Huid: Veranderingen bij de veroudering (huidveroudering)

Bij het verouderen treden veranderingen in de huid op. Deze huidveranderingen zoals rimpels en een slappere huid zijn de meest zichtbare tekenen van veroudering, net zoals wit of grijzend haar. Enkele omgevingsfactoren zoals de blootstelling aan de zon en voedingsgewoonten verergeren in combinatie met enkele ziekten de huidproblemen bij het verouderen. Huidgezwellen, witte of donkere huidvlekken, een droge en jeukende huid en een tragere wondgenezing zijn slechts enkele complicaties van een ouder wordende huid. Dankzij enkele preventieve tips vallen heel wat huidafwijkingen die gerelateerd zijn aan de veroudering, af te remmen.

• Functie van de huid
• Huidlagen
• Risicofactoren: Blootstelling aan zon, roken, aandoeningen en omgevingsfactoren
• Huidveroudering: Veranderingen in de huid
• Effect van verouderen huid
• Preventie huidveroudering

Functie van de huid

De huid heeft tal van functies. Zo is het mogelijk om dankzij zenuwreceptoren aanraking, pijn, en druk te voelen. Ook biedt de huid bescherming tegen de omgeving bieden. Daarnaast houdt de huid de lichaamstemperatuur en vocht- en elektrolytenbalans op peil.

Huidlagen

De huid kent vele lagen maar over het algemeen bestaat deze uit drie grote delen:

• Epidermis: Dit is het buitenste deel dat huidcellen, pigment (geeft kleur aan de huid) en eiwitten bevat
• Dermis: Dit is het middelste deel dat bestaat uit bloedvaten, zenuwen, haarfollikels en talgklieren. De dermis levert voedingsstoffen (nutriënten) aan de epidermis.
• Subcutis: De onderhuidse laag is de binnenste laag onder de dermis. Hierin bevinden zich zweetklieren, sommige haarzakjes, bloedvaten en vet.
• Elke laag bevat ook bindweefsel met collageenvezels voor steun en elastinevezels voor flexibiliteit en sterkte.

Risicofactoren: Blootstelling aan zon, roken, aandoeningen en omgevingsfactoren

Huidaandoeningen en huidveranderingen zijn gebruikelijk bij ouderen. Vaak is het voor een arts moeilijk om de normale veranderingen ten opzichte van de symptomen in verband met een aandoening te onderscheiden. Meer dan 90% van alle ouderen heeft een huidaandoening. Huidaandoeningen zijn het gevolg van vele ziekten en omgevingsfactoren. De belangrijkste factor is echter de overmatige blootstelling aan zonlicht. De huidwijzigingen zijn merkbaar bij de blootgestelde gebieden in tegenstelling tot de beschermde gebieden. Natuurlijke pigmenten verschaffen enige bescherming tegen de schade van de zon. Mensen met blauwe ogen (oogkleur) en een lichte huidskleur hebben meer veranderingen bij de huidveroudering dan mensen met een donkere, meer gepigmenteerde huid.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen brengen een huidziekte met zich mee bij ouderen:

• een hartaandoening
• een leveraandoening
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• vaatziekten, zoals arteriosclerose (slagaderverkalking)

Progeria komt niet voor bij ouderen maar deze ziekte brengt een vroegtijdige lichamelijke veroudering met zich mee, waardoor ook deze patiënten sneller te maken krijgen met een snellere huidveroudering.

Omgevingsfactoren

Door volgende omgevingsfactoren ontstaat sneller een huidziekte bij ouderen:

• allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) voor planten en andere stoffen
• blootstelling aan industriële en huishoudelijke chemicaliën
• een lichte huidskleur met blonde haren en blauwe ogen
• een slechte slaappositie
• kleding
• klimaat
• leven in de tropen en subtropen
• leven op grote hoogte
• reacties op medicijnen
• roken
• stress
• veel buitenshuis werken of buitenactiviteiten uitvoeren
• verwarming in huis
• voedingstekorten
• zwaarlijvigheid

Roken
Door te roken, is de huid blootgesteld aan tal van schadelijke factoren.

• De warmte van brandende sigaretten, en de spierbewegingen in het gezicht die gepaard gaan met roken, dragen bij aan de vorming van rimpels.
• Nicotine vernauwt de bloedvaten (zorgt voor een vasoconstrictie), waardoor de bloedstroom meer geblokkeerd is. De zuurstoftoevoer en belangrijke voedingsstoffen hebben hierdoor moeite om de cellen te bereiken.
• Nitrosamines en teer zijn kankerverwekkende stoffen.
• Vele andere stoffen in tabaksrook breken collageen en elastine af.

Zon
Zonlicht leidt tot:

• actinische keratose (droge plekken)
• een dunne huid waardoor gemakkelijk blaren, scheuren en schaafwonden ontstaan
• een verhoogd risico op huidkanker (basale cel kanker, plaveiselcelcarcinoom en een melanoom)
• een verlies van elasticiteit (elastose)
• fijne lijntjes en rimpels
• goedaardige huidgezwellen, meer bepaald keratoacanthomen
• kleurveranderingen zoals levervlekken
• lentigines en sproeten
• littekens, bijvoorbeeld door zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zon)
• open comedonen (mee-eters: kleine zwarte bultjes op gezicht) en colloïd milia (huidaandoening met kleine bultjes op het gezicht)
• seniele purpura (blauwe en bruine vlekken bij ouderen)
• weefselveranderingen

Huidveroudering: Veranderingen in de huid

Bij het verouderen van de huid treden heel wat wijzigingen op.

Dunnere buitenste huidlaag

Bij het verouderen verdunt de buitenste huidlaag (epidermis), maar het aantal cellagen blijft ongewijzigd. Een verouderende huid oogt dunner, lichter, en meer helder (doorzichtig). Oudere vrouwen hebben doorgaans een dunnere huid dan mannen.

Dunnere onderhuidse vetlaag

De onderhuidse vetlaag is dunner dus dit heeft minder isolatie en opvulling. Dit verhoogt het risico op een huidletsel en tevens is het voor de huid moeilijker om de lichaamstemperatuur te handhaven. Door minder natuurlijke isolatie ontwikkelt iemand bijvoorbeeld makkelijker onderkoeling (hypothermie) bij koud weer. Sommige geneesmiddelen worden geabsorbeerd door de vetlaag. Wanneer deze laag verdwijnt, verandert de werkzaamheid van deze medicijnen.

Huidgezwellen

Gezwellen zoals wratten, ruwe plekken (keratosen), en andere vlekken komen vaker voor bij ouderen.

Kwetsbare bloedvaten
De bloedvaten van de dermis zijn bovendien kwetsbaarder. Dit leidt tot blauwe plekken, bloedingen onder de huid (seniele purpura), kersrode bloedvatgezwellen (pijnloze en onschuldige huidletsels), teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten) enzovoort.

Minder olie geproduceerd door talgklieren

Talgklieren produceren minder olie bij het verouderen. Vrouwen produceren geleidelijk minder olie na de menopauze. De huid vochtig houden is dan moeilijk, hetgeen resulteert in droogheid en jeuk. Een droge huid verhoogt het risico op eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid).

Minder zweet

De zweetklieren produceren minder zweet. Dit maakt het moeilijker om koel te blijven. Het risico op oververhitting of het ontwikkelen van een zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem) neemt toe.

Veranderingen in bindweefsel

Door veranderingen in het bindweefsel vermindert de stevigheid en elasticiteit van de huid (elastose). Dit is meer merkbaar in gebieden die aan de zon zijn blootgesteld. Elastose is erg kenmerkend bij boeren, zeelieden en andere mensen die veel buitenwerk leveren. Zij krijgen een leerachtige, verweerde uitstraling.

Verkleuring van de huid

Veranderingen in de huidskleur komen vaak voor bij het ouder worden. Het aantal pigment bevattende cellen (melanocyten) neemt tevens af. De resterende melanocyten nemen in omvang toe. Vaak ontwikkelt een oudere persoon hyperpigmentatie (donkere vlekken, ouderdomsvlekken, levervlekken, lentigines), meestal gecombineerd met hypopigmentatie (witte vlekken) in de huid. Hyperpigmentatie is meestal het gevolg van de natuurlijke huidveroudering, terwijl hypopigmentatie het resultaat is van een vermindering van het aantal melanocyten. Vanaf dertigjarige leeftijd vindt een daling van 6-8% per tien jaar plaats, wat resulteert in de lichtere huidskleur. Dit leidt niet alleen tot een vermindering van melanine (hypopigmentatie), maar draagt bovendien bij aan een verminderde beschermende werking tegen UV-blootstelling. Het resultaat van hyperpigmentatie in combinatie met hypopigmentatie is een ouder huiduiterlijk dat bestaat uit donkere en witte vlekken. Rokers ontwikkelen tot slot sneller een gele en vale huidskleur als gevolg van de afbraak van elastine.

Effect van verouderen huid

Decubitus

Decubitus (doorligwonde) treedt sneller op als gevolg van veranderingen van de huid, het verlies van de vetlaag, een verminderde activiteit, een slechte voeding en ziekten. Zweren komen het vaakst voor op het buitenoppervlak van de onderarmen, maar ze komen overal op het lichaam voor.

Huidletsel

Daarnaast komt een huidletsel vaker voor bij een ouder wordende huid. De huid is immers dunner, kwetsbaarder, en de beschermende vetlaag gaat verloren. Aanraking, druk, trillingen, warmte en kou voelen is tevens bemoeilijkt. Door het wrijven of trekken aan de huid ontstaan snel barsten in de huid. Fragiele bloedvaten breken gemakkelijk op. Kneuzingen, onderhuidse, wat grotere bloedingen (purpura), en bloeduitstortingen (hematomen) zijn zelfs na een kleine verwonding mogelijk.

Wondgenezing

Een verouderende huid herstelt zich langzamer dan een jongere huid. Zo duurt wondgenezing tot vier keer langzamer (een langzame wondgenezing). Dit draagt bij tot decubitus en infecties. Diabetes (suikerziekte), bloedvatwijzigingen, een verlaagde immuniteit en andere factoren beïnvloeden de genezing.

Preventie huidveroudering

Omdat de meeste veranderingen van de huid gerelateerd zijn aan blootstelling aan de zon, is preventie een levenslang proces. Volgende preventieve tips zijn hierbij nuttig:

• Beschermende kleding en een hoed dragen
• Gezonde en evenwichtige voeding innemen. Kleine voedingstekorten veroorzaken een huiduitslag, huidletsels en andere huidwijzigingen; dankzij een gezonde voeding verkrijgen mensen sneller een gezonde huid.
• Lotions en andere vochtinbrengende producten gebruiken om de huid vochtig te houden
• Voldoende vocht innemen want uitdroging verhoogt de kans op huidbeschadiging
• Zonnebrand voorkomen
• Zonnebrandcrème van goede kwaliteit gebruiken buitenshuis, zelfs in de winter
• Zwaar geparfumeerde zepen niet gebruiken; ook badoliën zijn niet aanbevolen omdat ze mogelijk leiden tot valincidenten.

Lees verder

• Slechte wondgenezing: Oorzaken van langzaam of traag herstel
• Rimpels: Oorzaken en behandelingen van lijntjes in huid
• Huidveroudering: 10 onbekende boosdoeners
• Huidgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende huid
• Huidvermoeidheid: Oorzaken van vermoeide, droge & bleke huid