Herpes simplex-infecties: Types, verspreiding en symptomen

Herpes simplex (HSV) is een zeer veel voorkomende virale infectie die afhankelijk van het type meestal de mond (HSV-1), de geslachtsdelen of de anale gebieden (HSV-2) aantast, al zijn mogelijk ook andere lichaamsdelen getroffen. Infecties veroorzaakt door het herpes simplex-virus zijn besmettelijk. Het virus van beide types verspreidt zich snel door direct contact en de kans om het virus op te lopen is relatief hoog. Een seksuele overdracht van sommige typen HSV is ook mogelijk. Een patiënt vertoont soms geen symptomen maar is dan wel in staat om het virus door te geven. Meestal krijgen symptomatische patiënten te maken met uitbraken van zweren en andere symptomen. Een medicamenteuze behandeling verlicht de klachten.

• Types herpes simplex-infecties
• Herpes simplex-virus type 1
• Aangetaste gebieden
• Verspreiding
• Symptomen
• Complicaties
• Herpes simplex-virus type 2
• Aangetaste gebieden
• Verspreiding
• Symptomen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van HSV-1 en HSV-2
• Prognose van virale infectie

Types herpes simplex-infecties

Er zijn twee soorten HSV geïdentificeerd, met name herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) en herpes simplex-virus type 2 (HSV-2). Ze leiden beiden tot een aantal mogelijke typische infecties. Wel zijn uitzonderingen altijd mogelijk, omdat HSV-1 af en toe ook leidt tot genitale herpes en HSV-2 soms ook infecties in de mond veroorzaakt.

Herpes simplex-virus type 1

Aangetaste gebieden

Herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) is de meest voorkomende vorm van HSV. Omdat dit virus constant wereld aanwezig is, beschouwt de medische gemeenschap HSV-1 als een endemische ziekte. HSV-1 leidt meestal tot koortsblaasjes / een koortslip, aangezien de meeste HSV-1-patiënten symptomen aan de mond en het omliggende gebied ervaren. Soms tast HSV-1 andere lichaamsdelen aan, zoals de geslachtsdelen, de ogen (keratoconjunctivitis) en de hersenen (encefalitis). HSV-1 ontwikkelt zich vaak tijdens de kinderjaren en is levenslang aanwezig.

Verspreiding

HSV-1 verspreidt zich meestal door mond-op-mond contact. Een persoon heeft dan contact met de zweren, het speeksel of het gebied rond de mond. De overdracht vindt eveneens plaats door het delen van lippenbalsem, een tandenborstel of een ander product dat in contact is geweest met HSV. Patiënten lopen een veel groter risico om HSV-1 op te lopen als ze in contact komen met een patiënt met een actieve uitbraak van symptomen. In sommige gevallen is het ook mogelijk dat patiënten HSV-1 overdragen tijdens de seksuele activiteit.

Symptomen

Primaire infectie
De primaire infectie blijft mogelijk onopgemerkt of veroorzaakt bij sommige patiënten een ernstige ontstekingsreactie met blaasjesvorming die leidt tot pijnlijke zweren (gingivostomatitis) rond de mond. De zweren presenteren zich als jeukende of pijnlijke blaren op het huidoppervlak. Soms breken de zweren open, en sijpelt hieruit vloeistof weg. De meeste zweren verschijnen binnen de eerste twintig dagen na besmetting en houden ongeveer zeven tot tien dagen aan.

Terugkerende infectie
Het virus blijft na deze tijd latent aanwezig in de trigeminale ganglia in de hersenen, maar kan worden gereactiveerd door stress, een trauma, koortsziekten en ultraviolette straling, waardoor de terugkerende vorm van de ziekte tot uiting komt, die bekend staat als herpes labialis (koortslip). Ongeveer 70% van de bevolking is geïnfecteerd met HSV-1. Terugkerende infecties komen voor bij één derde van de patiënten. Een reactivering produceert vaak gelokaliseerde paresthesieën in de lip (liptintelingen) vóór het optreden van een koortslip.

Complicaties

Complicaties van een HSV-1-infectie omvatten een overdracht naar het oog (dendritische ulceratie, keratitis), acute encefalitis (hersenontsteking) en huidinfecties zoals herpetische whitlow en erythema multiforme.

Herpes simplex-virus type 2

Aangetaste gebieden

HSV-2 leidt meestal tot genitale herpes, wat betekent dat de symptomen zich meestal rond de geslachtsdelen en de anale gebieden ontwikkelen. Mogelijk is HSV-2 ook verantwoordelijk is voor een systemische infectie bij een patiënt met een verzwakt immuunsysteem. Het virus is eveneens levenslang aanwezig en de symptomen verschijnen alleen tijdens opflakkeringen.

Verspreiding

De overdracht van HSV-2 vindt bijna altijd plaats tijdens seksueel contact (vaginale, orale of anale seks). Wanneer een persoon bijgevolg contact heeft met de huid, zweren, speeksel of lichaamsvloeistoffen van een patiënt met HSV-2, krijgt hij te maken met de infectie. Een primaire anorectale herpesinfectie komt vaak voor bij mannen die seks hebben met mannen.

Symptomen

Primaire infectie
Volwassenen
Bij genitale herpes is de huid in het genitale gebied ontstoken en pijnlijk. Daarnaast ontstaan kleine blaasjes in deze gebieden. De blaasjes komen voor in kleine clusters (groepjes) en kunnen openbreken en vocht verliezen. Ze vormen vaak korsten wanneer ze genezen. Verder ervaren patiënten een jeukende huid en/of brandende huid. Vrouwen hebben vaak pijn bij het plassen. De symptomen hebben meestal betrekking op de penis, de voorhuid en het scrotum bij mannen, en de schaamlippen, de vagina en de baarmoederhals bij vrouwen. De blaasjes verschijnen soms ook in de anale regio, namelijk op de billen of op de binnenkant van de dijen. Sommige patiënten merken dat een uitbraak begint door een tintelend gevoel in hun geslachtsdelen of pijn in de billen, de heupen of de benen. De allereerste uitbraak van genitale herpes veroorzaakt vaak ernstigere symptomen dan latere uitbraken. Naast de typische huidproblemen komen koorts, hoofdpijn, algemene uitputting en spierpijn, en vaak ook gezwollen lymfeklieren in de liesstreek tot stand. Volgende uitbraken zijn meestal milder. Patiënten die reeds een ander herpesvirus in het lichaam hebben, hebben mogelijk al een zekere immuniteit tegen herpesvirussen. De symptomen tijdens de eerste uitbraak zijn dan mogelijk milder dan bij patiënten die nog niet in contact zijn geweest met het virus. Anderzijds zijn de symptomen ernstiger en houden ze langer aan bij patiënten met een zwak immuunsysteem.

Baby's
Pasgeborenen ontwikkelen mogelijk een primaire HSV-infectie na een vaginale bevalling wanneer de moeder een actieve genitale HSV-infectie heeft, vooral als de ziekte van de moeder eerder een primaire dan een terugkerende infectie is. De ziekte bij de baby varieert van gelokaliseerde huidletsels (ongeveer 10-15%) tot een wijdverspreide ziekte waarbij de hersenen getroffen zijn (encefalitis) met een slechte prognose. Een keizersnede is daarom steeds nodig als een actieve genitale HSV-infectie aanwezig is tijdens de bevalling.

Terugkerende infectie
Het virus blijft na de eerste infectie latent in de sacrale ganglia en kan tijdens herhaling een radiculomyelopathie veroorzaken, met pijn in de lies, billen en de bovenbenen. Patiënten met een zwak immuunsysteem, zoals patiënten die intensieve chemotherapie krijgen voor de behandeling van kanker, of patiënten met aids, ontwikkelen mogelijk een verspreide HSV-infectie waarbij veel van de ingewanden zijn betrokken. In ernstige gevallen is de dood het gevolg van hepatitis (leverontsteking) en encefalitis.

Geassocieerde symptomen

De meeste patiënten met HSV krijgen niet te maken met symptomen, maar besmette patiënten zijn wel in staat om het virus door te geven. De symptomen van HSV zijn meestal mild, maar veroorzaken wel ongemak voor de patiënt. HSV is vooral schadelijk voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals baby's.

Andere tekenen
Andere symptomen van HSV zijn:

• gelokaliseerde tintelingen, jeuk of brandende gevoelens
• griepachtige symptomen
• ooginfecties
• plasproblemen

De symptomen van HSV komen meestal voor bij uitbraken die tussen de twee en zes weken duren. De frequentie van deze uitbraken si variabel.

Diagnose en onderzoeken

Tijdens een uitbraak diagnosticeert de arts HSV door middel van een lichamelijk onderzoek waarbij hij de symptomen controleert. De zweren zijn gemakkelijk te identificeren en zijn meestal typerend voor een HSV-infectie. Als de symptomen wijzen op HSV-2, bevraagt de arts de patiënt over de seksuele gezondheidsgeschiedenis. Verder neemt de arts soms een monster van de zweer. Als de patiënt geen symptomen heeft, is een bloedonderzoek nodig om de infectie te detecteren.

Behandeling van HSV-1 en HSV-2

Voor beide typen HSV bestaat er geen genezing, maar meestal zijn de symptomen afwezig en dan is behandeling niet nodig. Wanneer toch symptomen optreden, verdwijnen ze vaak na een aantal weken zonder behandeling. Voorts zijn behandelingen beschikbaar om de symptomen onder controle te houden en de frequentie van uitbraken te verminderen. Sommige medicijnen verminderen ook het risico op de overdracht van HSV aan anderen. Antivirale crèmes of zalven zijn beschikbaar voor het verlichten van de zweren. Deze behandelingen verminderen de jeuk, het stekend gevoel en het ongemak. Voorbeelden van antivirale geneesmiddelen zijn acyclovir, famciclovir en valacyclovir. Deze medicijnen zijn tot slot verkrijgbaar in de vorm van een pil of een injectie.

Prognose van virale infectie

De eerste uitbraak is meestal de ergste. Er is geen remedie voor HSV, maar antivirale behandelingen houden de aandoening onder controle.

Lees verder

• Neonatale herpes: Herpesinfectie bij pasgeboren baby
• Koortslip & koortsblaasjes: Virale infectie door herpesvirus
• Genitale herpes: Zweren op geslachtsorganen door herpesvirus
• Herpes in het oog (oculaire herpes of oogherpes)
• Herpetische fijt: Virale infectie aan vinger(s) door herpes