Hypercalciëmie: Verhoogd calciumgehalte van het bloed

Hypercalciëmie treedt op wanneer er een abnormaal hoge hoeveelheid calcium in het bloed aanwezig is. Calcium is essentieel voor het functioneren van het lichaam en speelt een cruciale rol in de werking van zenuwen, spieren, het maagdarmkanaal, nieren en het hart. Een verhoogd calciumgehalte kan leiden tot diverse symptomen die invloed hebben op verschillende lichaamsfuncties. Diverse medicijnen zijn beschikbaar om het calciumgehalte te verlagen. De prognose varieert en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van het verhoogde calciumgehalte.

• Epidemiologie van hypercalciëmie
• Oorzaken van hypercalciëmie: Vooral door kanker en overactieve bijschildklieren
• Aandoeningen
• Kanker
• Overactieve bijschildklieren
• Medicatie
• Uitdroging
• Andere
• Symptomen van een verhoogd calciumgehalte van het bloed
• Hart
• Maag en darmen
• Nieren
• Spieren
• Zenuwstelsel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hypercalciëmie met medicijnen
• Prognose
• Complicaties van hypercalciëmie
• Preventie van hypercalciëmie

Epidemiologie van hypercalciëmie

Ongeveer 8-40 op 1.000 patiënten lijdt aan hypercalciëmie. Vrouwen tussen de 60-63 jaar zijn het vaakst getroffen. In andere studies is de incidentie bij mannen hoger dan bij vrouwen, al neemt het verschil af met de leeftijd. Vaak zijn vooral oudere patiënten getroffen door een verhoogd calciumgehalte van het bloed.

Oorzaken van hypercalciëmie: Vooral door kanker en overactieve bijschildklieren

Aandoeningen

Verschillende aandoeningen kunnen hypercalciëmie veroorzaken, zoals tuberculose en sarcoïdose, overmatig gebruik van calciumsupplementen en vitamine D-supplementen, aandoeningen die geassocieerd zijn met snelle botveranderingen, nierfalen, en erfelijke aandoeningen (zeldzaam).

Kanker

Normaal gesproken reguleren hormonen, de nieren, het maag-darmkanaal en het bot het calciumgehalte in het bloed. In 90% van de gevallen is de onbalans van calcium het gevolg van kanker, vooral bloedkanker, longkanker en borstkanker. Hypercalciëmie kan ook ontstaan wanneer kanker is uitgezaaid naar de botten (botmetastasen), waardoor calcium wordt vrijgegeven.

Overactieve bijschildklieren

De meest voorkomende oorzaak van hypercalciëmie is hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklier). Dit ontstaat door een goedaardige tumor op één of meer van de vier bijschildklieren of door een vergroting van één of meer bijschildklieren.

Medicatie

Soms kunnen medicijnen voor de behandeling van postmenopauzale osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken) of een bipolaire stoornis (psychische ziekte: stemmingsstoornis met ARTIKEL=189641manische (hoge)[/ARTIKEL] en depressieve (lage) perioden) hypercalciëmie veroorzaken. Ook bepaalde diuretica (plaspillen) kunnen hypercalciëmie veroorzaken.

Uitdroging

Een veelvoorkomende oorzaak van milde of kortstondige hypercalciëmie is uitdroging. Wanneer er minder vocht in het bloed aanwezig is, stijgen de calciumconcentraties.

Andere

Te lange bedrust en immobilisatie kunnen ook leiden tot een verhoogd calciumgehalte van het bloed.

Symptomen van een verhoogd calciumgehalte van het bloed

De symptomen van hypercalciëmie kunnen geleidelijk ontstaan of plotseling optreden en variëren in ernst. Sommige patiënten met een mild verhoogd calciumgehalte kunnen ernstige symptomen vertonen, terwijl anderen met een erg hoog calciumgehalte slechts milde symptomen hebben. Hypercalciëmie kan elk orgaan treffen en de symptomen zijn divers.

