Maagzweer: Zweer in slijmvlies van maag met branderige pijn
Ongeveer 10% van de mensen krijgt op een bepaald moment in hun leven te maken met een maagzweer. Een maagzweer, ook wel ulcus genoemd, is een zweer in het slijmvlies van de maag of het duodenum (de twaalfvingerige darm, het eerste deel van de dunne darm). Maagzweren ontstaan vaak door een bacteriële infectie of door het gebruik van bepaalde medicatie. Kenmerkende symptomen zijn brandend maagzuur, misselijkheid en een knagende pijn boven de maag, hoewel ook andere klachten mogelijk zijn. De behandeling van een maagzweer omvat doorgaans aanpassing van de levensstijl en/of medicatie. Als deze aanpak niet effectief is, kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Onbehandeld kunnen maagzweren leiden tot ernstige complicaties.- Synoniemen van maagzweer
- Terminologie
- Anatomie van de maag en relatie tot maagzweer
- Epidemiologie van maagzweren
- Mechanisme van maagzweren
- Oorzaken van schade aan het maagslijmvlies: Infectie of medicatie
- Risicofactoren voor maagzweren
- Risicogroepen voor maagzweren
- Symptomen van een maagzweer: Brandende pijn en meer
- Diagnose en onderzoek
- Behandeling: Medicatie of chirurgie
- Prognose van een maagzweer
- Complicaties van onbehandelde maagzweren
- Preventie van maagzweren
- Praktische tips voor het omgaan met een maagzweer
- Volg het voorgeschreven medicijnregime strikt
- Eet kleine, frequente maaltijden
- Vermijd irriterende voedingsmiddelen en dranken
- Gebruik een geschikt pijnmanagementplan
- Houd een gezonde levensstijl aan om het genezingsproces te ondersteunen
- Zorg voor voldoende rust en slaap
- Blijf in contact met je arts en volg medische controles
- Let op symptomen van complicaties
- Raadpleeg je arts bij aanhoudende symptomen of terugkeer van de zweer
- Misvattingen rond maagzweer
- Maagzweren worden altijd veroorzaakt door stress
- Maagzweren worden altijd veroorzaakt door een slecht dieet
- Maagzweren kunnen worden genezen met huisremedies
- Maagzweren zijn altijd pijnlijk
- Maagzweren kunnen niet terugkomen na behandeling
- Maagzweren zijn altijd ernstig en levensbedreigend
- Maagzweren zijn alleen gerelateerd aan de maag
Synoniemen van maagzweer
Enkele synoniemen voor een maagzweer zijn:- maagulcus
- ulcus ventriculi
Terminologie
De verzamelnaam voor zowel maagzweren (ulcus ventriculi) als duodenumzweren (ulcus duodeni) is "ulcus pepticum". Artsen gebruiken de term "ulcus pepticum" voornamelijk om duodenumzweren aan te duiden, vooral die in de bulbus, het eerste deel van de duodenum, gelegen naast de pylorus (de maaguitgang die de maag met de duodenum verbindt).Anatomie van de maag en relatie tot maagzweer
De maag is een belangrijk orgaan in het spijsverteringsstelsel, gelegen tussen de slokdarm en de dunne darm. Het speelt een cruciale rol in de vertering van voedsel en de opname van voedingsstoffen. Het begrijpen van de anatomie van de maag en de bijbehorende structuren is essentieel voor het inzien van de oorzaken en gevolgen van maagzweren.Structuur van de maag
De maag heeft een complexe anatomie en bestaat uit vier hoofdsegmenten: de cardia, het lichaam, de antrum, en de pylorus. Elk segment heeft specifieke functies in de spijsvertering.
- Cardia: Dit is het bovenste gedeelte van de maag, waar de slokdarm de maag binnenkomt. De sluitspier, de onderste slokdarmsfincter, voorkomt terugvloei van maaginhoud naar de slokdarm.
- Corpus: Het grootste deel van de maag, waar de meeste vertering plaatsvindt. Het bevat klieren die maagsap produceren, bestaande uit zoutzuur en spijsverteringsenzymen. Dit maagsap is essentieel voor de afbraak van voedsel en het doden van bacteriën.
- Antrum: Dit gedeelte helpt bij het malen van voedsel en het mengen met maagsappen. Het stimuleert ook de productie van gastrine, een hormoon dat de maagzuursecretie bevordert.
- Pylorus: De uitgang van de maag, die de doorgang naar de dunne darm regelt. De pylorussfincter opent en sluit om de doorgang van de gedeeltelijk verteerde voedselbrij, of chyme, te controleren.
Functies van de maag
De maag heeft verschillende belangrijke functies die cruciaal zijn voor de spijsvertering:
- Opslag van voedsel: De maag fungeert als een tijdelijke opslagplaats voor voedsel, waardoor de spijsvertering efficiënter kan plaatsvinden.
- Vertering: De combinatie van maagsap en mechanische bewegingen helpt bij de afbraak van voedseldeeltjes.
- Absorptie: Hoewel de meeste opname van voedingsstoffen in de dunne darm plaatsvindt, wordt een kleine hoeveelheid water, alcohol, en bepaalde mineralen ook in de maag opgenomen.
Relatie tussen de maag en maagzweren
Maagzweren, ook wel bekend als peptische ulcera, zijn open zweren die zich vormen op de slijmvliezen van de maag of de eerste delen van de dunne darm. De relatie tussen de anatomie van de maag en de ontwikkeling van maagzweren is complex en wordt beïnvloed door verschillende factoren.
- Beschadiging van het slijmvlies: De maag produceert een dikke laag slijm om de gevoelige weefsels te beschermen tegen de agressieve effecten van maagzuur. Wanneer deze bescherming verzwakt of beschadigd is, bijvoorbeeld door overmatig gebruik van NSAID's, kan dit leiden tot de ontwikkeling van zweren.
- H. pylori-infectie: De bacterie Helicobacter pylori speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van maagzweren. Deze bacterie koloniseert de slijmvliezen van de maag, waardoor de afbraak van de beschermende slijmlaag toeneemt en ontstekingen kunnen ontstaan.
- Levensstijl en voedingspatroon: Factoren zoals roken, alcoholgebruik, en ongezonde voedingspatronen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van maagzweren door de maag te irriteren en de slijmvliesbescherming te verminderen.
Epidemiologie van maagzweren
De epidemiologie van maagzweren biedt inzicht in de frequentie en verdeling van deze aandoening binnen de bevolking.Prevalentie en incidentie
Maagzweren komen wereldwijd voor, met variaties in prevalentie afhankelijk van geografische, culturele en economische factoren. De prevalentie van maagzweren is hoger in ontwikkelingslanden, waar infecties met Helicobacter pylori vaker voorkomen. In ontwikkelde landen is het percentage maagzweren afgenomen, vooral door verbeterde hygiëne en behandelingen tegen H. pylori.
Demografische factoren
Ouderen zijn een risicogroep voor het ontwikkelen van maagzweren, vooral als gevolg van het gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Daarnaast zijn mannen over het algemeen meer vatbaar voor maagzweren dan vrouwen, hoewel de oorzaak hiervan multifactorieel is en verband kan houden met levensstijl en voedingspatroon.
Risico's en complicaties
Onbehandelde maagzweren kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals perforatie, interne bloedingen, en stenose van de pylorus. De mortaliteit door maagzweren is de afgelopen decennia gedaald, maar ernstige gevallen kunnen nog steeds levensbedreigend zijn.
Mechanisme van maagzweren
Het mechanisme van de ontwikkeling van maagzweren is veelzijdig en omvat interacties tussen de slijmvliesbescherming, maagzuurproductie, en infecties.Slijmvliesbescherming en -beschadiging
De maagwand wordt beschermd door een laag slijm die geproduceerd wordt door de slijmbekercellen. Wanneer deze bescherming faalt door factoren zoals overmatig gebruik van NSAID's, alcohol, of roken, kunnen maagzweren ontstaan.
Rol van Helicobacter pylori
Helicobacter pylori is een gramnegatieve bacterie die in de maag kan overleven en ontstekingen kan veroorzaken. De aanwezigheid van deze bacterie verstoort de balans tussen maagzuur en de slijmvliesbescherming, wat leidt tot de ontwikkeling van zweren.
Verhoogde zuurproductie
Stress en bepaalde voedingspatronen kunnen ook bijdragen aan een verhoogde zuurproductie in de maag. Dit kan de al bestaande zweren verergeren en bijdragen aan hun ontwikkeling.
Oorzaken van schade aan het maagslijmvlies: Infectie of medicatie
Schade aan het beschermende maagslijmvliesDe maag produceert een sterk zuur dat essentieel is voor de spijsvertering en bescherming tegen microben. Om de maagwand te beschermen tegen dit zuur, produceert de maag een dikke slijmlaag, het maagslijmvlies. Bij een maagzweer is deze beschermende laag beschadigd door een infectie of medicatiegebruik. Hierdoor kan het zuur het maagweefsel aantasten, wat leidt tot de symptomen van een maagzweer.
Oorzaken: Infectie of medicatie
Bij ongeveer 90% van de patiënten is een infectie met de bacterie Helicobacter pylori verantwoordelijk voor de maagzweer. Deze bacterie dringt door in de slijmlaag van de maagwand en veroorzaakt chronische gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies) en de vorming van zweren. Ook het gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), antibiotica, anticoagulantia (bloedverdunners) en selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) voor de behandeling van depressie en stemmingsstoornissen kunnen, vooral bij langdurig gebruik of hoge doses, leiden tot maagzweren. Voorbeelden van NSAID’s zijn ibuprofen, naproxen, diclofenac en aspirine.
Overmatig alcoholgebruik kan bijdragen aan de ontwikkeling van een maagzweer / Bron: Jarmoluk, PixabayRisicofactoren voor maagzweren
Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van maagzweren zijn:- ernstige ziekten die beademing via een machine vereisen
- verlaagde mucosale weerstand
- endocriene aandoeningen zoals gastrinoom (syndroom van Zollinger-Ellison, gekenmerkt door een overmatige zuurproductie door de maag) en hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklieren)
- geassocieerde ziekten zoals chronische longziekten, leverziekten en nierziekten
- medicatie zoals NSAID’s en acetylsalicylzuur (aspirine)
- genetische aanleg
- hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed)
- leeftijd, vooral bij vijftigplussers (minder vaak bij kinderen, maar het risico is hoger als ouders roken)
- overmatige maagzuurproductie, vooral bij bulbaire ulcera (zweren in de twaalfvingerige darm)
- omgevingsfactoren zoals kruidig voedsel, stress, roken en overmatig alcoholgebruik
- radiotherapie in de maagstreek
Risicogroepen voor maagzweren
Verschillende risicogroepen zijn kwetsbaar voor de ontwikkeling van maagzweren, met een verscheidenheid aan predisponerende factoren.Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op maagzweren, vooral als gevolg van het gebruik van geneesmiddelen zoals NSAID's. De veroudering van het maagslijmvlies kan ook bijdragen aan een verminderde slijmproductie.
Patiënten met chronische aandoeningen
Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes en leverziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van maagzweren. Deze aandoeningen kunnen de algehele gezondheid en de bescherming van het maagslijmvlies beïnvloeden.
Rokers en alcoholgebruikers
Roken en overmatig alcoholgebruik zijn belangrijke risicofactoren voor maagzweren. Deze gewoonten verergeren de maagslijmvliesbeschadiging en verhogen de kans op infecties met H. pylori.
