Syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon
In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 2.500 mensen te maken met het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon (SIADH, ectopische ADH-uitscheiding). Dit syndroom ontstaat wanneer er een overmatige hoeveelheid antidiuretisch hormoon (ADH) wordt geproduceerd, wat leidt tot vochtretentie (vasthouden van water) en een verlaagd natriumgehalte in het bloed. Verschillende aandoeningen zoals herseninfecties, longproblemen en andere omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van SIADH. Symptomen kunnen variëren van spiertrekkingen en verlies van eetlust tot ernstige gevallen zoals verwardheid en coma. Behandeling omvat vaak het beperken van vochtinname, medicatie, en het aanpakken van de onderliggende oorzaak. De prognose is afhankelijk van de oorzaak van SIADH. (SIADH)- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken van syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon
- Risicofactoren van SIADH
- Aandoeningen
- Omgevingsfactoren
- Risicogroepen
- Symptomen: Vochtretentie en laag natriumgehalte
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van SIADH
- Prognose
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het leven met het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon
- Volg een evenwichtig voedingspatroon met een aangepaste vochtinname
- Houd je natriumniveaus in de gaten
- Neem medicijnen volgens de voorschriften van je arts
- Controleer je vochtbalans regelmatig
- Neem maatregelen tegen de gevolgen van hyponatriëmie
- Pas je dagelijkse activiteiten aan om overmatige belasting te vermijden
- Gebruik hulpmiddelen om de symptomen te verlichten
- Zoek psychologische steun indien nodig
- Monitor je symptomen regelmatig en houd je arts op de hoogte
- Misvattingen rond het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon
- SIADH is hetzelfde als diabetes insipidus
- SIADH komt alleen voor bij oudere volwassenen
- SIADH veroorzaakt altijd ernstige symptomen
- Behandeling van SIADH bestaat alleen uit het verminderen van de vochtinname
- SIADH is altijd een gevolg van een onderliggende aandoening
- SIADH kan worden genezen door een verandering in het dieet
- Er is geen risico op complicaties bij het niet behandelen van SIADH
- Alleen ziekenhuisbehandeling is effectief voor SIADH
Epidemiologie
Het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon (SIADH) is een aandoening die vaker voorkomt in bepaalde risicogroepen en in verband wordt gebracht met een breed scala aan onderliggende ziekten en aandoeningen. De epidemiologie van SIADH is complex, aangezien het kan optreden in zowel acute als chronische vormen en de prevalentie afhankelijk is van de onderliggende oorzaak.Prevalentie en incidentie
De prevalentie van SIADH wordt moeilijk exact te bepalen, aangezien het vaak voorkomt als een secundaire aandoening die verband houdt met andere ziekten. Bij ziekenhuispatiënten is de incidentie van SIADH aanzienlijk, met studies die aantonen dat het voorkomt bij ongeveer 1 tot 2% van de gehospitaliseerde patiënten. De aandoening is vaker aanwezig bij ouderen, vooral bij patiënten die lijden aan ziekten zoals kanker, neurologische aandoeningen of ernstige longziekten. In de algemene populatie is de prevalentie van SIADH echter laag.
Oorzaken en associaties
SIADH komt vaak voor in de context van tumoren, vooral bij patiënten met longkanker, zoals klein-cellige longkanker, maar ook bij andere tumoren die ectopisch ADH produceren. Neurologische aandoeningen zoals hersenletsel, herseninfecties, en bepaalde neurologische tumoren zijn ook belangrijke risicofactoren voor de ontwikkeling van SIADH. Medicatiegebruik, zoals antidepressiva, antipsychotica en chemotherapeutische middelen, is een andere bekende oorzaak van SIADH.
Mechanisme
Het mechanisme van SIADH omvat een overproductie van antidiuretisch hormoon (ADH), wat leidt tot een verhoogde waterretentie door de nieren en een verdunning van het bloednatrium. Deze abnormale productie van ADH kan zowel door tumoren als door neurologische aandoeningen worden veroorzaakt.Normale werking van ADH
ADH, geproduceerd door de hypothalamus en opgeslagen in de hypofyse, speelt een essentiële rol in de regulatie van de waterbalans van het lichaam. Bij een lage bloeddruk of uitdroging wordt ADH vrijgegeven om de nieren aan te zetten tot het vasthouden van water, wat resulteert in geconcentreerde urine en het behoud van lichaamsvocht.
Overproductie van ADH
In SIADH komt er een abnormale overproductie van ADH, zelfs zonder de juiste fysiologische indicatie. Dit kan worden veroorzaakt door tumoren die ADH afscheiden (zoals bij klein-cellige longkanker), of door afwijkingen in het centrale zenuwstelsel, zoals hersenbeschadiging of infecties die de hypothalamus of hypofyse beïnvloeden.
Effecten op de nieren
Door de overproductie van ADH worden de nieren gestimuleerd om meer water vast te houden, wat leidt tot verdunde bloedspiegels van natrium (hyponatriëmie). Het bloedvolume neemt toe door de verhoogde waterretentie, wat kan leiden tot waterintoxicatie en ernstige neurologische symptomen, zoals verwarring, hoofdpijn en in extreme gevallen, coma.
Oorzaken van syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon
Het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon (SIADH) is een aandoening waarbij het lichaam te veel antidiuretisch hormoon (ADH, ook wel vasopressine genoemd) aanmaakt. ADH, geproduceerd in de hypothalamus en afgegeven door de hypofyse, speelt een rol bij de regulatie van de waterbalans in het lichaam door de nieren te helpen bij het behouden van vocht. Bij SIADH wordt er teveel ADH afgegeven, wat leidt tot vochtretentie en een verlaagd natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie). Dit kan de elektrolytenbalans verstoren en verschillende symptomen veroorzaken.Risicofactoren van SIADH
De oorzaken en risicofactoren voor het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon (SIADH) zijn divers. In veel gevallen blijft de oorzaak onbekend en wordt het aangeduid als 'idiopathische SIADH'.Aandoeningen
HersenaandoeningenDiverse hersenproblemen kunnen leiden tot SIADH:
- Delirium tremens (ernstige symptomen door alcoholontwenning)
- Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
- Hersenletsel
- Hersenontsteking (encefalitis)
- Hersenvliesontsteking (meningitis)
- Subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen)
- Waterhoofd (verhoogde hoeveelheid hersen- en ruggenmergvocht in de schedel)
- Ziekte van de hypofyse
- Ziekte van de hypothalamus
- Guillain-Barré-syndroom (GBS) - een reversibele aandoening die de zenuwen in het lichaam aantast en resulteert in spierzwakte, pijn en tijdelijke verlamming van gezichtsspieren, borstkas en benen. Ademhalingsproblemen kunnen optreden door verlamming van de borstspieren.
- Multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
Kanker
Bepaalde vormen van kanker kunnen de ontwikkeling van SIADH versnellen:
- Baarmoederhalskanker
- Dunne darmkanker
- Lymfoom
- Olfactorisch neuroblastoom
- Thymoom (tumor in de borstkas, vaak bij myasthenia gravis)
- Eierstokkanker
- Hersenkanker
- Leukemie
- Longkanker
- Pancreaskanker (alvleesklierkanker)
- Prostaatkanker
Longaandoeningen
SIADH kan ontstaan door verschillende longaandoeningen:
- Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
- Chronische obstructieve longziekte (COPD)
- Longabces (bacteriële infectie met abces in de longen)
- Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
- Pneumonie (longontsteking)
- Sarcoïdose (aandoening met symptomen in ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
- Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
Andere aandoeningen
Andere aandoeningen die het risico op SIADH kunnen verhogen zijn:
- HIV/AIDS
- Bijnieraandoeningen
- Chirurgie onder algemene anesthesie
- Herpes zoster-infectie van de thoraxwand
- Hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel)
- Psychische aandoeningen, zoals een psychose (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
- Erfelijke aandoeningen
- Hartaandoeningen, zoals hartfalen
- Hypoparathyreoïdie (onvoldoende werking van de bijschildklier)
- Hypothyreoïdie (onvoldoende werking van de schildklier)
- Nieraandoeningen
- Pijn
- Polyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
- Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
- Temporale arteritis (ontsteking van de slagaders bij de slaap)
Omgevingsfactoren
Ouderen hebben een verhoogd risico op SIADH. Stress en lichamelijke inspanning kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Het gebruik van bepaalde medicijnen is eveneens een risicofactor. Bekende medicijnen die SIADH kunnen veroorzaken zijn:- Anesthetica
- Antidepressiva
- Anti-epileptica
- Bepaalde medicijnen voor de behandeling van diabetes mellitus type 2
- Hart- en bloeddrukmedicijnen
- Kankermedicijnen
- Vasopressine
Risicogroepen
Er zijn bepaalde groepen patiënten die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van SIADH. Dit wordt vaak bepaald door de aanwezigheid van onderliggende ziekten, de leeftijd van de patiënt en de blootstelling aan risicofactoren zoals medicijnen.Ouderen
Ouderen zijn een risicogroep voor SIADH, voornamelijk door de hogere prevalentie van comorbiditeiten zoals kanker en neurologische aandoeningen. Bovendien kunnen ouderen gevoeliger zijn voor de effecten van medicijnen die de productie van ADH beïnvloeden.
