Nierschade: symptomen chronische slecht werkende nieren

De nieren hebben als belangrijkste functie het verwijderen van afvalstoffen en van vocht uit het bloed. Wanneer deze boonvormige organen die hoog achter in de buiktholte liggen, achter het buikvlies, niet naar behoren werken, wordt gesproken van nierschade of nierfalen. Er zijn verschillende vormen van nierschade. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische nierschade (of nierziekte). Bij acute nierproblemen ontstaan de klachten in een relatief kort tijdsbestek: binnen een paar uren, dagen of weken. De klachten treden plotseling de kop op. Bij de chronische vorm functioneren de nieren al geruime tijd niet goed en is er sprake van een langzaam voortschrijdend proces. Dit wordt chronisch nierfalen genoemd en hierbij is er permanente schade aan het nierweefsel. Chronisch slecht werkende nieren zijn niet te genezen. Behandeling bestaat uit medicijnen, vaak gecombineerd met een zout- en eiwitarm dieet.

• Wat is chronische nierschade?
• Nierschade: wie, waar en waarom?
• Symptomen van chronische slecht werkende nieren
• Verschijnselen
• Aspecifieke symptomen
• De vijf stadia van nierschade: een reis door je nieren
• Stadium 1: Alles lijkt nog koek en ei
• Stadium 2: Kleine barstjes in het systeem
• Stadium 3: Hier moet je opletten
• Stadium 4: Alarmbellen rinkelen
• Stadium 5: De nieren doen (bijna) niks meer
• Wat kun je doen?
• Wat gebeurt er nou écht bij chronische nierschade?
• Oorzaken van nierschade
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose nierziekte
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Nierschade behandelen
• Behandeling van de onderliggende aandoening(en)
• Neem medicijnen volgens voorschrift
• Een gezonde levensstijl
• Behandeling van nierziekte in het eindstadium
• Zelfzorg en praktische tips bij het omgaan met nierschade
• Beperk de inname van fosfor in je dieet
• Gebruik kruiden en specerijen in plaats van zout
• Probeer plantaardige eiwitten te combineren
• Drink water verrijkt met elektrolyten
• Controleer regelmatig je bloeddruk met een thuismonitor
• Gebruik een digitale voedingsapp om kalium- en natriumwaarden bij te houden
• Voeg meer alkalische voedingsmiddelen toe aan je dieet
• Neem probiotica gericht op darm- en niergezondheid
• Zorg voor een regelmatig slaapritme
• Maak gebruik van draagbare nierfiltratiesystemen (in ontwikkeling)
• Onderga periodieke bloed- en urinetesten via thuiskits
• Overweeg voedingssupplementen met omega-3-vetzuren en antioxidanten
• Prognose: Wat zegt de toekomst bij nierschade?
• Complicaties van schade aan de nieren

Wat is chronische nierschade?

Janine, een actieve vrouw van 52, dacht dat haar vermoeidheid kwam door haar drukke baan en slapeloze nachten. Ze had al een tijdje last van gezwollen enkels, maar dat schoof ze af op de hittegolf. Pas toen ze bij een routinecontrole bij de huisarts hoorde dat haar bloeddruk torenhoog was en haar bloeduitslagen niet pluis waren, drong het tot haar door: haar nieren functioneerden niet zoals ze moesten. "Chronische nierschade," zei de arts, een diagnose die haar leven compleet op zijn kop zette. Terwijl ze nog dacht dat het haar conditie was die achteruitging, bleek haar gezondheid al jarenlang in stilte achteruit te hollen.

Nierschade, ook wel nierfalen of nierinsufficiëntie genoemd, duidt op het geleidelijke verlies van de nierfunctie. Nierschade kan komen door acute nierproblemen of chronische nierproblemen. Bij chronisch nierfalen is er blijvende schade aan het nierweefsel. De nieren filteren afval en een overmaat aan vocht uit het bloed, die vervolgens in de vorm van urine worden uitgescheiden. Wanneer chronische nierziekte steeds verder voortschrijdt, kunnen zich gevaarlijke niveaus aan vloeistoffen, elektrolyten en afval in je lichaam opbouwen. In een vroeg stadium van chronische nierziekte kan je weinig symptomen hebben en merk je er vaak weinig van. Chronische nierziekte geeft wel duidelijk symptomen zodra je nierfunctie significant is aangetast. Behandeling van chronische nierziekte richt zich op het vertragen van de voortgang van de nierbeschadiging, meestal door de onderliggende oorzaak onder controle te krijgen. Chronische nierziekte kan zich in het eindstadium ontwikkelen tot nierfalen, dat zonder nierdialyse (het kunstmatige proces dat afvalstoffen, het teveel aan zouten en vocht uit het lichaam verwijdert) of een niertransplantatie fataal is.

Nierschade: wie, waar en waarom?

Nierschade is zo’n sluipmoordenaar die vaak ongemerkt zijn werk doet. Wereldwijd heeft maar liefst 1 op de 10 volwassenen een vorm van chronische nierschade (CNS). Dat zijn een heleboel mensen, meer dan je misschien zou denken. In Nederland gaat het om ongeveer 1,7 miljoen volwassenen, en dat terwijl veel van hen niet eens weten dat hun nieren niet op volle toeren draaien. Maar ja, je merkt het ook vaak pas als het al flink mis is.

Verschillen tussen mannen en vrouwen
Vrouwen lijken iets vaker nierschade te hebben dan mannen. Volgens cijfers van de Nederlandse Nierstichting is de verdeling ongeveer 55% vrouwen en 45% mannen. Maar er zit een addertje onder het gras: mannen krijgen vaak ernstigere vormen van nierschade, en dat kan sneller leiden tot nierfalen. Dit verschil heeft deels te maken met hormonen en levensstijl. Mannen hebben vaker hoge bloeddruk en diabetes, dé grote boosdoeners achter nierschade. Het lijkt ook dat vrouwen vaker naar de huisarts gaan, waardoor problemen eerder worden gesignaleerd.

Kinderen en nierschade: gelukkig zeldzaam
Bij kinderen komt nierschade gelukkig minder vaak voor, maar het gebeurt. In Nederland hebben ongeveer 1 op de 10.000 kinderen een chronische nierziekte. Vaak is dat aangeboren, zoals een afwijking in de nierfunctie of de urinewegen. Bij kinderen spelen genetica en erfelijkheid een grote rol. Een aandoening zoals cystenieren, die je via je genen mee kunt krijgen, kan al vroeg voor problemen zorgen.

Het klimaat en nierschade: wist je dit al?
Je denkt misschien niet meteen aan het weer als je aan nierschade denkt, maar toch is het klimaat wel degelijk van invloed. In warmere regio’s, zoals delen van de Nederlandse overzeese gebiedsdelen (bijvoorbeeld Curaçao of Aruba), komt nierschade vaker voor. Dit heeft te maken met uitdroging, die een grotere belasting voor je nieren betekent. Ook spelen factoren zoals een hogere prevalentie van diabetes en hypertensie onder mensen met een Afrikaanse of Caribische achtergrond een rol. Genetica, leefstijl en dieet – denk aan een voeding rijk aan zout en suiker – dragen hier extra aan bij.

Nederland vs. België: zit er verschil in?
Het aantal mensen met nierschade in Nederland en België ligt ongeveer op dezelfde lijn, maar de zorg is nét wat anders georganiseerd. In België worden nierproblemen vaker opgespoord via uitgebreide preventieve gezondheidsprogramma’s. In Nederland daarentegen ligt de nadruk op zelfmanagement: je krijgt de tools, maar je moet er zelf mee aan de slag. Wat je in beide landen wel ziet, is dat ouderen een steeds groter deel van de patiënten vormen. Bij de groep 70-plussers heeft bijna 1 op de 2 een vorm van nierschade.

Wereldwijd: grote verschillen door genetica en levensstijl
Wereldwijd zie je dat bepaalde groepen extra risico lopen. In Zuid-Azië en Afrika, bijvoorbeeld, zijn hoge bloeddruk en diabetes ontzettend groot. In India heeft bijna 17% van de volwassenen chronische nierschade. Ook genetische factoren spelen een rol: mensen van Afrikaanse afkomst hebben vaker een bepaalde genetische variatie (APOL1-gen) die het risico op nierproblemen verhoogt. Dit verklaart waarom Afro-Amerikanen in de VS 3 tot 4 keer vaker nierfalen ontwikkelen dan blanke Amerikanen.

Tegelijkertijd zijn er ook landen waar nierschade relatief zeldzaam is. In Scandinavische landen bijvoorbeeld is de prevalentie lager, waarschijnlijk door gezondere diëten en een beter georganiseerde preventieve gezondheidszorg. In Japan en Zuid-Korea is men weer veel verder in vroegtijdige opsporing dankzij bevolkingsonderzoeken. Dat zijn lessen waar wij in Europa nog iets van kunnen leren.

Een voorbeeld uit de praktijk
Laten we het wat tastbaarder maken. Neem Dennis, een 48-jarige vrachtwagenchauffeur uit Rotterdam. Hij kwam bij de huisarts voor een gezondheidscheck omdat zijn werkgever erop stond. Dennis dacht dat hij gezond was, maar zijn bloeddruk bleek de pan uit te rijzen en zijn nieren werkten nog maar op 70% capaciteit. Typisch zo’n geval van “je voelt niks, maar onderhuids gaat het mis.” Met medicatie, een zoutarm dieet en regelmatige controles houdt Dennis zijn nieren nu in toom.

En jij?
De kans is groot dat je iemand kent met nierschade, ook al weet die persoon het zelf misschien nog niet. Vooral als je in een risicogroep valt – denk aan diabetes, hoge bloeddruk of een familiegeschiedenis van nierproblemen – is het slim om af en toe een check-up te doen. Je nieren zijn je filters: je wil echt niet dat die stoppen met werken. Dus, zorg goed voor jezelf en drink genoeg water, maar niet té veel. Ja, ook dat kan een probleem worden!

Symptomen van chronische slecht werkende nieren

Verschijnselen

Bij een chronische nierziekte of chronische slecht werkende nieren, ontwikkelen de symptomen zich in de loop van de tijd als de nierschade steeds verder toeneemt. De symptomen kunnen bestaan uit onder meer:

• Misselijkheid en braken;
• Verlies van eetlust;
  Vermoeidheid als symptoom van slecht werkende nieren / Bron: Istock.com/dolgachov
• Vermoeidheid en gevoel van zwakte;
• Slaapproblemen;
• Veranderingen in hoeveel je urineert;
• Verminderde mentale fitheid;
• Spiertrekkingen en spierkrampen;
• Zwelling van voeten en enkels;
• Aanhoudende jeuk;
• Borstpijn, als vloeistof opbouwt rond de voering van het hart
• Kortademigheid door ophoping van vloeistof in de longen;
• Hoge bloeddruk die moeilijk onder controle te brengen is.

Aspecifieke symptomen

Symptomen van een nierziekte zijn vaak niet specifiek, waardoor ze ook door andere ziekten kunnen worden veroorzaakt. Omdat je nieren zich zeer aanpassen en in staat zijn om verloren of verminderde functies te compenseren, is de kans groot dat je pas last krijgt van symptomen nadat er onherstelbare schade is ontstaan. Je merkt lange tijd weinig tot niets van nierschade en nierziekte. Daardoor worden ze vaak (te) laat opgespoord.

De vijf stadia van nierschade: een reis door je nieren

Nierschade is net een stille reis waarvan je liever niet weet dat je erop zit. Maar als je de route kent, kun je beter navigeren en op tijd de juiste afslag nemen. Die route is verdeeld in vijf stadia, van bijna ongemerkt tot "je nieren doen bijna niks meer." Laten we ze stuk voor stuk bekijken – niet te technisch, maar gewoon zoals je het aan een vriend zou uitleggen.

Stadium 1: Alles lijkt nog koek en ei

Stel je voor: je nieren werken nog op 90% of meer van hun capaciteit. Klinkt prima, toch? Maar er zit een addertje onder het gras. Stadium 1 betekent dat er al schade aan je nieren is, bijvoorbeeld door een infectie, hoge bloeddruk of een beginnende vorm van diabetes. Het is alsof er een paar krasjes op de lak van je auto zitten. Je merkt er niets van, maar als je niets doet, kan het erger worden.

Neem bijvoorbeeld Eva, een 42-jarige moeder van drie. Ze ging naar de huisarts voor iets kleins – vermoeidheid die maar niet wegging. Bloedonderzoek liet zien dat haar nieren nét niet lekker werkten. Ze dacht eerst: "Ach, een beetje stress." Maar een dieet met minder zout en een dagelijkse wandeling hielpen haar nierfunctie stabiel te houden.

Stadium 2: Kleine barstjes in het systeem

In stadium 2 werken je nieren op 60-89%. Nog steeds voel je meestal niets bijzonders. Maar als je goed kijkt, begint je lichaam signalen te geven: misschien houd je wat vocht vast of is je bloeddruk ineens hoger dan normaal. Je nieren doen hun best om bij te benen, maar je merkt dat ze hier en daar wat moeite hebben.

Denk aan Henk, een vrachtwagenchauffeur van 55. Hij kwam voor een rijbewijskeuring en schrok toen hij hoorde dat zijn bloeddruk torenhoog was. Verder voelde hij zich prima. Een paar extra tests lieten zien dat zijn nierfunctie rond de 75% zat. Henk noemde het een "wake-upcall". Hij begon zijn koffie te vervangen door water en sloeg de snacks langs de weg over. Resultaat? Zijn nierfunctie bleef stabiel.

Stadium 3: Hier moet je opletten

Stadium 3 is een keerpunt. Je nieren werken nu op 30-59%, en dat begin je vaak te merken. Misschien ben je sneller moe, houd je vocht vast of heb je last van jeukende huid. Dit stadium wordt vaak in tweeën gedeeld: 3A (45-59%) en 3B (30-44%). Hoe verder je in stadium 3 komt, hoe serieuzer het wordt. Je lichaam kan afvalstoffen minder goed afvoeren, en je bloeddruk kan een eigen leven gaan leiden.

Een voorbeeld: Fatima, een energieke vrouw van 62, kreeg in stadium 3B te horen dat ze haar voeding moest aanpassen. Minder eiwitten, meer groenten, en vooral: geen extra zout. Ze was eerst sceptisch – “Hoeveel verschil kan dat nou maken?” – maar na een paar maanden voelde ze zich minder opgeblazen en had ze meer energie. Haar nierarts zei zelfs dat haar nierfunctie iets verbeterd was.

Stadium 4: Alarmbellen rinkelen

Stadium 4 is niet mis: je nieren werken op 15-29%, en dat merk je écht. Je bent sneller moe, je enkels zwellen op, en misschien heb je last van misselijkheid of weinig eetlust. Dit is het moment waarop je arts het waarschijnlijk gaat hebben over de voorbereiding op dialyse of een niertransplantatie. Het klinkt zwaar, en dat is het ook. Maar met de juiste behandeling kun je het proces vertragen.

Kijk naar Karel, een gepensioneerde leraar van 68. Toen hij hoorde dat hij in stadium 4 zat, stortte zijn wereld in. Maar met hulp van een diëtist en medicatie wist hij zijn bloeddruk onder controle te krijgen en zijn nierfunctie nog een paar jaar stabiel te houden. “Het voelde alsof ik de regie terugkreeg,” zei hij later.

Stadium 5: De nieren doen (bijna) niks meer

Stadium 5 is het eindstation van chronische nierschade. Je nieren werken nog op minder dan 15%, en afvalstoffen hopen zich op in je lichaam. Dit wordt ook wel nierfalen genoemd. Op dit punt heb je dialyse nodig om je bloed schoon te houden, of een niertransplantatie als dat mogelijk is. Het klinkt heftig, maar veel mensen zeggen achteraf dat het hun leven heeft gered.

Een mooi voorbeeld is Anja, een vrouw van 49 die jarenlang stadium 4 had weten te rekken. Uiteindelijk kwam ze op dialyse. Ze had er een zwaar hoofd in, maar na een paar weken merkte ze hoe veel beter ze zich voelde. “Ik had weer energie om dingen te doen die ik jaren had gemist.” Een jaar later kreeg ze een nieuwe nier van een anonieme donor, en sindsdien geniet ze weer volop van het leven.

Wat kun je doen?

Het belangrijkste is om nierschade in een vroeg stadium te ontdekken. Dat betekent: regelmatig bloed laten prikken, vooral als je in een risicogroep valt (bijvoorbeeld bij diabetes of hoge bloeddruk). Hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans dat je het proces kunt vertragen of zelfs stilzetten. Je nieren zijn je filters, je levenslijn – zorg ervoor dat ze het werk kunnen blijven doen!

Wat gebeurt er nou écht bij chronische nierschade?

Als je aan je nieren denkt, denk je misschien: “Die zitten ergens achterin, doen hun ding en daar hoef ik me verder geen zorgen om te maken.” Maar wist je dat je nieren een waanzinnig complexe machinerie zijn, die elk moment van de dag keihard voor je aan het werk is? Bij chronische nierschade, oftewel CNS, gaat die machinerie langzaam maar zeker stuk. Niet van de ene op de andere dag, maar in een proces dat jaren kan duren.

De basis: je nieren als superfilter
Oké, je nieren zijn eigenlijk superfilters. Ze zuiveren je bloed en halen afvalstoffen, overtollig zout en water eruit. Wat overblijft, is urine. Klinkt simpel, toch? Maar wat er achter de schermen gebeurt, is ongelooflijk ingenieus. Elk van je twee nieren bevat zo’n negenhonderdduizend tot een miljoen kleine filtertjes, de zogenaamde nefronen. Deze nefronen bestaan uit een filter (glomerulus) en een buisje (tubulus). Samen zorgen ze ervoor dat je bloed schoon blijft, je vochtbalans klopt en je bloeddruk op peil blijft.

Bij chronische nierschade werken die nefronen niet meer zoals het hoort. Misschien is er een beschadiging in het filter, of kunnen de buisjes hun werk niet meer doen. Dat klinkt technisch, maar het gevolg is simpel: afvalstoffen blijven in je lichaam hangen, je vochtbalans raakt van slag en je bloeddruk schiet omhoog.

Wat veroorzaakt de schade?
Er zijn veel oorzaken, maar de hoofdrolspelers zijn hoge bloeddruk en diabetes. Bij hoge bloeddruk – die vaak onopgemerkt blijft – ontstaat er letterlijk te veel druk in de glomeruli, die fijne bloedvaatjes in je nieren. Stel je voor dat je met een hogedrukspuit op een kwetsbaar stukje stof schiet: op een gegeven moment scheurt het. Dat gebeurt dus ook met je glomeruli. Ze raken beschadigd en werken niet meer zoals het hoort.

Bij diabetes speelt suiker de boosdoener. Een te hoge bloedsuikerspiegel beschadigt de kleine bloedvaatjes in je nieren, waardoor die minder goed bloed kunnen filteren. Als dat lang genoeg doorgaat, sterven er nefronen af, en die komen nooit meer terug. Geen wonder dat diabetes wereldwijd een van de grootste oorzaken is van chronische nierschade.

Het begint klein, maar de schade stapelt zich op
Laten we eerlijk zijn: je merkt er in het begin vaak niets van. Dat maakt het zo verraderlijk. Wat er onder de oppervlakte gebeurt, is echter allesbehalve onschuldig. Beschadigde nefronen sterven af, en als dat er maar genoeg zijn, kunnen je nieren de afvalstoffen niet meer aan. Je lichaam probeert dit te compenseren door de overgebleven nefronen harder te laten werken. Dat klinkt slim, maar het heeft een prijs. Die extra belasting leidt op termijn tot nóg meer schade. Het is een vicieuze cirkel.

Ontsteking en fibrose: het stille gevaar
Bij chronische nierschade is er vaak sprake van chronische ontsteking in de nieren. Dit is geen ontsteking waar je koorts van krijgt, maar een laaggradige, langdurige reactie die langzaam littekenweefsel (fibrose) vormt. Vergelijk het met een wondje dat niet goed geneest en uiteindelijk met een dikke korst bedekt raakt. Dat littekenweefsel neemt de plek in van gezonde niercellen, en dat proces is onomkeerbaar.

Een voorbeeld: Emma, een vrouw van 63, kreeg jaren geleden te horen dat haar bloeddruk te hoog was. Ze dacht: "Ach, dat heeft iedereen boven de vijftig toch?" Inmiddels werken haar nieren nog maar voor 30%. Waarom? Haar hoge bloeddruk heeft jaren onzichtbare schade aangericht, en door de littekenvorming in haar nieren kan die schade niet meer worden teruggedraaid.

De kettingreactie: wat er nog meer misgaat
Je nieren hebben een belangrijke rol in je lichaam. Als ze falen, leidt dat tot allerlei andere problemen. Zo produceren je nieren het hormoon erytropoëtine (EPO), dat nodig is voor de aanmaak van rode bloedcellen. Als je nieren niet goed werken, krijg je bloedarmoede, en dat draagt weer bij aan vermoeidheid. Daarnaast regelen je nieren je calcium- en fosfaathuishouding. Bij nierschade raakt dat uit balans, wat kan leiden tot botproblemen.

En wat dacht je van je bloeddruk? Je nieren houden die normaal gesproken keurig in balans door zout en water af te voeren. Bij chronische nierschade lukt dat niet meer, waardoor je bloeddruk alleen maar hoger wordt. Het is een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is.

Genetica: zit het in je familie?
Soms kun je er weinig aan doen dat je nierschade krijgt, omdat het simpelweg in je genen zit. Denk aan aandoeningen zoals cystenieren, waarbij met de jaren steeds meer cystes ontstaan die het gezonde nierweefsel verdringen. Mensen van Afrikaanse afkomst hebben ook vaker een genetische variant (APOL1) die hen kwetsbaarder maakt voor nierproblemen. Het betekent niet dat je per se nierschade krijgt, maar het risico is wel groter.

Kan je het voorkomen?
Het goede nieuws is: je kunt veel doen om je nieren gezond te houden. Eet minder zout, drink voldoende water, en hou je bloeddruk en bloedsuiker in de gaten. Als je in een risicogroep valt – bijvoorbeeld bij diabetes of een familiegeschiedenis van nierschade – is regelmatige controle bij de huisarts een slimme zet. Je nieren werken hard voor jou, en een beetje aandacht kan een wereld van verschil maken.

