(Overmatig) boeren (oprispingen) door een aandoening

Een boer laten is een alledaags fenomeen waarbij lucht uit de maag geloosd wordt. Bij een aantal aandoeningen gebeurt het boeren echter overmatig of is een boer juist een teken van de aanwezigheid van de ziekte. De totale tijdsduur en de kracht van het boeren is variabel en hangt af van de oorzaak. Geassocieerde symptomen zoals misselijkheid en maagzuur worden vaak verlicht door het boeren, maar wanneer deze tekenen niet verdwijnen of wanneer andere symptomen optreden, is medisch advies noodzakelijk. Bij de behandeling bekijkt de arts eerst welke oorzaak aan de basis ligt van de (overmatige) oprispingen uit de maag. Meestal helpen aanpassingen in de voedings- en levensstijl, maar logopedie, medicijnen en chirurgische ingrepen behoren eveneens tot de mogelijkheden.

• Synoniemen boeren
• Normaal proces van oprispingen
• Soorten overmatig boeren
• Oorzaken & Symptomen van oprispingen uit de maag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoeningen

Synoniemen boeren

Het laten van boeren kent nog enkele synoniemen:

• eructatie
• eructatio
• oprispingen (uit de maag)
• ructatio
• ructus

Normaal proces van oprispingen

Het laten van boeren is meestal een normaal proces. Het doel van boeren is om lucht uit de maag los te maken. Het is dan bijvoorbeeld ook normaal dat een patiënt extra gaat boeren wanneer de arts lucht in de maag heeft aangebracht, bijvoorbeeld in het kader van een inwendig kijkonderzoek van de maag (gastroscopie), een oesofagogastroduodenoscopie (inwendig kijkonderzoek van de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm) of het plaatsen van een PEG-sonde om vloeibare voeding op te nemen. Bij een zwangerschap is het eveneens normaal dat een vrouw meer boert; dit is net zoals misselijkheid een symptoom dat soms bij de zwangerschap hoort. Tot slot zorgt het (overmatig) en snel eten van bepaalde voedingsmiddelen tot overmatig boeren, zoals bonen, koolsoorten, koolzuurhoudende dranken, sterke kruiden, uien, … vooral eiwitrijk en zwavelrijk voedsel zorgt voor (overmatig) boeren.

Soorten overmatig boeren

Luchtslikken (aerofagie)

Lucht inslikken is een vrij normaal proces, maar wanneer de patiënt overmatig veel lucht inslikt door bijvoorbeeld snel te eten of drinken, bij het kauwen van kauwgom, in stresssituaties of tijdens het roken, dan hoopt de lucht in de maag zich op. Een opgeblazen gevoel, veel en/of luid boeren en winderigheid zijn enkele symptomen die gepaard gaan met luchtslikken.

Bovenmaags boeren

De patiënt boert lucht uit die hij eerst onbewust heeft ingeademd en in de slokdarm gezogen of geperst is geweest. De lucht komt hierbij niet in de maag terecht. Dit type boeren gebeurt soms wel tot twintig keer per minuut. Deze aandoening, die geen slikstoornis is, heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van leven.

Oorzaken & Symptomen van oprispingen uit de maag

In sommige situaties gaat een patiënt meer boeren, bijvoorbeeld bij brandend maagzuur of een maagbreuk. Ook door andere aandoeningen gaat een patiënt sneller boeren laten.

Achalasie

De sluitspier van de slokdarm ontbreekt bij achalasie, waardoor voedsel niet naar de maag kan gaan. Maagzuur, pijn op de borst, slikproblemen en boeren laten zijn enkele klachten van deze aandoening. De zeldzame ziekte behandelt de arts met medicatie of een operatie.

Brandend maagzuur (gastro-oesofageale reflux)
Bij gastro-oesofageale reflux vloeit de maaginhoud in de slokdarm, wat resulteert uit een niet goed werkende sluitspier. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een maagbreuk (hiatus hernia), een droge mond (xerostomie) en sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen), maar ook bij het gebruik van bepaalde medicijnen en vaak ook door een ongezonde levensstijl. Brandend maagzuur en een brandende pijn op de borst zijn kenmerkend bij deze ziekte. Veelal helpen aanpassingen in de levensstijl, maar helpt dit niet of onvoldoende, dan zet de arts medicatie in of voert hij een chirurgische ingreep uit.

Galstenen

Bij galstenen ontstaan in de galblaas harde afzettingen. Enkele aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie) en de ziekte van Crohn (aandoening met diarree, buikpijn en gewichtsverlies) zijn hiervoor verantwoordelijk. Maar ook de leeftijd, het geslacht, de afkomst, medicatiegebruik en andere omgevingsfactoren spelen een rol in de totstandkoming van deze vervelende aandoening. Hevige buikpijn (galkolieken) is kenmerkend wanneer een galsteen één van de galwegen doet blokkeren. Medicijnen, een behandeling om de stenen te verbrijzelen (lithotripsie) en chirurgie zijn de beschikbare behandelingsmethoden voor galstenen.

Gastroparese

Gastroparese wil letterlijk zeggen: verlamming van de maag'. Bij de aandoening gebeurt een vertraagde maaglediging doordat de spontane samentrekking van de spieren niet goed werkt. Vaak is dit het gevolg van diabetes mellitus (suikerziekte), maar de aandoening kent nog veel andere mogelijke oorzaken. Oprispingen, braken, gewichtsverlies en misselijkheid zijn slechts enkele tekenen die hiermee gepaard gaan. Wanneer voedingsaanpassingen en medicijnen niet of onvoldoende effectief zijn, moet de arts een operatie uitvoeren om gastroparese te verhelpen.

Giardia

De Giardia lamblia-parasiet is in staat om mensen via diverse manieren te infecteren. Dit gebeurt vooral op plaatsen waar een slechte hygiëne of verontreinigd water aanwezig is. De parasiet veroorzaakt schade aan de dunne darm, waardoor een patiënt vooral te maken krijgt met diarree en buikkrampen, een opgeblazen gevoel maar ook met boeren. Indien giardia na enkele weken nog niet spontaan verdwenen is, zet de arts medicijnen in om de parasiet uit het lichaam te verdrijven.

Maagbreuk

Bij een maagbreuk steekt een deel van de maag uit door het middenrif. Spieren rond de opening in het middenrif verzwakken namelijk waardoor deze breuk tot stand komt. Tal van risicofactoren zijn bekend voor deze ziekte, zoals onder andere:

• anesthesie bij een operatie voor overgewicht
• bepaalde voedingsproducten (uien, citrusvruchten, voeding op basis van tomaten, kruidig voedsel, chocolade, …)
• boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• een verhoogde druk in de buik (bijvoorbeeld bij een zwangerschap of obesitas)
• het Edwards-syndroom

Enkele symptomen die gepaard gaan met deze ziekte zijn brandend maagzuur, pijn op de borst of buik en slikproblemen. Het aanpakken van de risicofactoren doet vaak de klachten verminderen. Maagzuurremmers en andere medicijnen of een eventuele operatie zijn andere behandelingsmogelijkheden.

Maagzweer

Een maagzweer is een vrij frequente ziekte waarbij een zweer zich in het slijmvlies van de maag of de twaalfvingerige darm ontwikkelt. Een bacteriële infectie of medicatiegebruik staan meestal aan de basis van een maagzweer. Naast knagende pijn in de streek boven de maag, misselijkheid en brandend maagzuur, is (overmatig) boeren ook één van de mogelijke klachten. Ook bij een maagzweer verhelpt een andere levensstijl vaak de symptomen. Werkt dit niet of onvoldoende, dan schrijft de arts geneesmiddelen voor. De vooruitzichten bij snel behandelde patiënten zijn uitstekend.

Pancreaskanker

Ongewoon boeren komt ook tot stand wanneer zich een kwaadaardig gezwel in het lichaam of de staart van het pancreas bevindt. Pancreaskanker gaat meestal gepaard met buikpijn (in het bovenste deel van de buik), diarree en geelzucht, maar tal van algemene klachten zoals braken, slikproblemen, uitstralende rugpijn en ongewoon boeren komen ook tot uiting. Gewoonlijk verlicht de pijn (gedeeltelijk) door naar voren te leunen. Een chirurgische ingreep is mogelijk maar de prognose is slecht.

Diagnose en onderzoeken

Contact opnemen met de arts

Boeren is normaliter maar een klein probleem. Verdwijnt dit niet of verschijnen ook andere klachten, dan is het verstandig om medisch advies in te winnen.

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de patiënt over de frequentie en eventueel patroon van het boeren. Misschien gebeurt het boeren na het eten van bepaalde voedingsmiddelen of het drinken van bepaalde dranken, of ontstaat dit in stressgerelateerde omstandigheden. Daarnaast wenst de arts te weten of de patiënt mogelijk lijdt aan andere klachten.

Diagnostisch onderzoek

De arts bekijkt aan de hand van de klachten welke specialist(en) nodig zijn voor het uitvoeren van verdere onderzoeken. Bij een indicatie van maag- of slokdarmklachten, krijgt de patiënt een verwijzing naar de gastro-enteroloog (maagdarmarts). Beeldvormende onderzoeken zijn dan mogelijk, zoals echografie, een CT-scan, een röntgenfoto, een gastroscopie, een slokdarmmanometrie (onderzoek van de slokdarmfunctie), ... Bij een vermoeden van een infectie volgt een bloedonderzoek. Wanneer de arts vermoedt dat geen enkele onderliggende ziekte aan de basis ligt van de boerklachten, volgt een logopedisch onderzoek om te kijken of problemen aanwezig zijn bij het praten, kauwen, slikken of eten.

Logopedisch onderzoek

De patiënt neemt een kleinigheid om te eten mee naar het ziekenhuis. De logopedist bevraagt de patiënt over het boeren en zijn dagelijks leven. Hierbij moet de patiënt ook de kleinigheid opeten. De logopedist noteert informatie met betrekking tot de lichaamshouding, de spierspanning van de spieren in het hoofdhalsgebied de ademhaling en de wijze waarop hij lucht in de slokdarm brengt. Na ongeveer één uur heeft de logopedist een beeld van de patiënt en zijn boerpatroon en is hij in staat om samenvattende resultaten te geven over het onderzoek. De patiënt leert meestal de spieren in het hoofdhalsgebied te ontspannen en hij werkt verder ook aan het eventuele gedrag dat het overmatig boeren veroorzaakt.

Behandeling van aandoeningen

Het verminderen van boeren is mogelijk door op de zijkant te gaan liggen of door de knieën in de borst te plaatsen totdat het boeren overgaat. Verder is het verstandig om kauwgom te vermijden. Ook snel eten en het consumeren van gasproducerende voedingsmiddelen en dranken is uit den boze. Verder is eventuele logopedie aangewezen om de spieren in het hoofdhalsgebied te trainen. Wanneer deze adviezen niet helpen, zet de arts medicatie in om de gasvorming tegen te gaan, al opteert niet elke arts voor medicatie omdat deze medicijnen omstreden zijn volgens de Maag-, Lever- en Darmstichting.