Allergische contactdermatitis: Huidontsteking door allergeen

Sommige patiënten lijden aan allergische contactdermatitis, een huidziekte die ontstekingen veroorzaakt wanneer de huid in contact komt met een specifiek allergeen (uitlokkende stof van een allergische reactie). Dit kan bijvoorbeeld optreden door aanraking met nikkel, bepaalde medicijnen, of sappen van bepaalde planten. De klachten omvatten vaak een rode huid, blaarvorming en uitslag. Het vermijden van het allergeen is cruciaal om verlichting te krijgen. Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen, maar in sommige gevallen zal de arts medicijnen of andere behandelingen voorschrijven. Allergische contactdermatitis is een chronische aandoening, maar met het vermijden van het allergeen zijn de vooruitzichten doorgaans goed.

• Oorzaken van allergische contactdermatitis
• Bekende allergenen
• Risicofactoren van allergische reactie
• Symptomen na blootstelling aan allergeen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huidontsteking door contact met uitlokkende stof
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van allergische contactdermatitis
• Complicaties van allergische contactdermatitis
• Preventie van allergische contactdermatitis

Oorzaken van allergische contactdermatitis

Allergische contactdermatitis is een type vertraagde allergische reactie die ontstaat door huidcontact met een specifiek allergeen waartegen de patiënt sensibilisatie heeft ontwikkeld. Deze allergische reactie veroorzaakt een ontsteking van de huid. CD4+ T-lymfocyten herkennen het antigeen op het huidoppervlak en geven cytokines vrij die het immuunsysteem activeren en huidontsteking (dermatitis) veroorzaken. Het allergeen zelf is doorgaans onschadelijk voor mensen die er niet allergisch voor zijn. Soms kan iemand jarenlang in contact komen met het allergeen zonder symptomen van huidontsteking te ontwikkelen.

Bekende allergenen

Allergische contactdermatitis kan worden veroorzaakt door een breed scala aan allergenen. Enkele van de meest voorkomende allergenen zijn:

• Acryl, aanwezig in nagelcosmetica
• Chroom, gebruikt bij het looien van leer
• Colofonium, een hars van sparren
• Conserveermiddelen, zoals die in papierproducten, verven, medicijnen, huishoudelijke schoonmaakmiddelen, cosmeticaproducten en stoffen afwerkingen
• Formaldehyde
• Geurstoffen, te vinden in voedingsmiddelen, cosmeticaproducten, insecticiden, antiseptica, zepen, parfums en tandheelkundige producten
• Goud (goudnatriumthiosulfaat)
• Isothiazolinonen, conserveermiddelen in veel persoonlijke verzorgings- en huishoudelijke producten
• Kobaltchloride, een metaal in medische producten, haarverf en metaal beklede voorwerpen zoals drukknopen
• Mercaptobenzothiazole, aanwezig in rubberproducten zoals schoenen, handschoenen en autobanden
• Nikkel (nikkelsulfaat hexahydraat), in roestvrijstalen kookgerei, sieraden en kledingknopen
• Peruaanse balsem (Myroxylon pereirae), gebruikt in voedsel en drank voor smaakstoffen, in parfums en toiletartikelen, en in medicijnen voor genezende eigenschappen
• Quaternium-15, een conserveermiddel in cosmetische producten (zoals zelfbruiners, shampoo, nagellak, zonnebrandcrème) en in industriële producten (poetsmiddelen, verven, wassen)
• Sap van bepaalde soorten mangrove en agave
• Tatoeage-inkt
• Thiomersal, een kwikverbinding gebruikt in lokale antiseptica en vaccins
• Topische anesthetica, zoals pramoxine of difenhydramine, na langdurig gebruik
• Topische antibiotica, zoals neomycine
• Topische steroïden
• Urushiol, een olieachtige coating van planten zoals gifsumak
• Zonnebrandmiddelen

Risicofactoren van allergische reactie

Allergische contactdermatitis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vaak als gevolg van een nikkelallergie. Jonge kinderen zijn ook meer vatbaar voor nikkelallergie. Patiënten die huidproducten gebruiken met antibiotica hebben een verhoogd risico op allergische contactdermatitis, vooral bij ouderen. Bepaalde beroepen, zoals metaalbewerkers, kappers, schoonheidsspecialisten, gezondheidswerkers, schoonmakers, schilders en bloemisten, vertonen ook een hoger risico. Patiënten met een verminderde huidbarrièrefunctie, zoals die met beenzweren, perineale dermatitis of chronische irriterende contactdermatitis, zijn gevoeliger voor allergische contactdermatitis. Patiënten met atopische dermatitis, vooral als gevolg van defecte filaggrine (een structureel eiwit in de hoornlaag van de huid), hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een contactallergie.

Symptomen na blootstelling aan allergeen

De symptomen van allergische contactdermatitis ontstaan meestal binnen twee dagen na blootstelling aan het allergeen, maar kunnen soms tot een week duren als het allergeen moeilijk door de intacte huid dringt, zoals bij neomycine. Het eerste teken van contactallergie is vaak een huiduitslag of huidletsels met bultjes, blaren, blaasjes of roodheid op de blootgestelde plek. Afhankelijk van het type allergeen kan de uitslag lekkend of korstvormig zijn, en kan de huid ruw, geschubd of verdikt worden. De uitslag blijft vaak beperkt tot het contactgebied van het allergeen of verspreidt zich over een groter deel van de huid. Andere symptomen zijn: brandende gevoelens, droogheid, schilfering, jeuk, roodheid, plaatselijke zwelling en een zachtere of warmere huid. Indien onbehandeld, kan de huid donkerder worden en leerachtig of gebarsten raken (gebarsten huid), wat gepaard kan gaan met pijn.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van allergische contactdermatitis is gebaseerd op een lichamelijk onderzoek en medische geschiedenis. Vaak kan de arts de diagnose stellen op basis van symptomen en het uiterlijk van de uitslag. Een huidpleistertest (patchtest) wordt vaak uitgevoerd om de oorzaak van de contactallergie te identificeren. Tijdens deze test worden kleine hoeveelheden van potentiële allergenen op de huid aangebracht. Na twee dagen worden de pleisters verwijderd. Een huidreactie op een van de allergenen leidt tot een verhoogde bult onder de pleister. Deze test is bijzonder nuttig bij patiënten met chronische, terugkerende contactdermatitis. Andere onderzoeken kunnen een huidbiopsie en een kweek van huidletsels omvatten om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
De klinische presentatie van allergische contactdermatitis kan sterk lijken op die van irriterende contactdermatitis en atopische dermatitis. Andere huidaandoeningen die moeten worden uitgesloten, zijn:

• Bijwerkingen van geneesmiddelen
• Netelroos
• Periorificale dermatitis (bultjes rond de neus, ogen en mond)
• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• Rosacea (huidaandoening met roodheid en zwelling in het gezicht)
• Schurft (besmettelijke huidziekte veroorzaakt door een mijt)
• Seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en rode huid)
• Urticariële bulleuze pemfigoïd

Behandeling van huidontsteking door contact met uitlokkende stof

Zelfzorg

De belangrijkste zelfzorgmaatregel is het vermijden van het allergeen om de symptomen te verminderen. Dit kan inhouden dat je etiketten leest bij het kopen van producten. Koele kompressen kunnen helpen de jeuk te verlichten. Draag bij voorkeur katoenen kleding met een gladde textuur om wrijvingsirritatie te voorkomen. Calaminelotion en koele havermoutbaden kunnen ook verlichting bieden bij jeuk.

Professionele medische zorg

Medicatie
Corticosteroïde crèmes vormen de kern van de behandeling. Bij ernstige symptomen kan de arts systemische corticosteroïden voorschrijven die geleidelijk moeten worden afgebouwd, naast lokale corticosteroïden. Langdurig gebruik van corticosteroïden wordt afgeraden, omdat dit de huid kan verzwakken. Orale antihistaminica kunnen nuttig zijn voor het verlichten van ernstige jeuk. In zeldzame gevallen kunnen chronische immunosuppressiva worden voorgeschreven voor ernstige, wijdverbreide allergische contactdermatitis of ernstige handdermatitis die het dagelijks functioneren belemmert.

Fototherapie
Fototherapie kan nuttig zijn voor patiënten met chronische allergische contactdermatitis die niet adequaat reageren op lokale corticosteroïden. Deze behandeling kan een combinatie van psoraleen (een fotosensibilisator) en ultraviolet-A (PUVA) omvatten.

Prognose van allergische contactdermatitis

Zodra een patiënt een huidreactie op een bepaald allergeen heeft ontwikkeld, is het waarschijnlijk dat deze reactie levenslang aanhoudt. Symptomen zullen terugkeren zodra de patiënt weer in contact komt met het allergeen. Desondanks kunnen de symptomen goed worden beheerd door het allergeen te vermijden en door passende medische en zelfzorgmaatregelen te volgen.

Complicaties van allergische contactdermatitis

Allergische contactdermatitis kan leiden tot:

• Chronische huidirritatie en verergering van symptomen door herhaald contact met het allergeen
• Verlies van huidbarrièrefunctie, wat kan bijdragen aan secundaire huidinfecties
• Psychologische stress door langdurige symptomen en impact op de levenskwaliteit
• Verminderde zelfzorg door pijn, jeuk en ongemak

Preventie van allergische contactdermatitis

Preventieve maatregelen omvatten:

• Het vermijden van bekende allergenen door zorgvuldig productlabels te lezen en contact met risicovolle stoffen te vermijden
• Gebruik van beschermende kleding of handschoenen bij werkzaamheden met bekende allergenen
• Het volgen van goede huidverzorgingspraktijken om de huidbarrière te versterken
• Regelmatige controles bij een dermatoloog voor patiënten met een voorgeschiedenis van contactallergieën

Lees verder

• Allergie voor zonnebrandmiddelen: Rode, jeukende huiduitslag
• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Contactdermatitis (allergisch eczeem): Huidaandoening
• Dermatitis (ontsteking van de huid): Soorten huidontsteking
• Huidproblemen door gebruik van cosmeticaproducten