Hart

• Hartritmestoornissen (een te snelle hartslag (tachycardie) of een te trage hartslag (bradycardie))
• Hypotensie (een verlaagde bloeddruk) of hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• Verkort QT-interval

Maag en darmen

• Anorexia
• Braken
• Buikpijn
• Constipatie
• Droge slijmvliezen (het slijmvlies van de mond en keel)
• Maagzweer
• Misselijkheid
• Pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Verlies van eetlust
• Vergrote lever (hepatomegalie)

Nieren

Wanneer zich te veel calcium in het bloed bevindt, moeten de nieren harder werken om het calcium uit het lichaam te filteren. Hierdoor kunnen de volgende symptomen ontstaan:

• 's Nachts plassen (nycturie)
• Frequent urineren (pollakisurie)
• Grote hoeveelheden urineren (polyurie)
• Nierfalen
• Nierstenen
• Overmatige dorst (polydipsie)
• Uitdroging (dehydratie)

Spieren

Het teveel aan calcium verlaat het bloed via de botten, waardoor de botten verzwakken en extreme spierzwakte en spierkrampen kunnen optreden.

Zenuwstelsel

• Coma
• Concentratieproblemen en denkproblemen
• Depressie
• Hyporeflexie (verminderde reflexen)
• Overmatige slaperigheid (lethargie)
• Vermoeidheid
• Verwardheid
• Zwakte

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek toont het verhoogde calciumgehalte in het bloed aan. Dit kan ook een verhoogd gehalte van het bijschildklierhormoon onthullen, wat wijst op hyperparathyreoïdie. Diverse beeldvormende onderzoeken zijn nodig om kanker en aandoeningen aan de botten, longen, borst, enzovoort op te sporen of uit te sluiten. Hiervoor maakt de arts gebruik van bijvoorbeeld radiografie (röntgenfoto’s), een CT-scan, een MRI-scan of echografie.

Differentiële diagnose
De volgende aandoeningen lijken qua symptomen op hypercalciëmie:

• Hyperfosfatemie (overmatig veel fosfaat in het bloed)
• Hypermagnesiëmie (verhoogd magnesiumgehalte in het bloed)
• Hypernatriëmie (overmatig veel natrium in het bloed)
• Hyperparathyreoïdie

Behandeling van hypercalciëmie met medicijnen

Patiënten met een licht verhoogd calciumgehalte krijgen het advies om meer te drinken en/of krijgen extra vocht toegediend via een infuus (intraveneus). De arts controleert de patiënt nauwlettend totdat het calciumniveau weer op peil is en de symptomen verdwenen zijn. Bij een ernstig verhoogd calciumgehalte of ernstige symptomen, krijgt de patiënt intraveneus vocht toegediend. Daarnaast krijgt de patiënt specifieke medicijnen (calcimimetica, bisfosfonaten, lisdiuretica en/of corticosteroïden) om het calciumgehalte te reguleren. Bovendien controleert de arts regelmatig het calciumgehalte en andere chemische stoffen in het bloed via bloedonderzoeken. Indien de patiënt lijdt aan nierfalen, is dialyse nodig.

Prognose

De vooruitzichten zijn sterk afhankelijk van de oorzaak van het verhoogde calciumgehalte. De vooruitzichten zijn goed voor patiënten met milde hyperparathyreoïdie of hypercalciëmie die een behandelbare oorzaak heeft. Meestal treden hierbij namelijk geen complicaties op. Patiënten met hypercalciëmie als gevolg van aandoeningen zoals kanker of sarcoïdose, hebben vaak een slechtere prognose. Dit is meestal het gevolg van de complicaties en symptomen van de ziekte zelf en niet rechtstreeks van het te hoge calciumgehalte.

Complicaties van hypercalciëmie

Te veel calcium in het bloed verzwakt de botten, wat leidt tot osteoporose. Dit kan resulteren in botbreuken, krimpen in lengte en/of wervelkolomproblemen. Daarnaast kan de patiënt nierstenen ontwikkelen, wat zeer pijnlijk is. Nierfalen is ook een mogelijke complicatie van hypercalciëmie. De aantasting van het centrale zenuwstelsel kan ernstig zijn, met als gevolg dementie, coma en verwardheid. Tot slot kan de patiënt lijden aan hartritmestoornissen. Deze complicaties kunnen in sommige gevallen leiden tot de dood.

Preventie van hypercalciëmie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om hypercalciëmie te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen het risico te verminderen:

• Regelmatige controle van calcium- en vitamine D-spiegels bij mensen met risicofactoren.
• Vermijd overmatig gebruik van calciumsupplementen en vitamine D-supplementen.
• Beheer van onderliggende aandoeningen zoals nierziekte of hyperparathyreoïdie.
• Voldoende hydratatie om uitdroging te voorkomen.
• Gezonde voeding en levensstijl om de algemene gezondheid te bevorderen.

Lees verder

• Calcium: Voedingsmiddelen, functie & tekort aan dit mineraal
• Hypocalciëmie: Verlaagd calciumgehalte in het bloed