Maagzweer: Zweer in slijmvlies van maag met branderige pijn

Ongeveer 10% van de bevolking krijgt ooit in het leven te maken met een maagzweer. Bij een maagzweer is een zweer in het slijmvlies van de maag of het duodenum (twaalfvingerige darm: eerste deel van de dunne darm) aanwezig. De maagzweer komt vooral tot stand door een bacteriële infectie of anders door medicatiegebruik. Brandend maagzuur, misselijkheid en knagende pijn in de streek boven de maag zijn kenmerkende symptomen van maagzweren, al zijn ook andere klachten mogelijk. De behandeling van een maagzweer bestaat voornamelijk uit het hanteren van een andere levensstijl en/of het nemen van geneesmiddelen. Helpt dit niet, dan is een chirurgische ingreep noodzakelijk. Onbehandeld treden echter mogelijk ernstige complicaties op als gevolg van maagzweren.

• Synoniemen maagzweer
• Terminologie
• Oorzaken van schade aan maagslijmvlies: Infectie of medicatie
• Risicofactoren van vorming maagzweren
• Symptomen: Branderige pijn in streek boven maag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie of operatie
• Prognose van zweer in slijmvlies van maag
• Complicaties door onbehandelde maagzweer

Synoniemen maagzweer

Enkele synoniemen voor een maagzweer zijn:

• maagulcus
• ulcus ventriculi

Terminologie

De verzamelnaam voor een maagzweer (ulcus ventriculi) en duodenumzweer (ulcus duodeni) is gekend als "ulcus pepticum". Eigenlijk gebruiken artsen de term ulcus pepticum voornamelijk om een duodenumzweer (ter hoogte van de bulbus) aan te duiden. Een bulbus is namelijk het eerste deel van de duodenum; dit ligt links naast de pylorus (maaguitgang: verbinding van de maag met het duodenum).

Oorzaken van schade aan maagslijmvlies: Infectie of medicatie

Schade aan beschermend maagslijmvlies

De maag produceert een sterk zuur dat nodig is om voedsel te verteren en de maag te beschermen tegen microben. Om de lichaamscellen te beschermen tegen dit zuur, is ook een dikke slijmlaag van de maag nodig, gekend als het maagslijmvlies. Bij een maagzweer werkt het beschermende maagslijmvlies niet meer goed als gevolg van een infectie of medicatiegebruik. Door het verdwenen of beschadigde maagslijmvlies beschadigt het zuur het maagweefsel, wat resulteert in de symptomen van een maagzweer.

Door infectie of medicatie

Bij ongeveer 90% van de patiënten is een infectie van de mucosa (slijmvlies) met de bacterie Helicobacter pylori de oorzaak van een maagzweer. De bacterie dringt de mucuslaag van de maagwand binnen en veroorzaakt daar een chronische gastritis (maagslijmvliesontsteking) en ulcusvorming (vorming van een zweer). Ook het gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), antibiotica, anticoagulantia (antistollingsmedicijnen) en selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) gebruikt voor de behandeling van een depressie en stemmingsstoornissen (antidepressiva) gedurende een lange tijd of in hoge doses resulteert soms in een maagzweer. Voorbeelden van NSAID’s zijn ibuprofen, naproxen, diclofenac of aspirine.

Risicofactoren van vorming maagzweren

Risicofactoren voor een maagzweer zijn:

• een ernstige ziekte waarvoor beademing via een machine vereist is
• een verminderde mucosale weerstand
• endocriene oorzaken: een gastrinoom (syndroom van Zollinger-Ellison waarbij een te grote afgifte van zuur door de maag plaatsvindt), hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier)
• geassocieerde ziekten: chronische longziekte, leverziekte of nierziekte
• geneesmiddelen zoals NSAID’s en acetylsalicylzuur (aspirine)
• genetische factoren
• hypercalciëme (verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• leeftijd: vooral bij vijftigplussers (minder vaak bij kinderen, maar wel hoger als de ouders roken)
• maagzuur, vooral bij bulbaire ulcera (zweer in de twaalfvingerige darm)
• omgevingsfactoren: kruidig voedsel, stress, roken en overmatig alcoholgebruik
• radiotherapie in de maagstreek

