Handmatig of automatisch bloeddruk meten: hoe gaat dat?

Je bloeddruk meten kan handmatig of automatisch. Voor thuisgebruik wordt vaak een goede volautomatische, digitale bloeddrukmeter aangeraden. Hiermee worden fouten door de uitvoerder van de meting goeddeels vermeden. Je hoeft niet altijd een afspraak te maken met je huisarts om je bloeddruk te controleren; je kunt thuis je eigen bloeddruk monitoren. Dit is vooral belangrijk als je huisarts je aanraadt om je bloeddruk op een regelmatige basis te controleren. De bloeddrukmeting kan zowel bij de rechter- als de linkerarm worden gedaan. Mensen die links zijn meten vaak rechts en rechtshandige mensen meten bij voorkeur links.

Bloeddruk meten

• Spreekkamermetingen en thuismetingen
• Bloeddrukmetingen bij de arts
• Thuismetingen kunnen erg zinvol zijn
• Wanneer is het zelf meten van de bloeddruk mogelijk niet zinvol?
• Tips voor het controleren van je eigen bloeddruk
• Bloeddruk meten: handmatige of automatische bloeddrukmeting?
• Kies de juiste bloeddrukmeter
• Volautomatische bovenarm bloeddrukmeter
• Gevalideerde bloeddrukmeter
• Goede maat
• Hoe gaat het meten van de bloeddruk?
• Bijhouden van de metingen
• Een goede voorbereiding is het halve werk
• De bloeddrukwaarden zijn een indicatie
• iPhone die bloeddruk kan meten

Spreekkamermetingen en thuismetingen

Bloeddrukmetingen bij de arts

Bloeddrukmetingen bij de huisarts, zogeheten 'spreekkamermetingen', kennen belangrijke beperkingen. Iemands bloeddruk schommelt gedurende de dag en is sterk afhankelijk van onder meer inspanning en stress. Onder deze omstandigheden kan
een te hoge bloeddruk worden gemeten (inspanning en stress kan de bloeddruk namelijk tijdelijk verhogen), terwijl de bloeddruk in rust en onder ontspannen omstandigheden normaal is. Geregeld komt zogeheten 'wittejashypertensie' voor (hypertensie is de medische term voor hoge bloeddruk), wat betekent dat er een significante verschillen worden aangetroffen tussen enerzijds spreekkamermetingen en anderzijds thuismetingen. Minder bekend is de zogeheten 'gemaskeerde hypertensie' met een verhoogde thuismeting bij normale bloedrukmetingen in de spreekkamer. In dat laatste geval kan de huisarts aan de patiënt vragen zijn eigen meter mee te nemen en de meting te vergelijken met een kwikmanometer (zie onder).

Thuismetingen kunnen erg zinvol zijn

Zelf thuis je bloeddruk meten kan erg zinvol zijn, vooral in de volgende omstandigheden:

• als je medicijnen tegen hoge bloeddruk gebruikt, kun je controleren of deze goed werken;
• als je bloeddruk bij meting op de huisartsenpraktijk erg wisselend is;
• als je een aantal hoge waarden op de huisartsenpraktijk hebt gehad, teneinde 'wittejashypertensie' uit te sluiten;
• bij oudere patiënten, omdat 'wittejashypertensie' toeneemt met het ouder worden;
• wanneer goede monitoring nodig is van de bloeddruk, met name bij mensen met hart- en vaatziekten, diabetes en/of nierziekten;
• bij zwangere vrouwen, aangezien pre-eclampsie (een combinatie van te hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine, wat bekend staat als 'zwangerschapsvergiftiging'), of zwangerschap-geïnduceerde hypertensie zich snel kan ontwikkelen.

Wanneer is het zelf meten van de bloeddruk mogelijk niet zinvol?

Mensen met hartritmestoornissen moeten alleen de bloeddrukmeter gebruiken in overleg met hun huisarts. In sommige gevallen kan de oscillometrische methode, welke is gebaseerd op metingen met een manchet om de bovenarm, incorrecte waarden geven. In dat geval kan de auscultatoire meetmethode, gebaseerd op de geluidsgolven van de arterie, welke door een manchet en stethoscoop (een instrument om naar geluiden in het lichaam te luisteren) hoorbaar worden gemaakt, geïndiceerd zijn. Deze methode kan alleen worden toegepast door een deskundige en ervaren persoon, vaak de huisarts, met een goed gehoor.

Tips voor het controleren van je eigen bloeddruk

Er zijn een aantal factoren die de bloeddruk tijdelijk doen stijgen. Een normale bloeddruk kan bijvoorbeeld stijgen ten gevolge van:

• spanning en stress;
• roken;
• koude temperaturen;
• lichaamsbeweging;
• cafeïne; en
• bepaalde medicijnen.

Probeer zo veel mogelijk deze factoren te vermijden als je thuis je bloeddruk gaat meten. Ook is het raadzaam om je bloeddruk iedere dag op ongeveer hetzelfde tijdstip te meten. Het kan zijn dat je arts wil dat jij je bloeddruk meerdere keren gedurende de dag controleert om te zien of het fluctueert.

Bloeddruk meten: handmatige of automatische bloeddrukmeting?

Je bloeddruk meten kan handmatig of automatisch. De ouderwetse kwikmanometer is een bloeddrukmeter met een kwikkolom. Deze modellen worden nog altijd als de meest betrouwbare beschouwd, mits goed gebruikt.¹ Dat goede gebruik laat echter nogal eens te wensen over. Daarom stapt men steeds vaker over op het gebruik van volautomatische, digitale bloeddrukmeters. Met deze bloeddrukmeters kunnen fouten door de uitvoerder van de meting voor een groot deel worden vermeden. Er zijn overigens ook met de hand bediende bloeddrukmeters die zijn voorzien van een ronde wijzerplaat. Deze hebben als voordeel dat ze relatief goedkoop zijn en dat je ze gemakkelijk mee kunt nemen. Een dergelijke bloeddrukmeter moet natuurlijk wel goed geijkt zijn om meetfouten te voorkomen. Bovendien houd je het gevaar van afleesfouten door onzorgvuldigheid van de gebruiker. Indien goed gebruikt, zijn handmatige apparaten zeer nauwkeurig. Ze zijn alleen niet zo geschikt voor thuisgebruik. In dat geval wordt een goede volautomatische, digitale bloeddrukmeter aangeraden. Hiermee worden fouten door de uitvoerder van de meting goeddeels vermeden.

Kies de juiste bloeddrukmeter

Volautomatische bovenarm bloeddrukmeter

Het is aan te bevelen om een volautomatische bovenarm bloeddrukmeter aan te schaffen, die zeer eenvoudig is in gebruik. Dus géén polsbloeddrukmeter. De Nederlandse Hartstichting schrijft hierover het volgende:

Bij een polsbloeddrukmeter houdt iemand de arm ter hoogte van het hart. In deze positie is het moeilijk om de arm stil te houden en een bloeddrukmeter is gevoelig voor beweging. Daarom is het meten via de pols gevoeliger voor fouten.²

Op de meest eenvoudige modellen zijn slechts twee knoppen op de meter: de aan-/uitknop, die gelijktijdig fungeert als startknop, en een knop om het geheugen te raadplegen. Een goede bloeddrukmeter kan tientallen metingen opslaan, die duidelijk zijn af te lezen van het digitale LCD-display. De meeste bloeddrukmeter meten de bovendruk, onderdruk én de hartslag.

Gevalideerde bloeddrukmeter

Kies voorts een klinisch gevalideerde bloeddrukmeter die wordt aanbevolen door dabl (www.dableducational.org). Zorg er ook voor dat de bloeddrukmeter geschikt is voor je specifieke behoeften. Bij het selecteren van een bloeddrukmeter voor ouderen, zwangere vrouwen of kinderen, moet je ervoor zorgen dat het is gevalideerd voor deze personen.

Goede maat

Zorg ervoor dat de manchet past. Kinderen, en volwassenen met een kleinere of grotere armen dan gemiddeld, kunnen een special afmeting nodig hebben. Deze zijn verkrijgbaar in een aantal apotheken en medische speciaalzaken. Meet rond je bovenarm en kies een bloeddrukmeter die wordt geleverd met de juiste manchetmaat.

Hoe gaat het meten van de bloeddruk?

Bijhouden van de metingen

Om een goede en betrouwbare bloeddrukmeting te verkrijgen, is het verstandig om een half uur voorafgaande de meting niet te eten en te drinken (alcohol), niet te roken en ook niet te sporten, hard te werken of koud te douchen. Al deze activiteiten beïnvloeden namelijk de bloeddruk, waardoor de bloeddruk hoger kan uitpakken. Bij voorkeur meet je twee keer per dag thuis de bloeddruk (een ochtendmeting en een avondmeting), tenzij de huisarts anders heeft geadviseerd. Schrijf iedere keer de waarden op in een schriftje, je smartphone of in een speciale app. Bijvoorbeeld:

Een goede voorbereiding is het halve werk

Tref de volgende voorbereidingen:

• Zorg ervoor dat je ten minste vijf minuten ontspannen zit, zonder te praten, voordat je de bloeddruk gaat meten.
• Leg je arm op een tafel, met de handpalm omhoog en laat deze rusten zodat de onderkant van de manchet op gelijke hoogte is met je hart. Zodoende wordt de bloeddruk niet te hoog (bij een te laag manchet) of te laag (bij een te hoog manchet) aangegeven.
• Beweeg je arm niet tijdens de meting.
• Herhaal zo nodig de meting, bijvoorbeeld wanneer je twijfelt over de gemeten waarden. Neem tussen twee opeenvolgende metingen wel een tussenpauze van ten minste 4-5 minuten in acht, omdat anders de bloeddoorstroming van de arm wordt verstoord hetgeen foutieve resultaten geeft.

De bloeddrukwaarden zijn een indicatie

Neem bij voorkeur twee (of desnoods drie) metingen met steeds een tussenpauze van vier tot vijf minuten, waarbij je het gemiddelde van deze metingen als eindresultaat neemt. De gemeten waarden kunnen (per dag of per meting) schommelen, maar bedenk dat fluctuerende bloeddrukwaarden normaal zijn. De gemeten waarden zijn slechts een indicatie en vormen géén vervanging van een medisch onderzoek. De meetwaarden kun je bespreken met je huisarts. Je moet zelf geen medische beslissingen nemen op basis van deze bloeddrukwaarden. Je moet dus niet stoppen met het gebruik van medicijnen of zelf de dosering aanpassen. Als je denkt dat de medicijnen niet goed aanslaan of je wilt de dosering aanpassen, maak dan een afspraak met je huisarts om dat te bespreken. Als je een bovendruk meet van 180 of hoger, dan is het verstandig dezelfde dag nog contact op te nemen met je huisarts. Een dergelijke bloeddrukwaarde is verontrustend.

iPhone die bloeddruk kan meten

SmartBP is een app voor het beheren van je bloeddruk, met je iPhone/iPod touch/iPad Apple Watch apparaten kun je je bloeddrukinformatie vastleggen, bijhouden, analyseren en delen.

Noten:

1. Dr. A.J. Six (in samenwerking met dr. J.H. Kirkels, dr. R.P.J. Budde, dr. M.J.M. Cramer en drs. B.E. Backus): De cardiologie vereenvoudigd. Boom Lemma Uitgevers, Den Haag, vijfde herziene druk, 2011, p. 32.
2. Nederlandse Hartstichting. Bloeddrukmeter kopen. https://www.hartstichting.nl/risicofactoren/thuis-de-bloeddruk-meten# (geraadpleegd op 21-09-2016)

Lees verder

• Bloeddrukwaarden: leeftijd en tabel man, vrouw en ouderen
• Hoge bloeddruk behandeling: medicijnen en leefstijl
• Hoge bloeddruk gevolgen: hart, nieren, ogen en hersenen
• Natuurlijke behandeling van hoge bloeddruk: maretak en Q10
• Hoge bloeddruk: hoofdpijn, vermoeidheid, vlekjes voor ogen