Nagelbijten: Oorzaken en behandelingen van bijten aan nagels

Nagelbijten (onychofagie) is een meestal automatische handeling waarmee veel kinderen en tieners maar ook volwassen te maken krijgen. Dit kent wellicht genetische oorzaken maar ook stress en nog andere risicofactoren spelen een rol bij de totstandkoming van deze gewoonte. Het bijten op de nagels is niet zo onschuldig als het lijkt want hierdoor ontstaan mogelijk tal van fysieke en mentale gezondheidsproblemen. Het is dan ook belangrijk dat nagelbijters het onderliggend probleem verhelpen en het nagelbijten proberen te voorkomen.

• Epidemiologie van automatische en dwangmatige handeling
• Prevalentie bij kinderen en adolescenten
• Volwassenen en nagelbijten
• Factoren die de prevalentie beïnvloeden
• Mechanisme
• Psychologische factoren
• Neurologische factoren
• Invloed van omgeving en context
• Oorzaken van bijten aan nagels
• Genetica
• Obsessief-compulsieve stoornis
• Perfectionisme
• Stress
• Andere oorzaken
• Risicofactoren
• Genetische factoren
• Psychologische en emotionele factoren
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Kinderen en adolescenten
• Mensen met stress of angststoornissen
• Mensen met obsessief-compulsieve stoornis (OCD)
• Geassocieerde symptomen
• Fysieke symptomen
• Psychologische symptomen
• Gedragsgerelateerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Beschadigde nagels of infecties
• Psychologische symptomen
• Fysieke symptomen van stress
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen voor nagelbijters
• Kleine doelstellingen maken
• Cognitieve gedragstherapie
• Preventie
• Activiteiten voor handen en mond zoeken
• Handen beschermen
• Manicure bezoeken
• Nagels kort afknippen
• Nagels met een slechte smaak insmeren
• Uitlokkende factoren identificeren
• Prognose
• Goede prognose met therapie
• Minder gunstige prognose zonder behandeling
• Complicaties van nagelbijten
• Mentale problemen
• Nagelafwijkingen
• Tandafwijkingen
• Wratten
• Ziekte
• Preventie
• Behandeling van onderliggende psychologische factoren
• Vervangende gedragingen aanleren
• Nagelverzorging en bescherming

Epidemiologie van automatische en dwangmatige handeling

Nagelbijten, ook wel bekend als onychofagie, is een veelvoorkomende gedragsstoornis die vaak begint in de kindertijd en vaak voortduurt in de volwassenheid. Het komt wereldwijd voor en varieert in frequentie afhankelijk van verschillende factoren zoals leeftijd, geslacht, en psychologische omstandigheden.

Prevalentie bij kinderen en adolescenten

Nagelbijten is vooral wijdverspreid bij kinderen en adolescenten. Studies hebben aangetoond dat tot 30% van de kinderen in hun jeugd nagelbijten, en het kan doorgaan in de adolescentie bij ongeveer 10-20% van de jongeren. Het gedrag komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes in de kinderjaren, maar de verschillen verdwijnen vaak naarmate de leeftijd vordert.

Volwassenen en nagelbijten

Hoewel het gedrag vaak begint in de kindertijd, blijft nagelbijten bij sommige volwassenen bestaan, vooral in periodes van stress of angst. Ongeveer 10-15% van de volwassenen vertoont nog steeds deze gewoonte, die vaak een signaal is van onderliggende psychologische of emotionele stress.

Factoren die de prevalentie beïnvloeden

Nagelbijten komt vaker voor in gezinnen waar het gedrag ook door andere familieleden wordt vertoond, wat duidt op een genetische of aangeleerde component. Daarnaast kan de prevalentie ook worden beïnvloed door culturele en sociale factoren, die van land tot land variëren. In sommige gevallen kan de prevalentie hoger zijn in stedelijke gebieden door verhoogde stressniveaus en verminderde sociaal-emotionele steun.

Mechanisme

Nagelbijten is een gedrag dat vaak voortkomt uit een onbewust verlangen om spanning, stress of verveling te verlichten. Het mechanisme achter deze gewoonte is multifactorieel, en kan zowel psychologisch als fysiologisch van aard zijn.

Psychologische factoren

Nagelbijten wordt vaak geassocieerd met psychologische factoren zoals angst, nervositeit of stress. Het kan dienen als een copingmechanisme om emoties te reguleren, waarbij de handeling van het bijten van de nagels tijdelijk verlichting biedt van spanning of negatieve gevoelens.

Neurologische factoren

Er is bewijs dat nagelbijten gerelateerd kan zijn aan een verstoring in de hersenstructuren die verantwoordelijk zijn voor impulscontrole. Bij sommige mensen kan nagelbijten een vorm van compulsief gedrag zijn, waarbij het bijten van de nagels een oncontroleerbare drang is die moeilijk te onderdrukken is, zelfs als de persoon zich bewust is van de schadelijkheid van de gewoonte.

Invloed van omgeving en context

Omgevingsfactoren zoals stress op school, werk of in de gezinsomgeving kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nagelbijten. Dit gedrag kan verergeren in sociale situaties waarin de persoon zich ongemakkelijk voelt of zich niet in controle voelt, en kan worden beschouwd als een manier om met deze gevoelens om te gaan.

Oorzaken van bijten aan nagels

Genetica

Het nagelbijten is mogelijk de 'fout' van de ouders. Wetenschappers zijn anno oktober 2020 niet zeker of nagelbijten genetisch bepaald is, maar kinderen van wie de ouders op de nagels bijten, gaan ook sneller nagelbijten. Dit gebeurt zelfs wanneer ouders gestopt zijn met nagelbijten voordat het kind geboren is.

Obsessief-compulsieve stoornis

In zeldzame gevallen is nagelbijten een symptoom zijn van een obsessief-compulsieve stoornis (OCS). Deze aandoening behandelt de arts meestal medicamenteus.

Perfectionisme

Patiënten met dwangmatige handelingen zoals tongbijten en nagelbijten, zijn vaak perfectionisten. Het bijten aan de nagels helpt hen om om te gaan met verveling, irritatie en ontevredenheid.

Stress

Soms is nagelbijten een teken van emotionele of mentale angst, stress en opwinding. Nerveuze, angstige, neerslachtige of opgewonden patiënten krijgen hiermee vaker te maken. Zij zien het nagelbijten als een copingmechanisme (om leren gaan met gevoelens). Nagelbijten is één van de meest voorkomende typische 'dwanghandelingen' zoals duimzuigen, neuspeuteren, aan de haren trekken, aan de huid pulken of tandenknarsen (bruxisme).

Andere oorzaken

De patiënt gaat bovendien sneller nagelbijten bij verveling, honger of onzekerheid.

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op nagelbijten verhogen, van genetische aanleg tot psychologische stress en omgevingsomstandigheden.

Genetische factoren

Er is enige aanwijzing dat genetische factoren een rol spelen bij het ontwikkelen van nagelbijten. Mensen met een familielid dat aan deze gewoonte lijdt, hebben een verhoogd risico om zelf ook nagelbijten te vertonen, wat suggereert dat er een erfelijke component aan dit gedrag kan zijn.

Psychologische en emotionele factoren

Stress, angst en nervositeit zijn belangrijke risicofactoren voor nagelbijten. Het gedrag komt vaak voor in situaties van hoge druk, zoals examenperiodes, sollicitaties, of veranderingen in het persoonlijke leven. Daarnaast kunnen mensen met bepaalde psychische aandoeningen zoals obsessief-compulsieve stoornis (OCD) een verhoogd risico lopen.

Omgevingsfactoren

Een omgeving die weinig sociaal-emotionele steun biedt, of die gekarakteriseerd wordt door conflicten of onvoorspelbaarheid, kan bijdragen aan de ontwikkeling van nagelbijten. Mensen die zich geïsoleerd of gefrustreerd voelen, kunnen dit gedrag als een manier gebruiken om hun gevoelens te reguleren.

Risicogroepen

Bepaalde bevolkingsgroepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van nagelbijten, vaak door een combinatie van genetische, psychologische en omgevingsfactoren.

Kinderen en adolescenten

Nagelbijten komt het vaakst voor bij kinderen en adolescenten, waarbij het vaak een normaal onderdeel van de ontwikkeling is. Bij sommige kinderen blijft de gewoonte echter bestaan en kan het in de volwassenheid voortduren.

Mensen met stress of angststoornissen

Mensen die regelmatig te maken hebben met stress, angst of nervositeit, zoals bij sociale fobie of werkgerelateerde druk, lopen een hoger risico op nagelbijten. Het gedrag wordt vaak gebruikt als een manier om met deze negatieve gevoelens om te gaan.

Mensen met obsessief-compulsieve stoornis (OCD)

Er is een verhoogd risico op nagelbijten bij mensen met OCD, een aandoening die gekarakteriseerd wordt door dwanggedachten en -handelingen. Nagelbijten kan in dit geval worden beschouwd als een compulsieve gedraging die moeilijk te stoppen is.

Geassocieerde symptomen

Nagelbijten kan verschillende geassocieerde symptomen met zich meebrengen die zowel fysiek als psychologisch van aard zijn. De ernst en aard van deze symptomen kunnen variëren afhankelijk van de frequentie en de duur van het nagelbijten, evenals de onderliggende oorzaken van dit gedrag.

Fysieke symptomen

Een van de meest voor de hand liggende geassocieerde symptomen van nagelbijten zijn de fysieke gevolgen voor de nagels en de omliggende weefsels. Door het herhaaldelijk bijten van de nagels kunnen de nagels zelf beschadigd raken, wat zich kan uiten in gescheurde of gebroken nagels. Dit kan het uiterlijk van de nagels aanzienlijk beïnvloeden, waardoor ze er onverzorgd of verwrongen uitzien. In sommige gevallen kan het nagelbed zelf beschadigd raken, wat leidt tot pijn en ongemak.

Nagelbijten kan ook de huid rondom de nagels beschadigen, vooral de nagelriemen, die gevoelige delen van de huid zijn. Deze schade aan de huid kan leiden tot infecties, omdat bacteriën en andere ziekteverwekkers gemakkelijker toegang krijgen tot het onderliggende weefsel. Het resultaat is vaak een ontsteking van de nagelriemen, die gepaard kan gaan met roodheid, zwelling en pijn. In sommige gevallen kan er zich pus ophopen rond de nagel, wat wijst op een bacteriële infectie die medische aandacht vereist.

Een veelvoorkomend probleem bij nagelbijters is nagelbedontsteking, oftewel paronychia, waarbij de huid rondom de nagel ernstig ontstoken raakt. Deze aandoening kan leiden tot veel ongemak en vereist vaak behandeling met antibiotica of andere medicatie om de infectie onder controle te krijgen. Bij langdurig nagelbijten kunnen ook de nagels zelf verzwakken, wat het herstel bemoeilijkt en de kans op verdere schade vergroot.

Psychologische symptomen

Nagelbijten wordt vaak geassocieerd met psychologische symptomen, die in veel gevallen de onderliggende oorzaken van dit gedrag verklaren. Een van de meest voorkomende psychologische symptomen die samengaan met nagelbijten is een verhoogd niveau van angst of stress. Mensen die vaak nagels bijten, gebruiken dit gedrag vaak als een manier om zich tijdelijk te kalmeren of om met ongemakkelijke emoties om te gaan. Dit mechanisme is een reactie op stressvolle situaties, zoals zenuwen voor een presentatie, sociale interacties of persoonlijke zorgen. Het bijten van de nagels biedt op dat moment verlichting, hoewel het slechts tijdelijk is en de onderliggende spanning niet oplost.

Nagelbijten kan ook een symptoom zijn van een obsessief-compulsieve stoornis (OCD). Mensen die lijden aan OCD kunnen de drang om hun nagels te bijten als een compulsieve handeling ervaren die moeilijk te stoppen is, zelfs wanneer ze zich bewust zijn van de schadelijke gevolgen. Dit gedrag is dan niet slechts een gewoontje, maar een repetitieve handeling die verband houdt met de behoefte om bepaalde gedachten of gevoelens te onderdrukken of te reguleren. In deze gevallen kan nagelbijten deel uitmaken van een bredere gedragsstoornis die professionele behandeling vereist.

Daarnaast kan nagelbijten ook geassocieerd worden met perfectionisme of een behoefte aan controle. Sommige mensen bijten hun nagels om zich te kalmeren in situaties waarin ze het gevoel hebben de controle te verliezen, bijvoorbeeld bij stressvolle taken of wanneer ze zich overweldigd voelen door de eisen die aan hen worden gesteld. In dergelijke gevallen wordt nagelbijten een manier om de eigen gevoelens van onzekerheid of chaos te beheersen.

Gedragsgerelateerde symptomen

Nagelbijten kan ook leiden tot gedragsgerelateerde symptomen die invloed hebben op de sociale en persoonlijke interacties van de persoon. Een veelvoorkomend probleem is sociale schaamte. Mensen die hun nagels vaak bijten, kunnen zich schamen voor de staat van hun nagels en proberen dit gedrag te verbergen, vooral in sociale situaties. Dit kan leiden tot een vermijdende houding of angst om in het openbaar hun handen te tonen, wat sociale interacties kan bemoeilijken.

Daarnaast kan nagelbijten het zelfvertrouwen van een persoon ondermijnen. De fysieke schade aan de nagels en de bewustwording van het negatieve effect op het uiterlijk kunnen leiden tot gevoelens van zelfkritiek of schaamte. Dit kan de persoon motiveren om te proberen het gedrag te stoppen, maar de onderliggende psychologische oorzaken van het nagelbijten moeten vaak eerst worden aangepakt om een langdurige oplossing te vinden.

In sommige gevallen kan nagelbijten ook andere gewoonten of gedragingen uitlokken, zoals het kauwen op andere objecten, het trekken aan haren of andere vormen van zelfbeschadiging. Deze gedragingen kunnen deel uitmaken van een bredere poging om met stress, angst of emotionele spanning om te gaan, en het is belangrijk dat deze gedragingen worden erkend en behandeld als onderdeel van een holistische benadering van therapie.

Alarmsymptomen

Nagelbijten kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, en in sommige gevallen kunnen er alarmsymptomen optreden die aangeven dat het gedrag ernstige gevolgen heeft voor de fysieke of psychische gezondheid.

Beschadigde nagels of infecties

Langdurig nagelbijten kan leiden tot beschadigde nagels, zoals scheuren, infecties of ontstekingen van de nagelriemen. Het blootstellen van de onderliggende huid aan bacteriën en schimmels kan leiden tot infecties die medische behandeling vereisen.

Psychologische symptomen

Nagelbijten kan soms een teken zijn van diepere psychologische problemen, zoals angststoornissen, depressie of een obsessief-compulsieve stoornis. Als nagelbijten gepaard gaat met andere tekenen van psychologische stress, zoals slaapstoornissen of sociale isolatie, kan het nodig zijn om professionele therapie te zoeken.

Fysieke symptomen van stress

Nagelbijten kan soms worden geassocieerd met lichamelijke symptomen van chronische stress, zoals hoofdpijn, spierpijn of maagklachten. Dit kan een teken zijn dat het nagelbijten een copingmechanisme is voor voortdurende emotionele spanning.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van nagelbijten wordt meestal gesteld op basis van een klinische evaluatie en medische geschiedenis. In gevallen waarbij nagelbijten leidt tot infecties of andere gezondheidsproblemen, kunnen aanvullende onderzoeken zoals microbiologische culturen of huidbiopten nodig zijn.

Behandelingen voor nagelbijters

Kleine doelstellingen maken

Soms is het voor de patiënt wel lastig om plots te stoppen met nagelbijten. Het is dan verstandig om kleine doelen te stellen voor zichzelf, bijvoorbeeld door slechts maximaal één keer per dag te gaan nagelbijten, en dit dan na enige tijd uit te breiden naar één keer per week, totdat de drang tot nagelbijten uiteindelijk verdwenen is. Soms is ook deze stap te groot en is het beter om tijdelijk niet op één nagel te bijten aan één hand. Nadat de patiënt dit even volgehouden heeft, kan hij dit weer uitbreiden totdat alle vingers onbeschadigd zijn en blijven. Is het voor de patiënt nog steeds erg lastig om te stoppen met het nagelbijten, dan is het verstandig om medisch advies in te winnen.

Cognitieve gedragstherapie

Wanneer perfectionistische overtuigingen en gedragingen aan de basis liggen van het nagelbijten, zijn deze gedachten te verminderen met cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie). Als patiënten leren om anders te denken en te handelen wanneer de spanning toeneemt, stoppen ze met de drang tot nagelbijten voordat deze begint.

Preventie

Nagelbijten voorkomen is mogelijk, maar meestal is hiervoor wel veel tijd en moeite nodig. Enkele adviezen zijn nuttig voor het voorkomen van nagelbijten.

Activiteiten voor handen en mond zoeken

Het is belangrijk om de handen en mond steeds bezig te houden, zodat de patiënt niet in de verleiding komt om naar de nagels te grijpen met de mond. Een stressbal, zorgsteen of pen houden de handen bezig. Verder mag de patiënt op kauwgom kauwen, zodat hij iets in de mond heeft en niet aan de nagels kan bijten.

Handen beschermen

Verder is het dragen van handschoenen voor sommige patiënten optie, omdat ze dan niet aan de nagels kunnen komen. Stickers op de nagels kleven of de vingertoppen met isolatietape inwikkelen biedt hetzelfde effect.

Manicure bezoeken

Geld en tijd uitgeven aan een nagelsalon geeft de patiënt zowel knappe nagels als een reden om ze op die manier ook zo mooi en verzorgd te houden.

Nagels kort afknippen

Wanneer de nagels kort afgeknipt zijn, is het voor de patiënt niet zo bevredigend om een stuk nagel af te bijten.

Nagels met een slechte smaak insmeren

Op de markt zijn diverse speciale nagellakken met een bittere smaak verkrijgbaar. Wanneer de patiënt deze insmeert op de nagels en vervolgens onbewust op de nagels gaat bijten, krijgt hij een erg vieze smaak in de mond. De volgende keer dat hij wil nagelbijten, denkt hij misschien even terug aan deze gebeurtenis waardoor hij niet meer zo snel de tanden in de nagels zet. Ook andere vieze smaken zoals azijn of pikante saus zijn het proberen waard.

Uitlokkende factoren identificeren

Sommige patiënten bijten enkel op de nagels in bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld bij het ervaren van stress of bij honger. Het is belangrijk om correct om te leren gaan met deze factoren, bijvoorbeeld door stress te verminderen (lichaamsbeweging, meditatie, gesprekken, muziek, yoga, tuinieren, …) of door iets te eten bij een hongerig gevoel.

Prognose

De prognose voor nagelbijten is sterk afhankelijk van de duur van het gedrag, de onderliggende oorzaak en de behandelingsmaatregelen die worden genomen. In veel gevallen kan nagelbijten worden overwonnen, maar in sommige gevallen kan het een chronische gewoonte blijven.

Goede prognose met therapie

Nagelbijten kan vaak worden overwonnen met behulp van therapie, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) of andere vormen van psychotherapie, die gericht zijn op het aanpakken van de onderliggende oorzaken van het gedrag. Met de juiste ondersteuning kunnen de meeste mensen hun gewoonte stoppen.

Minder gunstige prognose zonder behandeling

Wanneer nagelbijten wordt genegeerd en de onderliggende oorzaken, zoals stress of angst, niet worden aangepakt, kan het gedrag voortduren en verergeren. In sommige gevallen kan dit leiden tot langdurige fysieke schade aan de nagels en aanhoudende psychologische gevolgen.

Complicaties van nagelbijten

Chronische nagelbijters rapporteren een significant lagere levenskwaliteit dan mensen die niet op de nagels bijten.

Mentale problemen

Voor sommige patiënten zorgt het nagelbijten voor een sociaal stigma. Ze schamen zich tevens voor het uiterlijk van de nagels. Hierdoor zijn patiënten vaker depressief en raken ze geïsoleerd. Deze situatie is soms een cyclus: slecht voelen en daarom gaan nagelbijten en zich vervolgens opnieuw slecht voelen dus weer gaan nagelbijten.

Nagelafwijkingen

Nagelbijten veroorzaakt meestal geen permanente schade, maar deze handeling gaat toch gepaard met enkele nadelen. De nagelgroei is aangetast. Dit zorgt sneller voor nagelafwijkingen zoals broze nagels, een nijnagelinfectie (geïnfecteerde huid van nijnagel met pijn), een ontstoken vinger, ingegroeide vingernagels, leukonychie (witte lijntjes, vlekken, puntjes op nagel) en vervormde nagels. Nagelbijters zijn bovendien gevoelig voor paronychia (een huidinfectie rond de nagels = nagelriemontsteking) en herpetische fijt (virale infectie aan vinger(s) door herpesvirus).

Tandafwijkingen

Ook tandafwijkingen komen voor door het nagelbijten, zoals verplaatste, misvormde, gebarsten, afgesleten of afgebroken tanden. Hierdoor is de glimlach van patiënten niet meer zo mooi. Chronisch nagelbijten veroorzaakt bovendien kaakproblemen.

Wratten

Wratten aan de vingers veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV) komen vaak voor bij chronische nagelbijters. Deze wratten verspreiden zich gemakkelijk naar de mond en de lippen bij het nagelbijten.

Ziekte

De nagels zijn een goede voedingsbodem voor veel bacteriën. Meermaals per dag de vingers in de mond steken verhoogt de kans op ziekte. Daarnaast ontstaat een huidbeschadiging door het nagelbijten, waardoor ziektekiemen sneller het lichaam binnen kunnen dringen.

Preventie

Hoewel nagelbijten vaak moeilijk te voorkomen is, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het gedrag te verminderen of te stoppen.

Behandeling van onderliggende psychologische factoren

Het aanpakken van onderliggende psychologische factoren zoals stress, angst en verveling is essentieel voor het voorkomen van nagelbijten. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kunnen effectief zijn in het verminderen van de behoefte om te bijten.

Vervangende gedragingen aanleren

Een belangrijke preventieve maatregel is het aanleren van vervangende gedragingen. Mensen die nagelbijten willen stoppen, kunnen zich concentreren op het vinden van alternatieven, zoals het knijpen in een stressbal of het uitvoeren van ademhalingsoefeningen, om met stressvolle situaties om te gaan.

Nagelverzorging en bescherming

Het dragen van nagellak of het regelmatig knippen van de nagels kan helpen om de drang tot nagelbijten te verminderen. Daarnaast kunnen mensen die moeite hebben met het stoppen van het gedrag ook proberen om hun handen bezig te houden met andere activiteiten, zoals tekenen of breien.

Lees verder

• Nagelafwijkingen: Veel voorkomende veranderingen aan nagels
• Nagels: Veranderingen in kleur, sterkte en textuur
• Nagelgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende nagels
• Nagelpsoriasis: Afwijkingen aan nagels door psoriasis
• Nagelletsels: Oorzaken en behandeling van nagelverwondingen