Oorzaken van nierschade

Chronische nierproblemen treden op bij een ziekte of aandoening waarbij de nierfunctie vermindert, waardoor gedurende enkele maanden of jaren de nierfunctie steeds verder achteruitgaat. Ziekten en aandoeningen die chronische nierziekte veroorzaken, zijn diabetes type 1 of type 2, hoge bloeddruk, glomerulonefritis (nierfilterontsteking), tubulo-interstitiële nefritis (een ontsteking waarbij de niertubuli en het omliggende weefsel zijn aangedaan), polycystische nieren (waarbij zich in één of (meestal) beide nieren vele cysten vormen), en langdurige obstructie van de urinewegen door bijvoorbeeld een vergrote prostaat, nierstenen en sommige vormen van kanker. Ook kan vesico-ureterale reflux, waarbij urine terugstroomt van blaas naar nier, voor klachten zorgen. Tot slot kan een recidiverende nierbekkenontsteking, ook wel pyelonefritis genoemd, op termijn nierschade veroorzaken.

Risicofactoren

Factoren die het risico op chronische nierziekte kunnen verhogen, zijn:

• Diabetes;
• Hoge bloeddruk;
• Hart- en vaatziekten;
• Roken;
• Zwaarlijvigheid of overgewicht;
• Familiegeschiedenis van nierziekte;
• Abnormale nierstructuur; en
• Oudere leeftijd.

Onderzoek en diagnose nierziekte

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De eerste stap voor het stellen van de diagnose, is een vraaggesprek met de arts (anamnese), waarbij ook je medische voorgeschiedenis in ogenschouw genomen wordt. Ook zal de arts vragen stellen over je familiegeschiedenis. De arts kan onder meer vragen stellen of je bekend bent met hoge bloeddruk, of je medicijnen hebt genomen die de nierfunctie kunnen beïnvloeden, of je veranderingen in je urinegewoonten hebt opgemerkt en of je familieleden met een nierziekte hebt. Vervolgens voert de arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij tevens controleert op tekenen van problemen met je hart en bloedvaten en hij voert een neurologisch onderzoek uit.

Vervolgonderzoek

Voor de diagnose nierziekte kan vervolgonderzoek nodig zijn, zoals:

• Bloedonderzoek / nierfunctietests: een groep laboratoriumtests waarmee problemen of stoornissen in de nieren worden opgespoord.
  Urineonderzoek in het ziekenhuis / Bron: Angellodeco/Shutterstock
• Urineonderzoek: het analyseren van je urine om eventuele abnormaliteiten op te sporen die kunnen wijzen op chronisch nierfalen en kunnen helpen bij het identificeren van de oorzaak van de chronische nierziekte.
• Beeldvormend onderzoek: de arts kan echografie gebruiken om de structuur en grootte van je nieren te beoordelen. Ook ander beeldvormend onderzoek kan ingezet worden, zoals MRI of CT-scan.
• Een monster van nierweefsel kan weggenomen worden voor onderzoek. De arts kan een nierbiopsie aanraden om een ​​monster van het nierweefsel te verwijderen. Nierbiopsie wordt vaak verricht onder lokale verdoving door middel van een lange dunne naald die door je huid en in je nier wordt ingebracht. Het biopsiemonster wordt verzonden naar een laboratorium voor onderzoek onder de microscoop om te bepalen wat je nierprobleem veroorzaakt.

Nierschade behandelen

Het doel van de behandeling van een chronische nierziekte is om verdere schade aan je nieren te voorkomen of te vertragen. Een andere aandoening zoals diabetes of hoge bloeddruk veroorzaakt meestal nierziekte, dus is het belangrijk om de aandoening die je nierziekte veroorzaakt te identificeren en adequaat te behandelen. Het is ook belangrijk om ziekten te voorkomen en situaties te vermijden die nierbeschadiging kunnen veroorzaken of erger kunnen maken.

Behandeling van de onderliggende aandoening(en)

Het onder controle brengen van de ziekte die de nierbeschadiging veroorzaakt. Als je diabetes hebt, is het belangrijk om je bloedsuikerspiegel te controleren en te managen middels gezonde voeding, lichaamsbeweging en medicijnen. Een aanhoudend hoge bloedsuikerspiegel kan de bloedvaten in de nieren beschadigen. Als je hoge bloeddruk hebt, is het belangrijk om je bloeddruk onder controle te houden. Als andere aandoeningen of ziekten nierbeschadiging veroorzaken, zoals een obstructie in de urinewegen of langdurig gebruik van medicijnen die de nieren kunnen beschadigen, zal de arts samen met jou een behandelplan opstellen.

Neem medicijnen volgens voorschrift

Het kan soms lastig zijn om medicijnen volgens het voorschrift te gebruiken. Vooral bij middelen die problemen moeten voorkomen, zoals medicijnen die de bloeddruk verlagen, blijkt het lastig om je aan het voorschrift te houden. Je merkt er immers op korte termijn niets van als je je niet aan het voorschrift houdt. Toch is het belangrijk om therapietrouw te zijn om de onderliggende aandoening goed te behandelen.

Een gezonde levensstijl

Je kan zelf stappen zetten om je nierziekte te beheersen. Bijvoorbeeld door de volgende leefstijlveranderingen:

• Volg een dieet dat gezond is voor je nieren;
• Beweeg minstens 5 dagen per week een halfuur per dag;
• Gebruik geen stoffen die je nieren kunnen schaden, zoals alcohol, tabak of drugs. Zorg er ook voor dat je behandelend arts op de hoogte is van alle geneesmiddelen, medicijnen, supplementen en kruiden die je gebruikt.

Behandeling van nierziekte in het eindstadium

Als je nieren niet meer in staat zijn om alle afvalstoffen en vocht te verwijderen uit het bloed, en je nierfalen ontwikkelt, kan je op een gegeven ogenblik aangewezen zijn op nierdialyse of een niertransplantatie.

Zelfzorg en praktische tips bij het omgaan met nierschade

Nierschade, het klinkt als een zwaar verdict, maar wist je dat je met een paar slimme aanpassingen een wereld van verschil kunt maken? Of je nu te maken hebt met lichte problemen of chronische nierschade, het draait allemaal om kleine stappen die groot effect kunnen hebben. Van je voedingskeuzes tot handige hulpmiddelen – er is zoveel dat je zelf kunt doen om je nieren een boost te geven. Geen zweverige adviezen, maar concrete tips waar je direct mee aan de slag kunt.

Het mooie is dat veel van deze maatregelen simpelweg draaien om bewustwording. Je hoeft echt niet je hele leven om te gooien. Het gaat om slimme keuzes maken in wat je eet, drinkt en hoe je voor jezelf zorgt. En ja, soms zijn het van die dingen waarvan je denkt: waarom wist ik dit niet eerder? Precies dát gevoel willen we je meegeven: praktische, innovatieve én haalbare oplossingen.

Je nieren zijn keiharde werkers, maar ook zij hebben onderhoud nodig. Met de juiste aanpak kun je voorkomen dat ze onnodig overbelast raken. En nee, het draait niet alleen om zout minderen of minder drinken, er is zoveel meer! Denk aan slimme technologie, aanpassingen in je dagelijkse gewoontes en het inzetten van nieuwe inzichten uit de wetenschap.

Deze tips zijn bedoeld om je te inspireren én te motiveren. Het gaat erom dat je grip krijgt op je gezondheid zonder dat het voelt als een verplichting. Of je nu te maken hebt met milde klachten of een chronische aandoening, met deze 12 praktische maatregelen geef je je nieren de zorg die ze verdienen. Tijd om samen de regie in eigen handen te nemen!

Beperk de inname van fosfor in je dieet

Fosfor, een mineraal dat je misschien niet vaak op je radar hebt, speelt een grotere rol in je nieren dan je denkt. Te veel fosfor in je dieet kan je nieren flink overbelasten, vooral bij nierschade. Neem nou Peter, een 54-jarige klusjesman die niet begreep waarom zijn nierfunctie bleef verslechteren. Bleek dat zijn dagelijkse portie cola en voorliefde voor bewerkt vlees hem parten speelde – bomvol fosfor! De oplossing? Simpel: minder frisdrank, vaker verse maaltijden en wat creativiteit in de keuken. Producten als havermout, verse groenten en peulvruchten zijn niet alleen lekker, maar ook vriendelijker voor je nieren. Bonus: je voelt je er energieker door!

Gebruik kruiden en specerijen in plaats van zout

Zout, die stille saboteur in je keukenkastje, is een grote boosdoener voor je nieren. Teveel zout leidt tot hoge bloeddruk, en dat is een ramp voor wie al met nierschade kampt. Denk eens aan Fatima, een gepassioneerde thuiskok die zout in bijna alles gooide. Toen ze overstapte op kruiden zoals gember en kardemom, veranderde niet alleen haar bloeddruk, maar ook de smaak van haar gerechten – veel spannender! Je smaakpapillen hebben maar een paar weken nodig om eraan te wennen. Probeer het en ontdek hoe smaakvol een zoutarm dieet kan zijn.

Probeer plantaardige eiwitten te combineren

Weet je wat je nieren stiekem fantastisch vinden? Plantaardige eiwitten! Die belasten je lichaam minder en helpen je nieren om rustiger hun werk te doen. Neem het voorbeeld van Johan, een fanatieke sporter met beginnende nierschade. Hij dacht dat hij zijn dierlijke eiwitten nooit kon missen, tot hij quinoa ontdekte. Deze voedzame krachtpatser is niet alleen een geweldig alternatief, maar ook makkelijk te combineren met linzen of amandelen voor een compleet eiwitpakket. Je hoeft echt geen hardcore vegan te worden, maar af en toe een dagje plantaardig doet wonderen.

Drink water verrijkt met elektrolyten

“Drink meer water” hoor je altijd, maar er is meer dan dat. Bij nierschade is het namelijk belangrijk om vocht slim te managen. Water met elektrolyten kan je een handje helpen, vooral als je moeite hebt om je vochtbalans op peil te houden. Laura, een drukbezette moeder, ontdekte dit toen ze vaak last had van hoofdpijn en vermoeidheid door uitdroging. Nu drinkt ze water verrijkt met mineralen zoals magnesium en kalium – veel effectiever dan gewone thee of koffie. Kies wel voor een variant met een laag natriumgehalte, zodat je nieren er niet extra hard voor hoeven werken. Water is tenslotte de basis van alles, maar met een slimme twist maak je er een gezondheidsbooster van!

Controleer regelmatig je bloeddruk met een thuismonitor

Hoge bloeddruk is een sluipmoordenaar voor je nieren. Dat weet ook Marijke (62), die jarenlang dacht dat haar hartkloppingen "gewoon stress" waren. Pas toen ze een thuismonitor kreeg en haar bloeddruk dagelijks checkte, zag ze de pieken. Haar arts paste haar medicatie aan, en nu? Haar nieren doen het stukken beter. Wist je dat een bloeddruk van 140/90 mmHg of hoger een alarmsignaal is voor nierschade? Met een goede thuismonitor (die zijn tegenwoordig heel betaalbaar) houd je je waarden in de gaten en kun je snel ingrijpen als het mis dreigt te gaan. Zorg ervoor dat je ’s ochtends meet, voordat je iets eet of drinkt, voor de meest betrouwbare resultaten. Bloeddrukwaarden zijn essentieel om te monitoren!

Gebruik een digitale voedingsapp om kalium- en natriumwaarden bij te houden

Je dieet speelt een cruciale rol bij het beschermen van je nieren. Maar hoe weet je of je niet ongemerkt te veel natrium of kalium binnenkrijgt? Robert, een IT’er met beginnende nierschade, ontdekte dat zijn dagelijkse smoothie een verborgen kaliumbom was door een voedingsapp te gebruiken. Bananen en avocado’s zijn gezond, maar in overmaat niet ideaal voor zwakke nieren. Met apps zoals MyFitnessPal of Cronometer krijg je in één oogopslag inzicht in de voedingswaarden van wat je eet. Voeg bijvoorbeeld vaker cranberry’s toe aan je dieet; die hebben een laag kaliumgehalte en ondersteunen ook je blaas. Klein detail, groot verschil!

Voeg meer alkalische voedingsmiddelen toe aan je dieet

Zure afvalstoffen belasten je nieren extra, maar alkalische voeding kan helpen om die balans weer te herstellen. Denk aan boerenkool, broccoli, en citroen (ja, ondanks de zure smaak). Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar het is simpel. Johan, een fanatieke sporter met nierschade, schakelde over op een “groen bord” tijdens het avondeten: minstens de helft groenten. Hij merkte na een paar weken dat zijn energie toenam en dat zijn urine minder troebel was. Tip: start je dag met een glas lauwwarm water met een scheutje citroensap. Het geeft je lichaam een alkalische kickstart en helpt je nieren om afvalstoffen efficiënter af te voeren.

Neem probiotica gericht op darm- en niergezondheid

Wist je dat een gezonde darmflora je nieren ontlast? Probiotica helpen schadelijke stoffen in je bloed af te breken, waardoor je nieren minder werk hebben. Linda, een drukke moeder van drie, gebruikte probiotica omdat ze vaak opgeblazen was. Tot haar verbazing zag ze verbetering in haar nierwaardes bij het volgende bloedonderzoek. Kies probiotica die specifiek gericht zijn op het verminderen van ureum en andere afvalstoffen. Combineer dit met vezelrijke voeding zoals havermout en vezels uit groenten. Probeer ook eens fermentatieklassiekers zoals zuurkool of kimchi – lekker én gezond! Wie had gedacht dat je darmen en nieren zo'n dreamteam kunnen zijn?

Zorg voor een regelmatig slaapritme

Slaaptekort is niet alleen een energievreter, maar ook een sluipende vijand voor je nieren. Neem Lisa, een jonge moeder die het druk had met haar gezin en werk. Ze ging laat naar bed, stond vroeg op en dacht dat ze die paar uurtjes slaap wel kon inhalen in het weekend. Wat ze niet wist, is dat chronisch slaaptekort bijdraagt aan een verhoogde bloeddruk en een slechte nierfunctie. Onderzoek toont aan dat mensen die minder dan 6 uur per nacht slapen, 19% meer kans hebben op nierproblemen. Probeer jezelf een vast slaapritme aan te leren, bijvoorbeeld door een uur voor bedtijd alle schermen uit te zetten. Een rustige avondroutine met een kopje groene thee of een boek doet wonderen. Je nieren zullen je dankbaar zijn!

Maak gebruik van draagbare nierfiltratiesystemen (in ontwikkeling)

Technologie heeft niet stilgezeten, ook niet op het gebied van niergezondheid. Draagbare nierfiltratiesystemen, ook wel ‘wearable artificial kidneys’, zijn een baanbrekende innovatie voor mensen met ernstige nierschade. Johan, een 58-jarige voormalig vrachtwagenchauffeur, probeerde een prototype in een klinische trial en merkte dat hij meer vrijheid kreeg in zijn dagelijks leven. Geen uren meer aan een dialyseapparaat vastzitten, maar gewoon doorgaan met je dag terwijl je nieren worden ondersteund. Deze apparaten zijn nog in ontwikkeling, maar de toekomst ziet er veelbelovend uit. Houd de ontwikkelingen in de gaten; misschien kun je straks profiteren van deze revolutionaire techniek!

Onderga periodieke bloed- en urinetesten via thuiskits

Het monitoren van je niergezondheid hoeft niet altijd via de huisarts. Steeds meer mensen ontdekken het gemak van thuistestkits. Ahmed, een 40-jarige zzp’er, was vaak te druk om naar de dokter te gaan. Door een eenvoudige thuiskit kon hij zelf zijn creatinine- en eiwitwaarden meten en zo in de gaten houden of zijn nieren goed werkten. Deze kits zijn gemakkelijk online te bestellen en besparen je tijd. Bij afwijkende resultaten kun je meteen actie ondernemen en je arts raadplegen. Het is een simpele, maar krachtige manier om controle te houden over je gezondheid. Bloedonderzoek vanuit huis? Waarom niet!

Overweeg voedingssupplementen met omega-3-vetzuren en antioxidanten

Wat je eet en inneemt, bepaalt voor een groot deel hoe je nieren functioneren. Omega-3-vetzuren, zoals die in visolie, hebben ontstekingsremmende eigenschappen die je nieren beschermen. Anja, een 65-jarige gepensioneerde lerares, slikte dagelijks visoliecapsules en merkte dat haar nierwaarden stabiel bleven, ondanks haar diabetes. Combineer dit met antioxidanten zoals vitamine C en vitamine D, en je hebt een krachtige cocktail tegen oxidatieve stress in je lichaam. Raadpleeg wel even je arts voordat je begint, want bij nierschade kan teveel van het goede juist nadelig zijn. Een slimme aanvulling op je dieet kan écht het verschil maken!

Prognose: Wat zegt de toekomst bij nierschade?

Chronische nierschade klinkt misschien als een doodvonnis voor je nieren, maar dat hoeft het zeker niet te zijn. De prognose hangt sterk af van hoe snel je erbij bent, wat de oorzaak is, en hoe goed je je leefstijl en eventuele behandeling aanpakt. Het is een beetje zoals een huis met een lekkend dak: als je op tijd repareert, voorkom je dat de schade uit de hand loopt. Maar als je het laat zitten? Dan staat de hele boel op instorten. Laten we eens kijken hoe dat zit.

Hoe erg is het? De vijf stadia van nierschade
Je hebt vast wel eens gehoord van de verschillende stadia van chronische nierschade. Die gaan van stadium 1 (milde schade, bijna onmerkbaar) tot stadium 5, wat nierfalen betekent. In dat laatste geval werken je nieren nog maar voor 15% of minder, en dan is dialyse of een niertransplantatie vaak de enige uitweg. Maar laat je niet meteen ontmoedigen! Veel mensen met nierschade blijven jarenlang stabiel in een vroeg stadium, zeker als ze goed voor zichzelf zorgen.

Wat als je het vroeg ontdekt?
Stel, je ontdekt in stadium 1 of 2 dat je nierschade hebt. Dan heb je een flinke voorsprong. Met aanpassingen in je dieet (minder zout, minder eiwit), regelmatige beweging en het aanpakken van onderliggende oorzaken zoals hoge bloeddruk of diabetes, kun je de schade vaak flink vertragen. Sommige mensen leven tientallen jaren met een lichte vorm van nierschade zonder dat het echt erger wordt. Het is geen feestje, maar het hoeft ook geen drama te worden.

Een voorbeeld? Kijk naar Henk, een 58-jarige man met hoge bloeddruk. Toen zijn huisarts ontdekte dat zijn nierfunctie op 60% zat, heeft hij meteen zijn levensstijl omgegooid. Minder patat, meer wandelen, en trouw aan zijn medicijnen. Drie jaar later is zijn nierfunctie stabiel gebleven, en dat geeft hem rust.

Wat als het erger wordt?
In stadium 3 en 4 wordt het een ander verhaal. Je merkt dan vaak dat je energie minder wordt, dat je vocht vasthoudt of dat je bloeddruk moeilijk onder controle blijft. Maar zelfs in deze stadia is het niet te laat om in te grijpen. Met de juiste behandeling – denk aan medicijnen zoals ACE-remmers om je bloeddruk te verlagen en je nieren te beschermen – kun je verdere achteruitgang vertragen. Het doel is om te voorkomen dat je in stadium 5 terechtkomt.

Maar eerlijk is eerlijk: als je in stadium 4 zit, moet je je voorbereiden op de mogelijkheid van dialyse of een niertransplantatie. Dit klinkt zwaar, maar de meeste mensen die op tijd overgaan op dialyse of een transplantatie zeggen later: "Ik had geen idee dat ik me weer zó goed kon voelen."

Dialyse of transplantatie: niet het einde, maar een nieuw begin
Dialyse klinkt voor veel mensen als een nachtmerrie, maar het is in feite een tweede kans. Het neemt het werk van je nieren over en zorgt ervoor dat je lichaam niet vergiftigd raakt door afvalstoffen. Het kost tijd en energie, ja, maar het redt levens. En een niertransplantatie? Dat is vaak de beste optie. Met een gezonde donornier kun je weer een bijna normaal leven leiden.

Factoren die je toekomst bepalen
De prognose bij nierschade hangt af van een mix van factoren:

• De oorzaak: Schade door diabetes of hoge bloeddruk is vaak te vertragen, maar genetische aandoeningen zoals cystenieren zijn lastiger te beheersen.
• Je leeftijd: Oudere mensen hebben vaker nierschade, maar ook minder vaak de agressieve vormen die snel tot nierfalen leiden.
• Je inzet: Hoe trouw ben je aan je medicijnen, je dieet en je controles? Hoe eerder je stappen zet, hoe beter.

Een beetje perspectief
Het klinkt misschien zwaar, maar wist je dat de meeste mensen met nierschade nooit in stadium 5 terechtkomen? Met de juiste begeleiding van je arts en een paar aanpassingen kun je vaak een normaal leven leiden. Het draait allemaal om controle: over je gezondheid, je keuzes, en je toekomst. Zoals de arts van Emma, een patiënte met stadium 3 nierschade, altijd zegt: “Je hoeft niet perfect te zijn, maar doe je best. Je nieren zullen je dankbaar zijn.”

Complicaties van schade aan de nieren

Een chronische nierziekte kan van invloed zijn op bijna elk deel van je lichaam. Mogelijke complicaties kunnen bestaan uit:

• Vochtretentie (het vasthouden van vocht), wat kan leiden tot zwelling in je armen en benen, hoge bloeddruk of vloeistof in je longen (longoedeem);
• Een plotselinge stijging van het kaliumgehalte in je bloed (hyperkaliëmie), wat van invloed kan zijn op het functioneren van je hart en levensbedreigend kan zijn;
• Hart- en vaatziekten;
• Zwakke botten en een verhoogd risico op botbreuken;
• Anemie of bloedarmoede;
• Verminderd libido, erectiestoornissen of verminderde vruchtbaarheid;
• Schade aan het centraal zenuwstelsel, wat kan leiden tot concentratiestoornissen, persoonlijkheidsveranderingen of epileptische aanvallen;
• Verminderde werking van het immuunsysteem, waardoor je meer kwetsbaar bent voor infecties;
• Pericarditis, een ontsteking van het hartzakje;
• Zwangerschapscomplicaties die risico's voor de moeder en het ongeboren kind met zich meebrengen;
• Irreversibele schade aan je nieren, waardoor nierdialyse of niertransplantatie nodig is om te overleven.

Lees verder

• Eiwit in de urine: oorzaken en symptomen van proteïnurie
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Nierfalen: symptomen en oorzaken van nierinsufficiëntie
• Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Nierschade door diabetes: symptomen en gevolgen nefropathie