Symptomen van een maagzweer: Brandende pijn en meer
Milde symptomenNiet alle patiënten met een maagzweer ervaren pijn; vooral ouderen of patiënten die NSAID’s gebruiken, kunnen asymptomatisch zijn. Kenmerkende symptomen zijn branderige of knagende pijn in het epigastrium (het gebied boven de maag) die enkele minuten tot uren kan aanhouden. Deze pijn kan na een maaltijd verbeteren maar vaak terugkeren, meestal één tot drie uur na de maaltijd. De pijn kan variëren van het midden van de buik tot de nek, rond de navel of verder naar de rug. Soms kan de pijn zo ernstig zijn dat de patiënt ’s nachts wakker wordt. Het gebruik van maagzuurremmers kan de symptomen tijdelijk verlichten, maar zonder behandeling van de onderliggende oorzaak keert de pijn vaak terug. Andere symptomen zijn misselijkheid, overgeven, pyrosis (brandend maagzuur), een opgeblazen gevoel en vermoeidheid.
In ernstige gevallen kan de pijn op de borst uitstralen / Bron: Pexels, PixabayErnstige symptomen van een maagzweer kunnen zijn:
- bloedbraken
- donkere, bloederige of zwarte ontlasting (door bloedingen)
- verlies van eetlust
- ernstige pijn in het midden tot de bovenkant van de buik
- gewichtsverlies
- pijn op de borst
Diagnose en onderzoek
Om een maagzweer te diagnosticeren, zal de arts meestal een röntgenfoto van de maag en duodenum maken, vaak met behulp van een bariumklysma. Daarnaast wordt doorgaans een gastroscopie uitgevoerd. Met gastroscopie kan de arts een weefselmonster (biopt) uit het maagslijmvlies nemen, wat helpt bij het opsporen van de H. pylori-infectie en bij het uitsluiten van maagkanker. Een ontlastingsonderzoek kan ook worden uitgevoerd om de aanwezigheid van H. pylori-bacteriën en bloed in de ontlasting te detecteren. Soms voert de arts een bloedonderzoek uit om antilichamen tegen de bacterie te identificeren en eventuele tekenen van anemie (bloedarmoede) te controleren. Tot slot kan een ureumademtest worden uitgevoerd, waarbij de patiënt een speciaal drankje drinkt dat de bacterie H. pylori afbreekt. De adem wordt daarna geanalyseerd om te bevestigen of de patiënt een H. pylori-infectie heeft.
Stoppen met roken is essentieel voor de behandeling van een maagzweer / Bron: Geralt, PixabayBehandeling: Medicatie of chirurgie
De behandeling begint doorgaans met het aanpassen van de levensstijl: stoppen met roken, het vermijden van alcohol en het vermijden van kruidig voedsel. Deze veranderingen kunnen de symptomen verergeren. Het stoppen met het gebruik van uitlokkende geneesmiddelen, zoals NSAID’s, wordt ook aanbevolen onder begeleiding van een arts. De arts zal vaak protonpompremmers voorschrijven, die de productie van maagzuur verminderen. Af en toe worden antacida (maagzuurremmers) gebruikt voor tijdelijke verlichting van de symptomen. Mogelijk worden ook andere medicaties voorgeschreven om complicaties te voorkomen. Indien een H. pylori-infectie aanwezig is, zal de arts antibiotica voorschrijven om de bacteriën te bestrijden. In gevallen waar de patiënt niet reageert op medicatie of complicaties optreden, kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. De arts kan dan kiezen voor een partiële gastrectomie (gedeeltelijke verwijdering van de maag) en mogelijk een vagotomie uitvoeren om de zuursecretie te verminderen. Een vagotomie is een ingreep waarbij de arts de zenuwen die naar de maag lopen doorsnijdt om de maagzuursecretie te verminderen.Prognose van een maagzweer
De symptomen van een maagzweer verdwijnen vaak snel na de behandeling. Het is cruciaal dat de patiënt de behandeling voortzet, vooral als de zweer veroorzaakt is door een H. pylori-infectie. Het vermijden van alcohol, roken en uitlokkende voedingsmiddelen is belangrijk tijdens de behandeling. Meestal wordt vier tot zes weken na de start van de behandeling een controle-gastroscopie uitgevoerd om te controleren of de maagzweer volledig genezen is.Complicaties van onbehandelde maagzweren
Onbehandelde maagzweren kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals:- chronische buikpijn
- gastrische obstructie (blokkade van de voedselstroom door het spijsverteringskanaal)
- maagbloeding
- maagperforatie (gat in de maagwand met ernstige buikpijn en braken)
- pyloorstenose (vernauwing van de maaguitgang)
- herhaling van de maagzweer (zelden als de onderliggende oorzaak effectief wordt behandeld)
- ernstig bloedverlies
Preventie van maagzweren
Preventie van maagzweren kan door een combinatie van levensstijl- en voedingsaanpassingen worden bereikt. Belangrijke preventieve maatregelen zijn:- Beperk het gebruik van NSAID's: Vermijd langdurig gebruik van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), zoals ibuprofen en aspirine, of gebruik ze onder begeleiding van een arts.
- Stop met roken: Roken kan de maagwand irriteren en de genezing van zweren belemmeren. Stoppen met roken kan het risico op het ontwikkelen van maagzweren aanzienlijk verminderen.
- Beperk alcoholconsumptie: Overmatig alcoholgebruik kan het maagslijmvlies beschadigen en de kans op zweren verhogen. Beperk de alcoholinname of vermijd deze geheel.
- Vermijd kruidig en irriterend voedsel: Voedingsmiddelen die de maag kunnen irriteren, zoals zeer gekruid of vet voedsel, moeten worden beperkt om de kans op maagzweren te verkleinen.
- Beheer stress: Stress kan bijdragen aan de ontwikkeling van maagzweren. Stressmanagementtechnieken zoals meditatie, yoga en regelmatige lichaamsbeweging kunnen nuttig zijn.
- Eet regelmatig en in gematigde porties: Het regelmatig eten van kleinere maaltijden kan helpen om de productie van maagzuur te reguleren en het risico op zweren te verminderen.
- Volg medisch advies op: Als je medicijnen gebruikt die maagzweren kunnen veroorzaken, volg dan het advies van je arts op over het juiste gebruik en mogelijke alternatieven.
- Regelmatige medische controles: Laat je regelmatig controleren door een arts, vooral als je risico loopt op maagzweren of symptomen hebt die kunnen wijzen op een probleem met je maag.
Praktische tips voor het omgaan met een maagzweer
Een maagzweer is een pijnlijke aandoening die zich voordoet wanneer er open zweren of wonden ontstaan in de maagwand of de dunne darm. De belangrijkste oorzaken van maagzweren zijn infecties door de bacterie Helicobacter pylori of het langdurig gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Het is belangrijk om maatregelen te nemen om de genezing van de maagzweer te bevorderen, de symptomen te verlichten en complicaties te voorkomen.Volg het voorgeschreven medicijnregime strikt
De behandeling van een maagzweer omvat meestal een combinatie van medicijnen, zoals protonpompremmers (PPI's), die de maagzuurproductie verminderen, en antibiotica als de oorzaak een H. pylori-infectie is. Het is essentieel om het medicijnregime nauwkeurig op te volgen. Neem de medicijnen op de juiste tijden, volgens het voorgeschreven schema, en voltooien de volledige kuur, zelfs als de symptomen verbeteren. Dit voorkomt terugkerende infecties of verergering van de zweer.Eet kleine, frequente maaltijden
Een maagzweer kan verergeren door te veel maagzuur of door een lege maag. Het is raadzaam om kleinere maaltijden te eten verspreid over de dag, in plaats van drie grote maaltijden. Dit kan de productie van maagzuur stabiliseren en de kans op irritatie van de zweer verminderen. Kies voor lichtere maaltijden, zoals mager vlees, gekookte groenten, havermout en banaan, die gemakkelijker voor je maag zijn om te verteren.Vermijd irriterende voedingsmiddelen en dranken
