Reumatische koorts: Complicatie van streptokokkeninfectie

Reumatische koorts is een aandoening die tot stand komt als complicatie van een onbehandelde infectie met streptococcus bacteriën groep A (zoals bij een keelontsteking en roodvonk). Hierdoor ontstaan ernstige symptomen aan het hart, de gewrichten, de huid en/of de hersenen. De behandeling van deze ziekte - die vooral voorkomt in ontwikkelingslanden - bestaat voornamelijk uit medicijnen. De ziekte veroorzaakt soms blijvende schade aan het hart en de hartkleppen, met ernstige complicaties en soms de dood als gevolg.

• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken: Besmetting met bacterie (streptokokkeninfectie)
• Symptomen aan gewrichten, hart, hersenen en huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling reumatische koorts met antibiotica
• Prognose
• Complicaties
• Preventie ziekte

Epidemiologie aandoening

Reumatische koorts is nog steeds gebruikelijk in landen waar veel armoede heerst en waar de algemene hygiëne en gezondheidssystemen slecht zijn zoals in sub-Sahara Afrika, Zuid-Centraal-Azië, en bepaalde bevolkingsgroepen in Australië en Nieuw-Zeeland. In ontwikkelde landen komt deze vorm van ontstekingsreuma weinig voor. Wereldwijd lijden naar schatting ruim vijftien miljoen mensen aan de ziekte. De jaarlijkse incidentie bedraagt 300-500 op 100.000 kinderen in de ontwikkelingslanden. Vaak zijn kinderen tussen de leeftijd van vijf en vijftien jaar getroffen, maar de ziekte komt ook voor bij jongere kinderen en bij volwassenen. Reumatische koorts heeft geen seksuele voorkeur, hoewel bepaalde klinische verschijnselen, zoals mitralisstenose en Sydenham chorea, vaker voorkomen bij vrouwen die reeds de puberteit doorlopen hebben.

Oorzaken: Besmetting met bacterie (streptokokkeninfectie)

Reumatische koorts treedt op na besmetting met een kiem of bacterie genaamd Streptococcus pyogenes of streptokokken groep A. Deze kiem misleidt het immuunsysteem en valt gezonde weefsels in het lichaam aan. Deze weefsels zwellen of raken ontstoken. Deze abnormale reactie treedt vrijwel steeds op na een keelontsteking en roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag).

Symptomen aan gewrichten, hart, hersenen en huid

Reumatische koorts treft vooral kinderen van vijf tot vijftien jaar die een keelontsteking of roodvonk hebben gehad. De symptomen verschijnen veelal één tot vijf weken na deze ziekten. Heel af en toe is de incubatietijd (tijd tussen besmetting en het optreden van de symptomen) nog korter. Meestal treden de symptomen plots op.

Gewrichten

Vaak zijn ook de gewrichten aangetast waarbij artritis (gewrichtsontsteking) optreedt in een aantal grote gewrichten. De patiënt heeft dan voornamelijk in de knieën, ellebogen, enkels en polsen last van pijn, zwelling, roodheid en warmte. Deze symptomen verplaatsen zich soms naar een ander gewricht.

Hart
Hartruis, een ontsteking van het hart (carditis), een vergroot hart (cardiomegalie), een snelle hartslag (tachycardie) of andere hartproblemen leiden mogelijk tot kortademigheid en pijn op de borst.

Hersenen

Een neurologisch symptoom van reumatische koorts is 'Sydenham's chorea' (bewegingsstoornis). Dit houdt in dat de patiënt de controle over emoties verliest waardoor hij af en toe ongewoon moet huilen of lachen. Daarnaast maakt hij snelle, schokkerige bewegingen die vooral met het gezicht, de voeten en de handen. Concentratieproblemen zijn tot slot mogelijk.

Huid

De huid is mogelijk eveneens aangetast. Hierbij heeft de patiënt een ringvormige of slangachtige huiduitslag met een rafelige rand (erythema marginatum) op de romp en het bovendeel van de armen of benen. Deze huiduitslag is vlak of licht verhoogd en brengt geen pijn met zich mee. Soms verschijnen ook knobbeltjes onder de huid.

Algemene symptomen

Algemene symptomen omvatten:

• braken
• buikpijn
• gezwollen lymfeklieren
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• misselijkheid
• neusbloedingen
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• slikproblemen
• vermoeidheid
• zweten

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts beluistert de hartgeluiden, bekijkt de huid en test de gewrichten van de patiënt. Een volledig bloedonderzoek en een elektrocardiografie (ECG) zijn nodig voor het opsporen van de aandoening.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen zijn de differentiële diagnose voor reumatische koorts. De arts verwart de symptomenreeks hiervan mogelijk met de symptomenreeks van reumatische koorts.

• bijwerkingen van medicatie
• cardiomyopathie (hartspieraandoening)
• de ziekte van Kawasaki (ontstoken bloedvaten in de slagaders)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)
• erythema nodosum (acuut ontstane pijnlijke rode onderhuidse zwelling met pijnlijke knobbeltjes)
• gonokokkenartritis (bacteriële infectie met symptomen aan gewrichten, pezen en huid)
• Henoch-Schönlein purpura (ontsteking van bloedvaten)
• infectieuze endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten)
• reactieve artritis
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• septische artritis (ontsteking van gewricht door infectie)
• sikkelcelanemie (bloedaandoening)
• systemische lupus erythematosus

Behandeling reumatische koorts met antibiotica

De behandeling van reumatische koorts bestaat uit het nemen van antibiotica, waardoor de streptokokken-bacteriën uit het lichaam verdwijnen. Vaak schrijft de arts na de eerste behandeling nog een antibioticakuur voor om een terugkeer van de aandoening te voorkomen. De arts bekijkt per patiënt hoe lang deze antibioticakuur nodig is (soms zelfs levenslang). Verder zet de arts medicijnen zoals aspirine of corticosteroïden (sterke ontstekingsremmende geneesmiddelen) in om de zwelling van het ontstoken weefsel te minderen. Medicatie is tevens nuttig bij problemen met abnormale bewegingen of abnormaal gedrag.

Prognose

Dankzij een juiste en snelle medische zorg zijn de vooruitzichten op lange termijn voor een patiënt met reumatische koorts uitstekend. De ziekte komt echter soms terug. Onmiddellijk medische hulp zoeken is nodig bij keelinfecties. Wanneer de patiënt dit niet doet, leidt dit vaak tot ernstige hartproblemen en schade aan het hart. Jaarlijks komen 230.000 mensen wereldwijd te overlijden aan reumatische koorts.

Complicaties

Mogelijke complicaties van reumatische koorts omvatten:

• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een reumatische hartziekte
• een infectie van de binnenbekleding van het hart (endocarditis)
• een zwelling van het membraan rond het hart (pericarditis)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• hartritmestoornissen
• schade aan de hartkleppen. Deze schade veroorzaakt lekkage in de hartklep of veroorzaakt een vernauwing waardoor de bloedstroom door de klep vertraagt (hartklepstenose)
• schade aan de hartspier
• Sydenham's chorea

Preventie ziekte

Reumatische koorts valt te voorkomen door het snel behandelen van een keelontsteking en roodvonk.

Lees verder

• Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel
• Streptokokkeninfectie: Infectie met Streptococcus-bacteriën
• Ontstekingsreuma: Soorten, oorzaken, symptomen & behandeling
• Reumatische hartziekte: Permanente schade aan hartkleppen