Zwangerschapsvergiftiging: symptomen, oorzaken & behandeling

Zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie is een ernstige zwangerschapscomplicatie die gekenmerkt wordt door een combinatie van te hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine. Een beginnende zwangerschapsvergiftiging geeft vaak nog geen symptomen of klachten. Zwangerschapsvergiftiging kan optreden in het latere deel van de zwangerschap (na 20 weken zwangerschap), wanneer een vrouw hoge bloeddruk en hoge hoeveelheden eiwit in haar urine heeft. Het is schadelijk voor zowel de moeder als de ongeboren baby. Deze ernstige aandoening komt voor bij ongeveer 8 procent van de zwangerschappen wereldwijd. Zwangerschapsvergiftiging moet door een arts worden behandeld. Vaak gaat zwangerschapsvergiftiging weg nadat de baby is geboren.

• Wat is zwangerschapsvergiftiging?
• Risico's van pre-eclampsie
• HELLP-syndroom
• Wat is het?
• Symptomen van HELPP-syndroom
• Stellen van de diagnose
• Eclampsie
• Symptomen van eclampsie
• Behandeling
• Oorzaken van zwangerschapsvergiftiging
• Wie loopt een hoger risico om pre-eclampsie te ontwikkelen?
• Symptomen van zwangerschapsvergiftiging
• Geen symptomen
• Hoge bloeddruk
• Eiwit in de urine
• Zwelling (oedeem)
• Hoofdpijn
• Misselijkheid of braken
• Pijn in het midden van de bovenbuik en/of schouderpijn
• Hyperreflexie
• Pijn in de onderrug
• Plotselinge gewichtstoename
• Veranderingen in zicht
• Kortademigheid en angst
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van zwangerschapsvergiftiging
• Preventie
• Prognose

Wat is zwangerschapsvergiftiging?

Zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie is een aandoening die alleen tijdens de zwangerschap voorkomt. Het is een zogenaamde 'zwangerschapscomplicatie'. Het wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk (hypertensie) en eiwitverlies via de urine (proteïnurie) bij de moeder. Zwangerschapsvergiftiging treedt meestal op bij vrouwen die voor de eerste keer zwanger zijn en in het latere deel van de zwangerschap (na 20 weken zwangerschap). Het kan ook andere organen in het lichaam aantasten en het kan gevaarlijk zijn voor zowel de moeder als haar baby. Vanwege deze risico's moet pre-eclampsie door een arts worden behandeld.

Risico's van pre-eclampsie

Risico's van zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie kunnen bestaan uit:

• epileptische insulten
• beroerte
• tijdelijk nierfalen
• leverproblemen
• bloedstollingsproblemen
• loslatende placenta (solutio of abruptio placentae), waarbij de placenta of moederkoek plots en voortijdig geheel of gedeeltelijk loskomt
  Een ongeboren kind in de baarmoeder met de placenta / Bron: Magnus Manske / Amada44, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• slechte groei van de baby
• voortijdige (vroege) bevalling van de baby
• een keizersnede

HELLP-syndroom

Wat is het?

Het HELLP-syndroom is een ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie die zich in 4 tot 12 procent van de gevallen ontwikkelt. De naam staat voor:

• H: hemolyse (afbraak van rode bloedcellen)
• EL: verhoogde ('elevated') leverenzymen (door schade aan de lever)
• LP: lage bloedplaatjes (bloedplaatjes zijn belangrijk bij de bloedstolling)

Symptomen van HELPP-syndroom

Het HELLP-syndroom kan aanwezig zijn zonder alle typische symptomen van pre-eclampsie, waaronder hoge bloeddruk en proteïnurie (eiwit in de urine), en in sommige gevallen kan de diagnose worden gemist of vertraagd. Veel voorkomende symptomen van het HELLP-syndroom kunnen zijn:
vermoeidheid
misselijkheid
braken
buikpijn (pijn aan de rechterkant of midden van de buik)

Stellen van de diagnose

De diagnose wordt meestal gesteld met bloedonderzoek. Bij vermoeden van het HELLP-syndroom is een ziekenhuisopname nodig. Complicaties van het HELLP-syndroom zijn leverruptuur of gescheurde lever, massale bloeding, beroerte en epileptische aanvallen.

Eclampsie

Symptomen van eclampsie

Eclampsie is een levensbedreigende complicatie die zich voordoet bij ongeveer 1 procent van de vrouwen met pre-eclampsie en het duidt op het begin van aanvallen (convulsies) bij een vrouw met pre-eclampsie. Waarschuwingssignalen om op te letten, kunnen zijn:

• ernstige hoofdpijn
• wazig zien of dubbel zien
• sterretjes zien
• buikpijn

Behandeling

De behandeling is gebaseerd op het voorkomen van convulsies en omvat in het algemeen het gebruik van magnesiumsulfaat dat intraveneus (direct in de ader) wordt toegediend gedurende ten minste 24 tot 48 uur. Hoge bloeddruk wordt bij vrouwen met eclampsie agressief behandeld. Het is belangrijk dat de conditie van de moeder wordt gestabiliseerd voordat de baby ter wereld komt. Als de baby extreem vroeg is (minder dan 32 weken), kan de bevalling 24 tot 48 uur worden uitgesteld, zodat steroïden aan de moeder kunnen worden gegeven. Deze steroïden helpen de longen van de baby te rijpen en voorkomen andere complicaties die samenhangen met vroeggeboorte. In sommige gevallen kan eclampsie optreden na een schijnbaar normale bevalling, zelfs nadat de vrouw naar huis is gegaan vanuit het ziekenhuis.

Oorzaken van zwangerschapsvergiftiging

Het is anno 2024 niet goed duidelijk wat de oorzaak is van pre-eclampsie. Zwangerschapsvergiftiging lijkt voort te komen uit een probleem met de gezondheid van de placenta (het orgaan dat zich tijdens de zwangerschap in de baarmoeder ontwikkelt en verantwoordelijk is voor het verstrekken van zuurstof en voedingsstoffen aan de baby). Er wordt gedacht dat de bloedtoevoer naar de placenta afneemt bij pre-eclampsie, en dit kan leiden tot problemen met zowel de moeder als de baby.

Wie loopt een hoger risico om pre-eclampsie te ontwikkelen?

Een vrouw heeft meer kans op zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie als zij:

• haar eerste kind verwacht
• jonger is dan 20 jaar of ouder dan 40 jaar
• een geschiedenis heeft van chronische hypertensie
• pre-eclampsie heeft gehad tijdens eerdere zwangerschappen
• een voorgeschiedenis heeft van pre-eclampsie of chronische hypertensie
• overgewicht heeft
• een stoornis heeft van het immuunsysteem, zoals lupus of reumatoïde artritis
• een nieraandoening heeft
• een meerling verwacht
• in-vitrofertilisatie, of kortweg ivf, heeft gehad

Symptomen van zwangerschapsvergiftiging

Symptomen van zwangerschapsvergiftiging zijn:

• hoofdpijn
• wazig zien
• donkere vlekken zien
• buikpijn aan de rechterkant
• zwelling in handen en gezicht
• verhoogde gewichtstoename

Geen symptomen

Zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie is een ernstige zwangerschapstoestand en kan bijzonder gevaarlijk zijn omdat veel van de symptomen niet worden opgemerkt, terwijl sommige symptomen lijken op 'normale' effecten van de zwangerschap op je lichaam. Veel vrouwen die aan zwangerschapsvergiftiging lijden, voelen zich niet ziek en kunnen verrast of gefrustreerd raken wanneer ze in het ziekenhuis worden opgenomen of bedrust moeten houden omdat ze zich nog goed voelen.

Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap is een van de grootste rode vlaggen die kunnen wijzen op zwangerschapsvergiftiging. En zelfs als het geen symptoom van pre-eclampsie is, kan het toch een teken van een probleem zijn. Hoge bloeddruk wordt traditioneel gedefinieerd als een bloeddruk van 140/90 of hoger, gemeten op twee verschillende gelegenheden zes uur uit elkaar. Tijdens de zwangerschap kan ook een stijging van de diastolische waarde (de onderdruk) van 15 punten of meer, of een stijging van de systolische waarde (de bovendruk) van 30 punten of meer een bron van zorg zijn. Laat regelmatig je bloeddruk nakijken tijdens de zwangerschap.

Eiwit in de urine

Proteïnurie is de aanwezigheid van een te grote hoeveelheid eiwit in de urine en is een ander teken van zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie. Eiwit in de urine is wijst op nierschade.

Zwelling (oedeem)

Een zekere mate van zwelling is normaal tijdens de zwangerschap. Oedeem is echter de opeenhoping van overtollig vocht en kan een punt van zorg zijn wanneer het voorkomt in je gezicht, rond je ogen of in je handen.

Hoofdpijn

Doffe of ernstige, kloppende hoofdpijn, vaak omschreven als migraine-achtig dat niet weggaat, is reden tot zorg.

Misselijkheid of braken

Misselijkheid of braken is met name van belang als het begin plotseling is en na het midden van de zwangerschap optreedt. Zogeheten 'ochtendmisselijkheid' zou na het eerste trimester moeten verdwijnen en het plotselinge optreden van misselijkheid en braken later tijdens de zwangerschap kan in verband worden gebracht met pre-eclampsie.

Pijn in het midden van de bovenbuik en/of schouderpijn

Pijn in het midden van de bovenbuik, vaak aangeduid als 'epigastrische pijn', bevindt zich meestal onder de ribben aan de rechterkant. Het kan worden verward met brandend maagzuur, problemen met de galblaas, griep, dyspepsie of pijn door het schoppen van de baby. Schouderpijn is vaak het gevolg van uitstralende pijn, omdat het vanuit de lever afkomstig is (leverpijn). Pijn in de onderrug verschilt van de spierspanning die normaal is voor de zwangerschap, omdat deze meestal acuter en specifieker is. Schouderpijn kan aanvoelen alsof iemand je diep in de schouder knijp, of het kan pijnlijk zijn aan je rechterkant als je gaat liggen. Al deze pijnsymptomen kunnen een teken zijn van het HELLP-syndroom of een gerelateerd probleem in de lever.

Hyperreflexie

Hyperreflexie treedt op wanneer je reflexen zo sterk zijn dat wanneer er op je knie wordt getikt met een rubberen hamertje, je been hard terug zwiept. Hyperreflexie wordt meestal veroorzaakt door een overreactie van het onvrijwillige zenuwstelsel op stimulatie. Diepe peesreflexen zijn bij veel vrouwen toegenomen vóórdat ze toevallen krijgen, maar toevallen kunnen ook optreden zonder hyperreflexie.

Pijn in de onderrug

Pijn in de onderrug of lage rugpijn is een veel voorkomende klacht tijdens de zwangerschap, vanwege het gewicht van de groeiende baby in de buik. Soms kan het echter wijzen op een probleem met de lever, vooral als het gepaard gaat met andere symptomen van zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie.

Plotselinge gewichtstoename

Gewichtstoename van meer dan 1 kilo per week kan een aanwijzing zijn voor pre-eclampsie. Beschadigde bloedvaten laten meer water naar binnen lekken en blijven in het weefsel van je lichaam in plaats van dat het door de nieren wordt uitgescheiden.

Veranderingen in zicht

Veranderingen in het zien zijn een van de ernstigste symptomen van pre-eclampsie. Ze kunnen in verband worden gebracht met irritatie van het centrale zenuwstelsel of een aanwijzing zijn voor zwelling van de hersenen (cerebraal oedeem of hersenzwelling). Veel voorkomende veranderingen in het gezichtsvermogen omvatten sensaties van knipperende lichten, aura's, gevoeligheid voor licht, of wazig zien of vlekken.

Kortademigheid en angst

Kortademigheid, verwardheid, een verhoogd gevoel van angst en een gevoel van naderend onheil, kunnen symptomen zijn van pre-eclampsie. Als deze symptomen nieuw voor je zijn, kunnen ze wijzen op een verhoogde bloeddruk of, in zeldzame gevallen, op vochtophoping in de longen (longoedeem).

Onderzoek en diagnose

Zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie wordt vaak gediagnosticeerd tijdens een afspraak met je huisarts, verloskundige of gynaecoloog, wanneer er op je gewicht, bloeddruk en urine-eiwit wordt gecontroleerd. Bij vermoeden van zwangerschapsvergiftiging, kunnen aanvullende bloedonderzoeken worden uitgevoerd. In sommige gevallen worden bloeddrukmetingen in het ziekenhuis gedaan en wordt een 24-uurs urinecollectie uitgevoerd om te controleren op proteïnurie (eiwit in de urine). Een echografie en foetale bewaking kunnen ook worden ingezet om meer informatie over de baby te krijgen.

Behandeling van zwangerschapsvergiftiging

Een arts zal adviseren over de beste manier om zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie te behandelen. Algemene maatregelen zijn bedrust (veelal op de linkerkant liggen), regelmatig de arts bezoeken voor controle, medicaties om de bloeddruk te verlagen, minder zout eten en veel water drinken.

Pre-eclampsie kan alleen worden genezen na de bevalling. Bij een zwangerschapsduur van 37 weken of hoger, zal de bevalling worden ingezet. Als zwangerschapsvergiftiging echter eerder in de zwangerschap ontstaat, kan de vrouw in het ziekenhuis nauwlettend in de gaten worden gehouden om de zwangerschap te verlengen en de baby verder te laten groeien en ontwikkelen. Als de zwangerschapsvergiftiging verergert of ernstiger wordt, dan zal de bevalling worden ingeleid. Soms is een keizersnede nodig. Tijdens de bevalling en na de bevalling krijgen vrouwen met pre-eclampsie vaak intraveneus (rechtstreeks in de ader) magnesium toegediend om de ontwikkeling van eclampsie te voorkomen.

Preventie

Bij vrouwen met risicofactoren zijn er enkele stappen die voorafgaand aan en tijdens de zwangerschap kunnen worden genomen om hun kans op het ontwikkelen van pre-eclampsie te verkleinen. Deze maatregelen zijn onder meer:

• Afvallen als je te zwaar bent.
• Niet roken (roken is in alle gevallen slecht tijdens de zwangerschap voor het ongeboren kind)
• Je bloeddruk onder controle krijgen, als je lijdt aan chronische hypertensie.
• Regelmatig bewegen.

Prognose

Pre-eclampsie verdwijnt meestal nadat de baby is geboren. Soms kan de bloeddruk gedurende een paar weken na de bevalling hoog blijven, waardoor behandeling met medicatie nodig is. De arts zal na de zwangerschap samen met jou bekijken hoe de bloeddruk onder controle gebracht kan worden. Patiënten met pre-eclampsie, vooral diegenen die de aandoening vroeg in de zwangerschap ontwikkelen, lopen een groter risico op hoge bloeddruk en hartaandoeningen later in het leven. Vraag je huisarts om advies om deze risico's te beperken. Een van de maatregelen die je kunt nemen is het volgen van een plantaardig dieet.

Lees verder

• HELLP-syndroom: symptomen, oorzaken en behandeling
• Hoofdpijn tijdens zwangerschap: oorzaken en voorkómen
• Hoge bloeddruk tijdens zwangerschap: symptomen & behandeling
• Vitamine D en zwangerschap: een vitamine D-tekort en zwanger