Huid: Veranderingen bij de veroudering (huidveroudering)

Bij huidveroudering treden verschillende veranderingen op die de huid zichtbaar beïnvloeden. Deze veranderingen omvatten rimpels, een slappere huid en andere tekenen van veroudering, zoals wit of grijzend haar. Omgevingsfactoren zoals blootstelling aan de zon, rook, voeding, en verschillende ziekten kunnen de huidproblemen bij veroudering verergeren. Problemen zoals huidgezwellen, pigmentvlekken, een droge en jeukende huid, en tragere wondgenezing zijn enkele complicaties van een ouder wordende huid. Gelukkig kunnen veel van deze huidafwijkingen met preventieve maatregelen worden vertraagd of beperkt.

• Functie van de huid
• Huidlagen
• Risicofactoren: Blootstelling aan zon, roken, aandoeningen en omgevingsfactoren
• Huidveroudering: Veranderingen in de huid
• Effect van verouderen huid
• Preventie huidveroudering

Functie van de huid

De huid heeft talrijke essentiële functies. Dankzij zenuwreceptoren kunnen we aanraking, pijn, en druk waarnemen. De huid biedt bescherming tegen externe invloeden zoals infecties en schadelijke stoffen, en speelt een cruciale rol in het reguleren van de lichaamstemperatuur en het handhaven van de vocht- en elektrolytenbalans. Tevens werkt de huid als een barrière tegen waterverlies en externe schadelijke stoffen.

Huidlagen

De huid is opgebouwd uit drie primaire lagen:

• Epidermis: De buitenste laag van de huid bevat huidcellen, pigment (dat kleur aan de huid geeft) en eiwitten zoals keratine. Deze laag biedt een eerste barrière tegen externe invloeden.
• Dermis: De middelste laag bestaat uit bloedvaten, zenuwen, haarfollikels en talgklieren. De dermis voorziet de epidermis van essentiële voedingsstoffen en bevat ook collageen en elastine, die bijdragen aan de stevigheid en elasticiteit van de huid.
• Subcutis: De onderhuidse laag, gelegen onder de dermis, bestaat uit vetweefsel, zweetklieren, en bloedvaten. Deze laag fungeert als isolatie en schokdemping en helpt de lichaamstemperatuur te reguleren. Hier bevinden zich ook de grotere bloedvaten en sommige haarzakjes.
• Elke laag bevat bindweefsel met collageenvezels voor steun en elastinevezels voor flexibiliteit en sterkte.

Risicofactoren: Blootstelling aan zon, roken, aandoeningen en omgevingsfactoren

Huidaandoeningen en huidveranderingen komen vaak voor bij ouderen. Het kan voor een arts moeilijk zijn om normale verouderingsverschijnselen te onderscheiden van aandoeningssymptomen. Meer dan 90% van de ouderen vertoont huidveranderingen. Deze aandoeningen kunnen voortkomen uit een combinatie van ziekten en omgevingsfactoren. De belangrijkste risicofactor is echter de overmatige blootstelling aan zonlicht. Veranderingen in de huid zijn vooral zichtbaar op blootgestelde gebieden in vergelijking met beschermde gebieden. Natuurlijke pigmenten bieden enige bescherming tegen zonneschade, maar mensen met een lichte huid en blauwe ogen zijn vaak gevoeliger voor huidveroudering dan mensen met een donkerder huidtype.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen die huidproblemen kunnen veroorzaken bij ouderen zijn:

• een hartaandoening
• een leveraandoening
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• vaatziekten zoals arteriosclerose (slagaderverkalking)

Progeria komt niet voor bij ouderen, maar deze ziekte leidt tot een versnelde veroudering, waardoor patiënten ook een snellere huidveroudering ervaren.

Omgevingsfactoren

Verschillende omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan versnelde huidveroudering bij ouderen:

• allergieën (allergische reacties door contact met bepaalde stoffen) zoals planten en chemicaliën
• blootstelling aan industriële en huishoudelijke chemicaliën
• een lichte huidskleur met blonde haren en blauwe ogen
• onvoldoende slaap en slechte slaapposities
• bepaalde kledingstukken
• klimaatomstandigheden zoals extreme hitte of kou
• leven in tropische en subtropische klimaten
• hoogte (bijvoorbeeld leven op grote hoogte)
• reacties op medicijnen
• roken
• stress
• veel buitenshuis werken of deelnemen aan buitenshuis activiteiten
• verwarming in huis, die kan bijdragen aan droge lucht
• voedingstekorten
• overgewicht of zwaarlijvigheid

Roken
Roken heeft aanzienlijke negatieve effecten op de huid. Door te roken, wordt de huid blootgesteld aan tal van schadelijke factoren:

• De hitte van brandende sigaretten en de spierbewegingen in het gezicht tijdens het roken dragen bij aan de vorming van rimpels.
• Nicotine vernauwt de bloedvaten (dit wordt vasoconstrictie genoemd), wat de bloedstroom beperkt en het moeilijker maakt voor zuurstof en voedingsstoffen om de huidcellen te bereiken.
• Nitrosamines en teer zijn kankerverwekkende stoffen die het risico op huidkanker verhogen.
• Andere stoffen in tabaksrook breken collageen en elastine af, wat leidt tot een verlies van huidelasticiteit en stevigheid.

Zon
Zonlicht heeft diverse effecten op de huid:

• Actinische keratose (droge, schilferige plekken) kan ontstaan door langdurige zonblootstelling.
• Een dunne huid door beschadiging van de huidstructuur maakt de huid kwetsbaarder voor blaren, scheuren en schaafwonden.
• Een verhoogd risico op huidkanker zoals basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, en melanoom wordt geassocieerd met overmatige zonblootstelling.
• Verlies van elasticiteit, oftewel elastose, kan optreden, wat leidt tot fijne lijntjes en rimpels.
• Goedaardige huidgezwellen zoals keratoacanthomen kunnen ontstaan.
• Kleurveranderingen zoals ouderdomsvlekken (levervlekken), sproeten, en lentigines kunnen zich ontwikkelen.
• Littekens kunnen ontstaan door zonnebrand, die de huid rood en pijnlijk maakt.
• Open comedonen (mee-eters) en colloïd milia (kleine witte bultjes) kunnen voorkomen.
• Seniele purpura (blauwe en bruine vlekken) komen vaker voor bij ouderen.
• Veranderingen in het huidweefsel kunnen optreden door langdurige blootstelling aan UV-straling.

Huidveroudering: Veranderingen in de huid

Bij het verouderen van de huid treden heel wat wijzigingen op.

Dunnere buitenste huidlaag

Bij het verouderen verdunt de buitenste huidlaag (epidermis), maar het aantal cellagen blijft ongewijzigd. Een verouderende huid oogt dunner, lichter, en meer helder (doorzichtig). Oudere vrouwen hebben doorgaans een dunnere huid dan mannen.

Dunnere onderhuidse vetlaag

De onderhuidse vetlaag is dunner dus dit heeft minder isolatie en opvulling. Dit verhoogt het risico op een huidletsel en tevens is het voor de huid moeilijker om de lichaamstemperatuur te handhaven. Door minder natuurlijke isolatie ontwikkelt iemand bijvoorbeeld makkelijker onderkoeling (hypothermie) bij koud weer. Sommige geneesmiddelen worden geabsorbeerd door de vetlaag. Wanneer deze laag verdwijnt, verandert de werkzaamheid van deze medicijnen.

Huidgezwellen

Gezwellen zoals wratten, ruwe plekken (keratosen), en andere vlekken komen vaker voor bij ouderen.

Kwetsbare bloedvaten
De bloedvaten van de dermis zijn bovendien kwetsbaarder. Dit leidt tot blauwe plekken, bloedingen onder de huid (seniele purpura), kersrode bloedvatgezwellen (pijnloze en onschuldige huidletsels), teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten) enzovoort.

Minder olie geproduceerd door talgklieren

Talgklieren produceren minder olie bij het verouderen. Vrouwen produceren geleidelijk minder olie na de menopauze. De huid vochtig houden is dan moeilijk, hetgeen resulteert in droogheid en jeuk. Een droge huid verhoogt het risico op eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid).

Minder zweet

De zweetklieren produceren minder zweet. Dit maakt het moeilijker om koel te blijven. Het risico op oververhitting of het ontwikkelen van een zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem) neemt toe.

Veranderingen in bindweefsel

Door veranderingen in het bindweefsel vermindert de stevigheid en elasticiteit van de huid (elastose). Dit is meer merkbaar in gebieden die aan de zon zijn blootgesteld. Elastose is erg kenmerkend bij boeren, zeelieden en andere mensen die veel buitenwerk leveren. Zij krijgen een leerachtige, verweerde uitstraling.

Verkleuring van de huid

Veranderingen in de huidskleur komen vaak voor bij het ouder worden. Het aantal pigment bevattende cellen (melanocyten) neemt tevens af. De resterende melanocyten nemen in omvang toe. Vaak ontwikkelt een oudere persoon hyperpigmentatie (donkere vlekken, ouderdomsvlekken, levervlekken, lentigines), meestal gecombineerd met hypopigmentatie (witte vlekken) in de huid. Hyperpigmentatie is meestal het gevolg van de natuurlijke huidveroudering, terwijl hypopigmentatie het resultaat is van een vermindering van het aantal melanocyten. Vanaf dertigjarige leeftijd vindt een daling van 6-8% per tien jaar plaats, wat resulteert in de lichtere huidskleur. Dit leidt niet alleen tot een vermindering van melanine (hypopigmentatie), maar draagt bovendien bij aan een verminderde beschermende werking tegen UV-blootstelling. Het resultaat van hyperpigmentatie in combinatie met hypopigmentatie is een ouder huiduiterlijk dat bestaat uit donkere en witte vlekken. Rokers ontwikkelen tot slot sneller een gele en vale huidskleur als gevolg van de afbraak van elastine.

Effect van verouderen huid

Decubitus

Decubitus (doorligwonde) treedt sneller op als gevolg van veranderingen van de huid, het verlies van de vetlaag, een verminderde activiteit, een slechte voeding en ziekten. Zweren komen het vaakst voor op het buitenoppervlak van de onderarmen, maar ze komen overal op het lichaam voor.

Huidletsel

Daarnaast komt een huidletsel vaker voor bij een ouder wordende huid. De huid is immers dunner, kwetsbaarder, en de beschermende vetlaag gaat verloren. Aanraking, druk, trillingen, warmte en kou voelen is tevens bemoeilijkt. Door het wrijven of trekken aan de huid ontstaan snel barsten in de huid. Fragiele bloedvaten breken gemakkelijk op. Kneuzingen, onderhuidse, wat grotere bloedingen (purpura), en bloeduitstortingen (hematomen) zijn zelfs na een kleine verwonding mogelijk.

Wondgenezing

Een verouderende huid herstelt zich langzamer dan een jongere huid. Zo duurt wondgenezing tot vier keer langzamer (een langzame wondgenezing). Dit draagt bij tot decubitus en infecties. Diabetes (suikerziekte), bloedvatwijzigingen, een verlaagde immuniteit en andere factoren beïnvloeden de genezing.

Preventie huidveroudering

Omdat de meeste veranderingen van de huid gerelateerd zijn aan blootstelling aan de zon, is preventie een levenslang proces. Volgende preventieve tips zijn hierbij nuttig:

• Beschermende kleding en een hoed dragen
• Gezonde en evenwichtige voeding innemen. Kleine voedingstekorten veroorzaken een huiduitslag, huidletsels en andere huidwijzigingen; dankzij een gezonde voeding verkrijgen mensen sneller een gezonde huid.
• Lotions en andere vochtinbrengende producten gebruiken om de huid vochtig te houden
• Voldoende vocht innemen want uitdroging verhoogt de kans op huidbeschadiging
• Zonnebrand voorkomen
• Zonnebrandcrème van goede kwaliteit gebruiken buitenshuis, zelfs in de winter
• Zwaar geparfumeerde zepen niet gebruiken; ook badoliën zijn niet aanbevolen omdat ze mogelijk leiden tot valincidenten.

Lees verder

• Slechte wondgenezing: Oorzaken van langzaam of traag herstel
• Rimpels: Oorzaken en behandelingen van lijntjes in huid
• Huidveroudering: 10 onbekende boosdoeners
• Huidgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende huid
• Huidvermoeidheid: Oorzaken van vermoeide, droge & bleke huid