Patiënten met kanker
Patiënten met maligniteiten, vooral longkanker, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van SIADH. Tumoren die ectopisch ADH produceren, zoals klein-cellige longkanker, zijn een veelvoorkomende oorzaak van de aandoening.
Ziekenhuispatiënten
Ziekenhuispatiënten, vooral degenen die behandeld worden voor ernstige aandoeningen zoals longinfecties of neurologische aandoeningen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van SIADH, vooral wanneer ze medicijnen krijgen die de afgifte van ADH bevorderen.
Symptomen: Vochtretentie en laag natriumgehalte
Vochtretentie en een laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie) zijn de belangrijkste kenmerken van SIADH. Aanvankelijk kunnen symptomen mild zijn en omvatten spiertrekkingen, spierkrampen, spierzwakte, tremoren (beving), misselijkheid, braken, verlies van eetlust, prikkelbaarheid en persoonlijkheidsveranderingen. In ernstige gevallen kan SIADH leiden tot hallucinaties, verwardheid, bewustzijnsverlies, toevallen, een coma, en zelfs de dood.Alarmsymptomen
Alarmsymptomen van SIADH zijn vaak het gevolg van de hyponatriëmie die gepaard gaat met de aandoening. Het is belangrijk voor zorgverleners om deze symptomen snel te herkennen om ernstige complicaties te voorkomen.Neurologische symptomen
De belangrijkste symptomen van SIADH zijn neurologisch van aard, omdat hyponatriëmie de hersenfunctie beïnvloedt. Symptomen kunnen onder andere verwarring, hoofdpijn, misselijkheid, braken, en in ernstige gevallen, toevallen of coma omvatten.
Vermoeidheid en zwakte
Patiënten met SIADH kunnen ernstige vermoeidheid en zwakte ervaren, wat te wijten is aan de elektrolytimbalanstoornissen. Dit kan leiden tot mobiliteitsproblemen en een afgenomen kwaliteit van leven.
Flauwvallen en hypotensie
Door de waterretentie en verstoorde elektrolytenbalans kunnen patiënten ook flauwvallen en lage bloeddruk ervaren. Dit komt vooral voor bij ernstige gevallen van SIADH, waarin de bloeddruk significant wordt verlaagd.
Een urineonderzoek is noodzakelijk / Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De diagnose van SIADH begint met een grondige anamnese en beoordeling van de symptomen. De arts zal ook vragen naar gebruikte medicijnen of supplementen. Diagnose omvat vaak een lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, en urineonderzoek om de aandoening te bevestigen. Na bevestiging van SIADH zijn aanvullende onderzoeken nodig om de onderliggende oorzaak vast te stellen.Behandeling van SIADH
De behandeling van SIADH richt zich op het verminderen van de vochtretentie en het verlagen van de ADH-niveaus. Dit omvat vaak het beperken van de vochtinname en het gebruik van medicijnen die de effecten van ADH op de nieren verminderen. Daarnaast is het essentieel om de onderliggende oorzaak van SIADH te behandelen om de aandoening effectief te beheren.Prognose
De prognose van SIADH is sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de tijdigheid van de behandeling. In veel gevallen kan de aandoening effectief worden beheerd door het corrigeren van de natriumspiegels en het behandelen van de onderliggende ziekte.Herstel en complicaties
Patiënten die snel gediagnosticeerd worden en waar de oorzaak van de verhoogde ADH-productie effectief wordt behandeld, hebben doorgaans een goede prognose. Echter, bij verwaarlozing van de behandeling of bij ernstige gevallen van hyponatriëmie kunnen complicaties optreden, waaronder hersenoedeem en neurologische schade.
Langdurige gevolgen
Bij sommige patiënten, vooral bij degenen met onderliggende tumoren of chronische ziekten, kunnen langdurige effecten van SIADH optreden. Deze effecten omvatten een verhoogd risico op hersenschade of een verminderde nierfunctie.
Complicaties
Het syndroom van inadequate secretie van antidiuretisch hormoon (SIADH) kan ernstige complicaties veroorzaken, vooral wanneer het niet tijdig wordt gediagnosticeerd of behandeld. De belangrijkste complicaties zijn gerelateerd aan de verstoring van het natrium- en waterevenwicht in het lichaam, wat aanzienlijke gevolgen kan hebben voor de hersenfunctie en andere vitale systemen.Hersenbeschadiging door hyponatriëmie
De meest ernstige complicatie van SIADH is het ontstaan van hyponatriëmie, een aandoening waarbij het natriumgehalte in het bloed gevaarlijk laag wordt. Dit kan leiden tot hersenoedeem (zwelling van de hersenen), wat levensbedreigend kan zijn. Symptomen van hersenoedeem zijn onder andere verwarring, hoofdpijn, convulsies, coma en in extreme gevallen overlijden. Langdurige of ernstige hyponatriëmie kan blijvende neurologische schade veroorzaken.
Cardiovasculaire complicaties
Hyponatriëmie en de verhoogde waterretentie die gepaard gaat met SIADH kunnen de bloeddruk beïnvloeden en leiden tot hypotensie (lage bloeddruk). Deze toestand kan circulatiestoornissen veroorzaken, wat kan bijdragen aan flauwvallen, verminderde doorbloeding van organen en een verhoogd risico op hartcomplicaties, vooral bij oudere patiënten of patiënten met een verzwakt hart.
Nierfalen
Naarmate de waterretentie toeneemt en de elektrolytenbalans verder verstoord raakt, kunnen de nieren onder druk komen te staan. Bij ernstige gevallen van SIADH kan er nierfalen optreden, aangezien de nieren moeite hebben om de hoeveelheid water die ze vasthouden te reguleren. Dit kan leiden tot een verslechtering van de nierfunctie en de noodzaak voor dialyse in extreme gevallen.
Spierzwakte en krampen
Een andere complicatie van SIADH is spierzwakte, die kan optreden als gevolg van de lage natriumspiegels en de elektrolytverstoringen die daarmee gepaard gaan. Dit kan spierkrampen veroorzaken, die variëren van mild tot ernstig, en kan de mobiliteit en kwaliteit van leven van de patiënt verminderen.
Verhoogde kans op infecties
In sommige gevallen kunnen patiënten met SIADH, vooral die met onderliggende ziekten of tumoren, een verhoogd risico op infecties ervaren. Dit kan te wijten zijn aan een verzwakt immuunsysteem door de aandoening of de bijbehorende behandelingen zoals chemotherapie of immunosuppressiva, die de afweer van het lichaam tegen infecties verminderen.
Chronische aandoeningen en langdurige behandeling
Patiënten die SIADH ontwikkelen als gevolg van chronische aandoeningen, zoals kanker of neurologische ziekten, kunnen een langere en intensievere behandeling nodig hebben. Dit verhoogt het risico op bijkomende complicaties, zoals langdurige medicatiegebruik en de effecten van deze geneesmiddelen, wat kan leiden tot verdere complicaties zoals gastro-intestinale problemen, nierbeschadiging of andere systemische effecten.
Preventie
De preventie van SIADH richt zich voornamelijk op het vermijden van de risicofactoren die de aandoening veroorzaken, evenals het vroegtijdig identificeren van symptomen bij risicogroepen.Beheer van risicofactoren
Patiënten met risicofactoren, zoals kanker of neurologische aandoeningen, moeten regelmatig worden gecontroleerd op tekenen van SIADH. Het vermijden van medicijnen die de afgifte van ADH kunnen verhogen, kan ook helpen bij de preventie van de aandoening.
Vroegtijdige herkenning van symptomen
Vroegtijdige herkenning van de symptomen van SIADH is cruciaal om complicaties te voorkomen. Bij patiënten die in risicogroepen vallen, zoals ziekenhuispatiënten of ouderen, moet een systematische beoordeling van de elektrolytenbalans worden uitgevoerd.
Educatie en bewustwording
Het verhogen van het bewustzijn onder zorgverleners over de risicofactoren en symptomen van SIADH kan helpen bij het snel stellen van de diagnose en het verbeteren van de behandelingsuitkomsten voor patiënten.
