Slechte wondgenezing: Oorzaken van langzaam of traag herstel

Wanneer een wonde (snijwonde, schaafwonde, blaar, …) ontstaat op de huid, bijvoorbeeld door zichzelf te verbranden, begint het lichaam met een wondgenezingsproces om de beschadigde huid te herstellen. Eerst zorgt een immuunrespons ervoor dat de wonde ontstoken raakt om infecties te voorkomen. Verder vormen zich nieuwe cellen (een korstje) over de wonde en vormen ze uiteindelijk littekenweefsel zodat de wonde kan genezen. Sommige patiënten met een wonde, merken dat deze traag of slecht herstelt. Een langzame wondgenezing heeft diverse mogelijke oorzaken zoals onder andere een onderliggende aandoening, medicatiegebruik of een oudere leeftijd van de patiënt.

• Soorten wonden
• Acuut versus chronisch
• Open versus gesloten
• Schoon of vervuild
• Stadia van wondgenezing
• Ontstekingsfase
• Proliferatiefase
• Rijpingsfase
• Aandoeningen die leiden tot traag herstel van wonden
• Herhaald trauma
• Huidvochtigheid
• Wondinfectie
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren en langzaam herstel van wonde
• Leeftijd
• Medicatie
• Radiotherapie
• Voeding
• Zwaarlijvigheid
• Zwak immuunsysteem
• Andere omgevingsfactoren
• Complicaties van slechte genezing van wonden
• Goede wondverzorging is belangrijk

Soorten wonden

De menselijke huid krijgt gedurende hele levensduur te maken met milde tot ernstige schade en verwondingen. Wonden kunnen op verschillende manieren worden geclassificeerd:

Acuut versus chronisch

Wonden worden geclassificeerd als acuut of chronisch, afhankelijk van hoe lang ze duren om te genezen. Acute wonden genezen zonder complicaties in een relatief voorspelbare hoeveelheid tijd. Chronische wonden duren langer om te genezen en brengen vaak enkele complicaties met zich mee.

Open versus gesloten

Open wonden zijn wonden met zichtbaar onderliggend weefsel, open voor de buitenomgeving. Gesloten wonden hebben schade die optreedt zonder het onderliggende weefsel en de onderliggende organen bloot te stellen. Een drukwonde is een voorbeeld van een open of gesloten wonde (afhankelijk van het stadium) die vaak wordt geclassificeerd als chronisch. Dit type wonde heeft met andere woorden een langere tijd om te helen en brengt vaak complicaties met zich mee.

Schoon of vervuild

Schone wonden bevatten geen vreemde materialen of vuil. Geïnfecteerde wonden bevatten vuil, bacteriën of andere vreemde stoffen.

Stadia van wondgenezing

Wonden doorlopen in het algemeen drie stadia tijdens de het herstel. Deze fasen zijn echter niet rechtlijnig en wonden kunnen zowel vooruit als weer achteruit door de fasen lopen

Ontstekingsfase

Tijdens de ontstekingsfase produceert het lichaam een natuurlijke reactie (ontsteking) op de verwonding en vormt het een stolsel om het bloeden te stoppen. Bloedvaten verwijden zich (vasodilatatie) zodat essentiële cellen (zoals antilichamen, witte bloedcellen, groeifactoren, enzymen en voedingsstoffen) het gewonde gebied kunnen bereiken. Deze cellen creëren zwelling, warmte, pijn en roodheid, wat de bekende symptomen vormen van een ontsteking.

Proliferatiefase

De proliferatiefase treedt op wanneer de wonde wordt hersteld. Een nieuw netwerk van bloedvaten wordt zodanig geconstrueerd zodat het weefsel voldoende zuurstof en voedingsstoffen kan ontvangen. In gezonde stadia van de wondgenezing is het weefsel roze of rood, ongelijk van textuur en bloedt dit niet snel. Donker weefsel wijst mogelijk op de aanwezigheid van een wondinfectie. Tegen het einde van het proliferatieve stadium verschijnen nieuwe huidcellen weer boven het letsel.

Rijpingsfase

De rijpingsfase is de laatste fase van de wondgenezing. Hierbij sluit de wonde zich volledig en begint het litteken te vervagen. Deze ‘hermodellering’ begint over het algemeen ongeveer 21 dagen na een blessure en houdt soms tot één jaar of langer aan. Het genezen wondgebied zal altijd zwakker zijn dan de niet verwonde huid, en krijgt meestal slechts 80% van de oorspronkelijke treksterkte terug.

Aandoeningen die leiden tot traag herstel van wonden

Herhaald trauma

Als een patiënt meerdere verwondingen heeft of een ernstig trauma heeft opgelopen (zoals door een operatie), zijn de afweermechanismen van het lichaam beperkt en treedt een langzame wondgenezing op.

Huidvochtigheid

De huid heeft voldoende vocht nodig om levensvatbaar te zijn. Als een patiënt gevoelig is voor een droge huid (wat vooral vaak bij ouderen optreedt), loopt hij mogelijk risico op huidletsels, huidinfecties of een verdikte huid. Al deze factoren hebben een nadelige invloed op het wondherstel. Anderzijds verhoogt een natte huid het risico op het ontwikkelen van maceratie (een verweking en afbraak van de huid) en/of huidinfecties, dus het handhaven van een optimaal niveau van huidvochtigheid is noodzakelijk voor het helen van wonden.

Wondinfectie

De huid is de eerste verdedigingslinie tegen bacteriën. Wanneer de huid breekt, kunnen bacteriën van de buitenwereld in het lichaam komen door de open wonde. Als het wondgebied is geïnfecteerd, merkt een patiënt mogelijk aanhoudende roodheid, zwelling, pijn en zelfs een stinkende vloeistof. Het is belangrijk om een correcte diagnose te laten stellen van het type bacteriën dat de wonde is binnengegaan. De arts behandelt deze aandoening met de juiste antibiotica zodat het lichaam weer normaal kan genezen.

Andere aandoeningen

Andere die een invloed uitoefenen op het natuurlijke vermogen van het lichaam om te genezen zijn onder andere:

• aandoeningen die het immuunsysteem treffen
• aids
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chronische granulomateuze ziekte
• een zinktekort
• erfelijke genezingsstoornissen
• fibrose
• geelzucht
• hart- en vaataandoeningen (zijn de meest schadelijke ziekten om een wonde te laten herstellen) / een slechte bloedcirculatie
• het Ehlers-Danlos-syndroom (aandoening met symptomen aan huid en gewrichten)
• kanker
• keloïden (goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• stress (leidt tot angst en depressie, wat op zijn beurt ook de huid kan aantasten)
• uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed als gevolg van nierfalen)

Omgevingsfactoren en langzaam herstel van wonde

Leeftijd

Ouderen krijgen het vaakst te maken met een slechte wondgenezing. De veroudering beïnvloedt de structuur en functie van de huid. Alles vertraagt tijdens het verouderingsproces, inclusief de fasen van wondgenezing. De huid verdunt en het lichaam vertoont een verminderde ontstekingsreactie. Naarmate mensen verouderen, wordt de huid meer vatbaar voor letsels en herstelt deze langzamer wanneer er een letsel optreedt.

Medicatie

Voorgeschreven en vrij verkrijgbare medicijnen hebben mogelijk een negatief effect op de genezing van een wonde. Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals aspirine en ibuprofen verstoren het ontstekingsstadium van het genezingsproces van een wonde. Anticoagulantia (antistollingsmedicijnen) hebben het vermogen om de bloedstolling tijdens de wondgenezing te verstoren, terwijl immunosuppressiva het immuunsysteem verzwakken en het risico op een infectie verhogen. Ook chemotherapie zijn geassocieerd met een traag herstel van wonden.

Radiotherapie

Radiotherapie (behandeling via bestraling) veroorzaakt sneller zweervorming of andere veranderingen van de huid, hetzij onmiddellijk na een behandeling of nadat de behandeling is beëindigd. Hierdoor treedt ook een langzamer herstel van een wonde op.

Voeding

Een goede voeding is essentieel voor een optimale genezing van een wonde. Een wonde kan niet goed genezen als een patiënt lijdt aan voedings- en vitaminetekorten, ondervoeding en ondergewicht. Een goede voedingsstatus is namelijk nodig voor de celreparatie en celgroei.

Zwaarlijvigheid

Overgewicht (20% of meer van het ideale lichaamsgewicht) vergroot het risico op wondinfecties en andere wondcomplicaties zoals doorligwonden en veneuze beenzweren (chronische wonden aan het been).

Zwak immuunsysteem

Onderdrukking van het immuunsysteem (zwak immuunsysteem) door ziekte, medicatie of leeftijd vertraagt de wondgenezing.

Andere omgevingsfactoren

Andere mogelijke factoren die meespelen bij een slecht wondherstel zijn:

• geslacht
• geslachtshormonen
• overmatig alcoholgebruik
• roken

Complicaties van slechte genezing van wonden

Wanneer een wonde erg langzaam herstelt, vergroot de kans op:

• bacteriële huidinfecties
• gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• schimmel huidinfecties

Goede wondverzorging is belangrijk

In veel gevallen is het mogelijk om het genezingsproces van milde wonden met de juiste wondzorg te versnellen. Volgende suggesties helpen bij het voorkomen van wondinfecties:

• het gebied voorzichtig wassen met milde zeep en water
• de wonde vochtig houden (met vaseline) om korstvorming te voorkomen, wat de genezing verlengt
• de wonde dagelijks opnieuw verbinden en reinigen; als de wonde schoon blijft, zijn antibiotische zalven niet nodig
• alle aanbevelingen van de arts volgen, wat vooral essentieel is bij de aanwezigheid van hechtingen

Bij ernstigere wonden of onderliggende ziekten besluit de arts vaak om de wonde professioneel te laten verzorgen.

Lees verder

• Wondinfectie: Oorzaken en symptomen van wondinfecties
• Veneuze beenzweren: Chronische wonden aan been
• Decubitus (doorligwonden): Oorzaken van drukzweren
• Eschara: Donkere vlekken (dood weefsel) op wonde op huid
• Keloïd: Goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde