Mycoplasma-pneumonie: Atypische longontsteking

Een Mycoplasma-longontsteking (Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma-pneumonie) is een meestal milde longontsteking die vooral jonge mensen treft. Bacteriën veroorzaken deze vorm van een atypische longontsteking. In veruit de meeste gevallen komen geen symptomen voor bij deze milde aandoening. Verschijnen toch tekenen, dan presenteert de patiënt zich met meestal griepachtige symptomen. Slechts af en toe ervaart de patiënt een longontsteking, waarbij mogelijk ernstige complicaties optreden. Dankzij een behandeling met antibiotica herstellen de meeste zieke patiënten van een Mycoplasma-longontsteking. De ziekte werd tot slot voor het eerst ontdekt in 1944.

• Terminologie
• Epidemiologie van Mycoplasma-longontsteking
• Oorzaken van bacteriële infectie
• Bacteriën
• Verspreiding
• Risicogroepen van atypische longontsteking
• Symptomen: Vaak griepachtige tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose van aandoening aan longen
• Complicaties van Mycoplasma-pneumonie
• Preventie van ziekte

Terminologie

In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is Mycoplasma-pneumonie geen longontsteking veroorzaakt door een schimmel (Mycoplasma = door schimmel gevormd). Vroeger dachten artsen namelijk wel dat dit het geval was omdat de bacteriën unieke kenmerken hebben.

Epidemiologie van Mycoplasma-longontsteking

Een Mycoplasma-longontsteking komt relatief vaak voor en treedt op met pieken in cycli van drie à vier jaar. In de Verenigde Staten krijgen jaarlijks circa twee miljoen mensen te maken met deze atypische longontsteking. Europese cijfers zijn niet gevonden in de geraadpleegde literatuurbronnen, maar Emedine meldt dat de Europese epidemiologische gegevens wellicht vergelijkbaar zijn met de Verenigde Staten. Wellicht hebben wel meer mensen deze longontsteking gekregen, maar is het klinisch beloop dermate mild dat artsen de diagnose nooit stellen. Een Mycoplasma-pneumonie verschijnt het vaakst in de zomer en in de herfst. De ziekte komt tot slot vaak voor bij patiënten in de adolescentie en in het tweede decennium, maar ook kinderen tussen de vijf en negen jaar zijn vaak aangetast.

Oorzaken van bacteriële infectie

Bacteriën

Mycoplasma is een geslacht van bacteriën. Deze hebben geen celwand maar wel een dun membraan. De soort Mycoplasma pneumoniae is ziekmakend voor de mens en is in staat om een atypische longontsteking te veroorzaken.

Verspreiding

Bij een zieke patiënt bevinden deze bacteriën zich in de neus, de keel, de luchtpijp en de longen. De verspreiding van Mycoplasma pneumoniae gebeurt door middel van druppelinfectie. De bacteriën bevatten namelijk kleine druppeltjes water die in de lucht komen door hoesten en niezen. Mensen ademen deze besmette druppeltjes in, waarna de bacteriën terechtkomen in de keel, de longen en de luchtpijp waar ze de bekleding beschadigen.

Risicogroepen van atypische longontsteking

Uitbraken van M. pneumoniae komen meestal voor in drukke woonomgevingen, zoals scholen, internaten, militaire kazernes, ziekenhuizen en verpleeghuizen (ziekenhuisinfecties). M. pneumoniae-infecties verspreiden zich tevens vaak binnen huishoudens. Verder lopen patiënten die herstellen van een luchtwegaandoening, patiënten met een verzwakt immuunsysteem en patiënten met astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen) meer risico op het krijgen van (ernstige) symptomen door de bacteriële infectie.

Symptomen: Vaak griepachtige tekenen

De meeste mensen die kortstondig zijn blootgesteld aan een patiënt met een M. pneumoniae-infectie, krijgen niet te maken met symptomen. De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de klachten) is vrij lang, namelijk één tot vier weken. De atypische longontsteking start dan meestal met voortekens die één à vijf dagen starten voordat de echte longgerelateerde klachten optreden. Deze voortekens bestaan uit algemene, griepachtige tekenen zoals hoofdpijn, milde koorts, vermoeidheid, spierpijn, oorpijn, een verstopte neus met een neusverkoudheid en malaise (een algemeen ziek gevoel). Daarna krijgt de patiënt te maken met milde pijn op de borst, in feite een soort ‘verkoudheid op de borst’ en keelpijn. Een droge hoest komt tot stand, maar is niet altijd meteen aanwezig. Kinderen jonger dan vijf jaar oud hebben vaak geen koorts als ze een M. pneumoniae-infectie hebben. Ze hebben dan meer tekenen van een verkoudheid, met ook een piepende ademhaling (stridor), braken en/of diarree.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De bevindingen van het lichamelijk onderzoek zijn vrij variabel. Meestal zijn de patiënten niet toxisch of ernstig ziek, maar sommige afwijkingen komen vaker voor zoals:

• conjunctivitis (een oogbindvliesontsteking)
• een huiduitslag (met vlekjes, bultjes of netelroos)
• een ontsteking van de mond-keelholte
• rode trommelvliesmembranen

Bij het beluisteren van de longen (auscultatie) bemerkt de patiënt mogelijk vochtige reutelgeluiden op.

