Herpes simplex-infecties: Types, verspreiding en symptomen
Herpes simplex (HSV) is een zeer veel voorkomende virale infectie die afhankelijk van het type meestal de mond (HSV-1), de geslachtsdelen of de anale gebieden (HSV-2) aantast, al kunnen ook andere lichaamsdelen getroffen worden. Infecties veroorzaakt door het herpes simplex-virus zijn besmettelijk. Het virus van beide types verspreidt zich snel door direct contact en de kans om het virus op te lopen is relatief hoog. Een seksuele overdracht van sommige typen HSV is ook mogelijk. Een patiënt vertoont soms geen symptomen, maar kan het virus toch doorgeven. Meestal krijgen symptomatische patiënten te maken met uitbraken van zweren en andere symptomen. Een medicamenteuze behandeling verlicht de klachten.
Types herpes simplex-infecties
Er zijn twee hoofdtypen van het herpes simplex-virus geïdentificeerd: herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) en herpes simplex-virus type 2 (HSV-2). Elk type kan verschillende infecties veroorzaken, hoewel HSV-1 soms ook genitale herpes kan veroorzaken en HSV-2 af en toe infecties in de mond kan veroorzaken.
Herpes simplex-virus type 1
Aangetaste gebieden
Herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) is de meest voorkomende vorm van HSV en wordt wereldwijd aangetroffen, wat het als een endemische ziekte beschouwt. HSV-1 veroorzaakt meestal
koortsblaasjes of een koortslip, waarbij de symptomen zich meestal rond de mond en het omliggende gebied bevinden. In sommige gevallen kan HSV-1 andere lichaamsdelen aantasten, zoals de geslachtsdelen, de
ogen (keratitis) en de
hersenen (
encefalitis). HSV-1 wordt vaak tijdens de kindertijd opgelopen en blijft levenslang aanwezig.

Het delen van een tandenborstel kan leiden tot overdracht van HSV-1 /
Bron: Photo Mix, PixabayVerspreiding
HSV-1
verspreidt zich meestal door mond-op-mond contact. Besmetting kan optreden door direct contact met zweren,
speeksel of het gebied rond de mond. Overdracht kan ook plaatsvinden door het delen van lippenbalsem, een
tandenborstel of andere voorwerpen die in contact zijn geweest met HSV. De kans op besmetting is groter bij contact met iemand met een actieve uitbraak van symptomen. Het is ook mogelijk om HSV-1 over te dragen via seksuele activiteiten.
Symptomen
Primaire infectie
De primaire infectie kan onopgemerkt blijven of bij sommige mensen een ernstige
ontstekingsreactie veroorzaken, met
blaasjesvorming en
pijnlijke zweren (
gingivostomatitis) rond de mond. De zweren verschijnen als jeukende of pijnlijke blaren op de huid. Ze kunnen openbarsten en vloeistof lekken. De meeste zweren verschijnen binnen de eerste twintig dagen na besmetting en genezen binnen zeven tot tien dagen.
Terugkerende infectie
Het virus blijft na de primaire infectie latent in de trigeminale ganglia in de hersenen. Reactivering kan worden veroorzaakt door
stress, trauma, koortsziekten of ultraviolette straling, wat leidt tot terugkerende uitbraken van herpes labialis (koortslip). Ongeveer 70% van de bevolking is geïnfecteerd met HSV-1. Terugkerende infecties komen voor bij ongeveer een derde van de patiënten. Reactivering kan vooraf worden aangekondigd door gelokaliseerde
paresthesieën (tintelingen) in de lip.
Complicaties
Complicaties van een HSV-1-infectie kunnen ernstig zijn en omvatten:
Herpes simplex-virus type 2
Aangetaste gebieden
HSV-2 leidt doorgaans tot genitale herpes, waarbij de symptomen zich meestal rond de geslachtsdelen en de anale gebieden bevinden. HSV-2 kan ook een systemische infectie veroorzaken bij mensen met een
verzwakt immuunsysteem. Het virus blijft levenslang aanwezig en symptomen verschijnen alleen tijdens uitbraken.
Verspreiding
HSV-2 wordt voornamelijk overgedragen via seksueel contact (vaginale, orale of anale seks). Infectie kan optreden door contact met de huid, zweren, speeksel of lichaamsvloeistoffen van een besmette persoon. Een primaire anorectale herpesinfectie komt vaak voor bij mannen die seks hebben met mannen.
Symptomen

Hoofdpijn kan een symptoom zijn /
Bron: Concord90, Pixabay
Primaire infectie
Volwassenen
Bij genitale herpes worden de huid en slijmvliezen in het genitale gebied ontstoken en pijnlijk. Er ontstaan kleine blaasjes die in clusters verschijnen, openbarsten en vocht kunnen lekken. Ze vormen vaak korsten bij genezing. Patiënten ervaren vaak
jeuk en/of een branderig gevoel. Vrouwen kunnen pijn ervaren bij het plassen. De symptomen betreffen meestal de penis, de voorhuid en het scrotum bij mannen, en de schaamlippen, de vagina en de
baarmoederhals bij vrouwen. Blaasjes kunnen ook in de anale regio verschijnen, zoals op de billen of de binnenkant van de dijen. Sommige patiënten merken een tinteling in hun geslachtsdelen of pijn in de billen,
heupen of
benen voorafgaand aan een uitbraak. De eerste uitbraak van genitale herpes is vaak ernstiger dan latere uitbraken. Naast huidproblemen kunnen
koorts,
hoofdpijn,
algemene uitputting en spierpijn, evenals
gezwollen lymfeklieren in de liesstreek optreden. Latere uitbraken zijn meestal milder. Patiënten met een ander herpesvirus in hun lichaam kunnen enige immuniteit hebben, wat de symptomen van de eerste uitbraak kan verzwakken. Aan de andere kant kunnen symptomen ernstiger en langduriger zijn bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.
Baby's
Pasgeborenen kunnen een primaire HSV-infectie oplopen tijdens een vaginale bevalling als de moeder een actieve genitale HSV-infectie heeft, vooral als het een primaire infectie is. Bij baby's varieert de ziekte van gelokaliseerde huidletsels (ongeveer 10-15%) tot een ernstige infectie die de hersenen aantast (encefalitis), wat een slechte prognose met zich meebrengt. Een
keizersnede is daarom noodzakelijk als er sprake is van een actieve genitale HSV-infectie bij de bevalling.
Terugkerende infectie
Het virus blijft na de eerste infectie latent in de sacrale ganglia en kan bij herhaalde uitbraken leiden tot radiculomyelopathie, met pijn in de lies, billen en bovenbenen. Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die chemotherapie ondergaan voor
kanker of mensen met
aids, kunnen een verspreide HSV-infectie ontwikkelen die veel organen aantast. In ernstige gevallen kan dit leiden tot
hepatitis (leverontsteking) en encefalitis, wat fatale gevolgen kan hebben.
Epidemiologie
Herpes simplex-infecties zijn wereldwijd verspreid en behoren tot de meest voorkomende virale infecties bij mensen. Ze worden veroorzaakt door het herpes simplex-virus (HSV), dat in twee typen wordt onderverdeeld: HSV-1, dat meestal orofaciale infecties veroorzaakt, en HSV-2, dat verantwoordelijk is voor genitale herpes.
Incidentie en prevalentie
De incidentie van herpes simplex-infecties varieert per regio en populatie. Wereldwijd wordt geschat dat meer dan tweederde van de bevolking onder de 50 jaar geïnfecteerd is met HSV-1, terwijl HSV-2 bij ongeveer 11% van de wereldbevolking voorkomt. Prevalentie is hoger in ontwikkelingslanden en bij vrouwen, wat deels wordt toegeschreven aan biologische factoren en culturele verschillen in blootstelling.
Transmissieroutes
HSV-1 wordt meestal overgedragen via orale secreties, terwijl HSV-2 voornamelijk via seksueel contact wordt verspreid. Verticale transmissie van moeder naar kind kan plaatsvinden tijdens de bevalling, met ernstige gevolgen voor pasgeborenen.
Mechanisme
Het herpes simplex-virus behoort tot de familie van herpesvirussen en heeft een uniek mechanisme van infectie en latentie, wat zorgt voor de chronische aard van de aandoening.
Virale replicatie
Na initiële blootstelling dringt het virus de huid of slijmvliezen binnen en infecteert epitheelcellen. Dit leidt tot de productie van nieuwe virusdeeltjes, wat ontsteking en blaarvorming veroorzaakt.
Latentie en reactivering
Na de primaire infectie migreert het virus naar sensorische ganglia, waar het in een latente toestand blijft. Reactivering kan worden getriggerd door factoren zoals stress, immunosuppressie of fysieke trauma's, wat resulteert in terugkerende infecties.
Oorzaken
Herpes simplex-infecties worden veroorzaakt door directe blootstelling aan het herpes simplex-virus. Hoewel het virus op verschillende manieren kan worden overgedragen, spelen enkele belangrijke oorzaken een rol in de initiële infectie en recidieven.
Primaire blootstelling
De eerste infectie treedt op door contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen, zoals speeksel of genitale secreties. Zelfs asymptomatische dragers kunnen het virus overdragen, wat bijdraagt aan de wijdverspreide verspreiding.
Triggers voor reactivering
Externe en interne factoren, zoals verminderde immuniteit, blootstelling aan zonlicht of hormonale veranderingen, kunnen het virus reactiveren. Dit leidt tot terugkerende symptomen, zoals koortslippen of genitale laesies.
Risicofactoren
Hoewel iedereen risico loopt op herpes simplex-infecties, zijn er specifieke factoren die de kans op infectie of terugval vergroten.
Omgevingsfactoren
Leven in dichtbevolkte gebieden of in gemeenschappen met hoge prevalentie verhoogt het risico op blootstelling. Hygiëne en culturele gewoonten spelen ook een rol in de transmissie.
Immunologische kwetsbaarheid
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met HIV of die immunosuppressieve medicatie gebruiken, lopen een groter risico op ernstige of frequente uitbraken.
Risicogroepen
Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op zowel de initiële infectie als ernstige complicaties van herpes simplex.
Pasgeborenen
Neonatale herpes kan optreden bij verticale transmissie van HSV, wat levensbedreigend kan zijn. Screening en preventieve maatregelen tijdens de zwangerschap zijn cruciaal.
Seksueel actieve patiënten
Patiënten met meerdere seksuele partners of zonder toegang tot adequate bescherming lopen een verhoogd risico op HSV-2-infecties.
Geassocieerde symptomen
De meeste mensen met HSV vertonen geen symptomen, maar
besmette personen kunnen het virus wel doorgeven. De symptomen van HSV zijn meestal mild maar kunnen ongemak veroorzaken. HSV is vooral problematisch voor mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals pasgeborenen.
Andere tekenen
Andere symptomen van HSV zijn:
De symptomen van HSV treden meestal op tijdens uitbraken die tussen de twee en zes weken duren. De frequentie van uitbraken kan variëren.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van herpes simplex-virus (HSV)-infecties vereist een gestructureerde aanpak, waarbij zowel klinische observaties als diagnostische hulpmiddelen worden ingezet. Afhankelijk van de fase van de infectie, variërend van actieve uitbraken tot asymptomatische dragerschap, kunnen verschillende technieken worden toegepast.
Lichamelijk onderzoek en klinische beoordeling
Tijdens een actieve uitbraak kan een arts doorgaans op basis van een lichamelijk onderzoek een voorlopige diagnose stellen. Kenmerkende huidlaesies, zoals pijnlijke blaasjes gevuld met helder vocht of zweren, wijzen vaak op een HSV-infectie. Deze laesies bevinden zich meestal op specifieke locaties, zoals de lippen, het genitale gebied of andere delen van de huid en slijmvliezen. Naast de visuele beoordeling vraagt de arts naar symptomen zoals pijn, jeuk, of een brandend gevoel, die vaak aan de laesies voorafgaan.
Bij verdenking van een genitale HSV-2-infectie is het verkrijgen van een gedetailleerde seksuele gezondheidsanamnese essentieel. Vragen over beschermingsmethoden, eerdere infecties en seksuele partners helpen bij het inschatten van het risico. Voor kinderen of adolescenten met orale of genitale laesies is een zorgvuldige beoordeling belangrijk, inclusief uitsluiting van andere oorzaken zoals afteuze stomatitis of andere virale infecties.
Laboratoriumonderzoek bij zichtbare symptomen
Als de klinische bevindingen niet doorslaggevend zijn, kan aanvullend laboratoriumonderzoek de diagnose bevestigen. Bij patiënten met actieve laesies wordt vaak een monster afgenomen met een steriel wattenstaafje. Dit materiaal wordt vervolgens onderzocht met een PCR-test, die zeer gevoelig is en het genetisch materiaal van HSV kan aantonen. PCR is de voorkeursmethode, vooral bij twijfel over het type virus.
Een alternatieve methode is de virale kweek, waarbij het monster wordt geplaatst in een medium waarin het virus kan groeien. Hoewel deze techniek minder gevoelig is en alleen werkt bij recente laesies, blijft het een betrouwbare optie voor de bevestiging van HSV.
Diagnostiek bij asymptomatische patiënten
Wanneer een patiënt geen zichtbare symptomen heeft maar er een vermoeden van een infectie bestaat, bijvoorbeeld door blootstelling aan een besmette partner, wordt serologisch onderzoek uitgevoerd. Met een bloedtest worden antilichamen tegen HSV-1 en HSV-2 gedetecteerd. Dit onderzoek kan onderscheid maken tussen een huidige of eerdere infectie.
Serologische tests zijn bijzonder nuttig voor risicogroepen, zoals zwangere vrouwen, om complicaties zoals neonatale herpes te voorkomen. Ook bieden ze inzicht in het risico op toekomstige uitbraken en de noodzaak voor preventieve maatregelen.
Diagnose bij complicaties
Bij ernstige symptomen, zoals neurologische klachten of verdenking van herpes simplex-encefalitis, is specialistisch onderzoek vereist. Een lumbale punctie kan nodig zijn om cerebrospinale vloeistof te analyseren. Hierin wordt met behulp van PCR gezocht naar de aanwezigheid van HSV-DNA. Beeldvormende technieken, zoals een MRI, kunnen daarnaast worden ingezet om ontstekingen of afwijkingen in de hersenen te visualiseren.
Bij patiënten met oogklachten, zoals roodheid, pijn of wazig zien, kan een oogheelkundig onderzoek met een spleetlamp worden uitgevoerd. Dit onderzoek helpt om herpeskeratitis, een corneainfectie veroorzaakt door HSV, vast te stellen.
Differentiële diagnose
Het uitsluiten van andere aandoeningen is een belangrijk onderdeel van de diagnostiek. Symptomen van HSV kunnen overlappen met die van andere infecties, zoals aften, syfilis of andere seksueel overdraagbare aandoeningen. Daarnaast kunnen bacteriële infecties of allergische reacties vergelijkbare huidlaesies veroorzaken. Een nauwkeurige diagnose is essentieel om verkeerde behandelingen te voorkomen.
Interpretatie van resultaten
De uitkomsten van diagnostische tests geven inzicht in de aard van de infectie. Positieve PCR-resultaten bevestigen de aanwezigheid van HSV en identificeren het subtype (HSV-1 of HSV-2). Bij serologische tests kan de aanwezigheid van IgG-antilichamen wijzen op een eerdere infectie, terwijl IgM-antilichamen kunnen duiden op een recente infectie.
Een correcte interpretatie van de resultaten is cruciaal voor het opstellen van een behandelplan en het adviseren van de patiënt over preventieve maatregelen en het risico op transmissie. Herhaalde evaluaties kunnen nodig zijn om de effectiviteit van de behandeling te beoordelen of om latente infecties te monitoren.

Medicijnen kunnen de klachten verlichten /
Bron: Stevepb, PixabayBehandeling van HSV-1 en HSV-2
Er is momenteel geen genezing voor beide typen HSV. Meestal zijn de symptomen afwezig en is behandeling niet nodig. Wanneer symptomen optreden, verdwijnen ze vaak binnen enkele weken zonder specifieke behandeling. Er zijn echter behandelingen beschikbaar om symptomen onder controle te houden en de frequentie van uitbraken te verminderen. Sommige antivirale medicijnen kunnen ook het risico op overdracht van HSV aan anderen verminderen. Antivirale crèmes of zalven kunnen helpen bij het verlichten van zweren door jeuk, stekende gevoelens en ongemak te verminderen. Voorbeelden van
antivirale geneesmiddelen zijn acyclovir, famciclovir en valacyclovir, die beschikbaar zijn in de vorm van pillen of injecties.
Prognose van virale infectie
Hoewel herpes simplex een chronische infectie is, verschilt de prognose per patiënt afhankelijk van de ernst en het type virus.
Langetermijneffecten
Bij immuuncompetente patiënten zijn de langetermijneffecten meestal mild, met incidentele recidieven. Echter, bij immuungecompromitteerde patiënten kunnen ernstige complicaties optreden, zoals encefalitis.
Impact op levenskwaliteit
Frequent recidiverende infecties kunnen psychosociale gevolgen hebben, waaronder stigma en verminderde kwaliteit van leven. Therapie en educatie kunnen deze impact verminderen.
Complicaties
Complicaties van HSV kunnen variëren afhankelijk van het type en de getroffen lichaamsdelen. Bij HSV-1 kunnen complicaties optreden zoals:
Bij HSV-2 kunnen complicaties zoals ernstige systemische infecties optreden bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, en het kan leiden tot ernstige aandoeningen zoals hepatitis en encefalitis.
Preventie
Preventieve maatregelen spelen een belangrijke rol in het beperken van de verspreiding en ernst van herpes simplex-infecties.
Educatie en bewustwording
Voorlichting over transmissierisico’s en het belang van veilige praktijken, zoals het gebruik van condooms, kan infectiepercentages verlagen.
Vaccinatieonderzoek
Hoewel er momenteel geen goedgekeurd vaccin beschikbaar is, zijn er verschillende vaccins in ontwikkeling die potentieel bescherming kunnen bieden tegen HSV.
Praktische tips voor het leven met herpes simplex-infecties
Herpes simplex-infecties kunnen lastig zijn om mee om te gaan, maar met de juiste aanpassingen in je dagelijks leven kun je de symptomen beter beheersen en de frequentie van uitbraken verminderen. Hier zijn enkele praktische tips om je te helpen.
Vermijd triggers en stress
Stress is een van de belangrijkste triggers voor een herpes simplex-uitbraak. Het is belangrijk om manieren te vinden om stress te beheersen, zoals meditatie, ademhalingsoefeningen, of yoga. Probeer je stressniveaus laag te houden door regelmatig tijd voor jezelf te nemen en ontspanningsoefeningen te doen.
Zorg voor een gezond immuunsysteem
Een sterk immuunsysteem kan helpen om uitbraken van herpes simplex te verminderen. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon, voldoende slaap en lichaamsbeweging om je immuunsysteem te versterken. Vergeet niet om voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen, vooral
vitamines en zink, die belangrijk zijn voor de afweer.
Gebruik antivirale middelen indien nodig
Antivirale medicatie kan helpen om de symptomen van herpes simplex te verlichten en de duur van een uitbraak te verkorten. Het is belangrijk om deze medicatie precies volgens de aanwijzingen van je arts in te nemen. Als je herhaaldelijke uitbraken hebt, bespreek dan met je arts of langdurige antivirale behandeling een optie voor je is.
Pas je persoonlijke hygiëne aan
Tijdens een uitbraak is het belangrijk om nauw contact met anderen te vermijden om de verspreiding van het virus te voorkomen. Was je handen regelmatig, vooral nadat je het aangedane gebied hebt aangeraakt. Gebruik geen gedeelde handdoeken of lippenbalsem om besmetting te voorkomen.
Bescherm jezelf en anderen tijdens orale seks
Als je herpes simplex type 1 hebt, kun je het virus ook via orale seks overdragen. Gebruik altijd een condoom of een tandheelkundige dam tijdens orale seks om te voorkomen dat je het virus aan anderen overdraagt, vooral als je merkt dat je een uitbraak hebt.
Herken vroege symptomen van een uitbraak
Door vroege symptomen van een uitbraak te herkennen, zoals jeuk of een branderig gevoel, kun je snel handelen om de ernst van de uitbraak te verminderen. Het is vaak nuttig om antivirale medicatie te nemen bij de eerste tekenen van een uitbraak, zodat de symptomen minder hevig zijn.
Vermijd irriterende stoffen
Bepaalde irriterende stoffen, zoals gekruid eten of chemische producten, kunnen een uitbraak uitlokken. Let goed op je huid en het type producten dat je gebruikt, en vermijd alles wat de huid in het getroffen gebied kan irriteren. Dit kan helpen om uitbraken te verminderen.
Communiceer met je omgeving
Als je een herpes simplex-infectie hebt, is het belangrijk om open en eerlijk te communiceren met je partner(s) over je situatie. Dit helpt om misverstanden te voorkomen en samen te werken aan het beheersen van het virus.
Volg je artsenadvies
Houd regelmatig controleafspraken met je arts om je toestand te monitoren. Je arts kan je adviseren over nieuwe behandelingsopties of andere preventieve maatregelen. Het volgen van hun aanbevelingen kan helpen bij het effectief omgaan met herpes simplex-infecties.
In het algemeen, door proactief te zijn in je aanpak van herpes simplex-infecties, kun je de impact van de aandoening op je dagelijks leven verminderen en beter omgaan met de uitbraken.
Misvattingen rond herpes simplex-infecties
Herpes simplex is een veelvoorkomende virale infectie die vaak verkeerd begrepen wordt. Het virus kan verschillende delen van het lichaam aantasten en blijft levenslang in het lichaam aanwezig. Er bestaan veel misvattingen over de overdracht, symptomen en behandeling.
Herpes simplex komt alleen voor op de lippen of geslachtsdelen
Hoewel herpes simplex vaak geassocieerd wordt met koortsblaasjes op de
lip of genitale infecties, kan het virus ook andere delen van het lichaam aantasten, zoals de ogen, vingers en zelfs de hersenen.
Een uitbraak betekent altijd dat iemand besmettelijk is
Hoewel het virus het meest besmettelijk is tijdens een actieve uitbraak, kan het ook zonder zichtbare symptomen worden overgedragen. Dit fenomeen, bekend als asymptomatische virale uitscheiding, betekent dat iemand het virus kan verspreiden zonder het te weten.
Herpes simplex kan volledig genezen worden met medicatie
Er bestaan geen geneesmiddelen die het virus volledig uit het lichaam verwijderen.
Medicatie zoals antivirale middelen kunnen wel helpen om de ernst en duur van een uitbraak te verminderen en het risico op overdracht te verkleinen.
Hoewel genitale herpes een soa is, kan herpes simplex type 1 (HSV-1), dat vaak koortsblaasjes veroorzaakt, ook door speeksel, gedeelde voorwerpen zoals lippenbalsem of direct huidcontact worden overgedragen.
Herpes simplex verhoogt het risico op andere gezondheidsproblemen niet
Een herpesinfectie kan complicaties veroorzaken, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het virus kan ernstige infecties veroorzaken in de
hersenen, ogen en andere organen. Daarnaast verhoogt genitale herpes het risico op hiv-overdracht.
Een eerste infectie met herpes simplex geeft altijd ernstige symptomen
Veel mensen raken besmet met het virus zonder het te weten, omdat ze milde of geen symptomen ervaren. Anderen kunnen juist een heftige eerste uitbraak krijgen met koorts, pijnlijke blaren en
koorts. De ernst van de symptomen verschilt per persoon.
Lees verder