Lichenificatie: Verdikte, verharde en donkere huidgebieden

Lichenificatie duidt op harde, verdikte en verdonkerde huidgebieden met een hobbelige textuur. Dit huidprobleem resulteert uit herhaalde wrijving of krabben (primaire vorm). Soms ligt een onderliggende aandoening aan de basis van het wrijven en krabben (secundaire vorm). De (combinatie van) behandeling(en) hangt af van de oorzaak. De behandeling bestaat uit zelfzorgremedies, medicatie en/of andere therapieën. De vooruitzichten zijn tot slot meestal goed.

• Epidemiologie
• Typen lichenificatie
• Primaire vorm
• Secundaire vorm
• Risicofactoren / Risicogroepen
• Herhaalde wrijving en krabben
• Onderliggende huidaandoeningen
• Psychische factoren
• Infecties en trauma
• Symptomen: Verdikte, verdonkerde en verharde huidgebieden
• Locatie
• Tekenen
• Alarmsymptomen
• Onverklaarbare veranderingen in huidtextuur
• Chronische jeuk
• Verslechtering van de huidconditie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van donkere, dikke en harde gebieden op huid
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van huidaandoening
• Complicaties
• Infecties
• Psychosociale effecten
• Progressie van de aandoening
• Complicaties
• Infecties
• Psychosociale effecten
• Progressie van de aandoening
• Preventie
• Vermijden van irritatie
• Beheer van onderliggende aandoeningen
• Stressmanagement
• Huidverzorging

Epidemiologie

Lichenificatie kan op elke leeftijd voorkomen en treft zowel mannen als vrouwen. Het komt vaker voor in gebieden waar de huid aan constante wrijving of jeuk wordt blootgesteld. Mensen met aandoeningen zoals eczeem of psoriasis hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van lichenificatie. De prevalentie van lichenificatie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de bevolkingsgroep.

Typen lichenificatie

Primaire vorm

Primaire lichenificatie (neurodermitis, lichen simplex chronus) ontstaat door voortdurend krabben of wrijven op een normaal uitziende huid. Bij langdurig wrijven of krabben wordt de buitenste huidlaag (de opperhuid) hypertrofisch (overgroeid). Dit resulteert in een verdikking van de huid en overdrijving van de normale huidmarkeringen, waardoor de huid een leerachtig en schorsachtig uiterlijk krijgt.

Secundaire vorm

Bij de secundaire vorm ligt een onderliggende aandoening aan de basis van de chronische jeuk en het krabben, waardoor verharde, verdikte en verdonkerde huidgebieden tot stand komen.

Enkele mogelijke oorzaken van secundaire lichenificatie zijn:

• aandoeningen van de bloedsomloop
• atopische dermatitis (eczeem)
• chronische actinische dermatitis (huidziekte veroorzaakt door blootstelling aan zonlicht met een verdikte jeukende, rode, droge en ontstoken huid)
• contactdermatitis
• een droge huid (xerosis)
• een huidtrauma
• een insectenbeet
• een psychische aandoening zoals angst, stress, nervositeit of een obsessief-compulsieve stoornis
• een tumor zoals bij:
• de ziekte van Hodgkin (kanker van het lymfesysteem)
• een adenocarcinoom van het maagdarmkanaal
• een insulinoom (tumor in alvleesklier met blijvende insuline-aanmaak)
• een longcarcinoom (longkanker)
• een lymfoom (kanker van lymfocyten)
• een multipel myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn)
• een pancreascarcinoom (alvleesklierkanker)
• leukemie
• infectieuze eczemateuze dermatitis
• notalgia paraesthetica (jeuk op rug en veranderingen aan de huid door schade aan zenuwen)
• pityriasis rubra pilaris (huidaandoening met huiduitslag)
• porokeratosis
• psoriasiforme dermatosen, een groep aandoeningen die op psoriasis lijken
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• vegetatieve gezwellen

Risicofactoren / Risicogroepen

De belangrijkste risicofactoren voor lichenificatie zijn:

Herhaalde wrijving en krabben

Duurzame of herhaalde wrijving of krabben van de huid, vaak als gevolg van jeuk, irritatie of stress.

Onderliggende huidaandoeningen

Aandoeningen zoals eczeem, psoriasis en contactdermatitis verhogen het risico op het ontwikkelen van lichenificatie.

Psychische factoren

Stress, angst en andere psychische aandoeningen kunnen bijdragen aan het krabben en daarmee het risico op lichenificatie verhogen.

Infecties en trauma

Huidinfecties of trauma kunnen secundaire lichenificatie veroorzaken door aanhoudende jeuk en irritatie.

Symptomen: Verdikte, verdonkerde en verharde huidgebieden

Locatie

Diverse huidgebieden zijn mogelijk getroffen. Dit hangt af van het type en de oorzaak van het probleem.

Primaire lichenificatie komt het meest voor op:

• de armen
• de geslachtsdelen
• de nek
• het hoofd, vooral de hoofdhuid

Maar zowel de primaire als de secundaire vorm tasten mogelijk volgende huidgebieden aan:

• de borst
• de buik
• de dijen
• de flanken
• de onderbenen
• het gezicht

Tekenen

Bij lichenificatie ontstaan harde, verdikte en leerachtige huidgebieden als gevolg van constante of met tussenpozen optredende wrijving of jeuk waardoor patiënten gaan krabben. Op de aangetaste gebieden ontstaat hyperpigmentatie (donkerdere kleur). Na verloop van tijd ontstaan kleine bultjes, waardoor de huid een hobbelige textuur krijgt. De getroffen gebieden zijn bovendien onregelmatig van vorm.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die op lichenificatie kunnen wijzen, zijn:

Onverklaarbare veranderingen in huidtextuur

Ongewone verdikking of verdonkerde huidgebieden zonder duidelijke oorzaak.

Chronische jeuk

Aanhoudende jeuk die niet reageert op standaardbehandelingen en leidt tot overmatig krabben.

Verslechtering van de huidconditie

Snelle verslechtering van de huidconditie ondanks behandeling, of verspreiding van symptomen naar andere delen van het lichaam.

Diagnose en onderzoeken

Dankzij een lichamelijk onderzoek is het mogelijk om lichenificatie op te sporen. De arts bevraagt de patiënt bovendien over andere aanwezige symptomen zodat hij de onderliggende oorzaak kan achterhalen. Is dit lastig, dan zet de arts bijkomende onderzoeken in zoals een huidbiopsie en/of een neurologisch onderzoek.

Behandeling van donkere, dikke en harde gebieden op huid

Zelfzorg

Enkele thuiszorgremedies verlichten de klachten:

• de getroffen gebieden bedekt houden
• de nagels kort (laten) knippen
• handschoenen dragen (best ook tijdens het slapen)
• koele, natte kompressen toepassen
• stress en angst verminderen
• uitlokkende factoren voor jeuk vermijden, zoals wollen kleding
• vochtinbrengende crèmes gebruiken (deze moeten in de koelkast bewaard worden)
• warme havermoutbaden nemen
• zachte, geurvrije, hypoallergene producten gebruiken

Professionele medische zorg

Medicatie

De arts zet mogelijk vrij verkrijgbare of op voorschrift verkrijgbare medicijnen in zoals anti-angstmedicatie, antihistaminica (crème of pillen), corticosteroïden (crèmes of injecties) en/of fluticasonpropionaatcrèmes

Onderliggende oorzaak

Ligt er een onderliggende oorzaak aan de basis van lichenificatie, zoals psoriasis of eczeem, dan is het belangrijk dat de arts dit probleem aanpakt.

Andere behandelingen

Psychotherapie, fototherapie (behandeling via licht), acupressuur en/of acupunctuur zijn andere inzetbare behandelingen voor het verlichten van de symptomen van lichenificatie.

Prognose van huidaandoening

De verharde, verdikte en leerachtige huidgebieden zijn soms heel vervelend. Door de intense wrijving en jeuk gaan patiënten krabben waardoor het probleem verergert. De vooruitzichten zijn vaak goed omdat de toestand meestal tijdelijk is. Soms is het nodig om de onderliggende oorzaak medisch te behandelen om een terugval te voorkomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van lichenificatie zijn:

Infecties

De aangetaste huid kan vatbaarder zijn voor secundaire infecties door krabben of wrijving.

Psychosociale effecten

De zichtbaarheid en de symptomen van lichenificatie kunnen leiden tot emotionele en sociale problemen, zoals verminderd zelfvertrouwen of sociale isolatie.

Progressie van de aandoening

Indien niet behandeld, kan de lichenificatie zich verspreiden en verergeren, wat leidt tot meer uitgebreide huidproblemen en verhoogde symptomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van lichenificatie zijn:

Infecties

De aangetaste huid kan vatbaarder zijn voor secundaire infecties door krabben of wrijving.

Psychosociale effecten

De zichtbaarheid en de symptomen van lichenificatie kunnen leiden tot emotionele en sociale problemen, zoals verminderd zelfvertrouwen of sociale isolatie.

Progressie van de aandoening

Indien niet behandeld, kan de lichenificatie zich verspreiden en verergeren, wat leidt tot meer uitgebreide huidproblemen en verhoogde symptomen.

Preventie

Preventieve maatregelen voor lichenificatie omvatten:

Vermijden van irritatie

Vermijd situaties en materialen die de huid irriteren of wrijving veroorzaken, zoals strakke kleding of schurende stoffen.

Beheer van onderliggende aandoeningen

Zorg voor een goede behandeling en beheersing van aandoeningen zoals eczeem en psoriasis die lichenificatie kunnen verergeren.

Stressmanagement

Het aanpakken van psychische stress door middel van ontspanningstechnieken, psychotherapie of andere stressverlagende maatregelen kan helpen om krabben te verminderen en de huid te beschermen.

Huidverzorging

Gebruik van hydraterende crèmes en zachte, hypoallergene huidverzorgingsproducten om de huidbarrière te versterken en uitdroging te voorkomen.

Lees verder

• Lichen simplex chronicus: Huidziekte met jeuk door krabben
• Hyperpigmentatie: Donkere vlekken in de huid