Tanderosie: Slijtage van tandglazuur met gevoelige tanden

Email (glazuur) is de dunne, doorschijnende, harde buitenste tandlaag. Het tandglazuur bedekt de kroon, het deel van de tand dat zichtbaar is buiten het tandvlees. Tandglazuur beschermt de tanden tegen dagelijks gebruik zoals kauwen, bijten en malen, en daarnaast beschermt glazuur de tanden ook tegen potentieel pijnlijke temperaturen en chemicaliën. Email bevat geen levende cellen en daarom is beschadigd tandglazuur niet meer te repareren door het lichaam wanneer hieraan schade ontstaat door interne of externe factoren. Gevoelige tanden, een andere tandkleur en tandpijn zijn enkele tekenen van tanderosie. De behandeling bestaat uit het plaatsen van vullingen of andere tandheelkundige apparaten. Tot slot zijn diverse tips beschikbaar om tanderosie te voorkomen of te verminderen.

• Epidemiologie
• Leeftijdsgroep en risicogroepen
• Seizoensgebondenheid en voedingsgewoonten
• Mechanisme
• Externe oorzaken: Voeding en dranken
• Interne oorzaken: Refluxziekte en eetstoornissen
• Oorzaken: Slijtage van tandglazuur
• Tandplak
• Te weinig speeksel
• Zuur
• Symptomen: Gevoelige tanden en tandpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tanderosie
• Preventie van verlies van glazuur
• Speeksel verhogen
• Tandhygiëne
• Drinken en eten
• Technieken voor tandenpoetsen
• Praktische tips voor het leven met tanderosie
• Vermijd zure voedingsmiddelen en dranken
• Zorg voor een goede mondhygiëne
• Gebruik tandvriendelijke producten
• Bescherm je tanden tegen schade
• Raadpleeg je tandarts
• Misvattingen rond tanderosie
• Tanderosie en cariës zijn hetzelfde probleem
• Alleen frisdrank veroorzaakt tanderosie
• Het poetsen van je tanden na het eten voorkomt tanderosie
• Tanderosie veroorzaakt geen ernstige gebitsproblemen
• Melk en kaas veroorzaken tanderosie
• Tanderosie komt alleen voor bij ouderen
• Behandeling van tanderosie is altijd ingrijpend

Epidemiologie

Tanderosie is de geleidelijke slijtage van het tandglazuur door zuren, die vaak wordt veroorzaakt door voedingsfactoren, zoals de inname van zure voedingsmiddelen en dranken, of door gastro-intestinale aandoeningen zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Het komt wereldwijd voor en kan bij elke leeftijdsgroep optreden, maar het is met name zichtbaar bij volwassenen, aangezien de schade zich over jaren heen ontwikkelt. Tanderosie is vaker te zien in geïndustrialiseerde landen waar de consumptie van suikers en zuurhoudende producten hoog is.

Leeftijdsgroep en risicogroepen

Oudere volwassenen zijn vaker getroffen doordat tandglazuur door de jaren heen verslijt. Mensen met refluxziekte of eetstoornissen, zoals boulimia, zijn ook meer vatbaar voor tanderosie vanwege het herhaaldelijke contact van zuur met de tanden.

Seizoensgebondenheid en voedingsgewoonten

De prevalentie van tanderosie kan verhoogd zijn in de zomermaanden wanneer er een grotere consumptie is van zure dranken zoals frisdranken, vruchtensappen en alcoholische dranken.

Mechanisme

Tanderosie wordt veroorzaakt door de blootstelling van tanden aan zuren die het tandglazuur oplossen. Dit kan het gevolg zijn van externe factoren zoals zure voedingsmiddelen of interne factoren zoals maagzuur dat de mond bereikt door reflux. Zuren verlagen de pH van het mondmilieu, wat leidt tot demineralisatie van het glazuur en uiteindelijk verlies van tandweefsel.

Externe oorzaken: Voeding en dranken

Zure voedingsmiddelen en dranken, zoals citrusvruchten, frisdrank en wijn, kunnen direct het tandglazuur aantasten. Regelmatige blootstelling aan deze zuren, vooral in combinatie met een slechte mondhygiëne, versnelt het proces van tanderosie.

Interne oorzaken: Refluxziekte en eetstoornissen

Maagzuur dat via de slokdarm de mond bereikt, veroorzaakt erosie van het glazuur. Dit komt veel voor bij mensen met gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) of bij mensen die last hebben van eetstoornissen, zoals boulimia, waarbij braaksel de tanden aanziet.

Oorzaken: Slijtage van tandglazuur

Tandplak

Tandplak is een kleverige laag die bestaat uit speeksel, voedseldeeltjes, bacteriën en andere stoffen. Tandplak vormt zich tussen de tanden en komt terecht in kleine gaatjes of putjes in de kiezen. Ook rond holtevullingen en aan het gebied waar de tanden en tandvlees elkaar ontmoeten, komt tandplak voor. Soms veranderen de bacteriën in tandplak voedselzetmeel in zuren. Hierdoor beginnen de zuren in tandplak de gezonde mineralen in het tandglazuur op te eten. Dit resulteert in slijtage van het glazuur, waardoor uiteindelijk meer en grotere putjes in het glazuur ontstaan.

Te weinig speeksel

Te weinig speeksel leidt tot een slechtere gezondheid en zwakkere tanden. Speeksel beschermt het glazuur door de tanden met calcium en andere mineralen te bedekken. Speeksel verdunt ook erosieve materialen (zoals zuur), verwijdert afvalmateriaal uit de mond, en zorgt ervoor dat het lichaam meer beschermende stoffen aan boord heeft om de strijd aan te gaan tegen bacteriën. Het veel eten van zuur voedsel en zure dranken is echter schadelijk voor de tandgezondheid.

Zuur

Tanderosie treedt op wanneer het tandglazuur wegslijt door zuur. Meestal is dit te wijten aan zuur dat in het lichaam zelf aanwezig is of zuur dat van buitenaf wordt ingebracht. Dit kan het gevolg zijn van:

• drank:
• het overmatig gebruik van frisdrank (hoge niveaus van fosforzuur en citroenzuur)
• vruchtendranken (sommige zuren in vruchtendranken zijn erosiever dan accuzuur)
• maag- en darmproblemen
• braken
• gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur)
• oprispingen
• een droge mond of lage speekselvloed (xerostomie)
• eetstoornissen zoals boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• genetische factoren
• medicijnen zoals aspirine en antihistaminica (medicijnen voor het behandelen van een allergische reactie)
• omgevingsfactoren (wrijving, slijtage, stress en corrosie)
• te weinig speeksel
• voeding:
• voeding (rijk aan suiker en zetmeel)
• voedsel steeds herkauwen
• zuur in de mond door beroep zoals metaalbewerking of wijnproeven

Symptomen: Gevoelige tanden en tandpijn

Het klinisch beeld van tanderosie is variabel en hangt af van het stadium. Bepaalde voedingsmiddelen (snoepjes) en temperaturen van voedingsmiddelen (warm of koud) kunnen mogelijk tandpijn veroorzaken in de vroege fase van tanderosie omdat het glazuur verdunt. Naarmate het glazuur erodeert en meer dentine (tandbeen: calciumhoudende stof in tanden) zichtbaar wordt, krijgen de tanden een andere tandkleur, met name geel omdat het donker gekleurd dentine steeds meer zichtbaar wordt. De randen van tanden krijgen een ruwere, onregelmatigere en grilligere textuur terwijl het glazuur erodeert. Verder zijn de tanden en kiezen soms ook kleiner. In latere stadia van tanderosie worden tanden extreem gevoelig voor temperaturen en zoetigheden (gevoelige tanden). Inkepingen verschijnen op het tandoppervlak. Wanneer het glazuur erodeert, is de tand meer vatbaar voor gaatjes of tandbederf. Tandbederf leidt uiteindelijk mogelijk tot een tandabces (ophoping van pus in de tand door bacteriële infectie) of een tandinfectie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De tandarts voert een lichamelijk onderzoek uit om de mate van glazuurverlies en de impact op de tanden te beoordelen. Dit kan onder meer bestaan uit het beoordelen van de tandstructuur, het identificeren van de symptomen van erosie, en het controleren op gevoeligheid bij aanraking of blootstelling aan temperatuurveranderingen.