Diagnostisch onderzoek
De patiënt krijgt een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto). Hierop ziet de arts dat meestal slechts één lob betrokken is, al is het mogelijk dat beide longlobben getroffen zijn. Er is vaak geen verband tussen de röntgenfoto’s en de klinische toestand van de patiënt. Een bloedonderzoek onthult dat het aantal witte bloedcellen niet verhoogd is. Koude agglutinines komen in de helft van de gevallen voor. De bevestiging van de diagnose gebeurt door de aanwezigheid van stijgende titers van complement-fixerende antilichamen in het bloed.

Differentiële diagnose
Daar vaak veel griepachtige symptomen verschijnen, doet het klinisch beeld van een Mycoplasma-longontsteking vaak denken aan volgende ziekten:

• adenovirus (ziekte met symptomen aan luchtwegen en longen)
• bacteriële faryngitis (keelontsteking veroorzaakt door bacteriën)
• chlamydia pneumonie
• cytomegalovirus
• een bacteriële longontsteking
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn)
• Haemophilus influenzae-infecties
• histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)
• influenza (griep)
• legionellose (veteranenziekte: ernstige longontsteking)
• Moraxella catarrhalis-infectie
• parainfluenza virus
• pneumokokkeninfecties (infecties veroorzaakt door pneumokokkenbacterie)
• psittacose (infectie door besmetting met vogels)
• Q-koorts (bacteriële infectie met griepachtige symptomen)

Behandeling met antibiotica

Niet altijd is een medische behandeling nodig; vele patiënten herstellen namelijk spontaan van de ziekte. Bij circa 5% van de patiënten ontstaat ook daadwerkelijk een longontsteking waarvoor een ziekenhuisopname vereist is. Een eventuele behandeling van een Mycoplasma-longontsteking vindt plaats met antibiotica. Deze kuur duurt meestal zeven tot tien dagen. Verschillende soorten antibiotica zijn beschikbaar, maar veel bacteriestammen zijn reeds resistent tegen sommige medicijnen. Hierdoor treden mogelijk ernstige complicaties op.

Prognose van aandoening aan longen

Hoewel de meeste patiënten binnen tien à veertien dagen na het toedienen van de medicijnen hersteld zijn, heeft de ziekte bij een aantal patiënten een chronische aard. Zij kampen met een chronisch hoesten en die weken aanhoudt en of anders die verdwijnt en regelmatig terugkeert. Ook de röntgenfoto’s tonen dan nog steeds afwijkingen.

Complicaties van Mycoplasma-pneumonie

Longabcessen en pleura-effusies (vochtophopingen tussen borstvlies en longvlies) zijn zeldzaam. Wel treden soms klachten buiten de longen op. Deze complicaties treden mogelijk op op elk moment tijdens de ziekte en domineren af en toe het ziektebeeld. De meeste tekenen zijn zeldzaam, maar ze omvatten:

• bloed: hemolytische anemie (voortijdige afbraak van rode bloedcellen) en trombocytopenie (verlaagd aantal bloedplaatjes)
• hart: myocarditis en pericarditis
• hersenen: meningo-encefalitis (ontsteking van de hersenen en ontsteking van de ruggenmerg- en hersenvliezen) en andere neurologische afwijkingen
• huid: een huiduitslag, het Stevens-Johnson-syndroom, erythema multiforme, toxische epidermale necrolyse
• longen: een levensbedreigende en mogelijk fatale longontsteking
• maag en darmen: braken, diarree en andere gastro-intestinale symptomen
• nieren: nierproblemen en nierfalen
• spieren en gewrichten: myalgie (spierpijn) en artralgie (gewrichtspijn)

Verder komt de ziekte mogelijk terug.

Preventie van ziekte

Het voorkomen van de verspreiding van de infectie is mogelijk met enkele tips. Het is verstandig om de mond en de neus te bedekken met een doekje bij het niezen of hoesten. Verder belandt het gebruikte doekje meteen in de prullenbak. Is een doekje niet voorhanden, dan moeten patiënten niezen in de bovenarm of elleboog maar zeker niet in de handen. Een goede handhygiëne is tevens belangrijk. Deze moeten mensen vaak gedurende minimaal twintig seconden wassen met water en zeep. Is water en zeep niet aanwezig, dan is het nodig om regelmatig in de handen te wrijven.

Lees verder

• Atypische pneumonie (longontsteking): Oorzaken en symptomen