Bloeddruk: onderdruk en bovendruk en het meten van bloeddruk

Bloeddruk: onderdruk en bovendruk en het meten van bloeddruk Het hart pompt met kracht het bloed de slagaders in. Hierdoor ontstaat druk op de bloedvaten. Bloeddruk is dan ook de druk van het bloed in de slagaders. Bloeddruk is de druk die op de wanden van de bloedvaten komt, elke keer als het hart samentrekt. Er worden twee bloeddrukwaarden onderscheiden, te weten de bovendruk (of systolische bloeddruk) en de onderdruk (of diastolische bloeddruk). De bloeddruk wordt gemeten in millimeter kwik (mm Hg). De bloeddruk kan bijvoorbeeld worden afgelezen als '120 over 80', waarmee respectievelijk de bovendruk en de onderdruk worden weergegeven. De normale bloeddruk is 120/80 of lager.

Twee bloeddrukwaarden: onderdruk en bovendruk

Er worden twee bloeddrukwaarden onderscheiden:
  • de bovendruk (systolische bloeddruk); en
  • de onderdruk (diastolische bloeddruk).

De systolische bloeddruk wordt gemeten bij het samentrekken van de linkerhartkamert of linkerventrikel. De druk is dan het hoogst. Als het hart zich ontspant en de linkerhartkamer zich weer met bloed vult, is de bloeddruk het laagst. De druk die optreedt tussen twee samentrekkingen van het hart in, op het moment dat het hart zich ontspant, tijdens de rustfase van het hart, wordt de diastolische bloeddruk genoemd.

Twee getallen

Bij het meten van de bloeddruk worden twee waarden genoteerd: de bovendruk en de onderdruk en deze worden uitgedrukt in millimeter kwik (mm Hg). Bij aflezing van de bloeddruk wordt eerst de bovendruk en daarna de onderdruk genoemd. Bijvoorbeeld, 120/80 mm Hg, wordt uitgesproken als '120 over 80', wat dus verwijst naar respectievelijk de bovendruk en de onderdruk.

Systolische bloeddruk

Als het hart samentrekt, wordt het bloed door de slagaders naar de rest van het lichaam gepompt. Door deze kracht wordt druk uitgeoefend op de slagaders. Dit heet systolische bloeddruk. Een normale of ideale systolische bloeddruk is 120 of lager. Een systolische bloeddruk van 120-139 betekent dat je prehypertensie hebt. Dit houdt in dat je nog geen te hoge bloeddruk hebt, maar dat de kans daarop aanwezig is dat je het zult ontwikkelen. Zelfs mensen met prehypertensie hebben een hoger risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Een systolische bloeddruk van 140 of hoger wordt beschouwd als hypertensie, ofwel hoge bloeddruk.

Diastolische bloeddruk

De diastolische bloeddruk geeft de druk in de bloedvaten weer als het hart rust tussen de slagen in. Dit is het moment waarop het hart zich vult met bloed en zuurstof ontvangt. De normale of ideale diastolische bloeddruk is 80 of lager. Een diastolische bloeddruk tussen de 80 en 89 duidt op prehypertensie. Een diastolische bloeddruk van 90 of hoger wordt beschouwd als hypertensie of hoge bloeddruk. Overigens komt het bijna niet voor dat iemand een normale bovendruk heeft en gelijktijdig een te hoge onderdruk (van meer dan 90). In bijna alle gevallen gaat een onderdruk van meer dan 90 gaat gepaard met een bovendruk van meer dan 140.

Bloeddrukmeting door een arts / Bron: Kurhan/ShutterstockBloeddrukmeting door een arts / Bron: Kurhan/Shutterstock

Hoe wordt de bloeddruk gemeten?

Nauwkeurige bloeddrukmeting

De bloeddruk wordt door een arts gemeten met een met twee instrumenten: een manchet (die is ontwikkeld door de Italiaan Riva Rocci), welke verbonden is met een drukmeter en een stethoscoop. De opblaasbare manchet wordt rond de bovenarm aangebracht. Sommige bloeddrukmanchetten wikkel je rond de onderarm of pols, maar deze zijn vaak niet zo nauwkeurig. Bij het meten van de bloeddruk, zal de arts of verpleegkundige een stethoscoop gebruiken door deze te plaatsen op de armslagader. Hiermee wordt geluisterd naar het geruis van de slagader van de arm, wat nodig is voor een goede bloeddrukmeting. De manchet wordt opgeblazen tot een druk die bekend staat als de palpatoir bepaalde systolische bloeddruk; de arts voelt de pols tijdens het oppompen en hij gaat door tot de pols verdwijnt. Dan pompt hij nog 20 mm Hg verder en sluit daarna het ventiel. Met de stethoscoop in de oren luister hij in de elleboogsplooi, waar niets te horen is. Daarna laat hij voorzichtig lucht ontsnappen. Als de manchet leegloopt, dan is het eerste geluid wat hij hoort via de stethoscoop de systolische bloeddruk. Het klinkt als een suizend geluid. Als deze ruis geheel weg is, is de diastolische bloeddruk af te lezen. Thuis kunnen mensen gebruikmaken van digitale bloeddrukmeters, zodat je zelf je bloeddruk kunt meten en in de gaten kunt houden.

Thuis zelf je bloeddruk meten / Bron: Bacho/ShutterstockThuis zelf je bloeddruk meten / Bron: Bacho/Shutterstock

Meerdere bloedrukmetingen

De bloeddruk verandert voortdurend, afhankelijk van het tijdstip van de dag; in de ochtend en avond is de bloeddruk enigszins lager dan 's middags. De bloeddruk gaat ook omhoog bij inspanning (fietsen, wandelen), sterke emoties en opwinding of bij verandering van houding, maar vaak ook bij de huisarts. Men spreekt dan van een 'wittejassenbloeddruk’, waarbij de bloeddruk verhoogd is als gevolg van de spanning van de meting. Daarom is één meting volstrekt onvoldoende. De bloeddruk moet tussen de 3-5 keer worden gemeten in een periode van weken tot maanden voordat er gesproken kan worden van hypertensie of hoge bloeddruk.

Wanneer is er sprake van een hoge bloeddruk?

De ideale bloeddruk (de bloeddruk waarnaar gestreefd wordt) voor volwassenen van beide geslachten, is een druk van ongeveer 120/80 mm Hg; voor ouderen mag het iets hoger zijn. Er is sprake van een verhoogde bloeddruk bij waarden van 140/90 mm Hg of hoger. Voor personen van 60 jaar (soms ouder, afhankelijk van de bron die men raadpleegt) en ouder wordt een grens van 160 mm Hg systolisch aangehouden, indien er geen sprake is van:
  • diabetes;
  • familiaire hypercholesterolemie (een erfelijke aandoening waarbij het cholesterolgehalte in het bloed te hoog is); of
  • hart- en vaatziekten hebben.

Het streven is om de systolische bloeddruk onder 140 mm Hg, bij voorkeur onder de 120, te houden of te brengen en de diastolische onder 90 mm Hg, bij voorkeur 80.

Bloeddruktabel: bloeddrukwaarden

Er wordt onderscheid gemaakt tussen licht, matige en ernstig verhoogde waarden. Dit onderscheid wordt bij de onderdruk gemaakt en niet bij de bovendruk. Meestal zijn beide verhoogd. In dat geval richt de indeling zich alleen op de onderdruk.

ClassificatieWaarden
Licht verhoogde diastolische druk95 tot 104 mm Hg
Matig verhoogde diastolische druk105 tot 114 mm Hg
Ernstig diastolische druk115 mm Hg of meer
Verhoogde systolische druk160 mm Hg of meer

Wat zijn de gevolgen van hoge bloeddruk?

Hoge bloeddruk leidt tot vaatwandbeschadiging en daarmee tot slagaderverkalking of atherosclerose. Bovendien wordt de vaatwand dikker en minder elastisch. Deze gevolgen verhogen het risico op hartaanval of een beroerte. Hoge bloeddruk kan ook leiden tot nierziekten, en is nauw verbonden met sommige vormen van dementie.

Wandelen is gezond voor hart en bloedvaten / Bron: Robert Kneschke/ShutterstockWandelen is gezond voor hart en bloedvaten / Bron: Robert Kneschke/Shutterstock

Wat is de oorzaak van hoge bloeddruk?

Risicofactoren

Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van hoge bloeddruk. Meestal is er dan ook geen oorzaak voor de hoge bloeddruk te vinden. Wel is bekend dat je levensstijl invloed kan hebben op het ontwikkelen van een verhoogde bloeddruk Risicofactoren zijn:
  • te veel zoutinname;
  • onvoldoende groente en fruit eten;
  • lichamelijk niet actief genoeg zijn;
  • zwaarlijvigheid of obesitas;
  • te veel alcohol drinken.

Je kunt je bloeddruk verlagen en daarmee het risico op een beroerte en een hartaanval verkleinen, door het maken van leefstijlveranderingen.

Bijkomende oorzaken van hoge bloeddruk

Er zijn een aantal factoren die het risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk verhogen, maar die onveranderbaar zijn. Deze factoren zijn:
  • Leeftijd: als je ouder wordt, kunnen de effecten van een ongezonde leefstijl zich opstapelen en je bloeddruk verhogen. Bovendien neemt met het ouder worden de stijfheid van de vaten toe.
  • Etnische afkomst: mensen van Afro-Caribische en Zuid-Aziatische gemeenschappen lopen een groter risico dan andere mensen op hoge bloeddruk.
  • Familiegeschiedenis: je loopt een groter risico als directe familieleden ook hoge bloeddruk hebben (gehad).

