Polyurie: Grote hoeveelheden plassen (erg veel urineren)

In sommige situaties produceert een patiënt overmatig grote hoeveelheden urine, wat in medische termen bekendstaat als ‘polyurie’. Dit kan voorkomen door overmatige inname van vocht, alcohol of cafeïnehoudende dranken, maar het kan ook wijzen op een endocriene stoornis, nierproblemen of een psychologische aandoening. Bovendien kan medicatiegebruik bijdragen aan polyurie. Patiënten merken dit symptoom vaak op door nachtelijke urineloop. Er kunnen bijkomende symptomen optreden naast het frequent urineren. De arts voert diverse onderzoeken uit om de oorzaak te achterhalen en behandelt indien mogelijk de onderliggende oorzaak. Daarnaast kan de patiënt zelf maatregelen nemen om het vochtgehalte in het lichaam beter te reguleren.

• Terminologie: Polyurie versus pollakisurie
• Aandoeningen en polyurie
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van polyurie
• Prognose
• Polyurie voorkomen
• Conclusie

Terminologie: Polyurie versus pollakisurie

Polyurie verwijst naar het urineren van grote hoeveelheden urine. Dit moet niet verward worden met ‘pollakisurie’, waarbij de patiënt vaak moet urineren, maar niet noodzakelijk in grote hoeveelheden. Hoewel polyurie soms gepaard gaat met pollakisurie, zijn de twee aandoeningen niet hetzelfde en kunnen ze verschillende oorzaken hebben.

Aandoeningen en polyurie

Endocriene Stoornissen

Enkele endocriene (hormonale) aandoeningen kunnen leiden tot overmatig urineren.

• centrale diabetes insipidus: Bij diabetes insipidus bevindt zich te veel water in de urine. Centrale diabetes insipidus wordt vaak veroorzaakt door trauma, letsel, tumoren en hersenletsels.
• diabetes mellitus (suikerziekte): Bij ongecontroleerde diabetes mellitus moet een patiënt grote hoeveelheden plassen. Dit komt doordat bij hoge hyperglykemie de nieren niet alle glucose kunnen herabsorberen, wat resulteert in glucosurie en een verhoogde urineproductie.
• Alström-syndroom: een zeldzame aandoening gekenmerkt door zwaarlijvigheid en blindheid.
• Cushing-syndroom: veroorzaakt door een overmaat aan cortisol in het lichaam.
• Hyperaldosteronisme: gekenmerkt door een verhoogde afgifte van aldosteron.
• Hyperparathyreoïdie: een overactieve bijschildklier.

Nierproblemen

Enkele nieraandoeningen kunnen polyurie veroorzaken.

• chronische nierziekte: een geleidelijke achteruitgang van de nierfunctie kan leiden tot nachtelijk plassen (nycturie) en polyurie.
• Chronische pyelonefritis: een ontsteking van de nieren en nierbekken die kan leiden tot plasproblemen en koorts.
• diabetes insipidus: aandoening met symptomen van extreme dorst, polyurie en grote hoeveelheden urine.
• Blaasontsteking: komt vaak voor bij kinderen en vrouwen en kan polyurie veroorzaken.
• Abderhalden-Kaufmann-Lignac syndroom: een zeldzame aandoening met symptomen die nieren, ogen en bloed aantasten.
• Bartter-syndroom: een zeldzame nieraandoening.
• Fanconi-syndroom: een aandoening van de nierbuisjes die leidt tot dorst, polyurie en grote hoeveelheden urine.
• Senior-Løken-syndroom: een aandoening die zowel de nieren als de ogen aantast.
• Interstitiële nefritis: een ontsteking van de nieren.
• Nierfalen: verminderde of afwezige nierfunctie kan polyurie veroorzaken.
• Nierstenen: kunnen kristallen vormen en buik- en rugpijn veroorzaken.
• Urine-incontinentie: onvrijwillig urineverlies kan gepaard gaan met polyurie.

Psychologische oorzaken

Psychogene polydipsie, een aandoening waarbij iemand dwangmatig overmatig veel drinkt, kan leiden tot polyurie. Dit kan een gevolg zijn van angst of een psychiatrische aandoening. Polyurie kan ook optreden als complicatie bij een psychotische aandoening.

Stofwisselingsproblemen

Enkele stofwisselingsproblemen kunnen leiden tot polyurie.

• Hypercalciëmie: een verhoogd calciumgehalte in het bloed kan polyurie veroorzaken.
• Hypokaliëmie: een tekort aan kalium in het bloed kan polyurie veroorzaken.
• Hypomagnesiëmie: een magnesiumtekort in het bloed kan polyurie veroorzaken.

Andere oorzaken

• bepaalde vormen van kanker.
• Chronische diarree: kan leiden tot dehydratie en polyurie.
• het ondergaan van een CT-scan of MRI-scan met contrastvloeistof.
• Zwangerschap: hormonale veranderingen kunnen leiden tot polyurie.
• Goedaardige prostaatvergroting: kan polyurie veroorzaken door druk op de blaas.
• Leverfalen: kan leiden tot vochtophoping en polyurie.
• Sikkelcelanemie: een erfelijke bloedziekte die polyurie kan veroorzaken.

Omgevingsfactoren

Medicatiegebruik

Verschillende medicijnen kunnen leiden tot polyurie:

• Diuretica: plaspillen die vaak worden voorgeschreven voor de behandeling van hoge bloeddruk of hartfalen.
• Lithium: dit medicijn wordt soms gebruikt voor de behandeling van een bipolaire stoornis en kan polyurie als bijwerking hebben.
• Tetracycline: een type antibiotica dat polyurie als bijwerking kan hebben.

Soort drank

Het drinken van alcohol en cafeïnehoudende dranken kan polyurie veroorzaken. Ook het drinken van overmatig veel water kan leiden tot dit symptoom.

Symptomen

Bij polyurie produceert een patiënt grote hoeveelheden urine gedurende de dag en nacht. Vaak komt polyurie voor in combinatie met polydipsie (extreme dorst). Daarnaast moet een patiënt vaak ’s nachts plassen (nycturie). Andere symptomen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kunnen zijn:

• Bloeddrukschommelingen.
• Ernstige uitdroging.
• Gewichtsverlies: dit kan wijzen op uitdroging of diabetes mellitus type 1.
• Hoofdpijn: dit kan voorkomen bij een tumor in de hersenen of verhoogde intracraniële druk.
• Malaise: een algemeen gevoel van ziekte.
• Pijn bij het plassen, bekend als dysurie.
• Visusproblemen.
• Pollakisurie: vaak moeten plassen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostische criteria

Polyurie wordt gedefinieerd als het urineren van abnormaal grote hoeveelheden urine, meestal 2,5 tot 3 liter per dag of meer.

Contact met de arts

Volgens Healthline.com zijn er enkele alarmtekens die in combinatie met polyurie onmiddellijk een bezoek aan de arts vereisen:

• Bloed in de urine: dit kan wijzen op een blaasontsteking.
• Koorts.
• Pijn in de onderbuik.
• Extreme dorst.
• Ongewoon gewichtsverlies.

Onderzoeken

De arts onderzoekt de medische geschiedenis van de patiënt en voert een lichamelijk onderzoek uit. Hij stelt vragen over:

• bijkomende klachten en symptomen
• de tijd van het optreden van de klachten
• de hoeveelheid geconsumeerde dranken
• de hoeveelheid geplaste urine
• eventuele onderliggende aandoeningen

Aanvullend kunnen de volgende onderzoeken aangevraagd worden om de oorzaak van polyurie op te sporen:

• Bloedonderzoek om de nierfunctie te controleren.
• Urineonderzoek om afwijkingen in de urine op te sporen.
• Beeldvormend onderzoek zoals CT-scan of MRI-scan.
• Oogonderzoek voor het opsporen van eventuele oogproblemen die gerelateerd zijn aan polyurie.

Behandeling van polyurie

De behandeling van polyurie hangt af van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen wordt polyurie behandeld door het aanpakken van de primaire aandoening of het aanpassen van de medicatie. Als de polyurie te wijten is aan het drinken van te veel water, wordt geadviseerd de waterinname te verminderen. In geval van diabetes mellitus moet de bloedsuikerspiegel onder controle worden gehouden. Daarnaast zijn er specifieke medicijnen beschikbaar die kunnen helpen om de urineproductie te verminderen.

Zelfzorg

Patiënten kunnen ook zelf enkele maatregelen nemen om de symptomen van polyurie te verminderen:

• Voorkom de inname van grote hoeveelheden vocht vlak voor het slapengaan om nycturie te vermijden.
• Vermijd alcohol en cafeïnehoudende dranken, omdat deze de urineproductie kunnen stimuleren.
• Drink kleine hoeveelheden water verspreid over de dag in plaats van grote hoeveelheden ineens.

Prognose

De prognose van polyurie hangt af van de onderliggende oorzaak. In de meeste gevallen kan polyurie effectief worden beheerd door behandeling van de onderliggende aandoening of door aanpassingen in de levensstijl en voeding. Indien onbehandeld, kan polyurie leiden tot uitdroging en andere complicaties, vooral bij ouderen en mensen met bestaande gezondheidsproblemen.

Polyurie voorkomen

Het voorkomen van polyurie is mogelijk door onderliggende aandoeningen zoals diabetes mellitus en nierziekten goed te beheersen. Het is ook belangrijk om matig te zijn met de inname van alcohol en cafeïne, en om de waterinname te spreiden over de dag. Door een gezonde levensstijl te handhaven, kan men het risico op het ontwikkelen van polyurie verminderen.

Conclusie

Polyurie kan een teken zijn van verschillende medische aandoeningen, variërend van relatief onschuldig tot potentieel ernstig. Het is belangrijk om bij aanhoudende of verergerende symptomen medische hulp te zoeken om de onderliggende oorzaak te achterhalen en de juiste behandeling te krijgen.