Slechte wondgenezing: Oorzaken van langzaam of traag herstel

Wanneer een wond (zoals een snijwond, schaafwond of blaar) ontstaat op de huid, bijvoorbeeld door een verbranding, begint het lichaam onmiddellijk met een wondgenezingsproces om de beschadigde huid te herstellen. Aanvankelijk reageert het lichaam met een immuunrespons die leidt tot ontsteking van de wond om infecties te voorkomen. Vervolgens vormen zich nieuwe cellen (een korstje) over de wond, en uiteindelijk wordt er littekenweefsel gevormd zodat de wond kan genezen. Sommige patiënten merken dat hun wond traag of slecht herstelt. Langzame wondgenezing kan diverse oorzaken hebben, zoals onderliggende aandoeningen, medicatiegebruik of de leeftijd van de patiënt.

• Soorten wonden
• Acuut versus chronisch
• Open versus gesloten
• Schoon of vervuild
• Stadia van wondgenezing
• Ontstekingsfase
• Proliferatiefase
• Rijpingsfase
• Aandoeningen die leiden tot traag herstel van wonden
• Herhaald trauma
• Huidvochtigheid
• Wondinfectie
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren en langzaam herstel van wonden
• Leeftijd
• Medicatie
• Radiotherapie
• Voeding
• Zwaarlijvigheid
• Zwak immuunsysteem
• Andere omgevingsfactoren
• Complicaties van slechte wondgenezing
• Goede wondverzorging is belangrijk

Soorten wonden

De menselijke huid kan gedurende het hele leven blootgesteld worden aan milde tot ernstige schade en verwondingen. Wonden kunnen op verschillende manieren worden geclassificeerd:

Acuut versus chronisch

Wonden worden ingedeeld als acuut of chronisch, afhankelijk van hoe lang ze duren om te genezen. Acute wonden genezen doorgaans zonder complicaties in een relatief voorspelbare tijd. Chronische wonden duren langer om te genezen en gaan vaak gepaard met complicaties.

Open versus gesloten

Open wonden zijn wonden waarbij het onderliggende weefsel zichtbaar is en blootgesteld wordt aan de buitenomgeving. Gesloten wonden zijn wonden waarbij de schade plaatsvindt zonder dat het onderliggende weefsel of organen zichtbaar worden. Een drukwonde kan zowel een open als een gesloten wond zijn, afhankelijk van het stadium, en wordt vaak als chronisch geclassificeerd. Dit betekent dat het genezingsproces langer duurt en vaak complicaties met zich meebrengt.

Schoon of vervuild

Schone wonden bevatten geen vreemde materialen of vuil. Geïnfecteerde wonden bevatten vuil, bacteriën of andere vreemde stoffen die de genezing kunnen bemoeilijken.

Stadia van wondgenezing

Wonden doorlopen doorgaans drie stadia tijdens het herstelproces. Deze fasen zijn echter niet altijd lineair; wonden kunnen zowel vooruit als achteruit gaan in deze stadia.

Ontstekingsfase

Tijdens de ontstekingsfase produceert het lichaam een natuurlijke reactie (ontsteking) op de verwonding en vormt het een stolsel om het bloeden te stoppen. Bloedvaten verwijden zich (vasodilatatie) zodat essentiële cellen zoals antilichamen, witte bloedcellen, groeifactoren, enzymen en voedingsstoffen het gewonde gebied kunnen bereiken. Deze cellen veroorzaken zwelling, warmte, pijn en roodheid, wat de bekende symptomen van ontsteking zijn.

Proliferatiefase

De proliferatiefase begint wanneer de wond begint te herstellen. Een nieuw netwerk van bloedvaten wordt gevormd zodat het weefsel voldoende zuurstof en voedingsstoffen kan ontvangen. In gezonde stadia van wondgenezing is het weefsel roze of rood, ongelijk van textuur en bloedt het niet snel. Donker gekleurd weefsel kan wijzen op een mogelijke wondinfectie. Tegen het einde van de proliferatieve fase verschijnen nieuwe huidcellen op het letsel.

Rijpingsfase

De rijpingsfase is de laatste fase van de wondgenezing. Tijdens deze fase sluit de wond zich volledig en begint het littekenweefsel te vervagen. Deze ‘hermodellering’ begint doorgaans ongeveer 21 dagen na het ontstaan van de blessure en kan tot een jaar of langer duren. Het genezen wondgebied zal altijd zwakker zijn dan de onbeschadigde huid en herstelt meestal tot slechts 80% van de oorspronkelijke treksterkte.

Aandoeningen die leiden tot traag herstel van wonden

Herhaald trauma

Wanneer een patiënt herhaaldelijk verwondingen oploopt of een ernstig trauma heeft ondergaan (zoals bij een operatie), kunnen de afweermechanismen van het lichaam beperkt raken, wat leidt tot een trager genezingsproces.

Huidvochtigheid

De huid heeft een adequate vochtbalans nodig om optimaal te functioneren. Als een patiënt last heeft van een droge huid (wat vooral vaak voorkomt bij ouderen), kan dit leiden tot huidletsels, huidinfecties of een verdikte huid. Al deze factoren kunnen de wondgenezing negatief beïnvloeden. Aan de andere kant verhoogt een te vochtige huid het risico op maceratie (verweking en afbraak van de huid) en/of huidinfecties, dus het handhaven van een optimaal niveau van huidvochtigheid is cruciaal voor een goede wondgenezing.

Wondinfectie

De huid vormt de eerste verdedigingslinie tegen bacteriën. Wanneer de huid beschadigd raakt, kunnen bacteriën van buitenaf het lichaam binnendringen via de open wond. Als het wondgebied geïnfecteerd raakt, kunnen symptomen zoals aanhoudende roodheid, zwelling, pijn en zelfs een stinkende afscheiding optreden. Het is belangrijk om een juiste diagnose te laten stellen van het type bacteriën dat de wond heeft geïnfecteerd, zodat de arts de juiste antibiotica kan voorschrijven om de infectie te behandelen en de genezing te bevorderen.

Andere aandoeningen

Andere aandoeningen die het natuurlijke vermogen van het lichaam om te genezen kunnen beïnvloeden, zijn onder meer:

• aandoeningen die het immuunsysteem aantasten
• aids
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• chronische granulomateuze ziekte
• zinktekort
• erfelijke genezingsstoornissen
• fibrose
• geelzucht
• hart- en vaataandoeningen (deze aandoeningen zijn bijzonder schadelijk voor het herstel van wonden) / slechte bloedcirculatie
• Ehlers-Danlos-syndroom (aandoening met symptomen die de huid en gewrichten aantasten)
• kanker
• keloïden (goedaardige groei van littekenweefsel rond een wond)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• stress (stress kan leiden tot angst en depressie, wat de huid negatief kan beïnvloeden)
• uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed door nierfalen)

Omgevingsfactoren en langzaam herstel van wonden

Leeftijd

Ouderen hebben vaker te maken met een slechte wondgenezing. De veroudering beïnvloedt de structuur en functie van de huid. Het verouderingsproces vertraagt alle fasen van wondgenezing, waardoor de huid dunner wordt en de ontstekingsreactie vermindert. Naarmate mensen ouder worden, wordt de huid meer vatbaar voor letsels en herstelt deze langzamer.

Medicatie

Voorgeschreven en vrij verkrijgbare medicijnen kunnen een negatief effect hebben op de wondgenezing. Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), zoals aspirine en ibuprofen, kunnen het ontstekingsstadium van het genezingsproces verstoren. Anticoagulantia (antistollingsmedicijnen) kunnen de bloedstolling tijdens de wondgenezing beïnvloeden, terwijl immunosuppressiva het immuunsysteem verzwakken en het risico op infecties verhogen. Ook chemotherapie kan geassocieerd worden met een traag herstel van wonden.

Radiotherapie

Radiotherapie (behandeling door middel van bestraling) kan sneller zweervorming of andere huidveranderingen veroorzaken, zowel direct na de behandeling als na afloop van de behandelingskuur. Dit kan leiden tot een vertraagd herstel van de wond.

Voeding

Een goede voeding is essentieel voor een optimale wondgenezing. Een wond kan niet goed genezen als een patiënt lijdt aan voedings- en vitaminetekorten, ondervoeding of ondergewicht. Een adequate voedingsstatus is noodzakelijk voor celreparatie en celgroei.

Zwaarlijvigheid

Overgewicht (20% of meer boven het ideale lichaamsgewicht) verhoogt het risico op wondinfecties en andere wondcomplicaties zoals doorligwonden en veneuze beenzweren (chronische wonden aan het been).

Zwak immuunsysteem

Onderdrukking van het immuunsysteem (zwak immuunsysteem) door ziekte, medicatie of leeftijd vertraagt de wondgenezing aanzienlijk.

Andere omgevingsfactoren

Andere mogelijke factoren die kunnen bijdragen aan een slecht wondherstel zijn:

• geslacht
• geslachtshormonen
• overmatig alcoholgebruik
• roken

Complicaties van slechte wondgenezing

Wanneer een wond zeer traag herstelt, neemt het risico op de volgende complicaties toe:

• bacteriële huidinfecties
• gangreen (afsterven van weefsel met huidveranderingen)
• schimmel huidinfecties

Goede wondverzorging is belangrijk

In veel gevallen kan het genezingsproces van milde wonden worden versneld door de juiste wondzorg. De volgende suggesties helpen bij het voorkomen van wondinfecties:

• het gebied voorzichtig wassen met milde zeep en water
• de wond vochtig houden (met vaseline) om korstvorming te voorkomen, wat de genezing kan verlengen
• de wond dagelijks opnieuw verbinden en reinigen; als de wond schoon blijft, zijn antibiotische zalven vaak niet nodig
• alle aanbevelingen van de arts opvolgen, vooral als er hechtingen aanwezig zijn

Bij ernstigere wonden of onderliggende ziekten kan de arts besluiten om de wond professioneel te laten verzorgen.

Lees verder

• Wondinfectie: Oorzaken en symptomen van wondinfecties
• Veneuze beenzweren: Chronische wonden aan been
• Decubitus (doorligwonden): Oorzaken van drukzweren
• Eschara: Donkere vlekken (dood weefsel) op wonde op huid
• Keloïd: Goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde