Contactdermatitis (allergisch eczeem): Huidaandoening

Allergisch eczeem, ook bekend als contactdermatitis of contacteczeem, is een huidaandoening die optreedt wanneer de huid in contact komt met een allergeen (een stof die een allergische reactie uitlokt). Dit resulteert in een rode, jeukende en soms pijnlijke huiduitslag die onmiddellijk of met vertraging kan optreden. Het vermijden van de allergene stof is de eerste stap in de behandeling. Verder zijn er medicijnen beschikbaar om de symptomen te verlichten. Bij ernstige reacties is het raadzaam om een arts te raadplegen, aangezien onbehandeld allergisch eczeem kan leiden tot infecties.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en soorten van contactdermatitis
• Allergisch eczeem
• Atopische dermatitis
• Dyshidrotisch eczeem
• Nummulair eczeem
• Seborreïsche dermatitis
• Stasis dermatitis (veneus eczeem)
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huiduitslag
• Prognose van allergisch eczeem
• Complicaties van allergisch eczeem
• Preventie van allergisch eczeem

Epidemiologie

Contactdermatitis is een veelvoorkomende huidaandoening die wereldwijd miljoenen patiënten treft. De prevalentie varieert aanzienlijk, afhankelijk van de geografische locatie, beroepsgroepen en individuele gevoeligheid.

Voorkomen in de algemene bevolking
Contactdermatitis komt vaker voor bij patiënten die regelmatig in contact komen met irriterende stoffen of allergenen. Geschat wordt dat de prevalentie in de algemene bevolking tussen de 15% en 25% ligt. Irriterende contactdermatitis is de meest voorkomende vorm, gevolgd door allergische contactdermatitis.

Beroepsgebonden contactdermatitis
Beroepsgroepen zoals schoonmakers, kappers, gezondheidswerkers en fabrieksarbeiders lopen een verhoogd risico. Studies tonen aan dat tot 40% van de gevallen van beroepsgebonden huidziekten verband houdt met contactdermatitis. Regelmatige blootstelling aan chemische irriterende stoffen en allergenen speelt hierbij een cruciale rol.

Mechanisme

Het mechanisme van contactdermatitis omvat complexe immunologische en niet-immunologische processen. Afhankelijk van het type contactdermatitis – irriterend of allergisch – verschillen de mechanismen aanzienlijk.

Irriterende contactdermatitis
Deze vorm ontstaat door directe schade aan de huidbarrière door chemische, fysieke of biologische stoffen. Blootstelling aan irriterende stoffen zoals zeep, oplosmiddelen en zuren veroorzaakt ontsteking zonder tussenkomst van het immuunsysteem. Het herhaalde contact met deze stoffen leidt vaak tot chronische schade.

Allergische contactdermatitis
Bij deze vorm speelt het immuunsysteem een centrale rol. Allergische contactdermatitis is een type IV-hypersensitiviteitsreactie waarbij allergenen zoals nikkel, latex of geurstoffen de huid binnendringen en een immuunrespons activeren. Na sensibilisatie veroorzaken herhaalde blootstellingen een ontstekingsreactie.

Oorzaken en soorten van contactdermatitis

Allergisch eczeem is een specifieke vorm van eczeem die optreedt als reactie op contact met een allergeen. Een allergeen is een stof waarvoor een individu een allergische reactie kan ontwikkelen. De exacte redenen waarom sommige mensen allergisch zijn voor bepaalde stoffen en anderen niet, blijven gedeeltelijk onbekend. Zowel omgevings- als genetische factoren spelen mogelijk een rol.

Eczeem (een chronische huidaandoening gekenmerkt door een droge huid en jeuk) komt in verschillende vormen voor.

Allergisch eczeem

Allergisch eczeem kan worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën:

Allergische contactdermatitis
Allergische contactdermatitis ontstaat wanneer de huid in contact komt met een allergeen. De symptomen verschijnen vaak pas 48 tot 96 uur na blootstelling. Veel voorkomende allergenen die allergische contactdermatitis kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• Antibacteriële zalven, zoals neomycine en bacitracine
• Antischimmel- of antibacteriële producten, zoals methylisothiazolinon
• Balsam van Peru: aanwezig in producten zoals parfums, cosmetica, mondspoelingen en smaakstoffen
• Cocamidopropyl-betaine: een oplosmiddel dat wordt gebruikt om shampoos, lotions en zepen te verdikken
• Formaldehyde: in conserveringsmiddelen, ontsmettingsmiddelen en kleding
• In de lucht zwevende stoffen zoals ambrosiapollen en spuitinsecticiden
• Medicijnen: antibiotische crèmes en orale antihistaminica (medicijnen tegen allergische reacties)
• Metalen zoals chroom, kobalt en nikkel
• Nikkel: aanwezig in sieraden, gespen en andere voorwerpen
• Parafenyleendiamine (PPD): een chemische stof die vaak voorkomt in haarverf
• Planten zoals poison ivy (gifsumak) en mango
• Producten die reageren op zonlicht (fotoallergische contactdermatitis), zoals sommige zonnebrandmiddelen en orale medicatie

Contacturticaria
Contacturticaria veroorzaakt onmiddellijke zwelling en roodheid na contact met een allergeen. In ernstige gevallen kan het leiden tot anafylactische shock (een ernstige allergische reactie), die gepaard kan gaan met ademhalingsproblemen.

Irriterende contactdermatitis
Irriterende contactdermatitis treedt op wanneer de huid in contact komt met een irriterende stof. Veel voorkomende irriterende stoffen zijn:

• Bleekmiddelen
• Detergenten
• Hitte
• In de lucht zwevende stoffen zoals zaagsel of wolstof
• Meststoffen
• Oplosmiddelen
• Pesticiden
• Planten
• Shampoos
• Wrijving
• Zepen

Patiënten met wonden of atopische dermatitis hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van irriterende contactdermatitis.

Atopische dermatitis

Atopische dermatitis is een chronische huidaandoening die vaak begint in de kindertijd. Deze aandoening leidt tot een droge huid, roodheid, jeuk en scheurtjes. Personen met een familiegeschiedenis van astma (chronische ontsteking van de luchtwegen) of hooikoorts (allergische rhinitis) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van atopische dermatitis.

Dyshidrotisch eczeem

Dyshidrotisch eczeem wordt gekenmerkt door kleine blaren, meestal op de vingers, tenen, handpalmen en voetzolen. Vrouwen zijn vaker getroffen dan mannen. Dyshidrotisch eczeem kan worden veroorzaakt door stress, vocht of langdurige blootstelling aan bepaalde metalen of chroomzouten.

Nummulair eczeem

Nummulair eczeem leidt tot muntvormige, rode, jeukende, schilferige vlekken op de huid. Soms ontwikkelen patiënten huidzweren op de aangetaste gebieden. Deze aandoening komt vaak voor na een insectenbeet.

Seborreïsche dermatitis

Seborreïsche dermatitis komt meestal voor op de hoofdhuid. Een veel voorkomende vorm is roos, gekenmerkt door een droge, schilferige hoofdhuid. De aandoening kan ook symptomen veroorzaken op het gezicht (gezichtseczeem), de rug of de bovenborst.

Stasis dermatitis (veneus eczeem)

Stasis dermatitis ontstaat door een slechte bloedsomloop in de onderbenen. Dit resulteert in een lekkage van overtollig vocht uit de aderen, wat leidt tot zwelling, jeuk, schilfering en pijn.

Risicofactoren

Contactdermatitis wordt beïnvloed door verschillende risicofactoren, die de gevoeligheid voor irriterende stoffen en allergenen vergroten.

Genetische aanleg
Patiënten met een genetische aanleg voor atopische dermatitis hebben een verstoorde huidbarrière, wat hen vatbaarder maakt voor contactdermatitis. Genmutaties in filaggrine, een essentieel eiwit in de huid, zijn vaak geassocieerd met verhoogde gevoeligheid.

Omgevingsfactoren
Regelmatige blootstelling aan water, extreme temperaturen of luchtverontreiniging kan de huidbarrière beschadigen, waardoor het risico op contactdermatitis toeneemt. Werkplekken met hoge blootstelling aan irriterende stoffen of allergenen dragen ook bij.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van contactdermatitis vanwege hun leefstijl of medische achtergrond.

Werkers in specifieke beroepen
Mensen die werkzaam zijn in sectoren zoals de gezondheidszorg, voedselverwerking, metaalbewerking en bouw worden vaak blootgesteld aan irriterende stoffen en allergenen, waardoor hun risico significant hoger is.

Patiënten met bestaande huidziekten
Patiënten met atopische dermatitis, psoriasis of een verstoorde huidbarrière lopen een groter risico op het ontwikkelen van contactdermatitis. Deze aandoeningen verminderen de weerstand van de huid tegen externe stoffen.

Symptomen

Allergisch eczeem manifesteert zich meestal op de huid die direct in contact is geweest met het allergeen. De handen worden vaak het meest getroffen door het aanraken van allergenen. In ernstige gevallen kunnen symptomen echter ook op andere delen van het lichaam verschijnen. De meest voorkomende symptomen van allergisch eczeem zijn blaarvorming, een brandend of warm gevoel, een huiduitslag, jeuk, roodheid, rode bultjes met pusvorming of korstvorming, ontsteking en zwelling. De huid kan ook droog, dik, schilferig of ruw aanvoelen.

Alarmsymptomen

Hoewel contactdermatitis meestal mild is, kunnen bepaalde symptomen wijzen op ernstigere complicaties die medische opvolging vereisen.

Ernstige huidontsteking
Intense roodheid, zwelling en pijnlijke blaren, vooral als deze zich snel verspreiden, kunnen wijzen op een ernstige reactie. Deze symptomen kunnen leiden tot secundaire infecties, die direct behandeld moeten worden.

Chronische of terugkerende symptomen
Wanneer de symptomen aanhouden of vaak terugkeren ondanks het vermijden van bekende triggers, kan dit wijzen op een onderliggende aandoening zoals een auto-immuunziekte of een genetische afwijking. Tijdige diagnose en therapie zijn essentieel.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal eerst de symptomen en mogelijke oorzaken met de patiënt bespreken. Vervolgens onderzoekt de arts de huid, let op het patroon en de intensiteit van de uitslag. Een huidpleistertest (huidplaktest) is vaak nuttig om allergieën op te sporen. Deze test is vooral belangrijk wanneer de huiduitslag en medische geschiedenis geen duidelijke oorzaak onthullen of wanneer de uitslag vaak terugkeert. Tijdens de test worden plakkers met kleine hoeveelheden potentiële allergenen op de huid aangebracht. Deze plakkers blijven twee tot drie dagen op de huid zitten, waarbij de patiënt ervoor moet zorgen dat de rug niet nat wordt. Na deze periode onderzoekt de arts of er huidreacties zijn opgetreden.

Behandeling van huiduitslag

De belangrijkste behandeling voor allergisch eczeem is het vermijden van irriterende stoffen. Dit kan moeilijk zijn, vooral als het allergeen deel uitmaakt van de dagelijkse werkzaamheden van de patiënt.

Andere behandelingen voor allergisch eczeem zijn:

• Het gebruik van antihistaminica (medicijnen die helpen bij allergische reacties)
• Het dragen van beschermende kleding en handschoenen bij contact met bekende allergenen
• Het regelmatig aanbrengen van een geurloos vochtinbrengend middel op de huid
• Havermoutbaden nemen om de huid te kalmeren
• Het aanbrengen van hydrocortisoncrème om jeuk te verlichten

Bij ernstige allergische reacties die leiden tot extreme zwelling, pusvorming en korstvorming, is het essentieel om een arts te raadplegen. De arts kan orale (via de mond ingenomen) of lokale (op de huid aangebrachte) antibiotica voorschrijven om infecties te voorkomen.

Een andere optie is lichttherapie (fototherapie), waarbij blootstelling aan specifieke soorten licht de eczeemklachten bij sommige patiënten kan verminderen.

Prognose van allergisch eczeem

Met de juiste behandeling verdwijnen de symptomen meestal binnen vijftien tot twintig dagen. Echter, als de patiënt weer in contact komt met het allergeen, kunnen de klachten terugkeren. Het is daarom cruciaal om het allergeen te identificeren en te vermijden om terugkerende episoden te voorkomen.

Complicaties van allergisch eczeem

Onbehandeld allergisch eczeem kan leiden tot infecties, vooral als de patiënt herhaaldelijk krabt aan de aangetaste huid. Door het krabben kan vocht uit de huidwond sijpelen, wat een omgeving creëert waarin bacteriën en schimmels goed kunnen gedijen, wat de kans op infectie vergroot.

Preventie van allergisch eczeem

Het voorkomen van allergisch eczeem richt zich voornamelijk op het vermijden van blootstelling aan de allergenen of irriterende stoffen die de huidreacties kunnen veroorzaken. Hier zijn enkele effectieve preventieve maatregelen:

Identificeer en vermijd allergenen
De eerste stap in de preventie van allergisch eczeem is het identificeren van de stoffen die een reactie veroorzaken. Dit kan worden gedaan door middel van een huidpleistertest (huidplaktest) of door nauwkeurige observatie van de symptomen en hun verband met bepaalde stoffen. Zodra de allergenen zijn geïdentificeerd, is het belangrijk om ze zoveel mogelijk te vermijden.

Gebruik hypoallergene producten
Kies voor producten die speciaal zijn ontwikkeld voor mensen met een gevoelige huid. Dit omvat:

• Hypoallergene cosmetica: Vermijd producten met bekende allergenen zoals geurstoffen en parabenen.
• Geurloze huidverzorgingsproducten: Gebruik crèmes, zepen en lotions zonder toegevoegde geurstoffen en kunstmatige kleurstoffen.
• Milde, niet-irriterende reinigingsmiddelen: Vermijd sterke detergenten en kies voor milde, dermatologisch geteste reinigers.

Bescherm de huid
Wanneer contact met allergenen onvermijdelijk is, bescherm de huid door:

• Het dragen van beschermende kleding: Gebruik handschoenen, lange mouwen en andere beschermende kleding wanneer je in contact komt met mogelijke allergenen.
• Het vermijden van direct contact met irriterende stoffen: Bij het gebruik van schoonmaakmiddelen of chemische producten, zorg ervoor dat je handschoenen draagt en de huid goed beschermt.

Houd de huid goed gehydrateerd
Een goed gehydrateerde huid is minder vatbaar voor irritatie en eczeem. Zorg voor een goede huidverzorging door:

• Regelmatig gebruik van vochtinbrengende crèmes: Breng minstens twee keer per dag een geurloze, hypoallergene vochtinbrengende crème aan op de huid.
• Het nemen van havermoutbaden: Havermoutbaden kunnen helpen de huid te kalmeren en te hydrateren, vooral bij milde irritaties.

Wees voorzichtig met huisdieren en omgevingsfactoren
Sommige huisdieren en omgevingsfactoren kunnen allergische reacties uitlokken. Neem voorzorgsmaatregelen zoals:

• Regelmatige schoonmaak van huisdieren: Houd huisdieren schoon en beperk de blootstelling aan hun huidschilfers en haren.
• Regelmatig schoonmaken van de woonomgeving: Zorg voor een schone en stofvrije omgeving door regelmatig te stofzuigen en het huis te ventileren.

Educatie en bewustwording
Leer meer over allergisch eczeem en hoe je symptomen kunt herkennen en beheersen. Bewustzijn over de aandoening helpt bij het voorkomen van uitbraken door tijdig passende maatregelen te nemen en informatie te delen met familieleden en verzorgers.

Raadpleeg een arts
Voor advies en preventie op maat, vooral als je al weet dat je allergisch bent voor bepaalde stoffen, is het raadzaam om een dermatoloog of allergoloog te raadplegen. Ze kunnen je helpen bij het opstellen van een persoonlijk preventieplan en adviseren over aanvullende maatregelen.

Lees verder

• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Polyesterallergie: Huidreactie na contact met stof polyester
• Nikkelallergie: Allergische reactie op nikkel
• Latexallergie: Allergie voor producten met latex
• Allergische contactdermatitis: Huidontsteking door allergeen