Allergische contactdermatitis: Huidontsteking door allergeen

Allergische contactdermatitis: Huidontsteking door allergeen Sommige patiënten lijden aan allergische contactdermatitis, een huidziekte die ontstekingen veroorzaakt wanneer de huid in contact komt met een specifiek allergeen (uitlokkende stof van een allergische reactie). Dit kan bijvoorbeeld optreden door aanraking met nikkel, bepaalde medicijnen, of sappen van bepaalde planten. De klachten omvatten vaak een rode huid, blaarvorming en uitslag. Het vermijden van het allergeen is cruciaal om verlichting te krijgen. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen, maar in sommige gevallen zal de arts medicijnen of andere behandelingen voorschrijven. Allergische contactdermatitis is een chronische aandoening, maar met het vermijden van het allergeen zijn de vooruitzichten doorgaans goed.

Epidemiologie

Prevalentie wereldwijd
Allergische contactdermatitis (ACD) is een veelvoorkomende huidaandoening, die wereldwijd ongeveer 15-20% van de bevolking treft. De prevalentie varieert afhankelijk van blootstelling aan allergenen en sensibiliserende stoffen in specifieke beroeps- en omgevingscontexten.

Leeftijdsverdeling
Hoewel ACD in alle leeftijdsgroepen voorkomt, wordt het vaker gezien bij volwassenen door langdurige blootstelling aan beroepsmatige of huishoudelijke allergenen. Bij kinderen is het minder frequent en vaak gerelateerd aan specifieke triggers zoals nikkel of conserveringsmiddelen.

Geografische verschillen
In geïndustrialiseerde landen wordt ACD vaker gerapporteerd, wat samenhangt met hogere blootstelling aan industriële chemicaliën en cosmetische producten. In minder ontwikkelde landen kan de prevalentie lager zijn, maar beroepsmatige blootstelling aan plantaardige of chemische allergenen kan significant zijn.

Mechanisme

Immunologisch proces
ACD is een type IV overgevoeligheidsreactie (vertraagde type), gemedieerd door T-cellen. Het immuunsysteem reageert op kleine moleculen (haptens) die binden aan huidproteïnen, waardoor een immuunrespons wordt geïnitieerd.

Fasen van sensibilisatie en reactie
Tijdens de sensibilisatiefase wordt het allergeen door dendritische cellen naar de lymfeklieren getransporteerd, waar T-cellen geactiveerd worden. Bij hernieuwde blootstelling leidt dit tot een inflammatoire respons in de huid, wat resulteert in erytheem, oedeem en vesikels.

Rol van genetische en omgevingsfactoren
Genetische predispositie speelt een rol, met name bij patiënten met een verstoring van de huidbarrière, zoals bij atopische dermatitis. Omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan irriterende of allergene stoffen, verhogen de kans op sensibilisatie.

Oorzaken van allergische contactdermatitis

Allergische contactdermatitis is een type vertraagde allergische reactie die ontstaat door huidcontact met een specifiek allergeen waartegen de patiënt sensibilisatie heeft ontwikkeld. Deze allergische reactie veroorzaakt een ontsteking van de huid. CD4+ T-lymfocyten herkennen het antigeen op het huidoppervlak en geven cytokines vrij die het immuunsysteem activeren en huidontsteking (dermatitis) veroorzaken. Het allergeen zelf is doorgaans onschadelijk voor mensen die er niet allergisch voor zijn. Soms kan iemand jarenlang in contact komen met het allergeen zonder symptomen van huidontsteking te ontwikkelen.

Sommige patiënten reageren allergisch op zonnebrandmiddelen / Bron: Dimitrisvetsikas1969, PixabaySommige patiënten reageren allergisch op zonnebrandmiddelen / Bron: Dimitrisvetsikas1969, Pixabay

Bekende allergenen

Allergische contactdermatitis kan worden veroorzaakt door een breed scala aan allergenen. Enkele van de meest voorkomende allergenen zijn:
  • Acryl, aanwezig in nagelcosmetica
  • Chroom, gebruikt bij het looien van leer
  • Colofonium, een hars van sparren
  • Conserveermiddelen, zoals die in papierproducten, verven, medicijnen, huishoudelijke schoonmaakmiddelen, cosmeticaproducten en stoffen afwerkingen
  • Formaldehyde
  • Geurstoffen, te vinden in voedingsmiddelen, cosmeticaproducten, insecticiden, antiseptica, zepen, parfums en tandheelkundige producten
  • Goud (goudnatriumthiosulfaat)
  • Isothiazolinonen, conserveermiddelen in veel persoonlijke verzorgings- en huishoudelijke producten
  • Kobaltchloride, een metaal in medische producten, haarverf en metaal beklede voorwerpen zoals drukknopen
  • Mercaptobenzothiazole, aanwezig in rubberproducten zoals schoenen, handschoenen en autobanden
  • Nikkel (nikkelsulfaat hexahydraat), in roestvrijstalen kookgerei, sieraden en kledingknopen
  • Peruaanse balsem (Myroxylon pereirae), gebruikt in voedsel en drank voor smaakstoffen, in parfums en toiletartikelen, en in medicijnen voor genezende eigenschappen
  • Quaternium-15, een conserveermiddel in cosmetische producten (zoals zelfbruiners, shampoo, nagellak, zonnebrandcrème) en in industriële producten (poetsmiddelen, verven, wassen)
  • Sap van bepaalde soorten mangrove en agave
  • Tatoeage-inkt
  • Thiomersal, een kwikverbinding gebruikt in lokale antiseptica en vaccins
  • Topische anesthetica, zoals pramoxine of difenhydramine, na langdurig gebruik
  • Topische antibiotica, zoals neomycine
  • Topische steroïden
  • Urushiol, een olieachtige coating van planten zoals gifsumak
  • Zonnebrandmiddelen

Risicofactoren van allergische reactie

Allergische contactdermatitis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vaak als gevolg van een nikkelallergie. Jonge kinderen zijn ook meer vatbaar voor nikkelallergie. Patiënten die huidproducten gebruiken met antibiotica hebben een verhoogd risico op allergische contactdermatitis, vooral bij ouderen. Bepaalde beroepen, zoals metaalbewerkers, kappers, schoonheidsspecialisten, gezondheidswerkers, schoonmakers, schilders en bloemisten, vertonen ook een hoger risico. Patiënten met een verminderde huidbarrièrefunctie, zoals die met beenzweren, perineale dermatitis of chronische irriterende contactdermatitis, zijn gevoeliger voor allergische contactdermatitis. Patiënten met atopische dermatitis, vooral als gevolg van defecte filaggrine (een structureel eiwit in de hoornlaag van de huid), hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een contactallergie.

Risicogroepen

Vrouwen
Vrouwen hebben een verhoogde kans op ACD door een grotere blootstelling aan cosmetische producten en sieraden die allergenen bevatten.

Kinderen
Hoewel minder frequent, ontwikkelen kinderen ACD vaak door contact met specifieke allergenen zoals nikkel in speelgoed of knopen, en conserveringsmiddelen in verzorgingsproducten.

Beroepsgroepen met hoge blootstelling
Beroepen zoals kappers, schilders, en gezondheidswerkers lopen een verhoogd risico door blootstelling aan chemische stoffen en allergenen.

Patiënten met bestaande huidaandoeningen
Mensen met atopische dermatitis of chronische handeczeem lopen meer risico op sensibilisatie voor allergenen.

Symptomen na blootstelling aan allergeen

De symptomen van allergische contactdermatitis ontstaan meestal binnen twee dagen na blootstelling aan het allergeen, maar kunnen soms tot een week duren als het allergeen moeilijk door de intacte huid dringt, zoals bij neomycine. Het eerste teken van contactallergie is vaak een huiduitslag of huidletsels met bultjes, blaren, blaasjes of roodheid op de blootgestelde plek. Afhankelijk van het type allergeen kan de uitslag lekkend of korstvormig zijn, en kan de huid ruw, geschubd of verdikt worden. De uitslag blijft vaak beperkt tot het contactgebied van het allergeen of verspreidt zich over een groter deel van de huid. Andere symptomen zijn: brandende gevoelens, droogheid, schilfering, jeuk, roodheid, plaatselijke zwelling en een zachtere of warmere huid. Indien onbehandeld, kan de huid donkerder worden en leerachtig of gebarsten raken (gebarsten huid), wat gepaard kan gaan met pijn.

Alarmsymptomen

Aanhoudende huiduitslag
Een aanhoudende of recidiverende huiduitslag, met name na blootstelling aan bekende allergenen, is een belangrijk alarmsymptoom van ACD.

Jeuk en verergering bij blootstelling
Ernstige jeuk en verergering van huidklachten bij contact met specifieke stoffen kunnen wijzen op ACD.

Huidveranderingen zoals vesikels of oedeem
Het verschijnen van vesikels, oedeem of erytheem op blootgestelde huidgebieden zijn typische tekenen van ACD, vooral wanneer deze samengaan met een duidelijke blootstellingsgeschiedenis.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van allergische contactdermatitis is gebaseerd op een lichamelijk onderzoek en medische geschiedenis. Vaak kan de arts de diagnose stellen op basis van symptomen en het uiterlijk van de uitslag. Een huidpleistertest (patchtest) wordt vaak uitgevoerd om de oorzaak van de contactallergie te identificeren. Tijdens deze test worden kleine hoeveelheden van potentiële allergenen op de huid aangebracht. Na twee dagen worden de pleisters verwijderd. Een huidreactie op een van de allergenen leidt tot een verhoogde bult onder de pleister. Deze test is bijzonder nuttig bij patiënten met chronische, terugkerende contactdermatitis. Andere onderzoeken kunnen een huidbiopsie en een kweek van huidletsels omvatten om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
De klinische presentatie van allergische contactdermatitis kan sterk lijken op die van irriterende contactdermatitis en atopische dermatitis. Andere huidaandoeningen die moeten worden uitgesloten, zijn:

Behandeling van huidontsteking door contact met uitlokkende stof

Zelfzorg

De belangrijkste zelfzorgmaatregel is het vermijden van het allergeen om de symptomen te verminderen. Dit kan inhouden dat je etiketten leest bij het kopen van producten. Koele kompressen kunnen helpen de jeuk te verlichten. Draag bij voorkeur katoenen kleding met een gladde textuur om wrijvingsirritatie te voorkomen. Calaminelotion en koele havermoutbaden kunnen ook verlichting bieden bij jeuk.

Professionele medische zorg

Soms zijn via de mond ingenomen medicijnen nuttig / Bron: Stevepb, PixabaySoms zijn via de mond ingenomen medicijnen nuttig / Bron: Stevepb, Pixabay
Medicatie
Corticosteroïde crèmes vormen de kern van de behandeling. Bij ernstige symptomen kan de arts systemische corticosteroïden voorschrijven die geleidelijk moeten worden afgebouwd, naast lokale corticosteroïden. Langdurig gebruik van corticosteroïden wordt afgeraden, omdat dit de huid kan verzwakken. Orale antihistaminica kunnen nuttig zijn voor het verlichten van ernstige jeuk. In zeldzame gevallen kunnen chronische immunosuppressiva worden voorgeschreven voor ernstige, wijdverbreide allergische contactdermatitis of ernstige handdermatitis die het dagelijks functioneren belemmert.

Fototherapie
Fototherapie kan nuttig zijn voor patiënten met chronische allergische contactdermatitis die niet adequaat reageren op lokale corticosteroïden. Deze behandeling kan een combinatie van psoraleen (een fotosensibilisator) en ultraviolet-A (PUVA) omvatten.

Prognose van allergische contactdermatitis

Variabele duur van symptomen
Bij adequate behandeling verdwijnen de symptomen vaak binnen enkele weken. Bij chronische blootstelling of sensibilisatie kunnen de klachten echter langdurig aanhouden.

