Bloeddruk: onderdruk en bovendruk en het meten van bloeddruk

Het hart pompt met kracht het bloed de slagaders in. Hierdoor ontstaat druk op de bloedvaten. Bloeddruk is dan ook de druk van het bloed in de slagaders. Bloeddruk is de druk die op de wanden van de bloedvaten komt, elke keer als het hart samentrekt. Er worden twee bloeddrukwaarden onderscheiden, te weten de bovendruk (of systolische bloeddruk) en de onderdruk (of diastolische bloeddruk). De bloeddruk wordt gemeten in millimeter kwik (mm Hg). De bloeddruk kan bijvoorbeeld worden afgelezen als '120 over 80', waarmee respectievelijk de bovendruk en de onderdruk worden weergegeven. De normale bloeddruk is 120/80 of lager.

• Twee bloeddrukwaarden: onderdruk en bovendruk
• Twee getallen
• Systolische bloeddruk
• Diastolische bloeddruk
• Hoe wordt de bloeddruk gemeten?
• Nauwkeurige bloeddrukmeting
• Meerdere bloedrukmetingen
• Wanneer is er sprake van een hoge bloeddruk?
• Bloeddruktabel: bloeddrukwaarden
• Wat zijn de gevolgen van hoge bloeddruk?
• Wat is de oorzaak van hoge bloeddruk?
• Risicofactoren
• Bijkomende oorzaken van hoge bloeddruk
• Houd je bloeddruk laag
• Wanneer is er sprake van een lage bloeddruk?
• Bloeddruk verlagen door leefstijlveranderingen

Twee bloeddrukwaarden: onderdruk en bovendruk

Er worden twee bloeddrukwaarden onderscheiden:

• de bovendruk (systolische bloeddruk); en
• de onderdruk (diastolische bloeddruk).

De systolische bloeddruk wordt gemeten bij het samentrekken van de linkerhartkamert of linkerventrikel. De druk is dan het hoogst. Als het hart zich ontspant en de linkerhartkamer zich weer met bloed vult, is de bloeddruk het laagst. De druk die optreedt tussen twee samentrekkingen van het hart in, op het moment dat het hart zich ontspant, tijdens de rustfase van het hart, wordt de diastolische bloeddruk genoemd.

Twee getallen

Bij het meten van de bloeddruk worden twee waarden genoteerd: de bovendruk en de onderdruk en deze worden uitgedrukt in millimeter kwik (mm Hg). Bij aflezing van de bloeddruk wordt eerst de bovendruk en daarna de onderdruk genoemd. Bijvoorbeeld, 120/80 mm Hg, wordt uitgesproken als '120 over 80', wat dus verwijst naar respectievelijk de bovendruk en de onderdruk.

Systolische bloeddruk

Als het hart samentrekt, wordt het bloed door de slagaders naar de rest van het lichaam gepompt. Door deze kracht wordt druk uitgeoefend op de slagaders. Dit heet systolische bloeddruk. Een normale of ideale systolische bloeddruk is 120 of lager. Een systolische bloeddruk van 120-139 betekent dat je prehypertensie hebt. Dit houdt in dat je nog geen te hoge bloeddruk hebt, maar dat de kans daarop aanwezig is dat je het zult ontwikkelen. Zelfs mensen met prehypertensie hebben een hoger risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Een systolische bloeddruk van 140 of hoger wordt beschouwd als hypertensie, ofwel hoge bloeddruk.

Diastolische bloeddruk

De diastolische bloeddruk geeft de druk in de bloedvaten weer als het hart rust tussen de slagen in. Dit is het moment waarop het hart zich vult met bloed en zuurstof ontvangt. De normale of ideale diastolische bloeddruk is 80 of lager. Een diastolische bloeddruk tussen de 80 en 89 duidt op prehypertensie. Een diastolische bloeddruk van 90 of hoger wordt beschouwd als hypertensie of hoge bloeddruk. Overigens komt het bijna niet voor dat iemand een normale bovendruk heeft en gelijktijdig een te hoge onderdruk (van meer dan 90). In bijna alle gevallen gaat een onderdruk van meer dan 90 gaat gepaard met een bovendruk van meer dan 140.

Hoe wordt de bloeddruk gemeten?

Nauwkeurige bloeddrukmeting

De bloeddruk wordt door een arts gemeten met een met twee instrumenten: een manchet (die is ontwikkeld door de Italiaan Riva Rocci), welke verbonden is met een drukmeter en een stethoscoop. De opblaasbare manchet wordt rond de bovenarm aangebracht. Sommige bloeddrukmanchetten wikkel je rond de onderarm of pols, maar deze zijn vaak niet zo nauwkeurig. Bij het meten van de bloeddruk, zal de arts of verpleegkundige een stethoscoop gebruiken door deze te plaatsen op de armslagader. Hiermee wordt geluisterd naar het geruis van de slagader van de arm, wat nodig is voor een goede bloeddrukmeting. De manchet wordt opgeblazen tot een druk die bekend staat als de palpatoir bepaalde systolische bloeddruk; de arts voelt de pols tijdens het oppompen en hij gaat door tot de pols verdwijnt. Dan pompt hij nog 20 mm Hg verder en sluit daarna het ventiel. Met de stethoscoop in de oren luister hij in de elleboogsplooi, waar niets te horen is. Daarna laat hij voorzichtig lucht ontsnappen. Als de manchet leegloopt, dan is het eerste geluid wat hij hoort via de stethoscoop de systolische bloeddruk. Het klinkt als een suizend geluid. Als deze ruis geheel weg is, is de diastolische bloeddruk af te lezen. Thuis kunnen mensen gebruikmaken van digitale bloeddrukmeters, zodat je zelf je bloeddruk kunt meten en in de gaten kunt houden.

Meerdere bloedrukmetingen

De bloeddruk verandert voortdurend, afhankelijk van het tijdstip van de dag; in de ochtend en avond is de bloeddruk enigszins lager dan 's middags. De bloeddruk gaat ook omhoog bij inspanning (fietsen, wandelen), sterke emoties en opwinding of bij verandering van houding, maar vaak ook bij de huisarts. Men spreekt dan van een 'wittejassenbloeddruk’, waarbij de bloeddruk verhoogd is als gevolg van de spanning van de meting. Daarom is één meting volstrekt onvoldoende. De bloeddruk moet tussen de 3-5 keer worden gemeten in een periode van weken tot maanden voordat er gesproken kan worden van hypertensie of hoge bloeddruk.

Wanneer is er sprake van een hoge bloeddruk?

De ideale bloeddruk (de bloeddruk waarnaar gestreefd wordt) voor volwassenen van beide geslachten, is een druk van ongeveer 120/80 mm Hg; voor ouderen mag het iets hoger zijn. Er is sprake van een verhoogde bloeddruk bij waarden van 140/90 mm Hg of hoger. Voor personen van 60 jaar (soms ouder, afhankelijk van de bron die men raadpleegt) en ouder wordt een grens van 160 mm Hg systolisch aangehouden, indien er geen sprake is van:

• diabetes;
• familiaire hypercholesterolemie (een erfelijke aandoening waarbij het cholesterolgehalte in het bloed te hoog is); of
• hart- en vaatziekten hebben.

Het streven is om de systolische bloeddruk onder 140 mm Hg, bij voorkeur onder de 120, te houden of te brengen en de diastolische onder 90 mm Hg, bij voorkeur 80.

Bloeddruktabel: bloeddrukwaarden

Er wordt onderscheid gemaakt tussen licht, matige en ernstig verhoogde waarden. Dit onderscheid wordt bij de onderdruk gemaakt en niet bij de bovendruk. Meestal zijn beide verhoogd. In dat geval richt de indeling zich alleen op de onderdruk.

Wat zijn de gevolgen van hoge bloeddruk?

Hoge bloeddruk leidt tot vaatwandbeschadiging en daarmee tot slagaderverkalking of atherosclerose. Bovendien wordt de vaatwand dikker en minder elastisch. Deze gevolgen verhogen het risico op hartaanval of een beroerte. Hoge bloeddruk kan ook leiden tot nierziekten, en is nauw verbonden met sommige vormen van dementie.

Wat is de oorzaak van hoge bloeddruk?

Risicofactoren

Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van hoge bloeddruk. Meestal is er dan ook geen oorzaak voor de hoge bloeddruk te vinden. Wel is bekend dat je levensstijl invloed kan hebben op het ontwikkelen van een verhoogde bloeddruk Risicofactoren zijn:

• te veel zoutinname;
• onvoldoende groente en fruit eten;
• lichamelijk niet actief genoeg zijn;
• zwaarlijvigheid of obesitas;
• te veel alcohol drinken.

Je kunt je bloeddruk verlagen en daarmee het risico op een beroerte en een hartaanval verkleinen, door het maken van leefstijlveranderingen.

Bijkomende oorzaken van hoge bloeddruk

Er zijn een aantal factoren die het risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk verhogen, maar die onveranderbaar zijn. Deze factoren zijn:

• Leeftijd: als je ouder wordt, kunnen de effecten van een ongezonde leefstijl zich opstapelen en je bloeddruk verhogen. Bovendien neemt met het ouder worden de stijfheid van de vaten toe.
• Etnische afkomst: mensen van Afro-Caribische en Zuid-Aziatische gemeenschappen lopen een groter risico dan andere mensen op hoge bloeddruk.
• Familiegeschiedenis: je loopt een groter risico als directe familieleden ook hoge bloeddruk hebben (gehad).

Sommigen mensen hebben een hoge bloeddruk die voortkomt uit een andere aandoening, zoals nierproblemen. Voor deze mensen geldt dat de bloeddruk verlaagd kan worden zodra de onderliggende aandoening adequaat behandeld wordt.

Houd je bloeddruk laag

Zelfs als je geen hoge bloeddruk hebt op dit moment, is het belangrijk om je bloeddruk zo laag mogelijk te houden. Hoe hoger je bloeddruk, hoe hoger je risico op gezondheidsproblemen. Je kunt bijvoorbeeld een bloeddruk hebben van 135/85 en dit wel oké vinden, maar iemand met deze waarden heeft twee keer zoveel kans op een hartaanval of beroerte als iemand met een bloeddruk van 115/75.

Wanneer is er sprake van een lage bloeddruk?

Van lage bloeddruk of hypotensie is pas sprake als de bloeddruk zo laag is dat je daar hinder van ondervindt in de vorm van klachten als duizeligheid en flauwvallen. Veelal ligt de druk dan onder 90/60. Lage bloeddruk kan iedereen treffen, jong en oud, man en vrouw.

Bloeddruk verlagen door leefstijlveranderingen

Je kunt je bloeddruk verlagen door bepaalde leefstijlveranderingen aan te brengen. Lees hier welke.

Lees verder

• Handmatig of automatisch bloeddruk meten: hoe gaat dat?
• Bloeddrukwaarden: leeftijd en tabel man, vrouw en ouderen
• Hoge bloeddruk verlagen zonder medicijnen: voeding en dieet
• Hoge bloeddruk gevolgen: hart, nieren, ogen en hersenen
• Hoge bloeddruk behandeling: medicijnen en leefstijl