Symptomen: Branderige pijn in streek boven maag

Milde symptomen

Niet altijd heeft een patiënt met een maagulcus pijn en vooral ouderen of patiënten die NSAID’s gebruiken, zijn asymptomatisch. De patiënt heeft branderige of knagende pijn in het epigastrium (streek boven de maag) die enkele minuten tot uren aanhoudt. Wanneer de patiënt eet, dan verbetert deze pijn die periodisch opkomt. De pijn treedt bij een maagulcus één tot drie uur na de maaltijd weer op en is mogelijk vanaf het midden van de buik tot aan de nek, tot aan de navel of verder door naar de rug. Soms is de pijn dermate vervelend dat de patiënt hiervan ’s nachts wakker wordt. Het nemen van maagzuurremmers vermindert tijdelijk de symptomen, maar zonder behandeling van de maagzweer, keert de pijn weer terug. Misselijkheid en overgeven, pyrosis (zure oprispringen, brandend maagzuur), een opgeblazen gevoel en vermoeidheid zijn andere symptomen die gepaard gaan met maagzweren.

Ernstige symptomen
Andere ernstige symptomen zijn:

• bloed braken
• een bloederige, donkere of zwarte ontlasting (als gevolg van bloedingen)
• een verlies van eetlust
• ernstige pijn in het midden tot de bovenkant van de buik
• gewichtsverlies
• pijn op de borst

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een röntgenfoto van de maag alsook van het duodenum via een bariumklysma. Daarnaast voert hij een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) uit. Dankzij een gastroscopie is de arts in staat om een weefselstukje (biopt) uit het maagslijmvlies te nemen wat nodig is voor het opsporen van de HP-infectie en tevens is dit nuttig om maagkanker uit te sluiten. Een ontlastingsonderzoek is nuttig omdat de arts hiermee de aanwezigheid van de H. pylori-bacterie alsook bloed in de ontlasting opspoort. Af en toe voert de arts nog een bloedonderzoek uit om antilichamen tegen de bacterie te identificeren en dit toont soms ook tekenen van anemie (bloedarmoede). Tot slot krijgt de patiënt soms een ureumademtest, wat inhoudt dat hij een speciaal drankje moet drinken waarin een chemische stof zit die de bacterie H. pylori afbreekt. Daarna analyseert de arts de adem om te kijken of de patiënt lijdt aan een H. pylori-infectie.

Behandeling via medicatie of operatie

De patiënt moet vooreerst stoppen met roken en het drinken van alcohol alsook met het eten van kruidig voedsel, want deze risicofactoren verergeren de symptomen. Ook het stopzetten van uitlokkende geneesmiddelen is nodig onder begeleiding van een arts. De arts schrijft vervolgens protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen) voor; speciale medicijnen die de zuursecretie afremmen. Sporadisch zet hij hiervoor antacida (maagzuurremmers) in om de symptomen op korte termijn te verlichten. Hij schrijft mogelijk toch nog andere medicijnen voor om complicaties te voorkomen. Heeft de patiënt een infectie met HP, dan schrijft de arts antibiotica voor die deze bacteriën bestrijden. Soms is een chirurgische ingreep noodzakelijk wanneer de patiënt niet reageert op de andere behandelingen of wanneer complicaties optreden. De arts kiest dan voor een partiële gastrectomie (gedeeltelijke verwijdering van de maag) en af en toe voert hij nog een vagotomie uit om de zuursecretie te verminderen. Een vagotomie is een ingreep waarbij de arts ter hoogte van het middenrif de stukjes zenuw doorsnijdt die naar de maag gaan zodat de maagzuursecretie niet meer tot stand komt.

Prognose van zweer in slijmvlies van maag

De symptomen van een maagzweer verdwijnen vaak snel na de behandeling. Wel moet de patiënt de behandeling voortzetten, vooral als de zweer veroorzaakt is door een H. pylori-infectie. Het is ook belangrijk om het drinken van alcohol, roken van tabak en eventuele uitlokkende voedingsmiddelen te vermijden tijdens de behandeling. De patiënt krijgt tot slot vier tot zes weken na het inzetten van de behandeling vaak een gastroscopie om te kijken of de maagzweer volledig genezen is.

Complicaties door onbehandelde maagzweer

Mogelijke complicaties van een maagzweer zijn:

• chronische buikpijn
• een gastrische obstructie (zweer blokkeert beweging van het voedsel door het spijsverteringskanaal)
• een maagbloeding
• een maagperforatie (gat in maagwand met ernstige buikpijn en braken)
• een pyloorstenose (schrompeling van de maaguitgang)
• een terugkeer van een maagzweer (zelden wanneer de arts de onderliggende oorzaak behandelt)
• ernstig bloedverlies