Genitale herpes: Zweren op geslachtsorganen door herpesvirus
Genitale herpes is een veel voorkomende seksueel overdraagbare aandoening die mogelijk is bij iedereen die seksueel actief is. Het humaan herpesvirus (HHV) is de oorzaak van deze infectie. De meeste patiënten met de infectie zijn asymptomatisch, maar ze zijn wel in staat om de aandoening door te geven aan andere sekspartners. Het virus veroorzaakt pijnlijke zweren op de geslachtsorganen en de omliggende gebieden. Na een eerste infectie blijft het virus in het lichaam aanwezig waardoor een terugkerende herpesinfectie tot de mogelijkheden behoort. Antivirale geneesmiddelen verlichten de symptomen van de ziekte. Het herpesvirus brengt bij een zwangerschap complicaties met zich mee waardoor een grondige medisch opvolging noodzakelijk is.
Synoniemen genitale herpes
Artsen gebruiken soms andere bewoordingen voor genitale herpes, met name “herpes genitalis” of “herpes progenitalis”.
Epidemiologie aandoening
Genitale herpes is wereldwijd één van de meest voorkomende soa's. De piekincidentie is te vinden bij 16- tot 24-jarigen van beide geslachten, waarbij vrouwen met vaker getroffen zijn dan mannen. Ongeveer één op de zes mensen tussen de 14-49 jaar lijdt aan genitale herpes.
Oorzaken: Humaan herpesvirus
Virus
Het humaan herpesvirus (HHV) veroorzaakt genitale herpes. HHV is eveneens gekend als HSV, de afkorting van “
herpes simplex-virus”. HHV bestaat in type 1 (HHV-1) of type 2 (HHV-2). Genitale herpes is het gevolg van zowel HHV-1 als HHV-2. De meeste genitale herpes is te wijten aan type 2 (HHV-2). Het virus heeft het vermogen om latent aanwezig te blijven in de v, waardoor de seksueel overdraagbare aandoening mogelijk terugkeert.
Overdracht
De
overdracht van de infectie treedt op tijdens nauw seksueel contact (vaginale, anale of orale seks) met een patiënt die het humaan herpesvirus met zich meedraagt, zelfs als hij geen symptomen vertoont. Ook het delen van seksspeeltjes vormt een risicofactor bij een herpesinfectie. Het vaakst zijn de slijmvliezen van de voortplantingsorganen, het rectum, de mond en de keelholte aangetast. In sommige gevallen is het namelijk ook mogelijk om besmet te raken door contact met andere besmette lichaamsdelen. Genitaal contact met orale letsels veroorzaakt door HHV-1 veroorzaakt mogelijk eveneens een genitale infectie. Zo is een besmetting met genitale herpes mogelijk bij orale seks met een patiënt met een
koortslip. Door het herpesvirus ontstaan zweren met daarin een besmette vloeistof, die de infectie veroorzaken.
Vormen en symptomen: Pijnlijke zweren op geslachtsorganen
De meeste patiënten met genitale herpes hebben geen of zeer milde symptomen. Soms merkt de patiënt deze niet op of verwart hij deze met een andere
huidaandoening, zoals een puistje of ingegroeide haren. Maar ook andere symptomen zijn mogelijk.
Primaire genitale herpes
Primaire genitale herpes gaat meestal gepaard met systemische symptomen van verschillende ernst waaronder
koorts,
spierpijn (myalgie) en
hoofdpijn. Vervolgens ontwikkelen zich meerdere
pijnlijke, ondiepe genitale zweren die samenvloeien. Vaak zijn ook de
lymfeklieren in de lies gezwollen (
liesknobbeltje). In een periode van 10-14 dagen ontstaat korstvorming op de zweren die uitdrogen. Bij vrouwen met vulvale laesies is de
baarmoederhals (cervix) bijna altijd betrokken wat een
vaginale afscheiding met zich meebrengt. Een rectale infectie leidt tot
proctitis (
ontsteking van de endeldarm).
Plasproblemen komen bij zowel mannen als vrouwen met een herpesinfectie voor. Neurologische complicaties omvatten mogelijk aseptische
meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) en/of betrokkenheid van de sacrale autonome plexus (zenuwen van de achterkant van de dij,
been, voet en een deel van het bekken) wat leidt tot
urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen).

Alcoholgebruik is een mogelijke risicofactor voor terugkerende herpesinfecties /
Bron: Jarmoluk, Pixabay Terugkerende infecties
Algemeen
Terugkerende aanvallen komen voor bij een aanzienlijk deel van de patiënten na de eerste episode. Vaak gebeuren deze herhaalde aanvallen zelfs binnen het jaar nadat de eerste herpesinfectie is opgetreden. Dit gaat vaker gepaard met HHV type 2 infecties. De risicofactoren variëren, evenals de frequentie van de herhaling. Mogelijke risicofactoren omvatten
(overmatig) alcoholgebruik,
stress, de blootstelling aan UV-licht, chirurgie aan het genitale gebied en een
verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld door het nemen van
chemotherapie). Meestal zijn de klachten van terugkerende infecties wel minder langdurig en ook minder ernstig dan de primaire infectie. Het lichaam heeft namelijk reeds beschermende antistoffen (eiwitten die infecties bestrijden) geproduceerd in reactie op de vorige infectie.
Symptomen
Bij sommige patiënten zijn symptomen aanwezig nog voor het verschijnen van de letsels (prodromale laesies). Rond de genitaliën ervaart de patiënt namelijk vaak eerst een tintelend, branderig (
brandend gevoel aan de vagina) of jeukend gevoel (
vaginale jeuk), nog voordat andere symptomen verschijnen. De meest voorkomende symptomen zijn ook hierbij pijnlijke, rode zweren rond de geslachtsorganen, het rectum (endeldarm), de dijen en de billen die snel openbarsten. Hierdoor komt bijvoorbeeld
penispijn tot stand. Bij vrouwen ontstaan tevens zweren op de baarmoederhals (onderste deel van de
baarmoeder). Systemische symptomen zijn zeldzaam bij terugkerende aanvallen. Af en toe verschijnt ook
pyurie (pus in de urine).
Verzwakt immuunsysteem
De klinische verschijnselen bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met
een hiv-infectie, zijn soms ernstiger. Daarnaast keren de infecties met een grotere frequentie terug. Een systemische verspreiding van de seksueel overdraagbare aandoening is gedocumenteerd.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige symptomen, en wint informatie in over de geschiedenis van een koortslip, een eerdere seksueel overdraagbare aandoening en de vroegere en huidige sekspartner(s).
Diagnostisch onderzoek
De arts neemt met een wattenstaafje een uitstrijkje van bij voorkeur een nieuw letsel en laat dit dan microscopisch onderzoeken op de aanwezigheid van het virus.
Differentiële diagnose
Deze aandoeningen moet de arts uitsluiten bij het stellen van de diagnose van een herpesinfectie aan het genitale gebied:
Behandeling primaire en terugkerende infectie
Primaire genitale herpes
Bij primaire genitale herpes is een zoutwaterbad of het zitten in een warm bad rustgevend. Daarnaast is de patiënt hierdoor beter in staat om te plassen. Bovendien krijgt de patiënt medicatie, al zijn
antivirale geneesmiddelen alleen nuttig wanneer de patiënt nog nieuwe letsels ontwikkelt. Is de korstvorming reeds aanwezig, dan hebben deze geneesmiddelen nog weinig zin. Indien nodig behandelt de arts een secundaire bacteriële infectie. Rust,
pijnstillers en koortswerende middelen zijn verder nuttig. In zeldzame gevallen ontwikkelt de patiënt een hersenontsteking (
encefalitis) waarvoor een ziekenhuisopname nodig is.
Terugkerende infectie
Terugkerende aanvallen zijn meestal minder ernstig waardoor eenvoudige maatregelen zoals
zwemmen in zout water aanbevolen zijn. Langdurige suppressieve therapie is nodig bij patiënten met frequente terugkerende infecties (recidieven). Ondanks de langdurige medicatie die de patiënt hierbij moet innemen, ontstaan soms opnieuw aanvallen. Na twaalf maanden stopt de patiënt standaard met de medicatie. De arts bekijkt dan of de aanvallen eventueel terugkeren.

Zwangere vrouwen met het herpesvirus worden nauwgezet gevolgd door artsen /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayHHV bij zwangere vrouwen
Het potentieel infectiegevaar voor de pasgeborene is een belangrijk aspect bij vrouwen met genitale herpes. Een goede begeleiding en zorgvuldige behandeling is nodig omdat de infectie in sommige gevallen leidt tot een miskraam. De infectie treedt ofwel transplacentaal op (zeer zelden) of anders via het geboortekanaal.
Primaire genitale herpes
Als een vrouw HHV voor het eerst krijgt tijdens de zwangerschap, treedt een transplacentale infectie van de foetus zelden op. De behandeling van primaire HHV in het eerste of tweede trimester hangt af van de klinische symptomen van de vrouw en of ze de standaard doses medicijnen kan innemen. Een herhaling van de medicatie is soms nog nodig tijdens de laatste vier weken van de zwangerschap om een herhaling te voorkomen. Een primaire herpesinfectie in het derde trimester of bijna bij de bevalling met een hoge mate van virale verspreiding leidt meestal tot een bevalling via een
keizersnede.
Terugkerende genitale herpes
Voor vrouwen met eerdere infectie is het risico voor de
baby om HHV via het geboortekanaal te ontvangen, zeer laag. Alleen wanneer vrouwen genitale letsels aan het begin van de arbeid vertonen, gebeurt nog een bevalling via de keizersnede.
Preventie en bestrijding infectie
De infectie is besmettelijk als letsels aanwezig zijn. Geslachtsgemeenschap is dan ook in deze periode of tijdens de prodromale fasen (voorafgaande symptomen) afgeraden. Ook met een condoom vrijen is dan niet aanbevolen want dit vermindert wel de risico's maar elimineert ze niet volledig. Bij genitale herpes krijgen ook sekspartners een medisch onderzoek en informatie om de infectie te voorkomen. Antivirale geneesmiddelen verminderen tot slot de verspreiding van de infectie.
Lees verder