Hoekige cheilitis: Irritatie aan mondhoeken van lippen

Hoekige cheilitis is een vorm van een lipontsteking waarbij in de mondhoeken (waar de lippen elkaar tegenkomen) pijn en irritatie ontstaan. Dit komt door een infectie van schimmels, bacteriën of virussen die zich sneller vermenigvuldigen bij een vochtige en warme voedingsbodem aan de mondhoeken. Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren leiden sneller tot hoekige cheilitis, zoals bijvoorbeeld diabetes mellitus (suikerziekte) en overmatig kwijlen. Naast het bestrijden van de infectie met medicatie, is het nuttig om de lippen zo vochtig mogelijk te houden met diverse crèmes en lippenbalsems. De prognose is variabel maar meestal is de aandoening wel chronisch. Tot slot verspreidt de infectie zich soms naar andere huiddelen.

• Synoniemen hoekige cheilitis
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen hoekige cheilitis

Andere namen voor dit soort lipontsteking zijn:

• angular cheilosis
• angulus infectiosus
• cheilitis angularis
• cheilosis
• hoekstomatitis
• mondhoek eczeem
• mondhoekfissuren
• mondhoekkloofjes
• mondhoekragaden
• perlèche
• scheurmond
• stomatitis angularis

Epidemiologie

Hoekige cheilitis komt wereldwijd voor, maar de frequentie kan variëren afhankelijk van lokale gezondheidsomstandigheden en bevolkingsgroepen. Het komt vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, ouderen, en mensen met een verhoogd risico op diabetes. De aandoening heeft een hogere prevalentie in gebieden met een hoge luchtvochtigheid en kan ook vaker worden waargenomen in populaties die met bepaalde gezondheidsproblemen kampen die de mondgezondheid beïnvloeden.

Oorzaken

Door versterkte speekselvloed (sialorree) verzamelt speeksel zich in de mondhoeken. De huid van de mondhoeken barst bij langdurig contact open. Om dit letsel te kalmeren, gaan mensen vaak op de gebarsten huid likken. De warmte en het vocht in de mondhoeken zorgen voor de perfecte omstandigheden om schimmels, bacteriën of virussen te laten groeien en vermenigvuldigen, waardoor een infectie tot stand komt.

Schimmel

Een schimmelinfectie is de meest voorkomende oorzaak van hoekige cheilitis. Meestal is dit het gevolg van de schimmel Candida albicans. Deze schimmel veroorzaakt naast cheilitis ook luieruitslag bij baby’s en klachten aan andere lichaamsstructuren zoals de genitaliën.

Bacterie

Af en toe veroorzaakt een bacterie eveneens deze aandoening, en dan vooral de stafylokokkenbacterie Staphylococcus aureus.

Virus

Het herpes simplex-virus, dat koortsblaasjes veroorzaakt, leidt eveneens tot hoekige cheilitis.

Onbekend

Soms is een arts niet in staat om de oorzaak te vinden van hoekige cheilitis; dit is dan gekend als ‘idiopathisch hoekige cheilitis’.

Risicofactoren

Hoekige cheilitis ontstaat vaker wanneer de mondhoeken erg vochtig zijn. Dit gebeurt bij een aantal aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen leiden sneller tot de lipontsteking.

• anemie (bloedarmoede)
• bloedkanker zoals leukemie
• congenitale hypothyreoïdie (aangeboren te traag werkende schildklier)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• droge, gebarsten lippen
• een gevoelige huid, vooral bij atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeukende huid)
• een hiv-infectie
• een overhangende bovenlip
• een inflammatoire darmziekte zoals:
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een vergrote tong (macroglossie)
• het syndroom van Down
• kanker aan de nieren (nierkanker), de lever (leverkanker), de longen (longkanker) of de alvleesklier (pancreaskanker)
• overmatig kwijlen (bij het eten, slapen, …)
• ondervoeding: opname van onvoldoende voedingsstoffen door:
• een slecht dieet
• vasten
• een gebrek aan vitaminen en mineralen zoals:
• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• foliumzuurtekort
• ijzergebrek (ferriprieve anemie)
• riboflavinetekort
• vitamine B12 (vitamine B12-tekort)

Hoekige cheilitis en diabetes

Wanneer patiënten lijden aan diabetes mellitus, krijgen ze sneller te maken met een schimmelinfectie, zoals hoekige cheilitis. Glucose is de bloedsuiker die het lichaam gebruikt als bron van energie. Schimmels zoals Candida albicans hebben een voorliefde voor veel suiker. Bij slecht gecontroleerde diabetes is het bloedsuikergehalte te hoog (hyperglykemie) wat een voedingsbron is voor de schimmels. Omdat het immuunsysteem bij patiënten met diabetes verzwakt is, is het lastiger om deze infectie te bestrijden. Een normale bloedsuikerspiegel is bijgevolg nodig om aandoeningen zoals hoekige cheilitis te voorkomen. Een gezonde en gevarieerde voeding, voldoende lichaamsbeweging en een correcte inname van insuline is nodig. Daarnaast mag de patiënt niet roken.

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren verhogen eveneens het risico op het ontwikkelen van hoekige cheilitis:

• de lippen met vuile handen en vingers aanraken
• diepe mondhoekplooien
• een beugel
• een slecht passend kunstgebit
• foute uitlijning van de tanden
• het gebruik van lippenstift, lipgloss en andere cosmeticaproducten aan de mond
• kauwen op willekeurige items (pennen, nagels, enz.)
• op de duim zuigen (duimzuigen)
• roken
• systemisch gebruik van antibiotica en corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• te veel speeksel produceren (speekselvloed) zoals bij kinderen of bejaarden
• veel aan de lippen likken
• vitamine B2-tekort
• vitamine B12-tekort en ijzertekort
• vochtige omgeving zoals een hoge luchtvochtigheid

Symptomen

De symptomen van hoekige cheilitis kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de infectie. De meeste mensen hebben last van:

• pijn bij het openen en sluiten van de mond
• inflammatoire roodheid in de mondhoeken
• jeuk
• blaren of zweertjes in de mondhoeken
• barsten of kloofjes in de mondhoeken
• schilferige huid rondom de mondhoeken
• krabben kan leiden tot infecties of zweren
• soms pijn bij eten of praten

Alarmsymptomen

Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als je een van de volgende symptomen ervaart:

• De symptomen verergeren ondanks behandeling
• Ernstige pijn in de mondhoeken
• Aanhoudende of toenemende zwelling en roodheid
• Koorts en algemene malaise
• Als de symptomen gepaard gaan met andere symptomen zoals koorts, een algemeen gevoel van onwelzijn of een snelle verspreiding van de symptomen naar andere delen van het lichaam
• Als je een onderliggende medische aandoening hebt die de symptomen kan verergeren, zoals een verzwakt immuunsysteem, of als je diabetes hebt die slecht onder controle is

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hoekige cheilitis wordt meestal gesteld door een arts op basis van een lichamelijk onderzoek en de medische geschiedenis van de patiënt. Verdere diagnostische tests kunnen worden uitgevoerd om de oorzaak van de aandoening te identificeren:

• Een kweek van een monster uit de mondhoeken om te testen op schimmels, bacteriën of virussen
• Bloedonderzoek om onderliggende aandoeningen zoals anemie, vitaminetekorten of andere metabole stoornissen te identificeren
• Een huidbiopsie kan soms nodig zijn om andere huidaandoeningen uit te sluiten
• In geval van vermoeden van een systemische oorzaak, zoals een auto-immuunziekte, kunnen aanvullende tests noodzakelijk zijn om een onderliggende aandoening te identificeren

Behandeling

De behandeling van hoekige cheilitis hangt af van de oorzaak. De volgende behandelingsopties kunnen worden overwogen:

• Antischimmelmiddelen
• Als een schimmelinfectie de oorzaak is, kunnen antischimmelcrèmes zoals clotrimazol of miconazol worden voorgeschreven.
• Antibiotica
• Bij een bacteriële infectie kunnen antibiotische crèmes of orale antibiotica nodig zijn, afhankelijk van de ernst van de infectie.
• Antivirale middelen
• Als een virale infectie de oorzaak is, kunnen antivirale medicijnen zoals aciclovir worden voorgeschreven.
• Topische corticosteroïden
• In sommige gevallen kunnen corticosteroïden worden gebruikt om ontsteking en jeuk te verlichten.
• Verzachtende middelen
• Het gebruik van verzachtende crèmes of lippenbalsems kan helpen om de mondhoeken te hydrateren en verdere irritatie te voorkomen.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen
• Indien de hoekige cheilitis wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening zoals diabetes, is het belangrijk om die aandoening te behandelen en te controleren om herhaling van de symptomen te voorkomen.

Prognose

De prognose van hoekige cheilitis hangt af van de oorzaak en de behandeling. In de meeste gevallen kan de aandoening effectief worden behandeld met de juiste medicatie en zorg. De symptomen verdwijnen meestal binnen enkele weken nadat de oorzaak is aangepakt. Bij chronische of terugkerende gevallen kan langdurige behandeling en monitoring nodig zijn, vooral als er onderliggende gezondheidsproblemen zijn.

Complicaties

Complicaties van hoekige cheilitis kunnen onder andere omvatten:

• Secundaire bacteriële infecties door krabben of bijten van de mondhoeken
• Verspreiding van de infectie naar andere delen van de huid of het lichaam
• Langdurige pijn of ongemak
• Psychosociale impact door esthetische problemen of ongemak tijdens dagelijkse activiteiten
• Bij terugkerende of chronische gevallen kunnen de symptomen moeilijk te behandelen zijn en kan langdurige monitoring en behandeling nodig zijn

Preventie

Preventieve maatregelen kunnen helpen om de kans op het ontwikkelen van hoekige cheilitis te verminderen:

• Het handhaven van goede mondhygiëne
• Het vermijden van overmatig speekselcontact met de mondhoeken
• Het gebruik van hydraterende lippenbalsems
• Het regelmatig controleren en beheren van onderliggende aandoeningen zoals diabetes
• Het vermijden van het delen van persoonlijke items zoals lippenstiften en eetgerei
• Het vermijden van het aanraken van de mondhoeken met vuile handen of vingers
• Het zorgen voor een gezond dieet en voldoende voedingsstoffen
• Het vermijden van roken en het controleren van gebruik van medicijnen die de mond kunnen irriteren
• Regelmatig medisch toezicht bij risicogroepen of mensen met terugkerende symptomen

Lees verder

• Lipinfectie: Oorzaken en symptomen van infectie aan lip(pen)
• Gezwollen bovenlip (bovenlipzwelling): Oorzaken & symptomen
• Droge lippen: Oorzaken van schrale, gebarsten lippen
• Jeukende lippen: Oorzaken van jeuk aan lipgebied
• Lipverkleuring: Oorzaken van andere lippenkleur