Diagnostisch onderzoek
De tandarts kan aanvullende diagnostische tests uitvoeren om de ernst van de erosie te bepalen en om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten, zoals:

• een röntgenfoto om de tandstructuur en eventuele schade aan het dentine te visualiseren
• tandfotografie om visuele documentatie van de voortgang van de erosie te verkrijgen
• bloedonderzoek om eventuele onderliggende systemische aandoeningen te identificeren

Behandeling van tanderosie

De behandeling van tandglazuurverlies hangt af van de ernst van de tanderosie en de oorzaak ervan. De tandarts kan de volgende behandelingen aanbevelen:

• Witte vullingen (composiet) worden gebruikt om het beschadigde glazuur te herstellen en de esthetiek te verbeteren.
• Bij aanzienlijk glazuurverlies kan de tandarts de tand bedekken met een kroon, inlay, of facing om de tand te beschermen tegen verder verval.
• Fluoridebehandelingen kunnen worden toegepast om het glazuur te versterken en verdere erosie te voorkomen.

Preventie van verlies van glazuur

Speeksel verhogen

Het is belangrijk om meer water te drinken gedurende de dag bij een te laag speekselvolume of bij een droge mond. Tussen de maaltijden door kunnen mensen kauwen op suikervrije kauwgom. Kauwgom verhoogt de speekselproductie tot tien keer de normale stroom. Speeksel versterkt de tanden met belangrijke mineralen. De beste keuze is suikervrije kauwgom met xylitol, wat aantoonbaar de zuren in dranken en voedingsmiddelen vermindert.

Tandhygiëne

Om verlies van glazuur te voorkomen en de tanden gezond te houden, moeten mensen dagelijks de tanden poetsen met een geschikte zachte tandenborstel met fluoride tandpasta (dit versterkt de tanden), de tanden flossen, de tong reinigen, en de tanden spoelen met fluoride en antiseptisch mondwater. Mensen moeten bovendien minstens één uur wachten met het poetsen van de tanden na het eten van zure voedingsmiddelen of het drinken van zure dranken. Tot slot is het aanbevolen om twee keer per jaar op controle te gaan bij de tandarts en de tanden te laten reinigen om een optimale tandhygiëne te waarborgen.

Drinken en eten

Drank

Bij het drinken van een zure drank is het gebruik van een rietje aanbevolen. Het rietje duwt de vloeistof naar de achterkant van de mond, waardoor het zuur minder contact maakt met de tanden. Verder is het nuttig om water toe te voegen aan zure dranken om de zuurtegraad te verzwakken.

Voeding

Snacken gedurende de dag verhoogt de kans op tandbederf. De mond is een paar uur zuur na het eten van voedsel dat rijk is aan suiker en zetmeel. Tussendoortjes vermijden mensen het beste, tenzij ze de mond kunnen spoelen en de tanden steeds willen poetsen. Tot slot is het aanbevolen om zeer zure voedingsmiddelen en dranken zoveel mogelijk uit de voeding te schrappen. Voorbeelden hiervan zijn koolzuurhoudende frisdrank, citroenen en andere citrusvruchten en sappen. Na het eten of drinken van deze zure middelen is het nodig om de mond onmiddellijk te spoelen met schoon water om het zuur te neutraliseren. Ook het snel inslikken van zeer zure voedingsmiddelen is een goed advies.

