Tandbederf (cariës): Oorzaken van gaatjes in tanden

Tandbederf (cariës, gaatjes in de tanden) is een aandoening waarbij schade aan de tanden ontstaat door een combinatie van bacteriën, tandplak en zuren in de mond. Deze factoren slijten de tand weg, wat leidt tot het ontstaan van een holte of 'gaatje'. Tandbederf kan pijn veroorzaken en soms tot infecties leiden, waardoor snelle behandeling door de tandarts noodzakelijk is. Er zijn verschillende tandheelkundige procedures beschikbaar voor de behandeling van gaatjes, en er zijn tal van manieren om tandbederf te voorkomen.

• Oorzaken van tandbederf
• Bacteriën voeden zich met suiker
• Speeksel kan niet concurreren
• Gaatjes ontwikkelen zich
• Tandplakzuren corroderen
• Medische problemen
• Symptomen van tandbederf
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tandbederf
• Complicaties van tandbederf
• Preventie van tandbederf
• Nieuwe ontwikkelingen in de preventie en behandeling van tandbederf anno augustus 2024
• Biomimetische tandreparatie
• Probiotica voor mondgezondheid
• Minimaal invasieve tandheelkunde
• Fluoride-alternatieven

Oorzaken van tandbederf

Speeksel in de mond speelt een belangrijke rol bij het beschermen van de tanden tegen bederf. Echter, moderne voeding en de gemakkelijke toegang tot suikers dragen bij aan de groei van bacteriën, wat leidt tot een toename van tandcariës anno augustus 2024.

Bacteriën voeden zich met suiker

Bacteriën in de mond voeden zich met suikers uit voeding, zoals sucrose, glucose en fructose. Dit proces leidt tot de vorming van tandplak, een kleverig slijm dat de tanden bedekt en voornamelijk uit bacteriën bestaat. Vooral suikerconsumptie tussen de maaltijden door bevordert dit proces.

Speeksel kan niet concurreren

Speeksel heeft van nature een beschermende werking; het spoelt voedselresten weg en bevat buffers die zuren neutraliseren en mineralen die de tand helpen herstellen. Echter, frequente consumptie van suikerhoudende snacks zorgt voor een constante toevoer van suikers voor de bacteriën, waardoor het speeksel onvoldoende bescherming kan bieden.

Gaatjes ontwikkelen zich

Zodra een gaatje in het tandglazuur ontstaat, kunnen bacteriën en zuren doordringen tot de meer gevoelige binnenste lagen van de tand, zoals het dentine en de pulp. De pulp bevat de zenuwen en bloedvaten van de tand, en wanneer gaatjes onbehandeld blijven, kan het tandbederf ernstig worden.

Tandplakzuren corroderen

Tandplak, dat zuur produceert als bijproduct, tast de beschermende buitenlaag van het tandglazuur aan. Wanneer tandplak niet tijdig wordt verwijderd, kan het verharden tot tandsteen, wat moeilijker te verwijderen is en kan leiden tot verdere tandvleesaandoeningen en tandbederf. Een goede tand- en mondhygiëne is essentieel om tandplak en tandsteen op afstand te houden en zo de mondgezondheid te behouden.

Medische problemen

Bepaalde medische aandoeningen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gaatjes. Bij gastro-oesofageale reflux stroomt zuur uit de maag terug in de mond, wat de tanden kan aantasten. Ook patiënten met boulimie lopen een verhoogd risico op tandbederf door regelmatig braken, waarbij de tanden worden blootgesteld aan maagzuur. Daarnaast kunnen sommige soorten kankerbehandelingen die het hoofd en de nek betreffen, leiden tot een verminderde speekselproductie, wat de bacteriegroei in de mond bevordert en zo tandbederf kan veroorzaken.

Symptomen van tandbederf

Tandbederf begint vaak ongemerkt, maar naarmate het gaatje dieper wordt, kunnen verschillende symptomen optreden. Wanneer het glazuur wordt aangetast, krijgen bacteriën toegang tot de gevoeligere lagen van de tand, zoals het dentine en de pulp. Dit kan leiden tot pijn en verdere complicaties. De volgende symptomen wijzen op de aanwezigheid van een gaatje in de tanden:

• Een witte markering op het tandoppervlak: wijst op het zeer vroege stadium van een gaatje.
• Een bruine vlek: wijst op een verder gevorderd gaatje.
• Een donkere plek die groter en gevoelig is bij aanraking: dit duidt op een meer ontwikkeld gaatje.
• Pijn: een later symptoom van tandbederf is tandpijn, die constant kan zijn of alleen optreedt bij het eten of drinken van warme, koude of zure voedingsmiddelen.
• Een slechte adem en vieze smaak: kunnen wijzen op een gaatje.
• Pus rond de tand: een ernstig teken van vergevorderd tandbederf.

