Veel plassen (polyurie): oorzaken van erg veel urineren

De medische benaming van veel plassen is 'polyurie'. Hierbij plas je abnormaal grote hoeveelheden urine. Polyurie wordt gedefinieerd als het urineren van meer dan drie liter per dag. Normaal plast een volwassen man of vrouw dagelijks ongeveer één tot twee liter. Veel plassen is één van de belangrijkste symptomen van diabetes (zowel diabetes type 1 als diabetes type 2) en kan leiden tot ernstige uitdroging, wat zonder behandeling negatieve gevolgen heeft voor de nierfunctie. Het meest voorkomende symptoom van polyurie is een abnormaal grote urineproductie, zowel overdag en 's nachts. Als je je zorgen maakt over de hoeveelheid die je dagelijks urineert en vermoedt dat er sprake is polyurie, dan doe je er verstandig aan om aan aantal dagen bij te houden hoeveel je drinkt; hoe vaak je urineert en hoeveel urine je produceert elke keer als je naar het toilet gaat. Raadpleeg je huisarts als je gedurende meerdere dagen veel plast.

• Wat is polyurie?
• Oorzaken van veel plassen
• Symptomen erg veel urineren
• Veel plassen en overmatige dorst
• Gewichtsverlies
• Algehele malaise
• Hoofdpijn
• Visuele storing
• Bloeddrukchommelingen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Laboratoriumonderzoeken
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van veel plassen (polyurie)
• Oorzaken aanpakken
• Vochtinname: Niet te veel, niet te weinig
• Medicijnen
• Leefstijlaanpassingen
• Blaastraining: Herstel de controle
• Prognose
• Complicaties
• Uitdroging
• Elektrolytenverstoring
• Nierproblemen
• Slaapstoornissen
• Sociale en emotionele impact
• Preventie van polyurie

Wat is polyurie?

Polyurie is een term waarmee bedoeld wordt dat je overmatig moet urineren. Polyurie wordt gedefinieerd als overmatig grote hoeveelheden urine produceren, meer dan 3 liter per dag. Volwassen mannen en vrouwen produceren normaal gesproken ongeveer één tot twee liter urine per dag. Polyurie moet onderscheiden worden van 'pollakisurie' waarbij je vaak urineert.

De behandeling van veel plassen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij een ernstige daling van het vochtgehalte treden uitdrogingsverschijnselen op. In ernstige gevallen is een ziekenhuisopname nodig om de vocht- en elektrolytenbalans te corrigeren. Als de situatie stabiel is zal je arts je laten weten of verdere behandeling nodig is en waar dit uit bestaat. Het soort behandeling is afhankelijk van de uitkomsten van het diagnostische onderzoek en de eventuele vastgestelde oorzaak van polyurie.

Oorzaken van veel plassen

Polyurie of veel plassen is meestal het gevolg van het drinken van overmatige hoeveelheden vloeistoffen (polydipsie), in het bijzonder van water en vloeistoffen die cafeïne of alcohol bevatten. Het is ook een van de belangrijkste tekenen van diabetes mellitus, in de volksmond suikerziekte genoemd. De nieren en urinewegen vormen samen een filtersysteem voor het bloed. De nieren filteren het bloed, waardoor afvalstoffen en vocht via de urine het lichaam verlaten. Er vindt terugresorptie plaats van heel veel stoffen, zoals ionen, aminozuren, maar ook glucose, waardoor deze terugkeren in de bloedbaan. Bij diabetes is het niveau van suiker in het bloed echter abnormaal hoog. Niet alle suiker kan opnieuw worden geabsorbeerd en een deel van deze overtollige glucose uit het bloed komt in de urine terecht. Omdat glucose veel vocht met zich meetrekt, zal je merken dat je heel veel en vaak moet plassen. Hierdoor krijg je dorst en ga je veel meer drinken. Dit resulteert in abnormaal grote hoeveelheden urine.

Andere oorzaken
Andere oorzaken van polyurie zijn:

• Diabetes inspidus, een aandoening die gekenmerkt wordt door veel plassen veel drinken, wel 5-15 liter per dag;
• Nierziekte;
• Nierstenen;
• Leverfalen;
• Geneesmiddelen die de urineproductie verhogen;
• Chronische diarree;
• Syndroom van Cushing;
• Psychogene polydipsia, overdreven veel water drinken en dit ziektebeeld wordt meestal gezien bij angstige vrouwen van middelbare leeftijd en bij patiënten met psychiatrische aandoeningen;
• Hypercalciëmie, een te hoog calciumgehalte in het bloed;
• Zwangerschap.