Andere ondersteunende tips
Naast de bovengenoemde preventieve maatregelen zijn er aanvullende technieken en tips die kunnen bijdragen aan de bescherming van het tandglazuur en het verminderen van tanderosie:

• Gebruik een mondspoeling met fluoride om extra bescherming te bieden tegen zuur en tandbederf.
• Kies voor een mondwater dat speciaal is ontwikkeld om tanderosie te verminderen en de tandglazuur te versterken.
• Overweeg regelmatig een tandartscontrole om vroege tekenen van erosie te identificeren en tijdig te behandelen.

Technieken voor tandenpoetsen

Zorg ervoor dat je een zachte tandenborstel gebruikt en niet te hard poetst om extra slijtage van het glazuur te voorkomen. Gebruik een tandpasta met fluoride die speciaal is ontwikkeld voor gevoelige tanden en tandglazuurbescherming. Vermijd het poetsen van je tanden direct na het eten of drinken van zure voedingsmiddelen; wacht minstens 30 minuten om het glazuur te laten herstellen.

Praktische tips voor het leven met tanderosie

Tanderosie is het geleidelijk verdwijnen van het tandglazuur door blootstelling aan zuren, meestal van voedsel of dranken. Het kan leiden tot gevoelige tanden, verkleuring en zelfs tandverlies als het niet goed wordt beheerd. Gelukkig zijn er verschillende maatregelen die je kunt nemen om je tanden te beschermen tegen verdere schade en het effect van tanderosie te verminderen.

Vermijd zure voedingsmiddelen en dranken

Zure voedingsmiddelen, zoals citrusvruchten, frisdranken en sommige sappen, kunnen bijdragen aan de afbraak van tandglazuur. Probeer je inname van deze producten te beperken en, indien je ze consumeert, doe dit dan tijdens maaltijden, wanneer je speekselproductie hoger is. Speeksel helpt de zuren in je mond te neutraliseren. Het drinken van water na het eten of drinken van zure producten kan ook helpen om de effecten van de zuren te verminderen. Vermijd bovendien het vaak sabbelen op zuurtjes of het drinken van zure dranken gedurende de dag, aangezien dit het glazuur continu aanzurend blootstelt.

Zorg voor een goede mondhygiëne

Een goede mondhygiëne is cruciaal om de gezondheid van je tanden te behouden. Poets je tanden minstens twee keer per dag met een tandpasta die fluoride bevat. Gebruik een zachte tandenborstel om het glazuur niet verder te beschadigen. Het is ook belangrijk om je tanden niet direct na het eten van zure voedingsmiddelen te poetsen, aangezien het glazuur dan tijdelijk verzwakt is. Wacht ongeveer een half uur voordat je je tanden poetst, zodat het glazuur zich kan herstellen. Regelmatig mondonderzoek door je tandarts kan helpen om de voortgang van tanderosie te monitoren en vroegtijdig ingrijpen mogelijk te maken.

Gebruik tandvriendelijke producten

Er zijn tandpasta's en mondspoelingen die speciaal zijn ontwikkeld om tanderosie te verminderen en het glazuur te beschermen. Tandpasta's met een lage RDA (Relative Dentin Abrasivity) en fluoriden kunnen helpen om de tanden te remineraliseren en beschermen tegen verdere slijtage. Overleg met je tandarts over de beste producten voor jouw situatie. Je tandarts kan ook in sommige gevallen een speciale beschermende laag op je tanden aanbrengen om verdere schade te voorkomen.

Bescherm je tanden tegen schade

Als je tanden extreem gevoelig zijn door tanderosie, kun je overwegen om een gebitsbeschermer te dragen, vooral bij het sporten of slapen. Dit voorkomt dat je tanden in contact komen met schadelijke invloeden of dat ze verder slijten door bijvoorbeeld het knarsen van je tanden in je slaap. Vermijd daarnaast het gebruik van harde tandenborstels of het overmatig schrobben van je tanden, wat het glazuur verder kan beschadigen.