Diagnose en onderzoeken

Regelmatige tandartsbezoeken zijn essentieel om gebitsproblemen te voorkomen of vroegtijdig te detecteren. Bij tekenen van tandbederf is het belangrijk om zo snel mogelijk een tandarts te raadplegen. Hoe eerder het probleem wordt aangepakt, hoe effectiever de behandeling zal zijn.

Behandeling van tandbederf

De tandarts kan verschillende procedures uitvoeren om tandbederf te behandelen, afhankelijk van de ernst van het gaatje:

• Het rotte deel van de tand verwijderen en het gaatje vullen (met amalgaam, goud of een witte vulling).
• Fluoride aanbrengen om kleine schade aan het glazuur te herstellen.
• Een wortelkanaalbehandeling: als de tandpulp is afgestorven door een infectie, kan de tand nog worden gered.
• Een groot deel van de tand verwijderen en vervangen door een tandvormige kroon.
• De hele tand verwijderen als de schade niet meer te repareren is.

Complicaties van tandbederf

Tandbederf begint in de buitenste laag van de tand (het glazuur). Zonder tijdige behandeling kan het bederf doordringen tot de diepere lagen van de tand en uiteindelijk de zenuwen bereiken. Dit kan leiden tot de vorming van een abces, infectie van het omliggende tandvlees (gingivitis) of zelfs infectie van de sinussen (sinusitis). Sommige van deze secundaire infecties kunnen ernstig of zelfs levensbedreigend zijn.

Preventie van tandbederf

Het voorkomen van tandbederf begint bij een goede mondverzorging en een gezonde, evenwichtige voeding. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan calcium (zoals zuivelproducten en groene bladgroenten), fluoride (gefluorideerd water, zeevruchten, thee, gelatine) en fosfaat (bladgroenten, fruit, vlees en gevogelte) zijn essentieel voor het behoud van gezonde tanden. De volgende tips helpen ook bij het verminderen van het risico op cariës:

• Twee keer per dag de tanden poetsen, vooral vlak voor het slapengaan, met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta.
• Minstens drie keer per week flossen tussen alle tanden en dagelijks kauwen op suikervrije kauwgom.
• Regelmatig de tandarts of mondhygiënist bezoeken (bij voorkeur elke zes tot twaalf maanden).
• Plakkerige, zoete tussendoortjes tussen de maaltijden vermijden.
• Suiker in de voeding minimaliseren.
• Water en suikervrije drankjes drinken.
• Koolzuurhoudende dranken en frisdranken vermijden, aangezien deze vaak zuur zijn en tanderosie veroorzaken.

Nieuwe ontwikkelingen in de preventie en behandeling van tandbederf anno augustus 2024

Tandheelkundige technologie en kennis blijven zich ontwikkelen. Anno augustus 2024 zijn er enkele veelbelovende nieuwe ontwikkelingen op het gebied van tandbederfpreventie en -behandeling:

Biomimetische tandreparatie

Onderzoek naar biomimetische materialen, die het natuurlijke tandweefsel nabootsen, heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe vullingen die beter hechten aan tandmateriaal en duurzamer zijn dan traditionele vullingen.

Probiotica voor mondgezondheid

Recente studies tonen aan dat bepaalde probiotica gunstig kunnen zijn voor de mondgezondheid. Deze kunnen de groei van schadelijke bacteriën in de mond tegengaan en zo de vorming van tandplak en cariës verminderen.

Minimaal invasieve tandheelkunde

Er is een trend naar minimaal invasieve tandheelkunde, waarbij tandartsen proberen zoveel mogelijk natuurlijk tandmateriaal te behouden bij het behandelen van gaatjes. Dit omvat het gebruik van technieken zoals luchtpolijsten, waarbij tandplak en beginnend tandbederf zonder boren worden verwijderd.

Fluoride-alternatieven

Hoewel fluoride een bewezen effectieve manier blijft om tandbederf te voorkomen, wordt er ook onderzoek gedaan naar alternatieven zoals hydroxyapatiet, een natuurlijk mineraal dat ook in tanden voorkomt. Dit kan helpen om het glazuur te versterken zonder de nadelen van fluoride.

Lees verder

• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandabces: Ophoping van pus in tand door bacteriële infectie
• Tanden: Afwijkende kleuren (tandkleur) en vormen (tandvorm)
• Tanderosie: Slijtage van tandglazuur met gevoelige tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden