Tandbederf (cariës): Oorzaken van gaatjes in tanden

Tandbederf (cariës, gaatjes in de tanden), is een aandoening waarbij schade ontstaat aan de tanden door een combinatie van bacteriën, tandplak en zuren in de mond waardoor een tand als het ware wegslijt. Dit leidt tot een 'gaatje' in de tand (holte of cariës). Tandbederf is mogelijk pijnlijk en gaat soms infecteren en daarom is een snelle behandeling door de tandarts nodig. Diverse tandheelkundige procedures zijn mogelijk voor het behandelen van gaatjes. Diverse tips zijn voorhanden voor het voorkomen van gaatjes in de tanden.

• Oorzaken van tandbederf
• Bacteriën voeden zich met suiker
• Speeksel kan niet concurreren
• Gaatjes ontwikkelen zich
• Tandplakzuren corroderen
• Medische problemen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gaatjes in de tanden
• Complicaties van cariës
• Preventie

Oorzaken van tandbederf

Het speeksel in de mond helpt tot op zekere hoogte de tanden te beschermen. De moderne voeding en een gemakkelijke toegang tot suiker stimuleert de groei van bacteriën waardoor er een toename van tandcariës is.

Bacteriën voeden zich met suiker

De combinatie van bacteriën en suiker (vooral tussen de maaltijden) veroorzaakt tandbederf. Bacteriën voeden zich met de suikers in de voeding (sucrose, glucose, fructose in fruit) en vormen tandplak, een kleverig slijm dat de tanden bedekt en grotendeels uit ziektekiemen (bacteriën) bestaat.

Speeksel kan niet concurreren

Speeksel werkt hard om deze erosie tegen te gaan. Het verwijdert voedselresten en bevat een zuurneutraliserende buffer en mineralen om de tand opnieuw gezond te maken. Maar de frequente gesuikerde snacks die veel mensen gedurende de dag eten, creëren een constante voorraad voor de bacteriën op de tanden, waardoor het speeksel onvoldoende weerwerk kan bieden.

Gaatjes ontwikkelen zich

Het gaatje dat in het tandglazuur ontstaat, maakt het voor bacteriën en zuur mogelijk om toegang te krijgen tot de gevoelige binnenste lagen van de tand met name het dentine en, daaronder, de pulp. De pulp bevat de zenuwen en bloedvaten van de tand. Hoe langer de gaatjes onbehandeld blijven, hoe ernstiger het tandbederf wordt.

Tandplakzuren corroderen

Als de tandarts tandplak niet verwijdert wanneer het nog zacht is, hardt tandplak uit en is dit moeilijk te verwijderen. Tandplak produceert zuur als een bijproduct dat de beschermende buitenlaag van glazuur aantast. Tandplak en tandsteen zorgen voor de ideale omgeving waarin bacteriën gedijen, waardoor tandvleesaandoeningen en tandbederf ontstaan. Tandplak en tandsteen op afstand houden met een goede tand- en mondhygiëne is de sleutel voor een optimale mondgezondheid.

Medische problemen

Medische problemen dragen soms bij aan gaatjes in de tanden, bijvoorbeeld doordat bij gastro-oesofageale reflux het zuur uit de maag terugvloeit in de mond. Ook verhoogt boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag) het risico op tandbederf wanneer doordat de tanden tijdens het regelmatig braken aan maagzuur worden blootgesteld. Bovendien zijn sommige soorten kankerbehandelingen waarbij het hoofd en de nek betrokken zijn, gekoppeld aan tandbederf. Deze bevorderen namelijk de samenstelling van het speeksel waardoor de bacteriegroei bevorderd wordt.

Symptomen

Wanneer in de harde, buitenste laag tandglazuur een gaatje ontstaat, krijgen bacteriën en zuren toegang tot de meer gevoelige lagen eronder zoals het dentine en de pulp. Dit veroorzaakt tandpijn en maakt de tand gevoelig voor verder bederf en een infectie. De volgende symptomen wijzen op een gaatje in de tanden:

• een witte markering op het oppervlak van een tand: wijst op een zeer vroege ontwikkeling van een gaatje
• een bruine vlek: wijst op een gaatje in de latere ontwikkelingsstadia
• een donkere plek die groter en gevoelig is bij aanraking: dit ontstaat naarmate het gaatje meer opvalt
• pijn: een later symptoom van tandbederf is tandpijn; de pijn is constant of treedt enkel op bij het eten of drinken van warm, koud of zuur voedsel
• een slechte adem en vieze smaken: wijst mogelijk ook op een gaatje in de tanden
• pus rond de tand: een duidelijk en ernstig teken van gaatjes in de tanden

Diagnose en onderzoeken

Het is belangrijk om regelmatig de tandarts te raadplegen om gebitsproblemen te voorkomen of vroegtijdig te herkennen. Bij tekenen van tandbederf is het verstandig om zo snel mogelijk een tandarts te raadplegen. Des te eerder de patiënt dit probleem aanpakt, des te effectiever de behandeling zal zijn.

Behandeling van gaatjes in de tanden

De tandarts voert één van volgende tandheelkundige procedures uit om tandbederf te behandelen:

• de hele tand verwijderen als de schade niet meer te repareren valt
• een groot deel van de tand verwijderen en deze vervangen door een tandvormige kroon
• een wortelkanaalvulling: Als de tandpulp is afgestorven als gevolg van een infectie afkomstig uit het gaatje, is het mogelijk om de tand via deze behandeling nog te redden.
• fluoride aanbrengen om kleine schade aan het email om te keren
• het rotte deel van de tand verwijderen en het gaatje vullen (met een amalgaam, goud of witte vulling)

Complicaties van cariës

Tandbederf begint in de buitenste laag (email). Zonder vulling dringt het bederf diep in de tand en de zenuwen door. Indien de arts tandbederf niet behandelt, ontstaat een abces, een infectie in het omliggende tandvlees (gingivitis) of de sinussen (sinusitis). Sommige van deze secundaire infecties zijn potentieel ernstig of zelfs dodelijk.

Preventie

Een goede mondverzorging en een gezonde, evenwichtige voeding met voedingsmiddelen die calcium bevatten (zuivelproducten en groenten), fluoride (gefluorideerd water, zeevruchten, thee, gelatine) en fosfaat (bladgroenten, fruit, vlees en gevogelte) zijn essentieel bij het voorkomen van gaatjes. De volgende tips helpen eveneens bij het verminderen van het risico op cariës.

• de tanden twee keer per dag poetsen (vooral vlak voor het slapen gaan ’s avonds) met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta.
• minstens drie keer per week flossen tussen alle tanden en dagelijks op suikervrije kauwgum kauwen
• regelmatig de tandarts of mondhygiënist bezoeken (elke twaalf maanden).
• plakkerige, zoete tussendoortjes tussen de maaltijden vermijden
• suiker in de voeding minimaliseren
• water en suikervrije drankjes drinken
• koolzuurhoudende dranken en best ook frisdranken vermijden; deze zijn vaak zuur waardoor tanderosie tot stand komt

Lees verder

• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Tanden: Afwijkende kleuren (tandkleur) en vormen (tandvorm)
• Tanderosie: Slijtage van tandglazuur met gevoelige tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden