Duimzuigen: Complicaties van zuigen op vinger of vingers

Veel baby’s en kinderen zuigen op hun duimen of vingers. Sommigen beginnen zelfs al met vingerzuigen terwijl ze nog in de baarmoeder zitten. Baby’s worden geboren met een zuigreflex, waardoor ze zich gemakkelijker kunnen voeden. Deze reflex neemt af rond de leeftijd van zes maanden, maar om diverse redenen blijft het zuigen op de vingers vaak nog aanwezig in de peuter- en kleutertijd. Het vingerzuigen of duimzuigen werkt rustgevend en geruststellend voor kinderen, waardoor ze zich gelukkig en veilig voelen. Vanaf de leeftijd van vier jaar zou een kind echter gestopt moeten zijn met het zuigen op één of meer vingers. Is dit niet het geval, dan krijgen ouders het advies om hun kind te helpen stoppen met vingerzuigen, omdat deze gewoonte op latere leeftijd gezondheidsproblemen kan veroorzaken.

• Oorzaken van duimzuigen
• Natuurlijke zuigreflex
• Troost en veiligheid
• Verveling
• Stress en emotionele behoeften
• Onderliggende medische aandoeningen
• Familiaire en omgevingsfactoren
• Geassocieerde symptomen van duimzuigen
• Diagnose en onderzoeken van duimzuigen
• Behandeling van vingerzuigen
• Belonen en afleiden
• Stoppen
• Vroege orthodontische behandeling
• Prognose van duimzuigen
• Complicaties door zuigen op vingers of duim
• Nieuwe inzichten en preventieve maatregelen anno augustus 2024
• Preventie van duimzuigen

Oorzaken van duimzuigen

Het sabbelen op de duim of vinger is een veelvoorkomende gewoonte bij jonge kinderen die vaak begint in de vroege kindertijd. Deze gewoonte biedt troost en kan helpen bij het in slaap vallen of kalmeren in stressvolle situaties. Hoewel duimzuigen een geruststellende en normale gewoonte is tot de leeftijd van vier jaar, kunnen er gezondheidsproblemen optreden als de gewoonte langer aanhoudt. De exacte oorzaken van duimzuigen zijn niet volledig begrepen, maar verschillende factoren dragen bij aan het ontstaan en voortduren van deze gewoonte:

Natuurlijke zuigreflex

Baby's worden geboren met een sterke zuigreflex, die essentieel is voor voeding. Deze reflex is een aangeboren gedragspatroon dat helpt bij het verkrijgen van voeding en comfort. Sommige kinderen behouden deze reflex als een manier om zichzelf te kalmeren en blijven deze reflex gebruiken voor comfort na de zuigelingenperiode.

Troost en veiligheid

Voor veel kinderen biedt duimzuigen een gevoel van veiligheid en geruststelling. Het kan dienen als een manier om zich te kalmeren in situaties waarin ze zich angstig, onzeker of moe voelen. Het fysieke contact en de ritmische beweging van het zuigen creëren een troostend gevoel dat helpt bij het reguleren van emoties.

Verveling

Kinderen kunnen uit gewoonte op hun duim zuigen wanneer ze zich vervelen of niet weten wat ze moeten doen. Het kan ook een manier zijn om zichzelf te bezighouden of om te ontspannen na een drukke dag. In dergelijke gevallen dient duimzuigen als een mechanisme om met momenten van inactiviteit of stress om te gaan.

Stress en emotionele behoeften

Stressvolle omstandigheden, zoals veranderingen in de omgeving, opvoedingssituaties of sociale interacties, kunnen het duimzuigen bevorderen. Kinderen gebruiken deze gewoonte soms als een copingmechanisme om met stress en emoties om te gaan.

Onderliggende medische aandoeningen

In sommige gevallen kan duimzuigen een symptoom zijn van onderliggende medische of psychologische aandoeningen, zoals angststoornissen of ontwikkelingsstoornissen. Het is belangrijk om te overwegen of er andere factoren zijn die bijdragen aan het voortduren van de gewoonte.

Familiaire en omgevingsfactoren

De gewoonte van duimzuigen kan ook beïnvloed worden door familiale gewoonten en de omgeving van het kind. Kinderen die opgroeien in een omgeving waar dergelijke gewoonten normaal zijn of waar andere familieleden vergelijkbaar gedrag vertonen, kunnen geneigd zijn om deze gewoonte over te nemen.

Door een combinatie van deze factoren kan duimzuigen een vast onderdeel worden van het dagelijkse leven van een kind, hoewel het normaal gesproken afneemt naarmate het kind ouder wordt en andere manieren van zelfregulatie leert.

Geassocieerde symptomen van duimzuigen

Hoewel duimzuigen in de vroege kindertijd vaak onschadelijk is, kunnen de volgende symptomen en problemen ontstaan als de gewoonte aanhoudt na de leeftijd van vier of vijf jaar:

• Afwijkingen in de kaak- en tandstructuur: Langdurig duimzuigen kan leiden tot problemen zoals een overbeet, open beet of scheve tanden.
• Slechte spraakontwikkeling: Duimzuigen kan soms de tongpositie beïnvloeden, wat leidt tot spraakproblemen zoals lispelen.
• Huidproblemen: De huid op de duim kan geïrriteerd raken of beschadigd worden door constant zuigen, wat leidt tot roodheid, droogheid of zelfs eeltvorming.
• Sociale of emotionele problemen: Oudere kinderen die nog steeds duimzuigen, kunnen zich schamen of gepest worden door leeftijdsgenoten, wat kan leiden tot emotionele problemen.

Diagnose en onderzoeken van duimzuigen

De diagnose van duimzuigen is meestal eenvoudig en wordt gebaseerd op de observatie van het gedrag van het kind. Ouders en zorgverleners kunnen het patroon van duimzuigen opmerken, evenals de mogelijke bijbehorende symptomen zoals afwijkingen in de tandstand. Bij het diagnosticeren van duimzuigen kan de arts het volgende doen:

• Mondonderzoek: De tandarts zal de mond van het kind onderzoeken om te beoordelen of er enige schade is aan de tanden of kaak door het duimzuigen.
• Beoordeling van spraak en tongfunctie: Als er spraakproblemen worden vermoed, kan een logopedist een evaluatie uitvoeren om te controleren of het duimzuigen invloed heeft op de spraakontwikkeling of tongpositie.

Behandeling van vingerzuigen

Het stoppen met duimzuigen moet voorzichtig worden aangepakt. Om het vingerzuigen te doen stoppen, is veel geduld, volharding en aanmoediging nodig. Ouders mogen een kind jonger dan vier jaar echter niet vragen of aanmoedigen om te stoppen met duimzuigen. Jonge peuters begrijpen niet waarom ouders willen dat ze stoppen met vingerzuigen, waardoor ze sneller van streek kunnen raken. Bovendien vinden jonge kinderen het duimzuigen een rustgevende gewoonte.

Belonen en afleiden

Als ouder gaan zeuren en in discussie gaan is geen goed idee, want een kind kan dan defensief worden en de essentie van het stoppen met duimzuigen niet begrijpen. Een beloning geven (zoals een uitje of speeltje) en een kind aanmoedigen wanneer hij gestopt is met vingerzuigen, levert vaak effectieve resultaten op. Wanneer een kind bijvoorbeeld tijdens een autorit wil duimzuigen, kan het nuttig zijn hem af te leiden met een beloning, zoals een stuk speelgoed. Wanneer het kind stopt met duimzuigen, kan dit worden aangeduid op een papier. Het kind wordt aangemoedigd om hiermee door te gaan omdat het bijvoorbeeld na een dag of week een beloning krijgt.

Stoppen

Bij kinderen die vinger- of duimzuigen, legt één van de ouders het best een onaangenaam smakende nagellak (verkrijgbaar bij de apotheek) op de vingers of duim, of legt hij een verbandje of sok over de duim voor het slapengaan. Ook het dragen van wanten, handschoenen en duimbeschermers tijdens de slaap is nuttig voor sommige kinderen. Indien conservatieve methoden niet effectief zijn, zijn diverse orthodontische apparaten beschikbaar.

Vroege orthodontische behandeling

Wanneer kinderen vanaf vier jaar nog sabbelen op de duimen of vingers, zoeken de ouders het best een orthodontist op. Bij startende problemen met de positie van de tanden of kaak, is namelijk een vroege orthodontische behandeling nodig. Deze eerste behandelfase is nodig om het groeipatroon van de kaak te sturen. Op deze manier is op latere leeftijd een minder uitgebreide orthodontische behandeling nodig. Een vroege orthodontische behandeling zorgt er tevens voor dat het kind voldoende ruimte in de mond heeft voor de permanente tanden. Het type orthodontische behandeling is afhankelijk van het soort probleem dat ontstaan is door het duimzuigen. Soms moet de arts werken met een plaat of een afstandhouder tijdens de eerste fase van de behandeling, en werkt de arts in een latere behandelingsfase met metalen beugels om de positie van de kaken en tanden te corrigeren.

Prognose van duimzuigen

De meeste kinderen stoppen vanzelf met duimzuigen tussen de leeftijd van twee en vier jaar. Als het duimzuigen echter aanhoudt na de leeftijd van vier à vijf jaar, vooral als de permanente tanden beginnen door te komen, kunnen er tandheelkundige of orthodontische problemen ontstaan die behandeling vereisen. Met de juiste interventies, zoals positieve versterking, het gebruik van afschrikmiddelen of psychotherapie, kunnen de meeste kinderen deze gewoonte met succes doorbreken zonder langdurige schade.

Complicaties door zuigen op vingers of duim

De meeste kinderen stoppen met duimzuigen wanneer ze tussen de twee en vier jaar oud zijn. Houdt het duim- of vingerzuigen langer aan dan deze leeftijd, dan kunnen sneller gezondheidscomplicaties optreden, zoals:

• Een belemmerde spraak / spraakproblemen / lispelen
• Een infectie:
• een koortslip en koortsblaasjes (virale infectie door herpesvirus)
• een nijnagelinfectie (geïnfecteerde huid van de nijnagel met pijn)
• herpetische fijt (virale infectie aan de vinger(s) door herpes)
• hoekige cheilitis (irritatie aan de mondhoeken van de lippen)
• paronychia (ontsteking van de nagelwal = nagelriemontsteking)
• Een kleinere luchtweg (wat later in het leven leidt tot slaapstoornissen)
• Een mondademhaling (door de mond ademen)
• Een wijziging van de vorm van het gezicht
• Slechte slikpatronen
• Tandafwijkingen
• Tongafwijkingen
• Veranderde ademhalingspatronen:
• bedplassen
• het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in de onderbenen)
• Op de rug slapen
• snurken
• Vermoeidheid overdag
• Wijzigingen in de normale kaakgroei

Nieuwe inzichten en preventieve maatregelen anno augustus 2024

Anno augustus 2024 zijn er nieuwe inzichten over de impact van vingerzuigen op de ontwikkeling van kinderen. Onderzoek toont aan dat een vroege behandeling bij hardnekkige zuiggewoonten kan helpen om ernstige tandheelkundige en orthopedische complicaties te voorkomen. Preventieve maatregelen zoals het vroegtijdig gebruik van orthodontische hulpmiddelen of gedragstherapie kunnen de negatieve gevolgen van duimzuigen beperken. Ouders worden aangemoedigd om de gewoonten van hun kinderen te observeren en tijdig in te grijpen, vooral als het zuigen doorgaat na de leeftijd van vier jaar. Psychosociale ondersteuning kan ook nuttig zijn, vooral in gevallen waarin het vingerzuigen gepaard gaat met emotionele stress of angst. Het betrekken van kinderen bij het proces en hen op een positieve manier aanmoedigen om te stoppen, blijft een van de meest effectieve benaderingen.

Preventie van duimzuigen

Hoewel het niet altijd mogelijk is om duimzuigen te voorkomen, zijn er enkele strategieën die ouders kunnen toepassen om het te ontmoedigen of te helpen bij het stoppen:

• Vroege behandeling: Het is belangrijk om de gewoonte van duimzuigen te ontmoedigen vóór de leeftijd waarop de permanente tanden doorkomen, meestal rond de leeftijd van vier jaar.
• Positieve bekrachtiging: Prijs het kind wanneer het niet duimzuigt, en bied beloningen voor het vermijden van de gewoonte.
• Afleiding en vervanging: Help het kind om andere manieren te vinden om zich te troosten of bezig te houden, zoals het aanbieden van een knuffel of speelgoed.
• Gebruik van afschrikmiddelen: Sommige ouders kiezen ervoor om veilige, bittere oplossingen op de duim aan te brengen om het zuigen te ontmoedigen. Dit moet echter met voorzichtigheid en in overleg met een arts worden gedaan.
• Raadpleging van een professional: Als duimzuigen aanhoudt en schadelijke effecten begint te veroorzaken, kan het nuttig zijn om hulp te zoeken bij een tandarts, orthodontist of kinderpsycholoog.

Lees verder

• Nagelbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten aan nagels