Wondinfectie: Oorzaken en symptomen van wondinfecties

Wanneer ziekteverwekkers binnendringen in levend weefsel van een wond, ontstaat er een wondinfectie. Een infectie activeert de immuunreactie van het lichaam, wat leidt tot ontsteking en vervolgens weefselschade. Dit vertraagt het genezingsproces. Hoewel veel infecties vanzelf genezen, kunnen onbehandelde infecties ernstiger worden. Goede wondverzorging is daarom cruciaal om complicaties te voorkomen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van wondinfectie: Door opening in huid
• Verdediging van de huid
• Vaak door stafylokokkenbacteriën
• Risicofactoren van wondinfecties
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van geïnfecteerde wonden
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van geïnfecteerde wonden
• Voorkomen is beter dan genezen
• Antibiotica en wondverzorging
• Bloedcirculatie verbeteren
• Leefstijladviezen
• Medicatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Wondinfecties zijn een veelvoorkomend probleem in de gezondheidszorg en kunnen aanzienlijke morbiditeit veroorzaken. De epidemiologie van deze infecties is complex en wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder de aard van de wond, de betrokken micro-organismen, en de onderliggende gezondheidstoestand van patiënten.

Prevalentie en incidentie
Wondinfecties komen vaak voor in ziekenhuisomgevingen, vooral bij patiënten die chirurgische ingrepen ondergaan. Studies tonen aan dat ongeveer 2% tot 5% van de patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen, een chirurgische wondinfectie ontwikkelt. Daarnaast zijn er ook hoge incidentiecijfers gerapporteerd bij patiënten met traumawonden, waarbij de prevalentie kan variëren van 10% tot 30%, afhankelijk van de ernst en locatie van de verwonding.

Risicofactoren in de epidemiologie
Bepaalde risicofactoren spelen een cruciale rol in de epidemiologie van wondinfecties. Leeftijd, onderliggende aandoeningen zoals diabetes, en immunosuppressieve therapieën verhogen het risico op infectie. Ouderen, met hun verzwakte immuunsysteem en hogere kans op comorbiditeiten, vormen een significante groep die kwetsbaar is voor wondinfecties. Bovendien kan een ongezond voedingspatroon ook bijdragen aan een verhoogd risico op infecties, omdat dit de genezing van wonden kan beïnvloeden.

Microbiële flora en infecties
De microbiële flora die verantwoordelijk is voor wondinfecties varieert, maar vaak zijn het bacteriën zoals Staphylococcus aureus, Escherichia coli en Pseudomonas aeruginosa die betrokken zijn. De opkomst van antibioticumresistente bacteriën, zoals meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA), heeft de behandeling van wondinfecties gecompliceerd. Het is essentieel om de epidemiologie van deze micro-organismen te begrijpen om effectieve infectiebeheersingsstrategieën te ontwikkelen.

Geografische variabiliteit
De epidemiologie van wondinfecties varieert ook geografisch. In ontwikkelingslanden zijn infecties vaak geassocieerd met onvoldoende toegang tot medische zorg en slechte hygiënische omstandigheden. In tegenstelling, in geïndustrialiseerde landen is het risico op infecties meestal lager, maar de complicaties kunnen ernstiger zijn door de aanwezigheid van resistente bacteriën en comorbiditeiten bij de patiëntenpopulatie.

Preventie en controle
Preventieve maatregelen zijn cruciaal in de epidemiologie van wondinfecties. Dit omvat goede hygiënepraktijken, adequaat wondbeheer en educatie van patiënten over het belang van opvolging en controle na een operatie of verwonding. Het identificeren van risicopatiënten en het implementeren van gerichte interventies kan helpen om het aantal wondinfecties te verminderen.

Mechanisme

Wondinfecties ontstaan wanneer micro-organismen, zoals bacteriën of schimmels, het lichaam binnendringen via een beschadigde huid of weefsel. Het begrijpen van het mechanisme achter wondinfecties is cruciaal voor effectieve preventie en behandeling.

Infectieproces
Het infectieproces begint vaak met een breuk in de huid, die fungeert als een barrière tegen ziekteverwekkers. Wanneer deze barrière is aangetast, kunnen bacteriën, zoals Staphylococcus aureus of Escherichia coli, de wond binnendringen. Deze micro-organismen kunnen zich vermenigvuldigen en infectie veroorzaken, wat leidt tot symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn en soms koorts.

Ontstekingsreactie
Bij het binnendringen van ziekteverwekkers activeert het immuunsysteem een ontstekingsreactie. Deze reactie omvat de afgifte van cytokinen en andere ontstekingsmediatoren die witte bloedcellen naar de plaats van infectie leiden. Deze witte bloedcellen zijn essentieel voor het bestrijden van infecties, maar kunnen ook bijdragen aan weefselschade als de ontsteking niet goed gereguleerd is. Dit proces kan leiden tot het vrijkomen van pus, wat een teken is van een actieve infectie.

Biofilmvorming
Een belangrijk mechanisme dat bijdraagt aan de persistentie van wondinfecties is de vorming van biofilms. Bacteriën kunnen zich hechten aan de oppervlakken van de wond en zich organiseren in een beschermende laag van polysachariden, die het voor antibiotica en het immuunsysteem moeilijk maakt om de infectie aan te pakken. Biofilms kunnen het herstel van de wond vertragen en leiden tot chronische infecties.

Risico van antibioticumresistentie
De toenemende resistentie tegen antibiotica vormt een ernstig probleem in de behandeling van wondinfecties. Het onjuist of overmatig gebruik van antibiotica kan leiden tot de selectie van resistente bacteriestammen, waardoor standaardbehandelingen ineffectief worden. Het is van cruciaal belang dat zorgverleners het gebruik van antibiotica zorgvuldig beheren en de juiste therapieën kiezen om de effectiviteit van de behandeling te waarborgen.

Preventie en behandeling
Het voorkomen van wondinfecties omvat goede wondverzorging, zoals het reinigen en bedekken van de wond, evenals het vermijden van verdere beschadiging. In gevallen van infectie is een tijdige en juiste behandeling essentieel. Dit kan het gebruik van antibiotica inhouden, maar ook de noodzaak om de wond chirurgisch te reinigen om geïnfecteerd weefsel te verwijderen. Het is belangrijk dat patiënten goed geïnformeerd worden over de tekenen van infectie, zodat ze snel medische hulp kunnen zoeken.

Oorzaken van wondinfectie: Door opening in huid

Verdediging van de huid

Het huidoppervlak wordt beschermd door de zuurmantel, een dunne, zure film die door de talgklieren wordt geproduceerd. Deze zuurmantel helpt voorkomen dat ziekteverwekkers in het lichaam binnendringen. Hoewel ziekteverwekkers vaak een deel van de normale huidflora verdringen en zich op bepaalde plekken koloniseren, leidt dit meestal niet tot infectie en wordt er geen immuunrespons geactiveerd. Bij een gebroken huid of een verzwakt immuunsysteem kunnen micro-organismen echter de huid binnendringen of zich in de wond nestelen, wat een infectie kan veroorzaken.

Vaak door stafylokokkenbacteriën

Een geïnfecteerde wond is een wond die door bacteriën of andere micro-organismen is gekoloniseerd, wat kan leiden tot vertraagde genezing of verslechtering van het uiterlijk van de wond. De meeste geïnfecteerde wonden worden veroorzaakt door bacteriën die deel uitmaken van de normale huidflora of door bacteriën van andere lichaamsdelen of uit de omgeving. De meest voorkomende bacterie die wondinfecties veroorzaakt is Staphylococcus aureus / MRSA (Methicilline-resistente Staphylococcus aureus), maar ook andere stafylokokken zoals Staphylococcus epidermidis kunnen infecties veroorzaken. Andere bacteriën zoals Streptococcus pyogenes (streptokokkeninfectie), Enterococci, en Pseudomonas aeruginosa kunnen eveneens tot wondinfecties leiden.

Risicofactoren van wondinfecties

Aandoeningen

Mensen met een slecht functionerend of verzwakt immuunsysteem lopen een verhoogd risico op wondinfecties. Bepaalde aandoeningen leiden tot moeilijk te genezen wonden en verhogen het risico op infectie, vooral wanneer er sprake is van slechte bloedcirculatie. Diabetes mellitus (suikerziekte), spataderen, ondervoeding, obesitas (zwaarlijvigheid), perifere vaatziekten en de ziekte van Raynaud verhogen het risico op geïnfecteerde wonden.

Omgevingsfactoren

Verminderde mobiliteit of immobiliteit kan bijdragen aan het ontstaan van wondinfecties. Onvoldoende bedekking van wonden of een slechte wondreiniging kan ervoor zorgen dat bacteriën gemakkelijker de gebarsten huid binnendringen, wat leidt tot infecties. Roken kan eveneens bijdragen aan het ontstaan van geïnfecteerde wonden. Ook bepaalde medicijnen kunnen de wondgenezing vertragen of verhinderen, wat het risico op infectie vergroot. Medicijnen die vaak bijdragen aan vertraagde wondgenezing zijn:

• Anticoagulantia (antistollingsmiddelen)
• Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• Immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's)

Risicogroepen

Bepaalde risicogroepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van wondinfecties. Het identificeren van deze groepen is cruciaal voor het implementeren van preventieve maatregelen en het bieden van gerichte zorg.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids, kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan, of patiënten met auto-immuunziekten, hebben een verhoogd risico op infecties. Deze patiënten kunnen minder effectief reageren op infecties, waardoor wondinfecties moeilijker te beheersen zijn. Het is van belang dat zorgverleners extra aandacht besteden aan wondzorg en het tijdig opsporen van infecties in deze populatie.

Diabetici
Patiënten met diabetes mellitus lopen ook een verhoogd risico op wondinfecties. Hoge bloedsuikerspiegels kunnen de genezing van wonden vertragen en de functie van het immuunsysteem beïnvloeden. Dit verhoogt de kans op complicaties en kan leiden tot ernstigere infecties. Het monitoren van de bloedsuikerspiegel en het bieden van educatie over wondverzorging zijn essentiële aspecten van de zorg voor deze patiënten.

Ouderen
Ouderen hebben vaak een verminderd immuunsysteem en kunnen lijden aan chronische aandoeningen die hun risico op wondinfecties verhogen. Bovendien kan de huid bij ouderen droger en kwetsbaarder zijn, wat het risico op beschadiging en infectie vergroot. Regelmatige controles en het verstrekken van informatie over goede wondverzorging zijn belangrijk voor het verminderen van het risico op infecties bij deze groep.

Patiënten na chirurgie
Patiënten die recentelijk een operatie hebben ondergaan, zijn ook vatbaar voor wondinfecties. Chirurgische wonden zijn bijzonder kwetsbaar, vooral als ze niet goed worden verzorgd of als er complicaties optreden. Zorgvuldige opvolging en controle van de wond zijn cruciaal om infecties te voorkomen.

Atleten en actieve individuen
Atleten of mensen die regelmatig aan lichamelijke activiteiten doen, kunnen ook een verhoogd risico lopen op wondinfecties door verwondingen of schaafwonden. Het is belangrijk dat zij zich bewust zijn van de noodzaak van goede hygiëne en wondverzorging om infecties te voorkomen, vooral als ze in omgevingen zijn waar de kans op blootstelling aan ziekteverwekkers groter is.

Symptomen van geïnfecteerde wonden

Wondinfecties kunnen optreden bij diverse soorten wonden, zoals schrammen, dierenbeten, snijwonden, prikwonden, incisies (chirurgische insnijdingen), drukwonden, en brandwonden van verschillende ernst. De symptomen van een wondinfectie omvatten:

• Koorts
• Rillingen
• Roodheid
• Gevoeligheid, zwelling en verharding
• Verkleuring van de huid
• Ontsteking
• Bloeding
• Toenemende pijn

Daarnaast komt er vaak etterend pus uit de wond, dat troebel, geel of groen van kleur kan zijn. Rond de wond ontstaat vaak een warme plek en de wond kan een onaangename geur verspreiden. Veranderingen in de grootte en kleur van de wond kunnen optreden. Niet-specifieke symptomen zoals verlies van eetlust, malaise (algemeen ziek gevoel), misselijkheid, braken, vermoeidheid, een gebrek aan energie, en een afname van de glykemische controle bij diabetici kunnen ook optreden.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die wijzen op een ernstige wondinfectie zijn onder meer toenemende roodheid en zwelling die zich snel verspreidt, hevige pijn, koorts boven de 38°C, koude rillingen, en tekenen van sepsis zoals snelle ademhaling en een snelle hartslag. Deze symptomen vereisen onmiddellijk medisch ingrijpen.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert verschillende onderzoeken uit om het type wondinfectie te bepalen, wat essentieel is voor een effectieve behandeling:

• Antimicrobiële gevoeligheidstests
• Bacteriële cultuur
• Bloedcultuur
• Gramkleuring
• Schimmelcultuur

Behandeling van geïnfecteerde wonden

Voorkomen is beter dan genezen

Het is cruciaal om het risico op wondinfecties te minimaliseren, vooral bij risicopatiënten. Een snelle en juiste wondreiniging vermindert de biologische belasting. Na een operatie krijgen patiënten vaak antibiotica om de kans op wondinfecties te verkleinen.

Antibiotica en wondverzorging

De arts beoordeelt of de infectie systemisch is of beperkt tot het wondgebied. Systemische infecties vereisen vaak orale antibiotica. Gelokaliseerde infecties worden behandeld met lokale (op de huid aangebrachte) antibiotica. Het verwijderen van pus of dood weefsel kan nodig zijn om de wondgenezing te bevorderen en de effectiviteit van antibiotica te verbeteren. Antimicrobiële en zilververbanden kunnen helpen om de biologische belasting te verminderen. Goede wondverzorging is essentieel voor het voorkomen van infecties en het versnellen van de genezing.

Bloedcirculatie verbeteren

Het verbeteren van de bloedcirculatie kan het risico op wondinfecties verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging en het ophogen van de wonden of ledematen bevorderen een goede bloeddoorstroming.

Leefstijladviezen

Tijdens de behandeling moeten patiënten bovendien een gezonde voeding volgen (rijk aan fruit en groenten), voldoende vocht drinken, stoppen met roken en zorgen voor een gezond gewicht.

Medicatie

Als bepaalde medicijnen bijdragen aan een wondinfectie, kan het nodig zijn om deze onder toezicht van een arts te staken. De arts kan alternatieve medicatie voorschrijven indien nodig.

Prognose

De prognose voor patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) is variabel en hangt af van verschillende factoren zoals de ernst van de symptomen, de leeftijd van de patiënt, en hoe snel na het begin van de symptomen de diagnose wordt gesteld en de behandeling wordt gestart. Sommige patiënten herstellen volledig binnen zes maanden tot een jaar, vooral wanneer de diagnose snel wordt gesteld en de behandeling tijdig begint. Bij adolescenten is het vooruitzicht vaak beter; ongeveer 75% van hen herstelt na twee tot drie jaar. Echter, bij volwassenen kan het herstelproces langer duren en is volledige genezing zeldzamer. Ongeveer één op de vier patiënten ontwikkelt een ernstige, invaliderende vorm van CVS, waardoor ze vaak niet in staat zijn om hun huis te verlaten of om te werken. CVS-symptomen kunnen fluctueren, met periodes van verbetering gevolgd door terugvallen, vaak getriggerd door fysieke of emotionele stress. Hoewel sommige patiënten aanzienlijke verbetering ervaren, voelen anderen zich mogelijk nooit meer zoals voor de ziekte begon.

Complicaties

Wondinfecties zijn de meest voorkomende ziekenhuisinfecties bij chirurgische patiënten. Ze kunnen leiden tot langdurige ziekenhuisopnames en hogere kosten. Ernstige complicaties van geïnfecteerde wonden zijn onder andere:

• Amputatie
• Cellulitis (bacteriële huidinfectie van de diepere huidlagen met rode en gezwollen huid)
• Abces
• Gangreen (afsterven van weefsel met veranderingen aan de huid)
• Necrotiserende fasciitis (afsterven van de huid door vleesetende bacteriën)
• Osteomyelitis (bacteriële infectie van bot of beenmerg)
• Secundaire impetigo (bacteriële huidinfectie met symptomen aan het gezicht en de ledematen)
• Septikemie (bacteriële aanwezigheid in het bloed die mogelijk leidt tot een ontstekingsreactie van het gehele lichaam)
• Tetanus (bacteriële infectie met spiersamentrekkingen)

Preventie

Er zijn anno augustus 2024 geen bewezen methoden om chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) volledig te voorkomen. Echter, bepaalde maatregelen kunnen het risico op het ontwikkelen van de aandoening verlagen of de ernst van de symptomen verminderen. Vroegtijdige interventies, zoals stressmanagement, het handhaven van een gezonde levensstijl, en het vermijden van overmatige fysieke of mentale belasting, kunnen bijdragen aan het minimaliseren van het risico. Regelmatige medische controles om andere aandoeningen uit te sluiten, het opbouwen van een ondersteunend sociaal netwerk en het zoeken naar hulp bij psychische klachten kunnen ook bijdragen aan het voorkomen van ernstige episodes of terugval. Voor mensen die al CVS hebben, is het belangrijk om hun symptomen goed te monitoren en activiteiten zorgvuldig te plannen om overbelasting te voorkomen.

Lees verder

• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren
• Slechte wondgenezing: Oorzaken van langzaam of traag herstel