenen: Meningo-encefalitis (ontsteking van de hersenen en ontsteking van de hersenvliezen) en andere neurologische afwijkingen
• Huid: Huiduitslag, Stevens-Johnson-syndroom, erythema multiforme, toxische epidermale necrolyse
• Longen: Ernstige longontsteking die levensbedreigend kan zijn
• Maag en darmen: Braken, diarree en andere gastro-intestinale symptomen
• Nieren: Nierproblemen en nierfalen
• Spieren en gewrichten: Myalgie (spierpijn) en artralgie (gewrichtspijn)

Herhaling van de ziekte kan ook voorkomen.

Preventie van ziekte

De verspreiding van Mycoplasma pneumoniae kan worden beperkt door enkele preventieve maatregelen. Bedek de mond en neus met een doekje bij het niezen of hoesten en gooi het gebruikte doekje direct weg. Als geen doekje beschikbaar is, niezen in de bovenarm of elleboog is aanbevolen, niet in de handen. Regelmatige handhygiëne is ook cruciaal; was de handen minstens twintig seconden met water en zeep. Als water en zeep niet beschikbaar zijn, gebruik dan een handdesinfecterend middel.

Lees verder

• Atypische pneumonie (longontsteking): Oorzaken en symptomen