Reumatoïde artritis: Ontsteking van gewrichten en organen
Reumatoïde artritis is een collageenziekte die onder de groep van de auto-immuunziekten geplaatst is. De chronische aandoening kenmerkt zich door een ontsteking van verscheidene gewrichten, atrofie van spieren en huid in de omgeving van de aangetaste gewrichten. Bovendien treden tal van andere symptomen op, aangezien de ziekte vaak nog andere organen en lichaamsstructuren aantast. Meestal is reumatoïde artritis chronisch en progressief, maar remissies komen voor. Een tijdige diagnose en agressieve behandeling die vooral bestaat uit medicatie, fysiotherapie en/of een operatie, is vaak nodig om de symptomen van reumatoïde artritis te verlichten en complicaties te voorkomen.
Synoniemen reumatoïde artritis
Reumatoïde
artritis is eveneens gekend onder de afkorting “RA” en onder het synoniem “arthritis rheumatica”.
Epidemiologie collageenziekte
De jaarlijkse incidentie bedraagt 3 op 10.000 inwoners. Vrouwen krijgen reumatoïde artritis drie keer vaker dan mannen. Bij vrouwen start de aandoening veelal tussen dertig- en zestigjarige leeftijd, terwijl de chronische ziekte zich bij mannen veelal pas op latere leeftijd presenteert. Bepaalde Indiaanse groepen zijn het vaakst getroffen terwijl blanke personen uit het Caribisch gebied bijna niet aangetast zijn.
Oorzaken chronische auto-immuunaandoening
De oorzaak van reumatoïde artritis, een
auto-immuunaandoening, is onbekend. Het immuunsysteem van het lichaam valt bij RA ten onrechte het gezond weefsel aan. Hierdoor ontstaat een
ontsteking van het synovium (slijmvliesbekleding van gewrichtsholten). Het synovium maakt een vloeistof aan die de gewrichten smeert. Tevens helpt deze vloeistof om de gewrichten soepel te laten bewegen. Door de ontsteking verdikt het synovium, wat resulteert in zwelling en
pijn in en rond de gewrichten. Als de arts de ontsteking niet behandelt, ontstaat eveneens schade aan het kraakbeen en de botten zelf. Na verloop van tijd, is er verlies van kraakbeen, en dan verkleint de gewrichtsruimte tussen de botten. De gewrichten worden dan los, instabiel, pijnlijk en verliezen hun bewegingsbereik. Een gewrichtsvervorming behoort eveneens tot de mogelijkheden. Deze gewrichtsschade valt niet terug te draaien.

Roken vormt een risicofactor voor reumatoïde artritis /
Bron: Geralt, PixabayRisicofactoren
Mogelijke risicofactoren voor reumatoïde artritis omvatten:
Symptomen: Ontsteking van gewrichten en andere organen
Bij reumatoïde artritis zijn de gewrichten aan beide zijden van het lichaam ongeveer symmetrisch aangetast. Meestal zijn de
handen (bijvoorbeeld
handkrampen), de
voeten, de polsen, de ellebogen, de knieën en de enkels getroffen, maar de ernst en uitgebreidheid van de symptomen is voor elke patiënt weer anders. De ziekte kent een sluipend begin. De symptomen hebben de neiging om te komen en gaan. Vroege symptomen omvatten lichte
gewrichtspijn, stijfheid en en
vermoeidheid. Naast de symptomen aan de gewrichten, zijn ook andere organen en lichaamssystemen getroffen en treden algemene klachten op. Af en toe krijgt de patiënt zelfs te maken met
pijn aan de oksel.
Gewrichten
Kenmerkend aan RA is de ontwikkeling van
ochtendstijfheid die meestal meer dan één uur duurt. De gewrichten voelen warm en stijf aan (bijvoorbeeld
stijve handen of
rugstijfheid) en zijn bovendien gevoelig en gezwollen. De gewrichtspijn komt aan beide zijden van het lichaam aan hetzelfde gewricht voor en duurt zes weken of langer. Bij deze
vorm van ontstekingsreuma is ook meer dan één gewricht aangetast. Na verloop van tijd ontstaan problemen met het bewegingsbereik en ontstaan gewrichtsvervormingen. Zo zijn bijvoorbeeld soms pijnlijke, gezwollen
vingers en/of tenen (
dactylitis) geassocieerd met de ziekte.
Andere organen en lichaamssystemen
Reumatoïde artritis tast ook nog andere organen en lichaamssystemen aan.
- bloed: anemie (tekort aan rode bloedcellen)
- bloedvaten: ontsteking van de bloedvaten (vasculitis) wat resulteert in schade van de zenuwen, de huid en andere organen
- gevoel: gevoelloosheid, tintelingen of een brandend gevoel in de handen en voeten
- hart: ontsteking van het membraan rond het hart (pericarditis) (zeldzaam)
- huid: reumatoïde noduli onder de huid op de ellebogen of op de handen en voeten (de knobbeltjes duiden meestal een teken van een meer ernstige ziekte), koude vingers
- longen: ontsteking en littekenvorming wat leidt tot kortademigheid, pijn op de borst bij het ademhalen door een borstvliesontsteking (pleuritis) en reutels
- ogen: droge ogen, pijnlijke ogen (oogpijn), brandende ogen, jeukende ogen, een oogafscheiding, gevoeligheid voor licht (fotofobie), een oogkasontsteking, een verminderd gezichtsvermogen
Algemene symptomen
Tot slot komen algemene symptomen voor zoals:
Eén van de vormen van reumatoïde artritis is bijvoorbeeld de
ziekte van Still, een aandoening met symptomen aan gewrichten en de huid in combinatie met koorts en
keelpijn. Deze ziekte presenteert zich voornamelijk bij kinderen en jongvolwassenen.
Diagnose en onderzoeken
Diagnostisch onderzoek
Voor reumatoïde artritis bestaat geen specifiek diagnostisch onderzoek. De patiënt krijgt een
bloedonderzoek wat een verhoogde bezinkingssnelheid of
C-Reactief Proteïne toont (een indicatie van een ontsteking). Het bloedonderzoek kijkt tevens naar het percentage van de reumatoïde factor en de anticyclisch gecitrullineerde peptide (anti-CCP) antilichamen. Nuttige beeldvormende onderzoeken zijn een
röntgenfoto, een
echografie en/of een
MRI-scan van de gewrichten. Mogelijk analyseert de arts ook nog de gewrichtsvloeistof. De resultaten van al deze onderzoeken wijzen vaak in de richting van reumatoïde artritis.
Differentiële diagnose
Volgende aandoeningen bootsen het klinisch beeld van reumatoïde artritis na:
Verder lijkt
juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten) op reumatoïde artritis, maar de juveniele vormt presenteert zich voornamelijk bij zuigelingen, kinderen en adolescenten.
Behandeling
De behandeling van reumatoïde artritis is langdurig en bestaat uit een combinatie van patiëntenvoorlichting, rust, medicijnen, fysiotherapie, gewrichtsbescherming, lichaamsbeweging en eventueel een operatie. Bij een snelle diagnose is een zeer agressieve behandeling met bepaalde medicijnen nuttig om de vernietiging van gewrichten te vertragen en misvormingen te voorkomen. Aangepaste voeding is soms nodig, omdat sommige mensen met reumatoïde artritis intolerant of
allergisch zijn voor bepaalde voedingsmiddelen. Een evenwichtige en voedzame voeding met voedingsmiddelen die rijk zijn visolie (
omega-3-vetzuren) is aanbevolen. Verder is het nodig m te stoppen met roken en
overmatig alcoholgebruik te beperken. De patiënt bezoekt voorts regelmatig de arts voor een controlebezoek om de behandeling eventueel aan te passen.
Prognose
De prognose van reumatoïde artritis is afhankelijk van de ernst van symptomen en de reactie op de behandeling. Soms ontstaat permanente gewrichtsschade omdat de patiënt niet (tijdig) de juiste behandeling krijgt. Een snelle behandeling met medicijnen beperkt meestal de gewrichtspijn en gewrichtsafwijkingen. Vaak is de ziekte wel traag progressief, al ervaren patiënten wel vaak remissies van maanden tot jaren (periodes zonder symptomen of klachten). Ongeveer één op de vijf patiënten heeft een zeer milde vorm van reumatoïde artritis, en ongeveer 5% van de patiënten ontwikkelt gewrichtsafwijkingen en een ernstige mobiliteitsbeperking.
Complicaties
Indien de patiënt geen (tijdige) behandeling krijgt, ontstaan vrijwel overal in het lichaam infecties. Complicaties hiervan zijn onder andere:
- droge ogen en een droge mond (het Sjögren-syndroom)
- een abnormale lichaamssamenstelling
- een dwarslaesie (ruggenmergletsel: schade aan ruggenmerg) als de nekbotten beschadigd zijn
- een lymfoom
- een ontsteking van de bloedvaten (reumatoïde vasculitis), wat leidt tot problemen met de huid, de zenuwen, het hart en de hersenen
- een toename van infecties
- een verhoogd risico op aderverkalking
- een zwelling en ontsteking van de buitenste bekleding van het hart (pericarditis) en de hartspier (myocarditis), wat resulteert in congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) en andere hartproblemen
- het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand)
- longaandoeningen
- osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
- schade aan het longweefsel (reumatoïde long)
De behandelingen voor reumatoïde artritis veroorzaken voorts mogelijk ernstige bijwerkingen. De patiënt komt daarom regelmatig terug bij de arts voor de opvolging van de ziekte en behandeling.
Lees verder