Raadpleeg je tandarts

Als je last hebt van tanderosie, is het belangrijk om je tandarts te raadplegen. Je tandarts kan je helpen bij het identificeren van de oorzaken van de erosie en kan behandelingsopties voorstellen. Soms kan de tandarts met behulp van beeldvormende onderzoeken de mate van schade bepalen en een behandelplan opstellen. In ernstige gevallen kan het nodig zijn om de beschadigde tanden te herstellen met vullingen of andere tandheelkundige ingrepen.

Misvattingen rond tanderosie

Tanderosie is een veelvoorkomend probleem waarbij het tandglazuur langzaam oplost door zuren uit voeding en dranken. Ondanks de bekendheid van deze aandoening bestaan er nog veel misvattingen over de oorzaken, preventie en behandeling. Een goed begrip van tanderosie kan helpen om je gebit gezond te houden en ernstige schade te voorkomen.

Tanderosie en cariës zijn hetzelfde probleem

Hoewel zowel tanderosie als cariës de tanden aantasten, zijn het verschillende aandoeningen. Tanderosie wordt veroorzaakt door zuren die het tandglazuur langzaam oplossen, terwijl cariës ontstaat door bacteriën die suikers afbreken en daarbij zuur produceren. Beide problemen kunnen echter samen voorkomen en de schade aan het gebit verergeren.

Alleen frisdrank veroorzaakt tanderosie

Frisdrank staat bekend als een belangrijke veroorzaker van tanderosie vanwege de combinatie van zuren en suiker, maar het is zeker niet de enige boosdoener. Ook vruchtensappen, wijn en zelfs sommige gezonde producten zoals citrusvruchten kunnen bijdragen aan tanderosie. Het drinken van water en het volgen van een evenwichtig voedingspatroon kunnen helpen om het gebit te beschermen.

Het poetsen van je tanden na het eten voorkomt tanderosie

Hoewel tandenpoetsen essentieel is voor een goede mondgezondheid, kan poetsen direct na het eten of drinken van zure producten juist schadelijk zijn. De zuren maken het glazuur tijdelijk zachter, waardoor het sneller afslijt als je er direct overheen poetst. Het is beter om minstens een halfuur te wachten voordat je je tanden poetst.

Tanderosie veroorzaakt geen ernstige gebitsproblemen

In de beginfase lijkt tanderosie misschien onschuldig, maar op lange termijn kan het ernstige gevolgen hebben. Aangetast glazuur herstelt niet vanzelf en kan leiden tot gevoeligheid, pijn en zelfs tandverlies. Daarom is het belangrijk om tijdig maatregelen te nemen, zoals regelmatige controles bij de mondhygiënist en het vermijden van overmatig zuur voedsel.

Melk en kaas veroorzaken tanderosie

In tegenstelling tot zure voedingsmiddelen hebben melk en kaas juist een beschermend effect op het gebit. Ze bevatten calcium en fosfaten, die bijdragen aan het behoud van sterk tandglazuur. Bovendien helpen ze om de zuurgraad in de mond te neutraliseren, waardoor ze een natuurlijke bescherming bieden tegen tanderosie.

Tanderosie komt alleen voor bij ouderen

Hoewel het waar is dat tandglazuur met de jaren dunner wordt, kan tanderosie op elke leeftijd optreden. Jongeren die veel zure dranken consumeren of een slechte mondhygiëne hebben, lopen een groot risico. Daarnaast kunnen bepaalde aandoeningen, zoals problemen met de maag die reflux veroorzaken, het risico op tanderosie vergroten.

Behandeling van tanderosie is altijd ingrijpend

De ernst van de schade bepaalt de behandelmethode. In milde gevallen kan het aanpassen van eet- en drinkgewoonten en het gebruik van fluoridehoudende tandpasta al helpen. In ernstigere gevallen kan de tandarts restauraties uitvoeren om de tanden te beschermen. Het voorkomen van verdere schade blijft echter de belangrijkste stap in de behandeling van tanderosie.

Lees verder

• Gevoelige tanden: Oorzaken en behandeling van gevoeligheid
• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid
• Tandbederf (cariës): Oorzaken van gaatjes in tanden
• Gingivitis: Ontsteking van tandvlees door plaque op tanden
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden