Hoekige cheilitis: Irritatie aan mondhoeken van lippen

Hoekige cheilitis is een vorm van een lipontsteking waarbij in de mondhoeken (waar de lippen elkaar tegenkomen) pijn en irritatie ontstaan. Dit komt door een infectie van schimmels, bacteriën of virussen die zich sneller vermenigvuldigen bij een vochtige en warme voedingsbodem aan de mondhoeken. Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren leiden sneller tot hoekige cheilitis, zoals bijvoorbeeld diabetes mellitus (suikerziekte) en overmatig kwijlen. Naast het bestrijden van de infectie met medicatie, is het nuttig om de lippen zo vochtig mogelijk te houden met diverse crèmes en lippenbalsems. De prognose is variabel maar meestal is de aandoening wel chronisch. Tot slot verspreidt de infectie zich soms naar andere huiddelen.

• Synoniemen hoekige cheilitis
• Oorzaken: Virussen, bacteriën of virussen
• Risicofactoren
• Symptomen; Pijn en irritatie in mondhoeken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lippen en huid
• Prognose van vorm van lipontsteking
• Complicaties van infectie

Synoniemen hoekige cheilitis

Andere namen voor dit soort lipontsteking zijn:

• angular cheilosis
• angulus infectiosus
• cheilitis angularis
• cheilosis
• hoekstomatitis
• mondhoek eczeem
• mondhoekfissuren
• mondhoekkloofjes
• mondhoekragaden
• perlèche
• scheurmond
• stomatitis angularis

Oorzaken: Virussen, bacteriën of virussen

Door versterkte speekselvloed (sialorree) verzamelt speeksel zich in de mondhoeken. De huid van de mondhoeken barst bij langdurig contact open. Om dit letsel te kalmeren, gaan mensen vaak op de gebarsten huid likken. De warmte en het vocht in de mondhoeken zorgen voor de perfecte omstandigheden om schimmels, bacteriën of virussen te laten groeien en vermenigvuldigen, waardoor een infectie tot stand komt.

Schimmel

Een schimmelinfectie is de meest voorkomende oorzaak van hoekige cheilitis. Meestal is dit het gevolg van de schimmel Candida albicans. Deze schimmel veroorzaakt naast cheilitis ook luieruitslag bij baby’s en klachten aan andere lichaamsstructuren zoals de genitaliën.

Bacterie

Af en toe veroorzaakt een bacterie eveneens deze aandoening, en dan vooral de stafylokokkenbacterie Staphylococcus aureus.

Virus

Het herpes simplex-virus, dat koortsblaasjes veroorzaakt, leidt eveneens tot hoekige cheilitis.

Onbekend

Soms is een arts niet in staat om de oorzaak te vinden van hoekige cheilitis; dit is dan gekend als ‘idiopathisch hoekige cheilitis’.

Risicofactoren

Hoekige cheilitis ontstaat vaker wanneer de mondhoeken erg vochtig zijn. Dit gebeurt bij een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen leiden sneller tot de lipontsteking.

• anemie (bloedarmoede)
• bloedkanker zoals leukemie
• congenitale hypothyreoïdie (aangeboren te traag werkende schildklier)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• droge, gebarsten lippen
• een gevoelige huid, vooral bij atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeukende huid)
• een hiv-infectie
• een overhangende bovenlip
• een inflammatoire darmziekte zoals:
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een vergrote tong (macroglossie)
• het syndroom van Down
• kanker aan de nieren (nierkanker), de lever (leverkanker), de longen (longkanker) of de alvleesklier (pancreaskanker)
• overmatig kwijlen (bij het eten, slapen, …)
• ondervoeding: opname van onvoldoende voedingsstoffen door:
• een slecht dieet
• vasten
• een gebrek aan vitaminen en mineralen zoals:
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• foliumzuurtekort
• ijzergebrek (ferriprieve anemie)
• riboflavinetekort
• vitamine B12 (vitamine B12-tekort)

Hoekige cheilitis en diabetes

Wanneer patiënten lijden aan diabetes mellitus, krijgen ze sneller te maken met een schimmelinfectie, zoals hoekige cheilitis. Glucose is de bloedsuiker die het lichaam gebruikt als bron van energie. Schimmels zoals Candida albicans hebben een voorliefde voor veel suiker. Bij slecht gecontroleerde diabetes is het bloedsuikergehalte te hoog (hyperglykemie) wat een voedingsbron is voor de schimmels. Omdat het immuunsysteem bij patiënten met diabetes verzwakt is, is het lastiger om deze infectie te bestrijden. Een normale bloedsuikerspiegel is bijgevolg nodig om aandoeningen zoals hoekige cheilitis te voorkomen. Een gezonde en gevarieerde voeding, voldoende lichaamsbeweging en een correcte inname van insuline is nodig. Daarnaast mag de patiënt niet roken.

Omgevingsfactoren
Volgende omgevingsfactoren verhogen eveneens het risico op het ontwikkelen van hoekige cheilitis:

• de lippen met vuile handen en vingers aanraken
• diepe mondhoekplooien
• een beugel
• een slecht passend kunstgebit
• foute uitlijning van de tanden
• het gebruik van lippenstift, lipgloss en andere cosmeticaproducten aan de mond
• kauwen op willekeurige items (pennen, nagels, enz.)
• op de duim zuigen (duimzuigen)
• roken
• systemisch gebruik van antibiotica en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• te veel speeksel produceren (speekselvloed) zoals bij kinderen of bejaarden
• veel aan de lippen likken
• veroudering van de huid: de huid verliest aan elasticiteit met kwijlen als gevolg

Symptomen; Pijn en irritatie in mondhoeken

De symptomen verschijnen aan één kant van de mond of aan beide kanten tegelijkertijd. Pijn en irritatie in de mondhoek(en) zijn kenmerkend. Daarnaast treden mogelijk volgende problemen op aan de mondhoek of mondhoeken:

• blaren / blaasjes
• bloedingen
• droge lippen
• een brandend gevoel van mond en lippen
• een slechte smaak in de mond
• een zwelling (gezwollen lippen)
• eetproblemen bij een sterke irritatie aan de mondhoek(en), en daardoor onvoldoende inname van voedingsstoffen en gewichtsverlies
• gebarsten huid
• jeuk
• kloofjes bij de mondhoeken
• korstvorming (geel = vaak bacteriële infectie, wit = vaak schimmelinfectie)
• pijn
• roodheid
• schilfering
• verweking bij de mondhoeken

Meestal is de aandoening chronisch (langdurig) maar sommige patiënten lijden aan een acute (tijdelijke) ontsteking.

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt de mond nauwkeurig en kijkt naar wondjes, roodheid, zwelling of blaren. Daarnaast bevraagt hij de patiënt over zijn gewoonten. Dankzij de informatie die hij met het lichamelijk onderzoek en het vraaggesprek krijgt, is hij vaak al in staat om de diagnose van hoekige cheilitis te stellen. Niettemin wil de arts vaak zeker zijn van de oorzaak en neemt hij een uitstrijkje van de letsels in de mondhoeken en laat hij dit microscopisch onderzoeken. Zo is hij zeker dat de symptomen niet toe te wijzen zijn aan herpes labialis of erosieve lichen planus (symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen). Tevens weet hij hierdoor welke schimmels, bacteriën of virussen verantwoordelijk zijn wat nuttig is voor het opstellen van een correct behandelplan.

Behandeling van lippen en huid

De arts bestrijdt de irritatie aan de mondhoeken met antifungale crème (schimmeldodende crème) zoals:

• Clotrimazol (Lotrimin)
• Ketoconazol (Extina)
• miconazol (Lotrimin AF, Micatin, Monistat Derm)
• Nystatine (mycostatine)

Indien een bacteriële infectie aanwezig is, zet de arts antibacteriële medicatie in zoals:

• Fusidinezuur(Fucidin, Fucithalmic)
• Mupirocine (Bactroban)

Is hoekige cheilitis niet het gevolg van en schimmel- of bacteriële infectie, dan mag de patiënt vaseline op de ontstoken gebieden toepassen. Dit beschermt de mond tegen vocht zodat de lippen weer genezen.

Een lippenbalsem of andere verzachtende zalf is ook inzetbaar. Af en toe is topische (op de huid aangebrachte) steroïde zalf of orale antimycotica (antischimmelmedicijnen via de mond ingenomen) nodig.

De arts schrijft voorts voedingssupplementen voor wanneer hoekige cheilitis het gevolg is van een vorm van ondervoeding.

Tot slot is het nodig om de eventueel uitlokkende factoren te vermijden.

Prognose van vorm van lipontsteking

Afhankelijk van de onderliggende oorzaken, houdt de irritatie aan de mondhoeken enkele dagen tot onbepaalde tijd aan. In een aantal situaties lijdt de patiënt namelijk aan een chronische ziekte, heeft hij veel stress, moet hij frequent braken, … waardoor de symptomen langer aanhouden.

Complicaties van infectie

Soms breidt de vorm van cheilitis zich uit naar wijdverspreide impetigo of een candida-huidinfectie op de aangrenzende huid en elders.

Lees verder

• Lipinfectie: Oorzaken en symptomen van infectie aan lip(pen)
• Gezwollen bovenlip (bovenlipzwelling): Oorzaken & symptomen
• Droge lippen: Oorzaken van schrale, gebarsten lippen
• Jeukende lippen: Oorzaken van jeuk aan lipgebied
• Lipverkleuring: Oorzaken van andere lippenkleur