Leukemie: Oorzaken, risicofactoren, typen en symptomen

Leukemie is het resultaat van de snelle overproductie van abnormale witte bloedcellen. Leukemie treedt op wanneer abnormale witte bloedcellen in het beenmerg snel toenemen en normale bloedcellen vernietigen. De oorzaak van deze vorm van bloedkanker is niet gekend anno oktober 2020, maar diverse risicofactoren zijn wel gekoppeld aan de ziekte, zoals de blootstelling aan benzeen en roken. Er zijn diverse typen en soorten leukemie. De symptomenreeks is zeer divers en resulteert uit een tekort aan alle bloedcellen. Zwakte, terugkerende infecties en bloedingen zijn enkele veel voorkomende klachten die optreden bij leukemie. Nadat de diagnose gesteld is en het kankerstadium bekend is, zet de arts een (combinatie)behandeling in met medicatie, radiotherapie en/of andere therapieën. De vooruitzichten zijn zeer variabel en hangen af van o.a. het type en soort kanker en de leeftijd van de patiënt.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Tekorten aan normale bloedcellen
• Bloedplaatjes
• Rode bloedcellen
• Witte bloedcellen
• Soorten
• Typen leukemie
• Acute lymfatische leukemie (ALL)
• Acute myeloïde leukemie (AML)
• Chronische lymfatische leukemie (CLL)
• Chronische myeloïde leukemie (CML)
• Haarcelleukemie (HCL)
• Myelodysplastische syndromen (MDS)
• T-cel prolymfocytische leukemie (T-PLL)
• Volwassen T-celleukemie
• Symptomen
• Bloedarmoede
• Frequente infecties
• Slechte bloedstolling
• Andere symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van vorm van bloedkanker
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met leukemie
• Zorg voor goede voeding en hydratatie
• Houd een gezond gewicht en spiermassa
• Beheer de bijwerkingen van de behandeling
• Monitor je immuunsysteem en voorkom infecties
• Blijf actief volgens je mogelijkheden
• Beheer stress en zoek psychologische ondersteuning
• Let op veranderingen in je gezondheid
• Zorg voor een ondersteunend netwerk
• Begrijp je behandelingsopties en blijf geïnformeerd
• Zorg voor je mondgezondheid

Epidemiologie

Leukemie is een complexe vorm van kanker die zowel kinderen als volwassenen treft. De incidentie varieert sterk afhankelijk van leeftijd, geslacht, geografische regio en type leukemie. In deze pagina wordt een uitgebreid overzicht gegeven van de epidemiologische kenmerken van leukemie, inclusief prevalentie, incidentie en demografische factoren.

Prevalentie en incidentie
De prevalentie van leukemie verschilt wereldwijd, met hogere cijfers in ontwikkelde landen. Acute myeloïde leukemie (AML) komt vaker voor bij ouderen, terwijl acute lymfatische leukemie (ALL) vaker bij kinderen wordt gezien. De jaarlijkse incidentie van leukemie in Europa wordt geschat op ongeveer 10-15 gevallen per 100.000 mensen.

Leeftijdsgebonden trends
Leukemie komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar bepaalde subtypes hebben een voorkeur voor specifieke leeftijden. AML wordt het meest gediagnosticeerd bij ouderen, terwijl ALL de meest voorkomende kanker bij kinderen is. Chronische vormen zoals chronische lymfatische leukemie (CLL) worden meestal bij volwassenen vastgesteld.

Geslachtsverschillen
Leukemie komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, wat deels te wijten kan zijn aan verschillen in levensstijl en blootstelling aan risicofactoren.

Regionale verschillen
In ontwikkelde landen is de incidentie van leukemie vaak hoger, mogelijk door betere diagnostische methoden. In ontwikkelingslanden speelt onderrapportage een rol. Bovendien kunnen genetische en milieufactoren bijdragen aan regionale variaties.

Trends in tijd
De incidentie van leukemie is in sommige regio’s licht gestegen, mogelijk door verouderende populaties en verbeterde detectie. Tegelijkertijd zijn overlevingskansen verbeterd dankzij geavanceerde therapieën en betere opvolging.

Mechanisme

Leukemie ontstaat door afwijkingen in het beenmerg, waar bloedcellen worden geproduceerd. Het mechanisme omvat genetische mutaties en omgevingsfactoren die leiden tot ongeremde groei van abnormale bloedcellen.

Celpathologie
Bij leukemie ontstaan abnormale witte bloedcellen, die het normale functioneren van gezonde bloedcellen verstoren. Dit leidt tot anemie, infecties en bloedingsproblemen.

Genetische mutaties
Specifieke genetische afwijkingen, zoals translocaties en deleties, spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van leukemie. Voorbeelden zijn de Philadelphia-chromosoommutatie bij chronische myeloïde leukemie (CML).

Omgevingsinvloeden
Blootstelling aan straling, chemische stoffen zoals benzeen, en eerdere chemotherapie verhoogt het risico op leukemie.

Immunologische factoren
Een verzwakt immuunsysteem kan bijdragen aan de progressie van leukemie, vooral bij patiënten met een bestaande immuundeficiëntie.

Oorzaken

De oorzaken van leukemie zijn complex en omvatten een combinatie van genetische, omgevingsgerelateerde en medische factoren. Hoewel de exacte ontstaansmechanismen niet altijd volledig duidelijk zijn, tonen wetenschappelijke bevindingen aan dat een interactie tussen erfelijke en externe invloeden bijdraagt aan de ontwikkeling van deze ziekte.

Genetische factoren
Genetische afwijkingen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van leukemie. Een veelvoorkomend genetisch fenomeen is de aanwezigheid van chromosomale translocaties, waarbij stukken DNA tussen chromosomen worden uitgewisseld. Dit kan leiden tot de vorming van abnormale genen die ongecontroleerde celdeling stimuleren. Het Philadelphia-chromosoom, dat vaak voorkomt bij chronische myeloïde leukemie (CML), is een bekend voorbeeld van zo’n genetische afwijking. Daarnaast verhogen erfelijke syndromen, zoals het syndroom van Down, het risico op bepaalde vormen van leukemie door aangeboren fouten in DNA-reparatie en celdelingsmechanismen.

In sommige gevallen is er sprake van een familiaire predispositie voor leukemie, waarbij meerdere leden binnen een familie getroffen worden. Dit suggereert dat er erfelijke genmutaties bestaan die de gevoeligheid voor leukemie verhogen. Dergelijke gevallen worden momenteel intensief onderzocht om nieuwe genetische risicofactoren te identificeren.

Blootstelling aan chemische stoffen
Bepaalde chemische stoffen zijn in staat om schade aan DNA te veroorzaken en worden in verband gebracht met een verhoogd risico op leukemie. Een van de meest onderzochte stoffen is benzeen, dat aanwezig kan zijn in industriële omgevingen en in sigarettenrook. Benzeen beïnvloedt de bloedcelvorming in het beenmerg en verhoogt het risico op acute myeloïde leukemie (AML). Daarnaast zijn ook beroepsmatige blootstelling aan pesticiden en langdurig contact met bepaalde oplosmiddelen geassocieerd met een verhoogde kans op het ontwikkelen van leukemie.

Chemotherapie, die vaak wordt ingezet om andere vormen van kanker te behandelen, kan eveneens het risico op leukemie verhogen. Specifieke chemotherapieën met alkylerende middelen en topoisomerase II-remmers staan bekend om hun vermogen om secundaire vormen van leukemie te veroorzaken, vaak jaren na de oorspronkelijke behandeling.

Straling
Ioniserende straling vormt een van de meest overtuigend aangetoonde omgevingsrisico’s voor leukemie. Personen die zijn blootgesteld aan hoge doses straling, bijvoorbeeld door nucleaire rampen of bestralingstherapie, hebben een significant verhoogd risico op het ontwikkelen van leukemie. Zelfs lage doses, zoals die worden gebruikt bij medische beeldvorming, kunnen bijdragen aan een licht verhoogd risico, vooral wanneer deze herhaaldelijk worden toegepast. Dit heeft geleid tot voorzichtigheid bij het gebruik van diagnostische procedures zoals CT-scans, vooral bij kinderen.

Infecties en immuundeficiëntie
Bepaalde virale infecties zijn direct in verband gebracht met leukemie. Het Epstein-Barr-virus, dat ook verantwoordelijk is voor mononucleosis infectiosa, kan bij immunogecompromitteerde patiënten bijdragen aan het ontstaan van specifieke lymfatische leukemieën. Ook het humaan T-lymfotroop virus type 1 (HTLV-1) is een bekende oorzaak van een zeldzame vorm van leukemie.