Bepaalde voedingsmiddelen en dranken kunnen de maag irriteren en de genezing van een maagzweer vertragen. Het is raadzaam om cafeïne, alcohol, pittig eten, citrusvruchten, tomaten, chocolade en vetrijke maaltijden te vermijden. Deze kunnen de productie van maagzuur stimuleren en de pijn verergeren. Probeer bovendien te stoppen met roken, aangezien roken de productie van maagzuur verhoogt en de genezing van zweren vertraagt.Gebruik een geschikt pijnmanagementplan
Een maagzweer kan gepaard gaan met pijn, vooral na het eten of wanneer je maag leeg is. Overleg met je arts over pijnmedicatie die veilig is voor jouw situatie. Vermijd het gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen of aspirine, omdat deze het risico op maagzweren kunnen verhogen. In plaats daarvan kunnen milde pijnstillers of medicatie voor maagzuur (zoals antacida) helpen om de pijn te verlichten.Houd een gezonde levensstijl aan om het genezingsproces te ondersteunen
Naast medicatie en dieetveranderingen kan een gezonde levensstijl het herstel van een maagzweer bevorderen. Probeer regelmatig lichte lichaamsbeweging te doen, zoals wandelen of fietsen, om de bloedsomloop te bevorderen en stress te verminderen. Stress kan bijdragen aan het verergeren van de symptomen van een maagzweer, dus het is belangrijk om ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen in je dagelijks leven op te nemen.Zorg voor voldoende rust en slaap
Rust en slaap zijn cruciaal voor het genezingsproces van een maagzweer. Voldoende slaap helpt je immuunsysteem te versterken en het lichaam in staat te stellen zich te herstellen van de infectie of de beschadiging van de maagwand. Zorg ervoor dat je elke nacht 7-9 uur slaapt en probeer een consistente slaapschema aan te houden, zodat je lichaam optimaal kan herstellen.Blijf in contact met je arts en volg medische controles
Hoewel de meeste maagzweren goed reageren op behandeling, is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan om te verzekeren dat de zweer geneest en er geen complicaties optreden. Dit kan onder andere bestaan uit bloedonderzoek, ademtesten voor H. pylori-infecties of beeldvorming van de maagwand, zoals een endoscopie, om het genezingsproces te monitoren.Let op symptomen van complicaties
Hoewel zweren vaak goed genezen met de juiste behandeling, kunnen er complicaties optreden, zoals maagbloeding of perforatie van de maagwand. Het is belangrijk om alert te blijven op symptomen zoals zwarte of teerachtige ontlasting, hevige buikpijn, braken (mogelijk met bloed) of een plotselinge verslechtering van de pijn. Als je een van deze symptomen ervaart, zoek dan onmiddellijk medische hulp.Raadpleeg je arts bij aanhoudende symptomen of terugkeer van de zweer
Als je merkt dat de symptomen van je maagzweer aanhouden ondanks behandeling of terugkeren na verloop van tijd, overleg dan met je arts. Dit kan duiden op een ernstiger onderliggend probleem, zoals een secundaire infectie of het onvolledig genezen van de zweer. Je arts kan aanvullende behandelingen voorstellen, zoals langdurige medicatie, veranderingen in je dieet of verder onderzoek naar de oorzaak van de terugkerende zweren.Met deze praktische tips kun je de symptomen van een maagzweer effectief beheren en het genezingsproces bevorderen. Door samen te werken met je arts, het juiste dieet te volgen, stress te vermijden en je levensstijl aan te passen, kun je het herstel versnellen en verdere complicaties voorkomen.
