Gezwollen bovenlip (bovenlipzwelling): Oorzaken & symptomen

Af en toe krijgt iemand te maken met een gedeeltelijk of volledig gezwollen bovenlip die geleidelijk of plotseling ontstaat en altijd aanwezig is of alleen tijdens bepaalde momenten van de dag of nacht verschijnt. Meestal gaat dit symptoom gepaard met pijn en gevoelloosheid, hoewel ook andere klachten mogelijk zijn. Iedereen kan hiermee te maken krijgen. Heel af en toe verschijnt en verdwijnt dit plotseling zonder bekende oorzaak. Vaak is een zwelling van de bovenlip echter het gevolg van een ziekte, een medische behandeling, een allergische reactie of een letsel. Er zijn veel huismiddeltjes beschikbaar om de zwelling van de bovenlip te verminderen, maar in sommige gevallen kan de arts medicatie inzetten om het probleem te verhelpen.

• Epidemiologie
• Oorzaken van een gezwollen bovenlip
• Allergie
• Angio-oedeem
• Eczeem
• Granulomateuze Cheilitis
• Herpes Simplex Virus (HSV)
• Infectie
• Ingroeide haren
• Insectenbeten
• Koortsblaasjes
• Letsel of trauma
• Lipkanker
• Medicijnen
• Orgaanfalen
• Puistje op de lip
• Reactie op een bloedtransfusie
• Virusinfecties
• Voedingstekorten
• Ziekte van Down
• Ziekte van Klinefelter
• Ziekte van Noonan
• Ziekte van Rett
• Ziekte van Turner
• Ziekte van Williams
• Weersomstandigheden
• Zonbeschadiging
• Risicofactoren
• Symptomen van een gezwollen bovenlip
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van bovenlipzwelling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Geïsoleerde gevallen van een gezwollen bovenlip zijn relatief zeldzaam, maar de frequentie kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaken. Allergische reacties, infecties en trauma zijn veelvoorkomende oorzaken die kunnen leiden tot zwelling. Het komt vaak voor bij zowel kinderen als volwassenen, waarbij allergieën een belangrijke rol spelen. In het geval van infecties zoals herpes simplex, zijn er ook epidemiologische gegevens die suggereren dat dit virus wijdverspreid is, vooral in bepaalde bevolkingsgroepen. Onderzoekers hebben vastgesteld dat allergieën voor voedsel, medicijnen en insectenbeten vaker voorkomen in stedelijke gebieden, mogelijk als gevolg van omgevingsfactoren.

Oorzaken van een gezwollen bovenlip

Een gezwollen bovenlip kan verschillende oorzaken hebben, variërend van allergische reacties tot infecties. Hieronder worden de meest voorkomende oorzaken besproken.

Allergie

Allergische reactie
Een allergie kan optreden bij contact met verschillende allergenen, zoals haren of huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), pollen, lipcosmetica, bepaalde soorten voedsel of medicijnen. Veel voorkomende allergenen in voedsel zijn eiwitten, noten, schelpen, sesamzaad en zuivelproducten. Medicijnen zoals antibiotica, niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en ACE-remmers (bloeddrukverlagende geneesmiddelen) kunnen ook sneller een allergische reactie veroorzaken.

Meestal is een gezwollen bovenlip het gevolg van een allergische reactie op deze allergenen (uitlokkende stoffen). Symptomen kunnen onder meer tranende ogen, een opgezwollen gezicht, jeuk aan het gezicht, gezwollen ogen, jeukende ogen, een loopneus en andere allergische reacties zijn.

Anafylactische shock
In ernstige gevallen kan een anafylactische shock optreden, waarbij contact met voedsel of medicijnen leidt tot een gezwollen bovenlip, samen met andere symptomen zoals ademhalingsproblemen, zwelling van de tong, slikproblemen, een verhoogde hartslag (tachycardie), een verlaagde bloeddruk (hypotensie), zwakte, shock, bewusteloosheid, netelroos (huidziekte met jeukende bultjes), een strakke keel en blauwe vingernagels (blauwzucht). Deze levensbedreigende situatie vereist onmiddellijke medische aandacht.

Angio-oedeem

Angio-oedeem is een aandoening die zich uit in diepere zwelling van de huid, vaak rond de lippen en ogen. Het kan veroorzaakt worden door allergieën, bepaalde medicijnen zoals ACE-remmers, of erfelijke factoren. De zwelling kan plotseling optreden en variëren in duur, soms meerdere dagen aanhoudend.

Eczeem

Eczeem is een chronische huidziekte die zich kan manifesteren als een droge, jeukende huid. Dit kan ook de lippen aantasten, wat leidt tot zwelling en ongemak. Eczeem kan worden veroorzaakt door allergieën, irritatie van de huid door chemische stoffen, of als reactie op stress. Het kan ook gepaard gaan met andere symptomen zoals schilfering en roodheid van de huid.

Granulomateuze Cheilitis

Granulomateuze cheilitis is een aandoening die zich kenmerkt door chronische zwelling van de lippen, vaak gepaard gaand met ontsteking en korstvorming. De exacte oorzaak is onbekend, maar het kan verband houden met auto-immuunreacties of infecties. Deze aandoening kan langdurig zijn en in sommige gevallen vereist het medische behandeling om de symptomen te verlichten.

Herpes Simplex Virus (HSV)

Infecties met het herpes simplex virus kunnen leiden tot koortsblaasjes rond de lippen, wat resulteert in zwelling, pijn en ongemak. Dit virus is zeer besmettelijk en kan opflakkeren door stress, ziekte of een verzwakt immuunsysteem.

Infectie

Bepaalde huidinfecties, zoals cellulitis, kunnen leiden tot een gezwollen bovenlip. Cellulitis is een huidinfectie die zich in de binnenste lagen van de huid voordoet en gepaard gaat met een rode en gezwollen huid. Ook netelroos kan soms dit symptoom veroorzaken. Stomatitis (ontsteking van het slijmvlies in en rond de mond) en andere lipinfecties, zoals herpes simplex (koortslip of koortsuitslag), aften (mondzweren), angio-oedeem (onderhuidse zwelling van het gezicht), cheilitis, herpangina (milde virusinfectie met blaasjes in de mond en keel) en andere mondinfecties kunnen een gezwollen (boven)lip veroorzaken.

Ingroeide haren

Ingroeide haren kunnen ontstaan door scheren of waxen en kunnen leiden tot zwelling, ontsteking en pijn rond de lippen. Deze haren groeien in plaats van uit de huid te groeien, wat een reactie van het immuunsysteem kan uitlokken. Het gebied kan rood en pijnlijk zijn, en er kan soms pus aanwezig zijn.

Insectenbeten

Insectenbeten, zoals die van bijen of muggen, kunnen leiden tot een lokale zwelling van de lippen. De reactie is vaak afhankelijk van de gevoeligheid van het individu voor het insectenvenijn.

Koortsblaasjes

Rond de mond ontwikkelen zich soms kleine blaasjes gevuld met pus, beter bekend als koortsblaasjes. Het gebied rond deze pijnlijke koortsblaasjes is gezwollen, wat leidt tot een bovenlipzwelling. Koortsblaasjes zijn meestal het gevolg van een infectie met het herpesvirus. Het duurt meestal ongeveer zes dagen tot drie weken voordat deze letsels genezen zijn. Koorts en zwelling van het tandvlees en de keel kunnen ook symptomen zijn die optreden in combinatie met koortsblaasjes.

Letsel of trauma

Een letsel of trauma aan de lip kan leiden tot een gezwollen lip. Voorbeelden van dergelijke trauma's zijn het bespelen van een muziekinstrument, het laten zetten van een piercing, een slag met een scherp of stomp voorwerp op de lip, kussen, op de lip bijten of de lip(pen) verbranden bij het eten van warm voedsel. Deze trauma’s kunnen blauwe plekken en zwelling veroorzaken. De pijnlijke zwelling treedt meestal op aan het gedeelte van de lip dat gewond is geraakt. Dit verdwijnt meestal spontaan, maar warme en koude kompressen kunnen op de lipwonde worden toegepast. Medische hulp is doorgaans niet nodig, tenzij er een snede in de lip aanwezig is.

Lipkanker

Bij lipkanker vormen zich abnormale cellen op de lip die zich ontwikkelen tot een gezwel. De lippen kunnen opzwellen en er kunnen blaasjes op en rond de lip verschijnen. Irritatie, pijn en een knobbel op de lip zijn andere kenmerken van lipkanker. Dit is de meest voorkomende vorm van mondkanker en is in een vroeg stadium goed te behandelen.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen, zoals antibiotica en niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID's), kunnen als bijwerking zwelling van de lippen veroorzaken. Dit kan ook voorkomen bij medicijnallergieën.

Orgaanfalen

In zeldzame gevallen kan zwelling van de bovenlip een teken zijn van orgaanfalen, zoals leverfalen of nierfalen. Dit gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals vermoeidheid, geelzucht of oedeem in andere delen van het lichaam.

Puistje op de lip

Een puistje of acne (huidaandoening met ontsteking van de talgklieren) op de lip komt niet vaak voor, maar kan soms wel leiden tot een zwelling van de bovenlip. Mensen met een vette huid zijn vaker getroffen door zulke lippenpuistjes.

Reactie op een bloedtransfusie

In zeldzame gevallen kan een gezwollen bovenlip het gevolg zijn van een allergische reactie op een bloedtransfusie. Dit kan zich manifesteren als angio-oedeem, waarbij zwelling van de lippen en andere delen van het gezicht optreedt. Dit type reactie vereist onmiddellijke medische aandacht.

Virusinfecties

Virusinfecties zoals herpes simplex (koortslip) kunnen ook zwelling van de bovenlip veroorzaken. Bij een uitbraak verschijnen er blaasjes die pijnlijk kunnen zijn en zwelling van het getroffen gebied kunnen veroorzaken. Dit kan gepaard gaan met andere symptomen zoals koorts en algemene malaise.

Voedingstekorten

Voedingstekorten, zoals een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, kunnen leiden tot zwelling van de lippen. Deze vitaminen zijn essentieel voor de gezondheid van de huid en slijmvliezen. Een tekort kan ook andere symptomen veroorzaken, zoals vermoeidheid, bloedarmoede en neurologische klachten.

Ziekte van Down

De ziekte van Down is een chromosomale aandoening die kan leiden tot zwelling van de lippen, vaak in combinatie met andere kenmerken zoals een verstandelijke beperking en specifieke gezichtskenmerken.

Ziekte van Klinefelter

Deze genetische aandoening, die mannen treft, kan zwelling van de lippen veroorzaken, samen met symptomen zoals borstontwikkeling en een laag testosteronniveau.

Ziekte van Noonan

Noonan syndroom is een genetische aandoening die kan leiden tot zwelling van de lippen, vaak vergezeld van andere symptomen zoals hartafwijkingen en een laag lichaamslengte.

Ziekte van Rett

Deze neurologische aandoening, die voornamelijk meisjes treft, kan ook zwelling van de lippen veroorzaken, samen met andere symptomen zoals verlies van spraak en motorische vaardigheden.

Ziekte van Turner

Deze aandoening, die vrouwen betreft, kan leiden tot zwelling van de lippen, samen met andere symptomen zoals een laag lichaamslengte en hartafwijkingen.

Ziekte van Williams

De ziekte van Williams is een genetische aandoening die kan resulteren in zwelling van de lippen, naast andere symptomen zoals een sociaal en vriendelijk gedrag en hartproblemen.

Weersomstandigheden

Overmatige blootstelling aan zonlicht kan niet alleen leiden tot zwelling van de lippen, maar ook tot blaren en gebarsten lippen. Extreme weersomstandigheden zoals kou en wind kunnen ook bijdragen aan deze klachten.

Zonbeschadiging

Overmatige blootstelling aan de zon kan de huid van de lippen beschadigen, wat kan leiden tot zwelling, schilfering en pijn. Dit staat bekend als actinische cheilitis en kan op de lange termijn leiden tot ernstigere aandoeningen zoals huidkanker. Het gebruik van lippenbalsem met zonnebrandcrème kan helpen om deze schade te voorkomen.

Deze lijst met oorzaken van een gezwollen bovenlip is niet uitputtend, maar biedt een goed overzicht van de meest voorkomende en relevante oorzaken. Bij aanhoudende of ernstige zwelling is het raadzaam om medische hulp in te schakelen voor een juiste diagnose en behandeling.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op een gezwollen bovenlip kunnen vergroten:

Allergieën
Een geschiedenis van allergieën, vooral voor voedingsmiddelen of insectenbeten, verhoogt het risico op zwelling van de lippen. Mensen met eczeem hebben ook een verhoogd risico op voedselallergieën.

Huidinfecties
Mensen met een geschiedenis van huidinfecties of herpes simplex kunnen vaker last hebben van zwelling van de lippen. Infecties kunnen ook optreden bij personen die regelmatig hun lippen verwonden of irriteren, bijvoorbeeld door bijten.

Immuunsysteemstoornissen
Individuen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door HIV, diabetes of het gebruik van immunosuppressiva, lopen een hoger risico op infecties die zwelling kunnen veroorzaken.

Gebruik van medicijnen
Bepaalde medicijnen, zoals angiotensine-converterende enzym (ACE)-remmers, kunnen als bijwerking zwelling van de lippen veroorzaken. Dit is meestal een milde bijwerking, maar kan in sommige gevallen ernstig zijn.

Omgevingsfactoren
Blootstelling aan allergenen zoals pollen, huisstofmijten of schimmels kan ook bijdragen aan het risico op zwelling van de lippen. Mensen die in vervuilde omgevingen leven, lopen mogelijk ook een hoger risico op infecties.

Symptomen van een gezwollen bovenlip

Meestal is een gezwollen bovenlip niet het enige symptoom. Diverse andere klachten kunnen optreden bij een bovenlipzwelling.

Blaasjes
Blaasjes kunnen soms optreden bij een zwelling van de bovenlip. Wanneer deze blaasjes zich aan de binnenkant van de lip bevinden, kan de patiënt veel pijn ervaren aan de gezwollen lip. Bij een koortslip verschijnen vaak met pus gevulde blaasjes.

Droogheid
Droge lippen zijn typisch voor de winterperiode. Gezwollen lippen veroorzaken droge, strakke, schrale en gesprongen lippen in de winter, wat kan leiden tot bloeden en pijn bij beweging of aanraking.

Gevoelloosheid en tintelingen
Een gezwollen lip kan soms een tintelend gevoel geven of zelfs gevoelloos zijn. Meestal is de gehele lip dan gezwollen.

Groter lipvolume
Soms kan de lipzwelling ’s nachts optreden, waardoor de lip er veel groter uitziet. Een bepaald gebied van de lip krijgt dan een groter lipvolume.

Hoofdpijn
Hoofdpijn komt af en toe voor in combinatie met een gezwollen bovenlip.

Jeuk en ontsteking
Gezwollen, droge en gebarsten lippen veroorzaken vaak jeuk, waarna meestal een ontsteking volgt.

Koorts en misselijkheid
Milde tot hoge koorts en koude rillingen zijn andere symptomen die geassocieerd kunnen worden met een gezwollen bovenlip. De patiënt kan ook misselijk zijn en zich mogelijk zwak voelen.

Opbouw van pus
Wanneer de bovenlip gevuld is met gelige pus, wat vaak gebeurt bij een insectenbeet of verwonding, kan er ook een gezwollen bovenlip ontstaan. Wanneer een blaasje met pus openbreekt, is afscheiding mogelijk.

Pijn
Zwelling en gevoelloosheid kunnen soms gepaard gaan met lichte tot ernstige pijn.

Problemen met alledaagse activiteiten
De mond openen en sluiten, eten, drinken en zelfs spreken kan soms moeilijk zijn bij een gezwollen lip.

Verandering in de kleur
Afhankelijk van de oorzaak van de gezwollen bovenlip kan de kleur van de lip veranderen. Een gele, blauwe of rode bovenlip behoort tot de mogelijkheden, vaak bij een verwonding waarbij ook zwelling optreedt.

Verstopte neus of loopneus
Een verstopte neus of loopneus kunnen ook klachten zijn die optreden bij een bovenlipzwelling. Deze symptomen gaan vaak gepaard met koorts en koude rillingen. Ook een allergische reactie kan een loopneus veroorzaken.

Zwelling van de tong of het tandvlees
Een zwelling van de tong of het tandvlees kan optreden bij een allergische reactie. Dit is een defensieve reactie van het lichaam tegen een vreemde stof.

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om alert te zijn op bepaalde alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige onderliggende aandoening:

Snel toenemende zwelling
Als de zwelling plotseling toeneemt, kan dit duiden op een allergische reactie of infectie die onmiddellijke medische aandacht vereist.

Moeite met ademhalen
Als de zwelling leidt tot ademhalingsproblemen, zoals kortademigheid of piepende ademhaling, is dit een noodsituatie en moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Zwelling van de keel of tong
Als de zwelling zich verspreidt naar de keel of tong, kan dit de luchtwegen blokkeren en is dit een ernstige situatie die medische hulp vereist.

Koorts en malaise
Bij infecties kan koorts optreden, samen met algemene malaise. Dit kan wijzen op een ernstiger probleem dat verder onderzoek behoeft.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een gezwollen bovenlip begint meestal met een grondige anamnese en lichamelijk onderzoek. De arts zal vragen naar recente blootstellingen, allergieën en symptomen.

Beeldvorming
In sommige gevallen kan beeldvorming, zoals een echografie of CT-scan, nodig zijn om de onderliggende oorzaken te evalueren, vooral als er een vermoeden is van een infectie of tumor.

Laboratoriumonderzoek
Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om allergieën, ontstekingsniveaus of infecties te identificeren. Dit kan ook helpen bij het uitsluiten van andere aandoeningen.

Allergietests
Als allergieën worden vermoed, kan de arts huid- of bloedtesten uitvoeren om specifieke allergenen te identificeren.

Behandeling van bovenlipzwelling

Zelfzorg

Bij de meeste oorzaken van een gezwollen bovenlip is een behandeling niet altijd vereist, maar enkele huismiddeltjes kunnen helpen om de zwelling en andere symptomen te verminderen.

Aloë Vera-gel
Aloë Vera-gel heeft een verkoelend effect en vermindert ontstekingen. Het aanbrengen van Aloë Vera-gel op het getroffen lipgedeelte onmiddellijk na een insectenbeet of wespensteek is zeer effectief. Het gif wordt dan niet verspreid over de gehele lip, waardoor pijn en ontsteking verminderen.

Honing
Honing is een ander middel dat kan helpen bij de behandeling van pijn, ontsteking en zwelling van de lippen.

Koud kompres
Het elk uur voorzichtig aanbrengen van een koud kompres kan helpen om ontsteking en zwelling in de gezwollen lippen te verminderen.

Kurkumapoeder
Een mengsel van kurkuma met water dat op de gezwollen lippen wordt aangebracht, heeft een helende werking en vermindert pijn en ontsteking.

Warm kompres
Het aanbrengen van een warm kompres vermindert eveneens de gezwollen bovenlip. Dit verhoogt de bloedstroom naar de lippen en vermindert de ophoping van vloeistoffen in de mond. Wanneer een vochtophoping zorgt voor de gezwollen lip, verdwijnen de symptomen als het vocht is verdwenen.

Zuiveringszout
Zuiveringszout is zeer effectief bij de behandeling van een gezwollen bovenlip. Een mengsel van zuiveringszout met water moet dagelijks vijftien tot twintig minuten op de bovenlip worden gesmeerd om de zwelling te verminderen.

Zwarte thee
Ook zwarte thee staat bekend om zijn vermogen om zwellingen te verminderen. De tannines in zwarte thee dragen bij aan dit effect.

Professionele medische zorg

Vaak kan het lichaam niet adequaat omgaan met vreemd materiaal dat op de lip terechtkomt. Hoewel zelfzorgtechnieken vaak helpen, is soms medische behandeling vereist.

Adrenaline
Adrenaline-injecties zijn zeer effectief bij de behandeling van infecties en allergische reacties. Sommige patiënten hebben echter aandoeningen waardoor ze geen adrenaline-injecties mogen krijgen. De arts moet daarom altijd op de hoogte zijn van de medische geschiedenis van de patiënt om een alternatieve behandeling voor te stellen indien nodig.

Antihistaminica
Antihistaminica zijn orale (via de mond) of injecteerbare medicijnen die ingezet kunnen worden tegen allergische reacties zoals voedselallergieën en andere allergieën. Omdat er veel verschillende antihistaminica beschikbaar zijn, is het raadzaam een arts te raadplegen.

Anti-inflammatoire geneesmiddelen
Anti-inflammatoire geneesmiddelen zijn ontworpen om ontsteking en pijn te verminderen. Ze verminderen ook de zwelling als gevolg van een letsel of trauma. Meestal combineert de arts een anti-inflammatoir geneesmiddel met een antibioticum om de bijwerkingen te minimaliseren.

Prognose

De prognose voor een gezwollen bovenlip hangt sterk af van de oorzaak. De meeste gevallen van allergische reacties of milde infecties zijn goed te behandelen en de zwelling verdwijnt vaak binnen enkele dagen. Bij ernstige infecties of anafylaxie kan de prognose minder gunstig zijn, vooral als er geen tijdige medische hulp wordt ingeroepen. Het is cruciaal om bij alarmsymptomen snel te handelen om complicaties te voorkomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een gezwollen bovenlip kunnen zijn:

Chronische zwelling
Bij herhaalde allergische reacties of infecties kan chronische zwelling optreden, wat leidt tot aanhoudende ongemakken.

Infectie
Een niet-behandelde infectie kan zich verspreiden en ernstiger gezondheidsproblemen veroorzaken.

Cicatricial veranderingen
Herhaalde trauma of infecties kunnen leiden tot littekenvorming op de lippen, wat esthetische en functionele problemen kan veroorzaken.

Anafylaxie
In zeldzame gevallen kan een ernstige allergische reactie leiden tot anafylaxie, wat een levensbedreigende situatie is.

Preventie

Preventie van een gezwollen bovenlip is mogelijk door enkele eenvoudige maatregelen te volgen:

Identificatie van allergieën
Het identificeren en vermijden van bekende allergenen kan helpen om allergische reacties te voorkomen. Dit kan door middel van een eliminatiedieet of allergietests.

Hygiëne
Goede hygiëne kan helpen om huidinfecties te voorkomen. Dit omvat regelmatig handen wassen en het vermijden van contact met besmette oppervlakken.

Zorgvuldige mondzorg
Regelmatige tandheelkundige controles en goede mondhygiëne kunnen helpen om infecties te voorkomen die zwelling kunnen veroorzaken.

Voorkomen van trauma
Zorg voor voldoende bescherming bij activiteiten die risico op trauma aan de lippen met zich meebrengen, zoals contactsporten.

Educatie en bewustwording
Educatie over mogelijke triggers en symptomen van een gezwollen bovenlip kan helpen om vroegtijdige detectie en behandeling te bevorderen.

Lees verder

• Granulomateuze cheilitis: Chronische zwelling van lippen
• Droge lippen: Oorzaken van schrale, gebarsten lippen
• Hoekige cheilitis: Irritatie aan mondhoeken van lippen
• Lipinfectie: Oorzaken en symptomen van infectie aan lip(pen)
• Lipbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten op lip