Dyshidrotisch eczeem: Blaasjes en blaren op handen en voeten

Dyshidrotisch eczeem is een veelvoorkomende huidaandoening waarbij een patiënt blaasjes en/of blaren ontwikkelt op de handpalmen en/of voetzolen. De precieze oorzaak is niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van de aandoening. De ernst van de symptomen kan variëren, en in sommige gevallen kan de kwaliteit van leven aanzienlijk worden beïnvloed. Er zijn diverse behandelingen beschikbaar, variërend van huishoudelijke middelen tot voorgeschreven medicijnen. De prognose van dyshidrotisch eczeem is variabel, en veel patiënten ervaren chronische opflakkeringen. Door preventieve maatregelen te nemen, kunnen de symptomen worden verminderd of voorkomen.

• Terminologie dyshidrotisch eczeem
• Epidemiologie pompholyx
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Blaasjes en blaren op handen en/of voeten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van Dyshidrotisch Eczeem
• Prognose
• Complicaties van dyshidrotisch eczeem
• Preventie van dyshidrotisch eczeem

Terminologie dyshidrotisch eczeem

Synoniemen

"Acrovesiculair eczeem", "blaasjeseczeem" en "pompholyx" zijn enkele synoniemen van dyshidrotisch eczeem. Een andere term die door sommige artsen wordt gebruikt, is "acute en terugkerende handeczeem met blaarvorming". De term "handeczeem" wordt vaak gebruikt omdat 80% van de patiënten symptomen aan de handen heeft, terwijl 10% last heeft van de voeten. De overige 10% van de patiënten heeft blaren en blaasjes aan zowel de handen als de voeten.

Specifieke Benamingen

De locatie van de blaasjes kan leiden tot specifieke benamingen, zoals:

• cheiropompholyx (blaasjeseczeem aan de handen)
• handeczeem
• palmoplantaire eczeem (blaasjeseczeem aan de handpalmen en voetzolen)
• pedopompholyx (blaasjeseczeem aan de voeten)

Epidemiologie pompholyx

Epidemiologie

Dyshidrotisch eczeem is een veelvoorkomende huidaandoening die wereldwijd mensen treft. Het wordt gekarakteriseerd door het ontstaan van blaren en jeuk aan de handen en voeten. Hoewel het kan voorkomen bij mensen van alle leeftijden, is het vooral prevalenter bij volwassenen, met een piekincidentie tussen de 20 en 40 jaar. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, wat kan wijzen op hormonale invloeden die een rol spelen in de ontwikkeling en verergering van de symptomen.

Prevalentie

De prevalentie van dyshidrotisch eczeem wordt wereldwijd geschat op ongeveer 5% van de algemene bevolking, maar het kan variëren afhankelijk van de populatie en de regio. In sommige bevolkingsgroepen is de prevalentie mogelijk hoger, vooral bij mensen die in warme, vochtige klimaten wonen. Er is ook bewijs dat bepaalde etnische groepen, zoals mensen van Afrikaanse of Europese afkomst, meer kans hebben op het ontwikkelen van deze aandoening. De prevalentie kan ook fluctueren afhankelijk van de omgeving, aangezien factoren zoals klimaat en luchtvochtigheid een invloed kunnen hebben op de frequentie van opvlammingen.

Geslacht en leeftijd

Dyshidrotisch eczeem komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door hormonale veranderingen die vrouwen kunnen beïnvloeden, zoals tijdens de zwangerschap of menstruatiecyclus. Hoewel de aandoening zich op elke leeftijd kan manifesteren, is de meest voorkomende leeftijd voor het eerste optreden tussen de 20 en 40 jaar. Dit komt overeen met periodes waarin hormonale veranderingen en stress niveaus het vaakst fluctueren. Bij kinderen is het minder gebruikelijk, maar het kan wel optreden, meestal in mildere vormen.

Geografische verspreiding

Dyshidrotisch eczeem komt wereldwijd voor, maar de prevalentie verschilt tussen verschillende regio’s. In gebieden met een warm en vochtig klimaat, zoals tropische en subtropische zones, lijkt de incidentie hoger te zijn. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door de grotere blootstelling aan vochtigheid, wat een bekende trigger is voor de aandoening. Mensen die in gematigde klimaten wonen, hebben mogelijk minder vaak last van dyshidrotisch eczeem, hoewel de aandoening ook daar voorkomt. De prevalentie kan ook variëren afhankelijk van de blootstelling aan andere omgevingsfactoren, zoals luchtvervuiling of werkgerelateerde stoffen.

Mechanisme

Dyshidrotisch eczeem is een inflammatoire huidaandoening waarbij het immuunsysteem een rol speelt in het ontstaan van symptomen zoals jeuk, blaren en roodheid. Het mechanisme van de aandoening is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren te omvatten. De aandoening wordt vaak getriggerd door externe invloeden die het immuunsysteem activeren, wat leidt tot een ontstekingsreactie in de huid.

Immuunrespons

Bij dyshidrotisch eczeem is er sprake van een abnormale immuunrespons. Het immuunsysteem van het lichaam reageert onterecht op onschuldige stoffen, zoals allergenen of irriterende stoffen, waardoor ontsteking ontstaat. Deze ontsteking veroorzaakt de typische symptomen van de aandoening, zoals jeuk, roodheid en het verschijnen van blaren. Het lichaam gaat hierbij inflammatoire mediatoren, zoals cytokinen en chemokinen, afscheiden die de huid beschadigen en ontstekingen verergeren. Het uiteindelijke resultaat is een verzwakte huidbarrière die gevoeliger is voor verdere irriterende stoffen.

Genetische factoren

Genetische aanleg speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van dyshidrotisch eczeem. Mensen met een familiegeschiedenis van atopische aandoeningen, zoals astma of allergisch eczeem, hebben een verhoogd risico om zelf dyshidrotisch eczeem te ontwikkelen. Studies suggereren dat een combinatie van erfelijke factoren en omgevingsinvloeden leidt tot een overactief immuunsysteem, wat de kans op het ontwikkelen van deze aandoening vergroot. Genetische variaties die betrokken zijn bij het functioneren van de huidbarrière, zoals genen die coderen voor filaggrine (een belangrijk eiwit voor de huidstructuur), kunnen ook bijdragen aan de gevoeligheid voor dyshidrotisch eczeem.

Omgevingsfactoren

Externe factoren spelen een cruciale rol in het uitlokken van dyshidrotisch eczeem. Omgevingsfactoren zoals vochtigheid, temperatuur, contact met irriterende stoffen (zoals schoonmaakmiddelen, zeep of metalen) en stress kunnen bijdragen aan het ontstaan van opvlammingen. Stress wordt vaak genoemd als een belangrijke trigger, aangezien het het immuunsysteem kan beïnvloeden en ontstekingsreacties kan verergeren. Daarnaast kunnen allergenen, zoals huisstofmijt of pollen, een rol spelen bij het verergeren van de aandoening. De combinatie van deze factoren zorgt ervoor dat mensen met dyshidrotisch eczeem vaak periodes van remissie en verergering ervaren, afhankelijk van de omgevingsomstandigheden.

Oorzaken

De oorzaak van dyshidrotisch eczeem is anno augustus 2024 nog steeds onbekend. Vroeger werd gedacht dat het werd veroorzaakt door abnormale zweetklieractiviteit, maar onderzoek uit 2009 toonde aan dat zweetklieren geen directe rol spelen in het ontstaan van de symptomen. Overmatig zweten kan echter wel een verzwarende factor zijn bij ongeveer 40% van de patiënten.

Risicofactoren

Verschillende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van dyshidrotisch eczeem verhogen.

Aandoeningen

Dyshidrotisch eczeem komt vaker voor bij mensen met bepaalde andere huidaandoeningen, zoals:

• atopie
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: chronische huidziekte met jeuk)
• contactallergie (allergische reactie op bepaalde stoffen of metalen)
• contact met chroomzouten (gebruikt in cement, mortel, leerverf en anticorrosiemateriaal)
• contact met kobalt (in metalen voorwerpen, pigmenten in verven en lakken, en voedingsmiddelen zoals schelpdieren, lever, noten, bieten, kool en chocolade)
• contact met nikkel (in sieraden (nikkelallergie) en voedingsmiddelen zoals chocolade, broccoli, peulvruchten en noten)
• een hiv-infectie
• een infectie met dermatofyten (schimmelinfectie op de huid)
• hooikoorts

Omgevingsfactoren
Daarnaast kunnen verschillende omgevingsfactoren bijdragen aan het ontstaan van de aandoening:

• bepaalde behandelingen voor een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld immunoglobulinetherapie)
• reacties op medicijnen zoals het antibioticum neomycine, aspirine, of orale anticonceptiva (anticonceptiepil)
• emotionele stress en spanning
• warme en vochtige weersomstandigheden (zoals in de lente of zomer)
• vochtige handen en voeten (door overmatig zweten)

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico om dyshidrotisch eczeem te ontwikkelen. Deze risicogroepen worden gekarakteriseerd door factoren zoals genetische aanleg, blootstelling aan irriterende stoffen of specifieke levensomstandigheden.

Vrouwen

Zoals eerder genoemd, komt dyshidrotisch eczeem vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit kan deels te maken hebben met hormonale invloeden. Vrouwen ervaren vaker schommelingen in hun hormoonspiegels, bijvoorbeeld tijdens de menstruatiecyclus of zwangerschap, wat de kans op het ontwikkelen of verergeren van dyshidrotisch eczeem kan vergroten. Er zijn aanwijzingen dat hormonale fluctuaties de immuunrespons beïnvloeden, wat kan leiden tot een toename van ontstekingsreacties in de huid.

Beroepsgroepen met verhoogde blootstelling aan irriterende stoffen

Mensen die werken in omgevingen waar ze voortdurend in contact komen met irriterende stoffen, zoals schoonmakers, kappers of gezondheidszorgpersoneel, lopen een groter risico om dyshidrotisch eczeem te ontwikkelen. Deze beroepsgroepen zijn vaak blootgesteld aan chemicaliën, water of andere irriterende stoffen die de huid kunnen beschadigen. De voortdurende blootstelling kan leiden tot een verzwakte huidbarrière en verhoogde gevoeligheid voor ontstekingen, wat het risico op het ontwikkelen van de aandoening vergroot.

Mensen met andere huidaandoeningen

Personen die al lijden aan andere huidaandoeningen, zoals atopisch eczeem of psoriasis, lopen ook een groter risico op het ontwikkelen van dyshidrotisch eczeem. Deze huidaandoeningen kunnen de huid barrière al verzwakken, waardoor het gemakkelijker is voor irriterende stoffen om de huid binnen te dringen en ontstekingen te veroorzaken. Het immuunsysteem van mensen met bestaande huidaandoeningen reageert vaak sterker op dergelijke prikkels, wat het risico op het ontwikkelen van dyshidrotisch eczeem vergroot.

Symptomen: Blaasjes en blaren op handen en/of voeten

De symptomen van dyshidrotisch eczeem hebben de neiging om in episodes te komen en gaan. Meestal verschijnen de letsels op de handpalmen en/of voetzolen, maar soms zijn ook de zijkanten van de vingers of tenen aangetast. De blaasjes zijn meestal klein, gespannen en diepzittend, maar kunnen in latere stadia samenklonteren tot grotere blaren. Wanneer de blaren genezen, blijft de huid vaak achter met schilfering, roodheid, droogheid en/of scheurtjes. Naast jeuk en pijn kan de patiënt ook een brandend gevoel ervaren op de aangetaste plekken. Overmatig zweten is een veelvoorkomend symptoom dat vooral voorkomt in warme seizoenen en tropische klimaten. De frequentie van opflakkeringen varieert van maandelijks tot jaarlijks.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij dyshidrotisch eczeem kunnen wijzen op een verergering van de aandoening of op complicaties. Het is belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van deze symptomen om tijdig hulp te zoeken.

Blaren en huidbeschadiging

Het belangrijkste symptoom van dyshidrotisch eczeem is de vorming van kleine blaren op de handen en voeten. Deze blaren kunnen leiden tot pijn, jeuk en soms ook huidbeschadiging. Als de blaren barsten, kan dit leiden tot het vrijkomen van vocht en korstvorming. Het is belangrijk om deze symptomen te monitoren, aangezien een infectie van de blaren kan optreden, wat kan leiden tot extra complicaties zoals roodheid, zwelling en pijn.

Ernstige jeuk

Jeuk is een veelvoorkomend symptoom bij dyshidrotisch eczeem en kan intens zijn. Als de jeuk hevig is, kan het leiden tot krabben, wat op zijn beurt de huid verder kan beschadigen. Ernstige jeuk kan de kwaliteit van leven van de patiënt beïnvloeden, vooral 's nachts. In gevallen van ernstige jeuk die niet onder controle kan worden gehouden, is het raadzaam om medische hulp te zoeken om verdere schade aan de huid te voorkomen.

Infectie van de huid

Als de blaren barsten en het vocht in contact komt met de lucht, kan dit leiden tot een verhoogde kans op een secundaire bacteriële infectie. Symptomen zoals verhoogde roodheid, pusvorming en een zwaardere zwelling kunnen duiden op een infectie. Het is belangrijk om tijdig antibiotische behandeling te starten om verdere complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van dyshidrotisch eczeem kan uitdagend zijn, omdat de blaren soms moeilijk te onderscheiden zijn door de dikke huid op de handpalmen en voetzolen. In latere stadia kunnen de symptomen lijken op die van lichen simplex chronicus of schimmelinfecties zoals voetschimmel (tinea pedis). Om de diagnose te bevestigen, kan een huidbiopsie en allergietesten nodig zijn.

Andere aandoeningen die mogelijk moeten worden uitgesloten zijn:

• acropustulosis
• allergische contactdermatitis
• contact urticaria syndroom
• dermatologische symptomen van herpes simplex
• epidermolysis bullosa
• erythema multiforme
• irriterende contactdermatitis
• keratolysis exfoliativa
• parapemphigus
• parapemphigus gestationis
• pemphigus vulgaris
• pityriasis rubra pilaris
• subcorneale pustuleuze dermatose
• wrijving door blaren

Behandeling van Dyshidrotisch Eczeem

Zelfzorg

De behandeling van dyshidrotisch eczeem begint met het vermijden van uitlokkende factoren zoals irriterende stoffen, plotselinge temperatuurschommelingen, en stress. Het gebruik van milde, ongeparfumeerde zepen en het dragen van ademende kleding kan ook helpen. In geval van ernstige symptomen is het raadzaam om de handen en voeten zoveel mogelijk te laten rusten.

Professionele Medische Zorg
Wanneer zelfzorgmaatregelen onvoldoende zijn, kan een arts verschillende behandelingen voorschrijven. Sterke topische corticosteroïden worden vaak gebruikt om ontstekingen te verminderen. In sommige gevallen kunnen korte kuren met orale corticosteroïden of immunosuppressiva nodig zijn. Bij secundaire infecties worden antibiotica of antimycotica voorgeschreven.

Therapieën die kunnen helpen bij ernstige of chronische gevallen zijn onder andere:

• bètablokkers (vaak voor het behandelen van hoge bloeddruk)
• fototherapie met ultraviolet licht (soms in combinatie met een medicijn genaamd psoraleen)
• immuunsysteemmodulerende medicijnen
• botulinetoxine injecties voor overmatig zweten (sommige patiënten)
• drainage van grote blaren

Prognose

De prognose van dyshidrotisch eczeem is variabel en kan verschillen per patiënt.

Langdurig verloop

Dyshidrotisch eczeem heeft vaak een chronisch karakter, waarbij de aandoening jaren kan aanhouden met periodes van opflakkeringen en remissies. Hoewel sommige patiënten na enkele weken verbetering kunnen zien, ervaren anderen terugkerende symptomen die de levenskwaliteit beïnvloeden.

Beïnvloedende factoren

De ernst en frequentie van opflakkeringen kunnen worden beïnvloed door verschillende factoren, zoals stress, weersomstandigheden, en contact met irriterende stoffen. Door middel van goede zelfzorg en medische behandeling kunnen de symptomen vaak onder controle worden gehouden.

Functionele beperkingen

Bij ernstige gevallen kan dyshidrotisch eczeem leiden tot functionele beperkingen, vooral als de handen of voeten zijn aangedaan. Dit kan het uitvoeren van dagelijkse taken bemoeilijken, maar met passende behandeling kan de impact worden verminderd.

Complicaties van dyshidrotisch eczeem

Dyshidrotisch eczeem kan leiden tot verschillende complicaties, vooral wanneer de aandoening ernstig is of niet goed wordt beheerd. Hier zijn enkele mogelijke complicaties:

Secundaire infecties

Door het krabben aan de jeukende blaasjes en blaren kan de huid beschadigd raken, waardoor bacteriën of schimmels makkelijker kunnen binnendringen. Dit kan leiden tot secundaire infecties, zoals cellulitis (huidinfectie) of een schimmelinfectie.

Chronische pijn en jeuk

Bij aanhoudende of terugkerende episoden van dyshidrotisch eczeem kunnen patiënten last krijgen van chronische pijn en intense jeuk. Dit kan de slaap verstoren en de algehele levenskwaliteit beïnvloeden.

Huidverdikking en littekens

Herhaalde ontsteking en genezing van de huid kan leiden tot lichenificatie, waarbij de huid verdikt en leerachtig wordt. Dit kan ook resulteren in blijvende littekens.

Psychosociale impact

Door de zichtbare en soms pijnlijke aard van de aandoening kunnen patiënten zich onzeker voelen over hun uiterlijk, wat kan leiden tot sociale terugtrekking, angst en depressie.

Bewegingsbeperking

Als de blaasjes en blaren zich op de handen en/of voeten bevinden, kan dit leiden tot ongemak en pijn bij bewegingen, waardoor dagelijkse activiteiten beperkt kunnen worden.

Preventie van dyshidrotisch eczeem

Preventie van dyshidrotisch eczeem is niet altijd mogelijk, maar er zijn verschillende maatregelen die de kans op opflakkeringen kunnen verminderen:

Goede huidverzorging

Regelmatig gebruik van hydraterende crèmes helpt de huid gehydrateerd en gezond te houden, wat kan bijdragen aan het voorkomen van opflakkeringen. Het is belangrijk om de huid zachtjes droog te deppen na het wassen en harde wrijving te vermijden.

Vermijden van triggers

Het identificeren en vermijden van bekende triggers, zoals bepaalde chemicaliën, allergenen, of stressfactoren, kan helpen om de frequentie en ernst van de opflakkeringen te verminderen. Het dragen van beschermende handschoenen bij het hanteren van irriterende stoffen kan ook nuttig zijn.

Aanpassen van levensstijl

Het vermijden van extreme temperatuurwisselingen en overmatig zweten kan opflakkeringen helpen voorkomen. Het gebruik van een luchtbevochtiger in droge klimaten kan ook helpen om de huid gehydrateerd te houden.

Voorkomen van infecties

Het kort houden van de nagels en het vermijden van krabben aan de huid kan helpen om secundaire infecties te voorkomen. Indien blaren openbreken, is het belangrijk om deze schoon te houden en te behandelen volgens medisch advies.

Lees verder

• Blaren: Oorzaken en behandelingen van blaarvorming op huid
• Eczeem: Chronische huidziekte met droge en jeukende huid
• Handeczeem: Chronische huidziekte met droge, gebarsten huid
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Blaasjes (blaren) op handen en voeten: Oorzaken blaarvorming