Sommigen mensen hebben een hoge bloeddruk die voortkomt uit een andere aandoening, zoals nierproblemen. Voor deze mensen geldt dat de bloeddruk verlaagd kan worden zodra de onderliggende aandoening adequaat behandeld wordt.

Houd je bloeddruk laag

Zelfs als je geen hoge bloeddruk hebt op dit moment, is het belangrijk om je bloeddruk zo laag mogelijk te houden. Hoe hoger je bloeddruk, hoe hoger je risico op gezondheidsproblemen. Je kunt bijvoorbeeld een bloeddruk hebben van 135/85 en dit wel oké vinden, maar iemand met deze waarden heeft twee keer zoveel kans op een hartaanval of beroerte als iemand met een bloeddruk van 115/75.

Wanneer is er sprake van een lage bloeddruk?

Van lage bloeddruk of hypotensie is pas sprake als de bloeddruk zo laag is dat je daar hinder van ondervindt in de vorm van klachten als duizeligheid en flauwvallen. Veelal ligt de druk dan onder 90/60. Lage bloeddruk kan iedereen treffen, jong en oud, man en vrouw.

Bloeddruk verlagen door leefstijlveranderingen

Je kunt je bloeddruk verlagen door bepaalde leefstijlveranderingen aan te brengen. Lees hier welke.

Lees verder

© 2016 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Symptomen lage bloeddruk: Hoe herken je te lage bloeddruk?Symptomen lage bloeddruk: Hoe herken je te lage bloeddruk?Iedereen weet inmiddels wel dat een hoge bloeddruk en een te hoog cholesterol gehalte schadelijk kunnen zijn voor de gez…
Hoge bloeddruk: oorzaken & gevolgen hoge bloeddrukHoge bloeddruk: oorzaken & gevolgen hoge bloeddrukIn dit artikel worden de oorzaken en gevolgen van een hoge bloeddruk besproken. Op de lange termijn kan een hoge bloeddr…
Zwanger en hoge bloeddruk – De risico’s en klachtenZwanger en hoge bloeddruk – De risico’s en klachtenVan zwangere vrouwen heeft ongeveer vijftien procent last van hoge bloeddruk. De medische naam hiervoor is hypertensie.…
Hoge bloeddruk, en wat je er zelf tegen kunt doenHoge bloeddruk kan erg gevaarlijk zijn. De meeste mensen merken niets van een hoge bloeddruk. Ongeveer 10% van de Nederl…

Bloedonderzoek: Alfafoetoproteïne (AFP) testBloedonderzoek: Alfafoetoproteïne (AFP) testAlfafoetoproteïne is een foetaal eiwit dat geproduceerd is door de lever en dooierzak van een ontwikkelende baby tijdens…
Buikpijn of maagpijn na het eten: Oorzaken en symptomenBuikpijn of maagpijn na het eten: Oorzaken en symptomenBuik- of maagpijn na het eten kent vele mogelijke oorzaken, zoals een aandoening of een probleem met de voeding. Deze sy…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Double Brain/Shutterstock
  • Dr. A.J. Six (in samenwerking met dr. J.H. Kirkels, dr. R.P.J. Budde, dr. M.J.M. Cramer en drs. B.E. Backus): De cardiologie vereenvoudigd. Boom Lemma Uitgevers, Den Haag, vijfde herziene druk, 2011.
  • http://www.bloodpressureuk.org/BloodPressureandyou/Thebasics/Whatishigh
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Bloeddruk
  • http://www.bloodpressureuk.org/BloodPressureandyou/Thebasics/Bloodpressurechart
  • http://www.heart.org/HEARTORG/Conditions/HighBloodPressure/AboutHighBloodPressure/Understanding-Blood-Pressure-Readings_UCM_301764_Article.jsp#.WACrWOCLSM8
  • http://www.bloodpressureuk.org/BloodPressureandyou/Thebasics/Bloodpressure
  • Afbeelding bron 1: Kurhan/Shutterstock
  • Afbeelding bron 2: Bacho/Shutterstock
  • Afbeelding bron 3: Robert Kneschke/Shutterstock
Reactie

Yolanda, 12-04-2019
Ik ben vanmorgen bij de huisdokter geweest, en mijn bloeddruk is 115/75.Is dit oké?

Ik heb in feb. 2016 een hartinfart gehad.

Ik ben 55 jaar oud. Reactie infoteur, 18-04-2019
De streefbloeddruk voor volwassenen van beide geslachten, is een druk van ongeveer 120/80 mm Hg; iets daaronder is goed. Vraag uw huisarts naar uw bloeddrukwaarden in relatie tot uw medische geschiedenis.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 21-09-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.