Atopisch eczeem (atopische dermatitis): Huidziekte met jeuk

Atopisch eczeem (atopische dermatitis): Huidziekte met jeuk Atopisch eczeem is een chronische huidziekte die meestal in de kindertijd begint. Patiënten met de huidaandoening hebben een erg gevoelige huid die snel geïrriteerd is door bijvoorbeeld contact met chemicaliën of bij angst. Op de huid ontstaan jeukende, rode en schilferende plekken waaruit mogelijk een afscheiding sijpelt. Patiënten met atopisch eczeem zijn meestal gebaat bij het aanbrengen van vocht op de huid. Eventueel zet de arts andere medicijnen in om de ontsteking en jeuk te verminderen. Veel patiënten gaan door de jeuk krabben aan de huid, hetgeen geen goed idee is omdat hierdoor een secundaire bacteriële infectie ontstaat waardoor de symptomen verergeren. De vooruitzichten zijn variabel omdat de huiduitslag bij een aantal patiënten volledig verdwijnt terwijl anderen een meer chronisch verloop van de ziekte ervaren.

Synoniemen van atopisch eczeem

‘Endogeen eczeem', 'neurodermitis' en ‘atopische dermatitis’ zijn bekende synoniemen voor atopisch eczeem.

Epidemiologie

Atopische dermatitis is een veel voorkomende, vaak aanhoudende huidaandoening die een groot percentage van de wereldbevolking treft. Dit type eczeem komt namelijk bij ongeveer 5% van de bevolking voor. De huidaandoening komt vaker voor in het vroege leven en komt op enig moment tijdens de kindertijd voor bij maximaal 10-20% van alle kinderen.

Oorzaken van atopische dermatitis

De exacte pathofysiologie van atopisch eczeem is niet volledig bekend (oktober 2020). Mogelijk is er een primair probleem van de huidbarrièrefunctie. Wel is soms een erfelijke aanleg aanwezig bij patiënten met de niet-besmettelijke huidaandoening.

Risicofactoren en verergering van de symptomen

Atopisch eczeem komt vaak voor bij patiënten die allergieën krijgen. Astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen) en hooikoorts zijn vaak reeds aanwezig bij patiënten. Een huidinfectie of een systemische infectie leidt mogelijk tot een exacerbatie (verergering van de klachten). Paradoxaal genoeg leidt het ontbreken van een infectie (in de kindertijd) sneller tot de ontwikkeling van eczeem (de zogenaamde 'hygiënische hypothese'). Sterke detergenten, zepen, chemicaliën en zelfs wollen kleding zijn mogelijk irriterend en verergeren de klachten van eczeem. Tandjes krijgen is een andere risicofactor bij jonge kinderen. Ernstige angst of stress verergert bij sommige patiënten eveneens de symptomen van atopisch eczeem. Katten- en hondenbont verergeren eczeem zeker, mogelijk door zowel allergische als irriterende mechanismen. De rol van huisstofmijten en voeding is minder eenduidig. Mogelijk spelen voedselallergenen een rol bij het optreden van atopisch eczeem. Zuivelproducten bij enkele zuigelingen jonger dan twaalf maanden verergeren soms ook de symptomen van eczeem. Tot slot is een lage luchtvochtigheid in verband gebracht met atopische dermatitis.

Symptomen: Jeuk

De symptomen zijn bij de meeste patiënten soms meer aanwezig dan in andere perioden.

Huid

Atopisch eczeem presenteert zich via diverse patronen. De meest voorkomende presentatie bestaat uit jeukende rode, pijnlijke, droge en schilferige plekken, vooral in de ellebogen en enkels, achter de knieën en rond de nek. Bij zuigelingen begint eczeem vaak op het gezicht (gezichtseczeem) voordat de symptomen zich naar het lichaam verspreiden. Zeer acute letsels produceren een afscheiding en of anders komen kleine blaasjes tot uiting. Krabben veroorzaakt een verergering van de gevoelige huid, en herhaald wrijven produceert een huidverdikking (lichenificatie) met overdreven huidmarkeringen.

Bijkomende symptomen

Atopische dermatitis tast eveneens het nagelbed aan en veroorzaakt dan putjes in de nagels en ribbels in de nagels. Bij sommige patiënten voelt de huid van de bovenarmen en dijen ruwer aan door folliculaire hyperkeratose (keratosis pilaris). De handpalmen vertoont mogelijk zeer prominente huidplooien (hyperlineaire handpalmen). Verder is er soms een geassocieerde droge 'visachtige' schilfering van de huid die niet-ontstekingsremmend is en vaak prominent verschijnt op de onderbenen (ichthyosis vulgaris).

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van atopisch eczeem gebeurt normaal klinisch. Een bloedonderzoek onthult mogelijk verhoogde aantallen van een bepaald type witte bloedcellen (eosinofielen) en/of een verhoogd serum-IgE-niveau. Een huidbiopsie is niet nuttig voor het diagnosticeren van de ziekte, maar spoort wel een eventuele huidinfectie op.

Behandeling

De patiënt moet irriterende stoffen / allergenen (uitlokkende stoffen) vermijden, zoals zeep of harige dieren. Verder is het gebruik van badolie / zeepvervangers nuttig. Topische (op de huid aangebrachte) therapieën omvatten steroïden en immunomodulatoren. Bijkomend zet de arts soms orale (via de mond ingenomen) antibiotica en antihistaminica (geneesmiddelen voor het behandelen van allergische reacties) in. Verder is het soms nodig om de aangetaste huidgebieden te zwachtelen. Het gebruik van fototherapie en/of systemische therapie is aanbevolen voor patiënten met ernstige symptomen.

De volgende richtlijnen moet de patiënt naleven voor het veilig gebruik van topische steroïden:
  • Het gezicht mag alleen met milde steroïden worden behandeld
  • Bij volwassenen moet het lichaam worden behandeld met milde, matig krachtige of verdunde krachtige steroïden.
  • Bij jonge kinderen moet het lichaam worden behandeld met milde en matig krachtige steroïden.
  • Krachtige steroïden worden gebruikt voor korte behandelperiodes (7-10 dagen).
  • Voor de behandeling van de handpalmen en voetzolen (maar niet van de handrug of voetrug) zijn krachtige of zeer krachtige steroïden vereist, omdat de huid daar veel dikker is.
  • Het regelmatig gebruik van verzachtende middelen vermindert de noodzaak voor steroïde gebruik.
  • Steroïden mogen alleen gebruikt worden op een ontstoken huid; steroïden zijn niet inzetbaar als 'verzachtend middel'.
  • 'Spaarzaam aanbrengen' betekent dat de patiënt voldoende moet gebruiken om een glimmend oppervlak na het aanbrengen op de huid achter te laten.
  • Het gebruik van zwakkere steroïdepreparaten is nodig in buigzame delen (zoals de lies en onder de borsten).

Topische immunomodulatoren

Tacrolimus zalf en de minder krachtige pimecrolimus crème zijn inzetbaar voor de behandeling van atopisch eczeem bij patiënten ouder dan twee jaar. Ze veroorzaken geen huidatrofie (zoals krachtige steroïden) en zijn daarom zeer nuttig voor de behandeling van gevoelige gebieden zoals het gezicht en de oogleden. Ze zijn soms zeer irriterend wanneer ze voor het eerst worden gebruikt (hoewel dit afhangt van blijvend gebruik). Ze werken niet zo goed op eczeem waarbij de huid verdikt is, waarschijnlijk als gevolg van een slechte absorptie. Het huidige advies is om vaccinaties en blootstelling aan de zon te vermijden bij het gebruik van deze middelen. De crème met lichtere steroïden is nog steeds de beste eerstelijnsbehandeling, maar tacrolimus is een nuttig alternatief voor het overmatig gebruik van krachtige steroïden.

Antibiotica

Antibiotica zijn nodig voor bacteriële infecties en moet de patiënt meestal gedurende zeven à tien dagen oraal (via de mond) innemen. Topische antiseptica zijn nodig bij een recidiverende infectie, maar deze zijn soms irriterend. Ze worden meestal aan het badwater toegevoegd en niet rechtstreeks op de huid aangebracht.

Zwachtelen

Het zwachtelen is nuttig voor resistente eczeem of lichenificatie van de ledematen. Het helpt de absorptie van de behandeling en fungeert als een barrière om krabben te voorkomen. Natte gaasverbanden zijn eveneens inzetbaar, maar zijn moeilijk en tijdrovend om thuis te gebruiken.

Prognose

De meerderheid (80-90%) van kinderen met vroeg optredende atopisch eczeem verbetert spontaan vóór de tienerjaren. De helft van de kinderen is al genezen op de leeftijd van zes jaar. Enkele kinderen ervaren een herhaling als ze volwassenen zijn, zelfs als handeczeem. Als het optreden van eczeem echter laat in de kindertijd of op volwassen leeftijd plaatsvindt, kent de aandoening een meer chronisch verloop met een periode van een remissie en vervolgens weer een periode van een herval.

Complicaties van huidziekte

Bacteriële huidinfecties

Een gebarsten huid wordt meestal secundair geïnfecteerd door bacteriën, meestal Staphylococcus aureus, hoewel streptokokkenbacteriën soms ook eczeem koloniseren, vooral in de nek en de lies. Klinisch gezien verschijnen korstige, brandende letsels die doen denken aan impetigo (bacteriële huidinfectie met symptomen op gezicht en ledematen).

Virale huidinfecties

Virale huidinfecties (bijvoorbeeld virale wratten en molluscum) zijn vaak wijdverbreid bij atopisch eczeem. Wellicht gebeurt de verspreiding van de infectie door het krabben. Het herpes simplex-virus veroorzaakt een wijdverspreide uitbarsting, die gekend is als ‘eczema herpeticum (Kaposi's varicelliforme uitbarsting). Dit veroorzaakt af en toe een zeer ernstige infectie die zelden dodelijk is. De patiënt heeft hierbij meervoudige kleine blaasjes of korstachtige letsels met daarnaast algemene symptomen zoals een algemeen ziek gevoel en koorts. Een snelle behandeling met oraal (via de mond ingenomen) of intraveneus (via een ader) aciclovir (antiviraal medicijn) nodig.

Oogcomplicaties

Ooggerelateerde complicaties van atopisch eczeem omvatten conjunctivale irritatie (irritatie van het oogbindvlies) en minder vaak keratoconjunctivitis en cataract.

Groeiachterstand

Een slechte groei komt voor bij kinderen met chronisch ernstig eczeem. Dit is te wijten aan de ziekte zelf en niet aan het gebruik van lokale steroïden.

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Eczeem, kruiden en voedingAtopisch eczeem is een veel voorkomende huidaandoening, Het is een chronische, jeukende, inflammatoire huidziekte die me…
Eczeem 'dermatitis'Eczeem 'dermatitis'Eczeem is een ontstekingsreactie van de huid. Jonge kinderen hebben het vaak. Het kan vanaf de geboorte al ontstaan of o…
Eczeem: soorten en behandelingEczeem is een veel voorkomende huidaandoening. Kenmerkend is de grote hoeveelheid jeuk die deze huidaandoening met zich…
Atopisch eczeem; verloop, symptomen en behandelingAtopisch eczeem; verloop, symptomen en behandelingAtopisch eczeem of constitutioneel eczeem is erfelijk bepaald en kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt vaak voor bij…

Tinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïdeTinea incognito: Schimmelinfectie huid door corticosteroïdeTinea incognito (tinea incognita) is een schimmelinfectie van de huid waarvoor de klinische presentatie is gewijzigd doo…
Asteatotisch eczeem: Huidaandoening met bleekrode barstjesAsteatotisch eczeem: Huidaandoening met bleekrode barstjesAsteatotisch eczeem is een veel voorkomende vorm van eczeem waarbij een droge huid aan de basis ligt van de symptomen va…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 1 juli 2018:
  • Atopic eczema, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgeverij: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 1236-1238
  • Atopic eczema, https://patient.info/health/atopic-eczema
  • Atopic eczema, https://www.medicinenet.com/atopic_dermatitis/article.htm
  • Atopic eczema, https://www.nhs.uk/conditions/atopic-eczema/
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 201
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 10-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.