Effect op kwaliteit van leven
Chronische jeuk, pijn en cosmetische veranderingen kunnen een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks functioneren en de psychische gezondheid van patiënten.

Recidieven en beroepsbeperkingen
Recidieven zijn veelvoorkomend bij patiënten die herhaaldelijk worden blootgesteld aan allergenen, vooral in een beroepsmatige context. Dit kan leiden tot werkgerelateerde beperkingen.

Complicaties van allergische contactdermatitis

Allergische contactdermatitis kan leiden tot:
  • Chronische huidirritatie en verergering van symptomen door herhaald contact met het allergeen
  • Verlies van huidbarrièrefunctie, wat kan bijdragen aan secundaire huidinfecties
  • Psychologische stress door langdurige symptomen en impact op de levenskwaliteit
  • Verminderde zelfzorg door pijn, jeuk en ongemak

Preventie van allergische contactdermatitis

Vermijding van bekende allergenen
Identificatie van specifieke allergenen via huidtesten is essentieel om verdere blootstelling te voorkomen. Het vermijden van producten die deze stoffen bevatten is de belangrijkste preventieve maatregel.

Gebruik van beschermende middelen
Handschoenen, beschermende kleding en barrièrecrèmes kunnen de blootstelling aan allergenen beperken, vooral in risicovolle beroepen.

Educatie en bewustwording
Het informeren van patiënten en beroepsgroepen over de risico’s en preventieve maatregelen is cruciaal om sensibilisatie en recidieven te verminderen.

Praktische tips voor het omgaan met allergische contactdermatitis

Begrijp wat allergische contactdermatitis is

Allergische contactdermatitis is een huidreactie die optreedt wanneer je huid in contact komt met een stof waarvoor je allergisch bent. Dit kan leiden tot roodheid, jeuk, zwelling en soms blaren. Veelvoorkomende triggers zijn chemische stoffen in schoonmaakmiddelen, cosmetica, metalen (zoals nikkel) of bepaalde planten. Het is belangrijk om te weten welke stoffen je allergieën veroorzaken om verdere reacties te voorkomen.

Identificeer de oorzaak van je allergische reactie

Het is belangrijk om te achterhalen welke stof de reactie veroorzaakt. Dit kan je helpen om contact met die stof te vermijden en verdere uitbraken te voorkomen. Je arts kan een bloedonderzoek uitvoeren of een patchtest doen om te bepalen welke allergenen de huidreactie triggeren.

Vermijd de triggerende stoffen

Een van de belangrijkste stappen bij het beheren van allergische contactdermatitis is het vermijden van de stoffen die de allergische reactie veroorzaken. Dit kan betekenen dat je je schoonmaakmiddelen of cosmetica moet vervangen door hypoallergene producten, of dat je moet zorgen voor meer bescherming als je in contact komt met materialen zoals nikkel of bepaalde planten. Lees altijd de ingrediëntenlijsten van producten zorgvuldig door.

Houd je huid goed gehydrateerd

Een droge huid kan de symptomen van allergische contactdermatitis verergeren. Zorg ervoor dat je je huid goed hydrateert met een milde, geurloze moisturizer. Dit helpt de huidbarrière te herstellen en voorkomt uitdroging, die de jeuk en irritatie kan verergeren. Vermijd het gebruik van producten die alcohol of sterke geurstoffen bevatten, omdat deze de huid kunnen uitdrogen.

Gebruik medicijnen zoals voorgeschreven door je arts

In sommige gevallen kan je arts medicijnen voorschrijven om de symptomen te verlichten. Dit kunnen antihistaminica zijn om de jeuk te verminderen of corticosteroïden in de vorm van zalf of crème om de ontsteking te verminderen. Het is belangrijk om de voorgeschreven medicatie precies zoals aangegeven te gebruiken om het herstel te bevorderen en de symptomen onder controle te houden.

Houd je huid schoon maar vermijd irriterende producten

Het is belangrijk om je huid schoon te houden om infecties te voorkomen, vooral als er open blaren of wonden zijn door de dermatitis. Gebruik een zachte, milde zeep zonder geurstoffen en vermijd het gebruik van agressieve scrubproducten die de huid kunnen irriteren. Na het wassen, dep de huid voorzichtig droog met een schone handdoek om verdere irritatie te voorkomen.

Pas je voedingspatroon aan voor een gezonde huid

Hoewel voeding niet direct de allergische reactie beïnvloedt, kan een gezond en evenwichtig voedingspatroon de algehele gezondheid van je huid ondersteunen. Zorg ervoor dat je voldoende vitamine C en E binnenkrijgt, die belangrijk zijn voor de genezing van de huid en het verminderen van ontstekingen. Vette vis, avocado’s, en citrusvruchten zijn goede keuzes voor een gezonde huid.

Raadpleeg een arts bij verergering van de symptomen

Als je merkt dat de symptomen verergeren of niet verbeteren ondanks de behandeling, is het belangrijk om opnieuw een arts te raadplegen. Soms kunnen andere aandoeningen de symptomen veroorzaken of compliceren, en je arts kan aanvullende tests uitvoeren, zoals bloedonderzoeken, om te controleren of er een andere onderliggende oorzaak is.

Draag beschermende kleding en handschoenen

Als je weet welke stoffen je allergische reacties veroorzaken, kan het nodig zijn om beschermende kleding te dragen om contact met deze stoffen te vermijden. Het dragen van handschoenen bij het schoonmaken of werken met bepaalde stoffen kan je huid beschermen tegen irritatie en ontsteking.

Beperk blootstelling aan irriterende omgevingen

Probeer blootstelling aan omgevingen die de dermatitis kunnen verergeren, zoals rokerige of stoffige ruimtes, te beperken. Dit kan de kans op verergering van je symptomen verkleinen en je herstel bevorderen.

Door deze praktische tips te volgen, kun je allergische contactdermatitis beter beheren en de frequentie en intensiteit van de reacties verminderen.

Lees verder

© 2020 - 2025 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Allergische reactie op celniveauAllergische reactie op celniveauVele mensen hebben last van een allergische reactie. De een reageert sterker op een allergeen dan de ander. Maar hoe wer…
Allergieën: Wat is een allergie?Allergieën hebben vele verschillende symptomen, van rode ogen of een jeukerige huid tot hoesten en piepend ademhalen, he…
Allergische ziektenAllergische ziektenIn dit artikel zal je leren hoe allergie betrekking heeft op het immuunsysteem. Je zult beginnen te begrijpen hoe en waa…
Anafylaxie: een levensbedreigende allergieAnafylaxie: een levensbedreigende allergieAnafylaxie is een plotselinge, ernstige en levensbedreigende allergische reactie. Dit kan voorkomen als de persoon in aa…

Irriterende contactdermatitis: Huidontsteking door stoffenIrriterende contactdermatitis: Huidontsteking door stoffenIrriterende contactdermatitis is een huidziekte waarbij schade aan de buitenste beschermende huidlaag ontstaat door onde…
Bleke huid: symptomen en oorzaken van een bleke huidskleurBleke huid: symptomen en oorzaken van een bleke huidskleurIn de geneeskunde verwijst een bleke huid, bleke huidskleur of bleekheid (pallor) naar een lichamelijke klacht waarbij j…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Hans, Pixabay
  • Geraadpleegd op 25 maart 2020:
  • Allergic contact dermatitis, https://dermnetnz.org/topics/allergic-contact-dermatitis/
  • Allergic Contact Dermatitis, https://emedicine.medscape.com/article/1049216-overview#showall
  • Allergic Contact Dermatitis, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532866/
  • Allergic Skin Disorders, https://www.medicinenet.com/image-collection/allergic_contact_dermatitis_arm_picture/picture.htm
  • Coëlho, medisch zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • The Signs and Symptoms of Contact Dermatitis, https://www.healthline.com/health/allergies/contact-dermatitis#causes
  • Afbeelding bron 1: Dimitrisvetsikas1969, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Stevepb, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 20-01-2025
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.