Herpes simplex-infecties: Types, verspreiding en symptomen

Herpes simplex (HSV) is een zeer veel voorkomende virale infectie die afhankelijk van het type meestal de mond (HSV-1), de geslachtsdelen of de anale gebieden (HSV-2) aantast, al kunnen ook andere lichaamsdelen getroffen worden. Infecties veroorzaakt door het herpes simplex-virus zijn besmettelijk. Het virus van beide types verspreidt zich snel door direct contact en de kans om het virus op te lopen is relatief hoog. Een seksuele overdracht van sommige typen HSV is ook mogelijk. Een patiënt vertoont soms geen symptomen, maar kan het virus toch doorgeven. Meestal krijgen symptomatische patiënten te maken met uitbraken van zweren en andere symptomen. Een medicamenteuze behandeling verlicht de klachten.

• Types herpes simplex-infecties
• Herpes simplex-virus type 1
• Aangetaste gebieden
• Verspreiding
• Symptomen
• Complicaties
• Herpes simplex-virus type 2
• Aangetaste gebieden
• Verspreiding
• Symptomen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van HSV-1 en HSV-2
• Prognose van virale infectie
• Complicaties
• Preventie

Types herpes simplex-infecties

Er zijn twee hoofdtypen van het herpes simplex-virus geïdentificeerd: herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) en herpes simplex-virus type 2 (HSV-2). Elk type kan verschillende infecties veroorzaken, hoewel HSV-1 soms ook genitale herpes kan veroorzaken en HSV-2 af en toe infecties in de mond kan veroorzaken.

Herpes simplex-virus type 1

Aangetaste gebieden

Herpes simplex-virus type 1 (HSV-1) is de meest voorkomende vorm van HSV en wordt wereldwijd aangetroffen, wat het als een endemische ziekte beschouwt. HSV-1 veroorzaakt meestal koortsblaasjes of een koortslip, waarbij de symptomen zich meestal rond de mond en het omliggende gebied bevinden. In sommige gevallen kan HSV-1 andere lichaamsdelen aantasten, zoals de geslachtsdelen, de ogen (keratitis) en de hersenen (encefalitis). HSV-1 wordt vaak tijdens de kindertijd opgelopen en blijft levenslang aanwezig.

Verspreiding

HSV-1 verspreidt zich meestal door mond-op-mond contact. Besmetting kan optreden door direct contact met zweren, speeksel of het gebied rond de mond. Overdracht kan ook plaatsvinden door het delen van lippenbalsem, een tandenborstel of andere voorwerpen die in contact zijn geweest met HSV. De kans op besmetting is groter bij contact met iemand met een actieve uitbraak van symptomen. Het is ook mogelijk om HSV-1 over te dragen via seksuele activiteiten.

Symptomen

Primaire infectie
De primaire infectie kan onopgemerkt blijven of bij sommige mensen een ernstige ontstekingsreactie veroorzaken, met blaasjesvorming en pijnlijke zweren (gingivostomatitis) rond de mond. De zweren verschijnen als jeukende of pijnlijke blaren op de huid. Ze kunnen openbarsten en vloeistof lekken. De meeste zweren verschijnen binnen de eerste twintig dagen na besmetting en genezen binnen zeven tot tien dagen.

Terugkerende infectie
Het virus blijft na de primaire infectie latent in de trigeminale ganglia in de hersenen. Reactivering kan worden veroorzaakt door stress, trauma, koortsziekten of ultraviolette straling, wat leidt tot terugkerende uitbraken van herpes labialis (koortslip). Ongeveer 70% van de bevolking is geïnfecteerd met HSV-1. Terugkerende infecties komen voor bij ongeveer een derde van de patiënten. Reactivering kan vooraf worden aangekondigd door gelokaliseerde paresthesieën (tintelingen) in de lip.

Complicaties

Complicaties van een HSV-1-infectie kunnen ernstig zijn en omvatten:

• Overdracht naar het oog (dendritische ulceratie, keratitis).
• Acute encefalitis (hersenontsteking).
• Huidinfecties, zoals herpetische whitlow en erythema multiforme.

Herpes simplex-virus type 2

Aangetaste gebieden

HSV-2 leidt doorgaans tot genitale herpes, waarbij de symptomen zich meestal rond de geslachtsdelen en de anale gebieden bevinden. HSV-2 kan ook een systemische infectie veroorzaken bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Het virus blijft levenslang aanwezig en symptomen verschijnen alleen tijdens uitbraken.

Verspreiding

HSV-2 wordt voornamelijk overgedragen via seksueel contact (vaginale, orale of anale seks). Infectie kan optreden door contact met de huid, zweren, speeksel of lichaamsvloeistoffen van een besmette persoon. Een primaire anorectale herpesinfectie komt vaak voor bij mannen die seks hebben met mannen.

Symptomen

Primaire infectie
Volwassenen
Bij genitale herpes worden de huid en slijmvliezen in het genitale gebied ontstoken en pijnlijk. Er ontstaan kleine blaasjes die in clusters verschijnen, openbarsten en vocht kunnen lekken. Ze vormen vaak korsten bij genezing. Patiënten ervaren vaak jeuk en/of een branderig gevoel. Vrouwen kunnen pijn ervaren bij het plassen. De symptomen betreffen meestal de penis, de voorhuid en het scrotum bij mannen, en de schaamlippen, de vagina en de baarmoederhals bij vrouwen. Blaasjes kunnen ook in de anale regio verschijnen, zoals op de billen of de binnenkant van de dijen. Sommige patiënten merken een tinteling in hun geslachtsdelen of pijn in de billen, heupen of benen voorafgaand aan een uitbraak. De eerste uitbraak van genitale herpes is vaak ernstiger dan latere uitbraken. Naast huidproblemen kunnen koorts, hoofdpijn, algemene uitputting en spierpijn, evenals gezwollen lymfeklieren in de liesstreek optreden. Latere uitbraken zijn meestal milder. Patiënten met een ander herpesvirus in hun lichaam kunnen enige immuniteit hebben, wat de symptomen van de eerste uitbraak kan verzwakken. Aan de andere kant kunnen symptomen ernstiger en langduriger zijn bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Baby's
Pasgeborenen kunnen een primaire HSV-infectie oplopen tijdens een vaginale bevalling als de moeder een actieve genitale HSV-infectie heeft, vooral als het een primaire infectie is. Bij baby's varieert de ziekte van gelokaliseerde huidletsels (ongeveer 10-15%) tot een ernstige infectie die de hersenen aantast (encefalitis), wat een slechte prognose met zich meebrengt. Een keizersnede is daarom noodzakelijk als er sprake is van een actieve genitale HSV-infectie bij de bevalling.

Terugkerende infectie
Het virus blijft na de eerste infectie latent in de sacrale ganglia en kan bij herhaalde uitbraken leiden tot radiculomyelopathie, met pijn in de lies, billen en bovenbenen. Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die chemotherapie ondergaan voor kanker of mensen met aids, kunnen een verspreide HSV-infectie ontwikkelen die veel organen aantast. In ernstige gevallen kan dit leiden tot hepatitis (leverontsteking) en encefalitis, wat fatale gevolgen kan hebben.

Geassocieerde symptomen

De meeste mensen met HSV vertonen geen symptomen, maar besmette personen kunnen het virus wel doorgeven. De symptomen van HSV zijn meestal mild maar kunnen ongemak veroorzaken. HSV is vooral problematisch voor mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals pasgeborenen.

Andere tekenen
Andere symptomen van HSV zijn:

• gelokaliseerde tintelingen, jeuk of brandende gevoelens
• Griepachtige symptomen
• Ooginfecties
• Plasproblemen

De symptomen van HSV treden meestal op tijdens uitbraken die tussen de twee en zes weken duren. De frequentie van uitbraken kan variëren.

Diagnose en onderzoeken

Tijdens een uitbraak kan een arts HSV diagnosticeren door middel van een lichamelijk onderzoek van de symptomen. Zweren zijn vaak duidelijk herkenbaar en typerend voor een HSV-infectie. Bij vermoeden van HSV-2 wordt de patiënt bevraagd over de seksuele gezondheidsgeschiedenis. Soms wordt een monster van de zweer genomen voor laboratoriumonderzoek. Als er geen symptomen zijn, is een bloedonderzoek nodig om de infectie te detecteren.

Behandeling van HSV-1 en HSV-2

Er is momenteel geen genezing voor beide typen HSV. Meestal zijn de symptomen afwezig en is behandeling niet nodig. Wanneer symptomen optreden, verdwijnen ze vaak binnen enkele weken zonder specifieke behandeling. Er zijn echter behandelingen beschikbaar om symptomen onder controle te houden en de frequentie van uitbraken te verminderen. Sommige antivirale medicijnen kunnen ook het risico op overdracht van HSV aan anderen verminderen. Antivirale crèmes of zalven kunnen helpen bij het verlichten van zweren door jeuk, stekende gevoelens en ongemak te verminderen. Voorbeelden van antivirale geneesmiddelen zijn acyclovir, famciclovir en valacyclovir, die beschikbaar zijn in de vorm van pillen of injecties.

Prognose van virale infectie

De eerste uitbraak van HSV is meestal de ernstigste. Hoewel er geen genezing is voor HSV, kunnen antivirale behandelingen helpen om de aandoening onder controle te houden en de frequentie van uitbraken te verminderen. Het is belangrijk om een arts te raadplegen voor een passend behandelplan en advies over het voorkomen van de verspreiding van het virus.

Complicaties

Complicaties van HSV kunnen variëren afhankelijk van het type en de getroffen lichaamsdelen. Bij HSV-1 kunnen complicaties optreden zoals:

• Keratitis (oogontsteking)
• Encefalitis (hersenontsteking)
• Herpetische whitlow (vingerinfectie)
• Erythema multiforme (huidreactie)

Bij HSV-2 kunnen complicaties zoals ernstige systemische infecties optreden bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, en het kan leiden tot ernstige aandoeningen zoals hepatitis en encefalitis.

Preventie

Preventieve maatregelen kunnen helpen om de verspreiding van HSV te verminderen:

• Vermijd direct contact met zweren of blaasjes.
• Gebruik barrièremiddelen zoals condooms tijdens seksuele activiteiten, hoewel dit niet alle risico's uitsluit.
• Deel geen persoonlijke artikelen zoals lippenbalsem of tandenborstels.
• Ondersteun een gezonde levensstijl om je immuunsysteem te versterken en de kans op uitbraken te verminderen.

Lees verder

• Neonatale herpes: Herpesinfectie bij pasgeboren baby
• Koortslip & koortsblaasjes: Virale infectie door herpesvirus
• Genitale herpes: Zweren op geslachtsorganen door herpesvirus
• Herpes in het oog (oculaire herpes of oogherpes)
• Herpetische fijt: Virale infectie aan vinger(s) door herpes