Symptomen erg veel urineren

Veel plassen en overmatige dorst

Het meest voorkomende symptoom van polyurie is veel plassen. Het wordt meestal geassocieerd met overmatige dorst (polydipsie) en 's nachts vaak moeten plassen (nocturie). Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kan veel plassen gepaard gaan met andere symptomen, zoals:

Gewichtsverlies

Onverklaarbaar gewichtsverlies is indicatief voor diabetes type I. Het is ook een kenmerk van een chronische nieraandoening en kan ook optreden als gevolg van uitdroging die voortvloeit uit diabetes insipidus.

Algehele malaise

Polyurie kan ernstige uitdroging veroorzaken, wat leidt tot algehele malaise en vermoeidheid.

Hoofdpijn

Een tumor in de hypofyse – wat de oorzaak kan zijn van neurogene diabetes insipidus – kan leiden tot ernstige hoofdpijn als gevolg van te hoge schedeldruk, technisch aangeduid als intracraniële drukverhoging.

Visuele storing

Verhoogde intracraniële druk door een hersentumor kan oogzenuwzwelling veroorzaken (papilledema). Er kunnen ook storingen optreden in het gezichtsvermogen.

Bloeddrukchommelingen

Bloeddrukschommelingen zijn ook mogelijk. Polyurie veroorzaakt uitdroging, wat kan leiden tot verhoogde hartslag (tachycardie) of verlaging van de bloeddruk, uitgelokt door een verandering in je positie (posturale hypotensie). Intracraniële drukverhoging kan leiden tot verhoogde bloeddruk, vergezeld van een verminderde hartslag (bradycardie).

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De huisarts begint met het stellen van vragen over je klachten, waarbij hij tevens je medische voorgeschiedenis in ogenschouw neemt. Vervolgens wordt een grondig lichamelijk onderzoek en neurologisch onderzoek uitgevoerd.

Laboratoriumonderzoeken

Er zijn twee soorten laboratoriumonderzoeken voor polyurie, te weten urineonderzoek en bloedonderzoek. Indien nodig kunnen ook andere gespecialiseerde onderzoeken worden gedaan.

Beeldvormend onderzoek

Soms is beeldvormend onderzoek nodig om de oorzaak te achterhalen van van polyurie. Dit kan bestaan uit:

• Beeldvorming van het nierkanaal: echografie, röntgenfoto, CT-scan van de buik.
• Nierbiopsie, waarbij een stukje weefsel van de nier wordt weggenomen voor onderzoek onder de microscoop.
• Röntgenfoto van de schedel. Deze kan een vergrote hypofyse of een tumor laten zien.
• MRI-scan of CT-scan van de hersenen: voor hypofyse of andere hersentumor.

Behandeling van veel plassen (polyurie)

Het gevoel dat je elke vijf minuten naar het toilet moet, kan behoorlijk frustrerend zijn. Polyurie, oftewel veel plassen, kan je dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden. Maar gelukkig is er licht aan het eind van de plas-tunnel! De behandeling van polyurie hangt af van de onderliggende oorzaak, en met de juiste zorg kun je je plasritme weer in balans brengen.

Oorzaken aanpakken

Polyurie is vaak een gevolg van een onderliggend probleem, zoals diabetes of een hormonale disbalans. De eerste stap is dus het aanpakken van deze wortel. Bij diabetes, bijvoorbeeld, kan het verbeteren van je bloedsuikerspiegel de sleutel zijn om de overmatige drang te verminderen. Zodra de bloedsuiker onder controle is, zal je lichaam zijn waterhuishouding ook beter beheren, en je zult merken dat de toiletbezoeken minder frequent worden.

Vochtinname: Niet te veel, niet te weinig

Hoewel het verleidelijk is om minder te gaan drinken, is het belangrijk om voldoende te blijven hydrateren. Balans is de sleutel. Te veel drinken kan de blaas overbelasten, maar te weinig kan juist leiden tot uitdroging, wat je lichaam niet helpt. Je arts kan je begeleiden naar de juiste hoeveelheid vochtinname, zodat je blaas rustig blijft zonder te smachten naar constante ontlading.

Medicijnen

Als je last hebt van een overactieve blaas of hormonale problemen zoals een tekort aan ADH (antidiuretisch hormoon), kan medicatie uitkomst bieden. Desmopressine is bijvoorbeeld een medicijn dat je helpt om de urineproductie te verminderen door de werking van ADH te simuleren. Het zorgt ervoor dat je nieren minder water uitscheiden, en zo wordt je toiletfrequentie weer onder controle gebracht.

Leefstijlaanpassingen

Je levensstijl kan een enorme impact hebben op je plasgedrag. Vermijd cafeïne en alcohol, want deze dranken zijn diuretisch en kunnen je nieren aansporen om extra urine te produceren. Verder helpt het om ‘s avonds laat niet te veel te drinken, zodat je blaas niet ’s nachts overuren hoeft te draaien. Met een paar slimme aanpassingen in je dagelijkse gewoontes kan je polyurie snel de kop indrukken.

Blaastraining: Herstel de controle

Het klinkt misschien een beetje old-school, maar blaastraining kan wonderen doen. Door je plas even uit te stellen en je blaas langzaam te trainen om grotere hoeveelheden urine vast te houden, bouw je de controle weer op. Het is als het trainen van een spier – met geduld en oefening wordt je blaas sterker, en die constante drang vermindert.

Prognose

Polyurie, het constante gevoel dat je altijd op zoek bent naar het dichtstbijzijnde toilet, kan je leven behoorlijk beheersen. Maar gelukkig is de prognose meestal gunstig. Zodra de onderliggende oorzaak wordt aangepakt – of het nu diabetes, hormonale disbalans of een overactieve blaas is – zul je merken dat je toiletbezoeken weer terugkeren naar een normaal ritme.

Bij aandoeningen zoals diabetes is het beheersen van je bloedsuiker de sleutel tot herstel. Zodra je bloedsuiker op orde is, neemt je lichaam weer de controle over de waterhuishouding en keert de rust in je blaas terug. Het kan even duren, maar met de juiste zorg en medicatie is de balans binnen handbereik.

In gevallen waar polyurie het gevolg is van hormonale problemen, zoals een tekort aan antidiuretisch hormoon, kan medicatie zoals desmopressine je snel verlichting brengen. Met deze behandeling verdwijnt de overmatige plasdrang vaak snel, alsof je lichaam zijn interne kompas heeft teruggevonden.

Voor mensen met een overactieve blaas is de weg naar herstel iets langer, maar zeker niet onoverkomelijk. Met blaastraining, leefstijlaanpassingen, en soms medicatie kun je je blaas leren om weer geduldig te zijn. Elke dag voel je iets meer controle terugkeren, en je plasfrequentie normaliseert zich stap voor stap.

Kortom, de weg naar herstel bij polyurie is meestal helder en hoopvol. Met de juiste behandeling en een beetje geduld keert de rust terug in je dagelijks leven. Je blaas hervindt zijn kalmte, en je krijgt de vrijheid terug om je leven te leiden zonder je constant zorgen te maken over het dichtstbijzijnde toilet.

Complicaties

Polyurie kan eenvoudig te behandelen zijn, maar als de oorzaak onbehandeld blijft, kunnen er onverwachte complicaties optreden. Wat begint als een vervelende plasdrang, kan zich ontwikkelen tot diepere problemen. Hier zijn de mogelijke complicaties die kunnen optreden.

Uitdroging

Met al dat plassen verliest je lichaam ongemerkt te veel vocht. Uitdroging kan binnen sluipen zonder dat je het direct doorhebt. Je voelt je moe, duizelig, en je mond wordt droog als een dorre woestijn. Zonder voldoende hydratatie kan je lichaam moeite krijgen om normaal te functioneren.

Elektrolytenverstoring

Naast vocht verlies je ook belangrijke elektrolyten zoals natrium en kalium met elke plasbeurt. Dit brengt je hele lichaam uit balans. Van spierkrampen tot hartritmestoornissen, deze verstoring kan snel ernstige vormen aannemen als je te veel belangrijke mineralen kwijtraakt.

Nierproblemen

Je nieren draaien overuren om al dat overtollige vocht te verwerken. Wanneer polyurie chronisch wordt, raken je nieren overbelast en kunnen ze schade oplopen. Nierinsufficiëntie kan optreden als de oorzaak van polyurie niet wordt behandeld.

Slaapstoornissen

Polyurie die vooral 's nachts optreedt, leidt tot slaapstoornissen. Iedere keer dat je wakker wordt om naar het toilet te gaan, wordt je slaapcyclus verstoord. Gebroken nachten veroorzaken vermoeidheid, concentratieproblemen en prikkelbaarheid overdag.

Sociale en emotionele impact

Constant moeten plassen kan een emotionele en sociale tol eisen. Je voelt je beperkt in wat je kunt doen en durft niet ver van een toilet te gaan. Deze voortdurende zorgen kunnen leiden tot stress, angst en zelfs sociale isolatie. De impact reikt verder dan alleen fysiek ongemak.

Preventie van polyurie

Polyurie is moeilijk te voorkomen, vooral als het nieraandoening of endocriene oorzaak heeft. De symptomen kunnen echter verlicht worden door de volgende maatregelen:

• Vermijd het gebruik van cafeïne en alcohol;
• Drink niet te veel voor het slapengaan;
• Gebruik diuretica of plaspillen alleen op voorschrift van de arts;
• Houd diabetes onder controle;
• Kijk samen met de arts naar een eventueel alternatief bij een medicijn dat de urineproductie verhoogt.

Lees verder

• Vaak plassen: oorzaken veel plassen 's nachts of overdag
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Plasklachten bij man en vrouw: symptomen en oorzaken
• Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
• Urine kleur: blauwe of groene urine en oranje-rode plas