Een verzwakt immuunsysteem, zoals bij patiënten met HIV of na orgaantransplantaties, verhoogt eveneens de kans op leukemie. Dit komt doordat het immuunsysteem minder goed in staat is om abnormale cellen te herkennen en te elimineren, wat de ontwikkeling van kwaadaardige cellen bevordert.

Leefstijl en omgevingsfactoren
Hoewel leefstijlfactoren niet altijd direct verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van leukemie, kunnen ze wel bijdragen aan een verhoogd risico. Roken wordt bijvoorbeeld geassocieerd met een grotere kans op AML, doordat de schadelijke stoffen in tabaksrook het DNA in bloedvormende cellen aantasten. Ook overgewicht kan indirect bijdragen aan leukemie door ontstekingsprocessen en hormonale verstoringen.

Een gezond, evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van schadelijke stoffen dragen bij aan de algemene gezondheid van het immuunsysteem, wat mogelijk een beschermend effect heeft tegen het ontstaan van leukemie.

Onverklaarde oorzaken
In een aanzienlijk aantal gevallen blijft de oorzaak van leukemie onbekend. Dit betekent echter niet dat er geen onderliggende triggers zijn, maar eerder dat deze triggers nog niet zijn geïdentificeerd. Onderzoekers blijven zoeken naar nieuwe genetische en omgevingsfactoren die licht kunnen werpen op de complexe oorzaken van leukemie.

Risicofactoren

Veel voorkomende risicofactoren voor leukemie zijn onder meer:

• blootstelling aan benzeen: Benzeen is een kankerverwekkende stof die vaak andere chemicaliën vormt, zoals kunststoffen en rubber. Mensen die werken in industrieën die benzeen gebruiken, lopen mogelijk een verhoogd risico.
• blootstelling aan radiotherapie: Patiënten die worden blootgesteld aan hoge stralingsniveaus (voor de behandeling voor andere kankers of door nucleaire wapens) lopen een verhoogd risico op leukemie.
• een familiegeschiedenis van leukemie
• erfelijke immuunsysteemaandoeningen: ataxia-telangiectasia, het Bloom-syndroom (afwijkingen aan gestalte, huid en gezicht), het Schwachman-Diamond syndroom en het Wiskott-Aldrich-syndroom
• genetische afwijkingen: Sommige patiënten met een genetische afwijking zijn meer vatbaar voor leukemie, zoals patiënten met het syndroom van Down en patiënten met het Li-Fraumeni-syndroom.
• roken: Roken verhoogt het risico op leukemie, vooral van acute myeloïde leukemie.

Risicogroepen

Leukemie kan iedereen treffen, maar bepaalde groepen hebben een verhoogd risico. Hier wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste risicogroepen.

Kinderen
ALL is de meest voorkomende vorm van leukemie bij kinderen, vooral tussen de 2 en 5 jaar.

Ouderen
Bij ouderen wordt vaak AML en CLL gediagnosticeerd, mede door een hoger risico op genetische mutaties met de leeftijd.

Patiënten met genetische syndromen
Syndromen zoals Downsyndroom en Fanconi-anemie verhogen het risico op leukemie aanzienlijk.

Beroepsrisico's
Werknemers die aan straling of chemicaliën worden blootgesteld, zoals benzeen, lopen een verhoogd risico.

Familiegeschiedenis
Een positieve familiegeschiedenis van leukemie vergroot de kans op de ziekte, hoewel dit zeldzaam is.

Tekorten aan normale bloedcellen

Bij leukemie zijn er minder normale bloedcellen aanwezig, hetgeen leidt tot tekorten.

Bloedplaatjes

Wanneer een hoger aantal onrijpe witte bloedcellen in het beenmerg terechtkomen en de normale beenmergcellen verdrongen worden, resulteert dit in een gebrek aan bloedplaatjes (trombocytopenie), die belangrijk zijn in het bloedstollingsproces. Dit betekent dat patiënten met leukemie gemakkelijk blauwe plekken kunnen krijgen, overmatig kunnen bloeden of puntbloedingen ontwikkelen.

Rode bloedcellen

De rode bloedcellen zijn mogelijk getroffen door leukemie. Dit tekort aan rode bloedcellen leidt tot bloedarmoede, wat kortademigheid en bleekheid veroorzaakt.

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen, die betrokken zijn bij het bestrijden van ziekteverwekkers, worden door leukemie onderdrukt of werken slecht. Hierdoor is het immuunsysteem niet in staat om een eenvoudige infectie te bestrijden of andere lichaamscellen aan te vallen. Omdat het immuunsysteem minder goed werkt door leukemie, ervaren sommige patiënten frequente infecties zoals bijvoorbeeld een amandelontsteking, mondzweren, diarree en een levensbedreigende longontsteking.

Soorten

Acute leukemie vordert snel en resulteert in de ophoping van onrijpe, functionele bloedcellen in het beenmerg. Bij dit type leukemie reproduceren cellen zich en bouwen ze zich op in het merg, waardoor het vermogen van het merg om voldoende gezonde bloedcellen te produceren afneemt.

Chronische leukemie verloopt langzamer en resulteert in de ophoping van relatief volwassen, maar nog steeds abnormale, witte bloedcellen.

Lymfatische leukemie (lymfoïde leukemie) ontwikkelt zich in de lymfocyten in het beenmerg.

Myeloïde leukemie begint in andere witte bloedcellen dan lymfocyten, evenals in de rode bloedcellen en bloedplaatjes.

Typen leukemie

Acute lymfatische leukemie (ALL)

Kinderen tussen drie en vijf zijn het vaakst aangetast door acute lymfatische leukemie, al krijgen 75-plussers mogelijk ook te maken met deze vorm van leukemie. Dit type bloedkanker begint in de B- of T-lymfocyten (onrijpe witte bloedcellen). Bij deze snel progressieve kanker worden gezonde cellen die functionele lymfocyten produceren vervangen door leukemiecellen die niet goed kunnen rijpen. De leukemiecellen worden in de bloedbaan naar andere organen en weefsels vervoerd, waaronder de hersenen, de lever, de lymfeklieren, de milt en de testes, waar ze blijven groeien en delen. Het groeien, delen en verspreiden van deze leukemiecellen leidt tot een aantal mogelijke symptomen.

Acute myeloïde leukemie (AML)

Acute myeloïde leukemie (acute myeloblastische leukemie, acute granulocytaire leukemie of acute niet-morfocytaire leukemie) treft vooral volwassenen ouder dan 65 jaar en dan vooral mannen. Bij deze snel progressieve vorm van leukemie rijpen myeloïde stamcellen meestal uit tot abnormale witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes. Terwijl ze zich vermenigvuldigen, overweldigen ze de normale cellen in het beenmerg en bloed. De kankercellen verspreiden zich mogelijk ook naar andere lichaamsdelen (metastasen). Een zeldzame vorm van dit type leukemie is acute promyelocytenleukemie.

Chronische lymfatische leukemie (CLL)

Chronische lymfatische leukemie is een langzaam groeiende kanker die meestal ouderen (zeventigplussers) aantast. Dit meest voorkomende type leukemie begint in de B-lymfocyten in het beenmerg en zich uitstrekt tot in het bloed. De kankercellen verspreiden zich soms ook naar lymfeklieren en organen zoals de lever en milt. Chronische lymfatische leukemie ontwikkelt zich wanneer te veel abnormale lymfocyten groeien, waardoor normale bloedcellen worden verdrongen en het lichaam het lastig heeft om infecties te bestrijden.

Chronische myeloïde leukemie (CML)

Chronische myeloïde leukemie (chronische myeloïde leukemie) begint in de bloedvormende cellen van het beenmerg. Door een genetische verandering veranderen de myeloïde cellen zich in onrijpe kankercellen. Deze cellen groeien vervolgens langzaam en overweldigen de gezonde cellen in het beenmerg en bloed. Uiteindelijk verspreidt de ziekte zich naar andere lichaamsdelen. Een subtype van CML kan zich soms we zeer snel vormen en is dan ook moeilijk te behandelen.

Haarcelleukemie (HCL)

Haarcelleukemie is een zeldzaam subtype van chronische lymfatische leukemie (CLL) dat langzaam progressief is. HCL wordt veroorzaakt wanneer beenmerg teveel B-cellen (lymfocyten) aanmaakt, een type witte bloedcel dat infecties bestrijdt. Naarmate het aantal leukemiecellen toeneemt, worden minder gezonde witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes geproduceerd. Vaak lijden patiënten al jaren aan dit type kanker voordat symptomen optreden.

Myelodysplastische syndromen (MDS)

Myelodysplastische syndromen zijn een groep nauw verwante ziekten waarbij het beenmerg te weinig functionerende rode bloedcellen produceert (die zuurstof vervoeren), witte bloedcellen (die infecties bestrijden) of bloedplaatjes (die bloedingen voorkomen of stoppen), of elke combinatie van de drie. De diagnose van verschillende soorten myelodysplastische syndromen gebeurt op basis van bepaalde veranderingen in de bloedcellen en het beenmerg. De cellen in het bloed en het beenmerg zien er meestal abnormaal (of dysplastisch) uit. Een mogelijke complicatie van deze aandoening is acute leukemie. De meeste patiënten met MDS ontwikkelen echter nooit acute leukemie.

T-cel prolymfocytische leukemie (T-PLL)

T-cel prolymfocytische leukemie (T-PLL) is een zeer zeldzame en agressieve vorm van leukemie die volwassenen treft. Vrouwen zijn net iets vaker dan mannen aangetast. Dit is het meest voorkomende type van volwassen T-cel leukemie. Bijna alle andere leukemieën betreffen B-cellen. T-cel prolymfocytische leukemie is moeilijk te behandelen T-cel prolymfocytische leukemie is moeilijk te behandelen en reageert niet op de meeste beschikbare chemotherapeutische geneesmiddelen.

Volwassen T-celleukemie

Volwassen T-celleukemie resultert uit het menselijk T-lymfotroop virus (HTLV), een virus vergelijkbaar met hiv. Net als hiv infecteert en repliceert het virus HTLV CD4 + T-cellen. In tegenstelling tot hiv vernietigt het virus deze cellen echter niet. Wel groeien de geïnfecteerde T-cellen door HTLV abnormaal. Menselijke T-cel-lymfotrope virussen type I en II (HTLV-I / II) zijn endemisch in bepaalde werelddelen.

Symptomen

De symptomen van leukemie zijn afhankelijk van het type leukemie.

Bloedarmoede

Bloedarmoede resulteert uit een tekort aan rode bloedcellen. Deze klachten komen hierbij mogelijk tot uiting:

• duizeligheid
• een bleke huidskleur (pallor)
• een verminderde eetlust
• hartkloppingen
• kortademigheid
• lusteloosheid / weinig energie
• onbedoeld gewichtsverlies
• vermoeidheid
• zwakte

Frequente infecties

Door een tekort aan witte bloedcellen, ontstaan frequente of ernstige infecties. Het afweersysteem werkt namelijk minder goed.

Slechte bloedstolling

Door het tekort aan bloedplaatjes zijn volgende symptomen mogelijk aanwezig:

• bloed in de urine
• bloedend tandvlees
• blauwe plekken en kneuzingen
• een bloedneus
• een hersenbloeding
• een zware menstruatie (menorragie)
• kleine rode vlekken in de huid (petechiën)
• puntvormige bloedingen (purpura)

Andere symptomen

Andere klachten die mogelijk optreden bij leukemieën zijn:

• botpijn of gevoelige botten
• een huiduitslag of huidletsel
• een langzame genezing van wonden
• een vergrote lever
• een vergrote milt waardoor de patiënt pijn of een gevoel van volheid heeft onder de ribben of pijn en druk voelt in de maag
• gewrichtspijn
• gezwollen lymfeklieren
• gezwollen tandvlees
• griepachtige symptomen
• neurologische symptomen: Als de leukemiecellen het centrale zenuwstelsel binnendringen, veroorzaken ze mogelijk neurologische symptomen zoals hoofdpijn. Sommige neurologische symptomen zoals migraine, epileptische aanvallen of een coma treden op als gevolg van hersenstamdruk.
• koorts
• koude rillingen
• lichaamspijn
• okselpijn
• overmatig zweten, vooral ’s nachts (nachtzweten)

Alarmsymptomen

Vroege herkenning van leukemie kan de prognose verbeteren. Hier worden de belangrijkste alarmsymptomen besproken.

Bloedingsproblemen
Veelvuldig blauwe plekken, neusbloedingen en bloedend tandvlees zijn mogelijke symptomen van leukemie.

Vermoeidheid en anemie
Onverklaarbare vermoeidheid en bleekheid kunnen wijzen op een tekort aan gezonde rode bloedcellen.

Infecties
Terugkerende infecties door een verzwakt immuunsysteem zijn een waarschuwingssignaal.

Gewichtsverlies en koorts
Onverklaarbaar gewichtsverlies, koorts en nachtzweten kunnen alarmsymptomen zijn.

Vergrote lymfeklieren en milt
Opvallende zwellingen in de hals, oksels of buik kunnen wijzen op leukemie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van leukemie is meestal gebaseerd op een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek, een beenmergbiopsie en een lumbale punctie. Soms kunnen bloedtesten niet aantonen dat een patiënt lijdt aan leukemie, vooral in de vroege stadia van de ziekte of tijdens een remissie. Een lymfeklierbiopsie is nuttig om bepaalde soorten leukemie in bepaalde situaties te diagnosticeren. Na de diagnose zijn bloedchemietesten nodig om de mate van lever- en nierbeschadiging of de effecten van chemotherapie op de patiënt te bepalen. Verder zijn beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, een röntgenfoto, een CT-scan, MRI-scan of PET-scan nuttig om schade aan andere lichaamsdelen (botten, hersenen, nieren, milt, lever, …) in beeld te brengen. Veel symptomen zijn vaag en niet-specifiek en verwijzen mogelijk naar andere ziekten. Om deze reden is bij circa één op de vijf patiënten met leukemie de diagnose nog niet gesteld.

Behandeling

Leukemie behandelt de arts met (een combinatie van):

• biologische therapie
• chemotherapie
• een beenmerg- en stamceltransplantatie
• gerichte therapie
• interferon-therapie
• radiotherapie

Verder is ondersteunende zorg nodig, zoals een bloedtransfusie, antibiotica voor de behandeling van infecties, medicijnen voor de behandeling van misselijkheid en braken (anti-emetica), een chirurgische verwijdering van de milt, …

Prognose van vorm van bloedkanker

De prognose bij leukemie varieert sterk en is afhankelijk van factoren zoals leeftijd, subtype, genetische kenmerken en de reactie op therapie. Deze pagina geeft een uitgebreid overzicht van de prognostische factoren en trends in overleving.

Invloed van subtype
De prognose verschilt aanzienlijk tussen de verschillende vormen van leukemie.

• ALL: Bij kinderen ligt de vijfjaarsoverleving boven de 85%, terwijl deze bij volwassenen veel lager is.
• AML: De overlevingskansen zijn lager dan bij ALL en dalen verder bij oudere patiënten.
• CLL: De prognose is doorgaans beter, met veel patiënten die een normaal levensverwachting hebben.
• CML: Met gerichte therapieën, zoals tyrosinekinaseremmers, is de levensverwachting sterk verbeterd.

Leeftijd en comorbiditeit
Oudere patiënten hebben doorgaans een slechtere prognose door een zwakkere gezondheid en een minder agressieve behandeling.

Genetische kenmerken
Specifieke genetische afwijkingen, zoals het Philadelphia-chromosoom, hebben een grote invloed op de prognose. Sommige mutaties gaan gepaard met een slechtere uitkomst, terwijl andere een betere respons op therapie voorspellen.

Therapierespons
De snelheid waarmee de ziekte reageert op therapie is een belangrijke voorspeller. Patiënten die snel in remissie gaan, hebben doorgaans betere vooruitzichten.

Langetermijnoverleving
Door verbeteringen in therapie is de langetermijnoverleving bij veel vormen van leukemie toegenomen. Toch blijft monitoring en opvolging essentieel om late complicaties op te sporen.

Complicaties

Leukemie en de behandeling ervan kunnen leiden tot diverse complicaties. Deze kunnen acuut of chronisch zijn en vereisen vaak aanvullende zorg.

Infecties
Vanwege een verzwakt immuunsysteem hebben patiënten een verhoogd risico op ernstige infecties. Profylactische antibiotica en hygiënemaatregelen zijn belangrijk om dit te voorkomen.

Bloedingsproblemen
Door een tekort aan bloedplaatjes kan spontane bloeding optreden. Dit wordt behandeld met transfusies en specifieke medicatie.

Bijwerkingen van therapie
Chemotherapie en bestraling kunnen leiden tot vermoeidheid, haaruitval, misselijkheid en schade aan organen zoals het hart en de nieren.

Psychosociale complicaties
De diagnose leukemie kan psychische belasting veroorzaken, zoals angst en depressie. Psychotherapie en ondersteunende zorg spelen een belangrijke rol.

Secundaire maligniteiten
Sommige patiënten ontwikkelen jaren na behandeling een andere vorm van kanker, zoals myelodysplastisch syndroom of secundaire leukemie.

Preventie

Hoewel leukemie niet altijd te voorkomen is, zijn er wel maatregelen die het risico kunnen verlagen.

Vermijden van risicofactoren

• Chemische stoffen: Blootstelling aan stoffen zoals benzeen moet worden beperkt.
• Straling: Onnodige blootstelling aan straling, zoals overmatige beeldvorming, moet worden vermeden.

Gezonde levensstijl
Een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken dragen bij aan een lagere kans op kanker in het algemeen.

Genetisch advies
Bij families met een verhoogd risico op leukemie kan genetisch advies helpen bij het inschatten van de kans op de ziekte en het nemen van preventieve maatregelen.

Monitoring bij risicogroepen
Bij patiënten met bekende risicofactoren, zoals eerdere chemotherapie of genetische syndromen, kan regelmatige controle bijdragen aan vroege detectie.

Vaccinaties en infectiepreventie
Vaccinaties, zoals tegen influenza en pneumokokken, kunnen helpen bij het voorkomen van complicaties bij risicopatiënten.

Praktische tips voor het omgaan met leukemie

Leukemie is een type kanker dat de bloedcellen en het beenmerg beïnvloedt, en het kan zowel volwassenen als kinderen treffen. De ziekte veroorzaakt abnormale celgroei in het beenmerg, wat resulteert in een overproductie van witte bloedcellen die de gezonde cellen verdringen. Hoewel de behandeling van leukemie varieert afhankelijk van het type en de ernst, kunnen er bepaalde praktische strategieën worden gevolgd om het leven met deze aandoening te vergemakkelijken. Dit kan helpen bij het omgaan met de symptomen, behandelingsbijwerkingen en de algehele impact van de ziekte op het dagelijks leven.

Zorg voor goede voeding en hydratatie

Leukemie en de behandelingen daarvoor, zoals chemotherapie, kunnen leiden tot verminderde eetlust en uitdroging. Het is essentieel om een evenwichtig voedingspatroon te behouden om het lichaam te ondersteunen tijdens de behandeling. Kies voor voedzame maaltijden die rijk zijn aan vitamines, mineralen en eiwitten om het immuunsysteem te versterken en het herstel te bevorderen. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt om gehydrateerd te blijven. Overweeg kleinere, frequentere maaltijden als je moeite hebt met grote hoeveelheden voedsel, en bespreek met je arts of diëtist welke voedingssupplementen of specifieke aanpassingen aan je dieet nuttig kunnen zijn.

Houd een gezond gewicht en spiermassa

Chemotherapie en andere behandelingen kunnen leiden tot gewichtsverlies of spierverlies, dus het is belangrijk om je gewicht en spiermassa in de gaten te houden. Verlies van spiermassa kan de energie en mobiliteit verminderen. Als je merkt dat je veel gewicht verliest, overleg dan met je arts of diëtist over manieren om spiermassa te behouden, zoals het verhogen van je eiwitinname of het uitvoeren van lichte oefeningen, afhankelijk van je energieniveau en medische toestand.

Beheer de bijwerkingen van de behandeling

Leukemiebehandelingen, zoals chemotherapie, kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken, zoals vermoeidheid, misselijkheid, haaruitval en verhoogd risico op infecties. Het is belangrijk om samen met je arts te werken aan het beheersen van deze bijwerkingen. Gebruik voorgeschreven medicijnen tegen misselijkheid en vermoeidheid, en zorg ervoor dat je voldoende rust krijgt. Probeer een regelmatig slaapschema aan te houden en creëer een comfortabele slaapomgeving. Als je last hebt van haaruitval, overweeg dan het dragen van een pruik of hoed, en praat met een psycholoog of steungroep voor emotionele ondersteuning.

Monitor je immuunsysteem en voorkom infecties

Een van de grootste zorgen bij leukemie is het verminderde vermogen van het lichaam om infecties te bestrijden, vooral na chemotherapie. Het is van cruciaal belang om infecties te voorkomen door goede hygiënepraktijken te volgen, zoals regelmatig handen wassen en het vermijden van contact met zieke mensen. Bescherm jezelf tegen infecties door je vaccinaties up-to-date te houden en altijd met je arts te overleggen voordat je reist of in omgevingen met verhoogd infectierisico komt. Zorg voor een schone en veilige woonomgeving en houd oppervlakken regelmatig schoon.

Blijf actief volgens je mogelijkheden

Hoewel energieniveaus mogelijk laag zijn door de ziekte en de behandeling, is het belangrijk om actief te blijven binnen je grenzen. Lichte beweging, zoals wandelen of yoga, kan helpen om de circulatie te verbeteren, spierkracht te behouden en vermoeidheid te verminderen. Het kan ook nuttig zijn voor je mentale gezondheid. Luister naar je lichaam en pas de intensiteit van de oefeningen aan wanneer dat nodig is. Het kan handig zijn om een fysiotherapeut te raadplegen voor een persoonlijk bewegingsplan dat is afgestemd op je huidige fysieke toestand.

Beheer stress en zoek psychologische ondersteuning

Leukemie kan een enorme emotionele belasting veroorzaken, niet alleen voor de patiënt maar ook voor familieleden en vrienden. Het is essentieel om manieren te vinden om stress te beheren. Dit kan bijvoorbeeld door middel van ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of mindfulness. Praat met een psycholoog, counselor of lid van een steungroep om je emoties te verwerken en steun te krijgen. Het is ook belangrijk om open te communiceren met je naasten over je gevoelens en behoeftes. Sociale steun kan een belangrijke rol spelen in je emotioneel welzijn tijdens de behandeling.

Let op veranderingen in je gezondheid

Tijdens de behandeling van leukemie is het belangrijk om regelmatig je gezondheid in de gaten te houden en op de hoogte te blijven van veranderingen in je symptomen. Let op tekenen van infectie, zoals koorts, rillingen, of een zere keel. Wees ook alert op veranderingen in je bloedwaarden, zoals ongewone blauwe plekken, bloedingen of vermoeidheid die niet verklaard kan worden. Het is belangrijk om al deze symptomen onmiddellijk te melden aan je arts om snel in te grijpen.

Zorg voor een ondersteunend netwerk

Leukemie kan fysiek en emotioneel uitputtend zijn, dus het is belangrijk om een netwerk van steun om je heen te hebben. Dit kan bestaan uit familieleden, vrienden of steungroepen voor mensen met kanker. Ze kunnen helpen met praktische zaken zoals vervoer naar ziekenhuisafspraken, huishoudelijke taken en emotionele steun bieden. Het is belangrijk om je steunnetwerk op de hoogte te houden van je situatie zodat zij je kunnen helpen wanneer dat nodig is.

Begrijp je behandelingsopties en blijf geïnformeerd

Het begrijpen van je behandelingsopties en het proces kan je gevoel van controle vergroten. Vraag je arts naar de verschillende behandelingsmethoden voor leukemie, zoals chemotherapie, bestraling, stamceltransplantatie of gerichte therapieën. Zorg ervoor dat je volledig begrijpt hoe de behandelingen werken, wat de bijwerkingen zijn en hoe ze je kunnen helpen. Het kan ook nuttig zijn om samen met een zorgteam een plan te maken dat het beste bij je gezondheid en levensstijl past.

Zorg voor je mondgezondheid

Chemotherapie kan leiden tot mondproblemen zoals droge mond, zweren of gevoeligheid. Dit kan het eten en drinken ongemakkelijk maken. Het is belangrijk om je mond goed te verzorgen door regelmatig je tanden te poetsen met een zachte tandenborstel en een milde tandpasta. Het drinken van veel water helpt om de mond vochtig te houden, en het kan nuttig zijn om mondspoelingen of sprays te gebruiken die speciaal zijn voor mensen met een droge mond. Als je pijnlijke mondzweren hebt, overleg dan met je arts over geschikte behandelingen.

Het omgaan met leukemie vereist een holistische benadering die zowel de fysieke als emotionele aspecten van de ziekte omvat. Door regelmatig je artsen te raadplegen, je gezondheid goed te monitoren, gezonde gewoonten aan te houden en voldoende steun te zoeken, kun je de ziekte beter beheren en de kwaliteit van je leven verbeteren tijdens de behandeling.

Lees verder

• 4 soorten leukemie: AML, ALL, CML en CLL
• Acute lymfatische leukemie (ALL): Acute vorm van bloedkanker
• Acute myeloïde leukemie (AML): Acute vorm van bloedkanker
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): Vorm van bloedkanker
• Chronische myeloïde leukemie (CML): Vorm van bloedkanker