Ontstekingsreuma: Soorten, oorzaken, symptomen & behandeling

Ontstekingsreuma duidt op een groep ziekten waarbij een patiënt pijn en een ontsteking rond de gewrichten, pezen en botten heeft. Veel reumatische aandoeningen zijn het gevolg van een foutje van het immuunsysteem waardoor per toeval gezonde cellen en weefsels in het lichaam worden aangevallen. Voorbeelden hiervan zijn psoriatische artritis en systemische lupus erythematosus. Ook andere oorzaken liggen mogelijk aan de basis van een reumatische aandoening. Naast de gewrichten zijn vaak ook andere lichaamsdelen getroffen. De oorzaken zijn variabel en daarom is ook de behandeling verschillend.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Vormen van ontstekingsreuma
• Jicht, ophoping van urinezuurkristallen op gewrichten
• Psoriatische artritis
• Reumatische koorts, vorm van ontstekingsreuma
• Reumatoïde artritis, auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten
• Spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew)
• Systemische lupus erythematosus
• Geassocieerde symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose en complicaties van soorten ontstekingsreuma
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met ontstekingsreuma
• Blijf bewegen en doe regelmatige oefeningen
• Gebruik medicijnen zoals voorgeschreven en blijf je arts raadplegen
• Misvattingen rond ontstekingsreuma
• Ontstekingsreuma treft alleen ouderen
• Ontstekingsreuma veroorzaakt altijd zichtbare gewrichtsschade
• Ontstekingsreuma is altijd pijnlijk
• Ontstekingsreuma wordt veroorzaakt door kou of slecht weer
• Ontstekingsreuma heeft alleen invloed op de gewrichten
• Ontstekingsreuma kan niet worden behandeld
• Ontstekingsreuma is het zelfde als artrose

Epidemiologie

Ontstekingsreuma, ook bekend als reumatoïde artritis, is een chronische auto-immuunziekte die voornamelijk de gewrichten aantast. De prevalentie van reumatoïde artritis varieert wereldwijd, maar het komt voor bij ongeveer 1% van de bevolking. Het treft voornamelijk vrouwen en begint vaak tussen de leeftijd van 30 en 60 jaar. De ziekte kan leiden tot significante invaliditeit en verminderde kwaliteit van leven.

Oorzaken

De precieze oorzaak van reumatoïde artritis is onbekend, maar het wordt beschouwd als een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de eigen gewrichten aanvalt. Genetische factoren spelen een rol, evenals omgevingsfactoren zoals infecties en hormonale invloeden. Roken is ook een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van de ziekte.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactoren voor reumatoïde artritis omvatten genetische predispositie, geslacht (vrouwen hebben een hoger risico), en leeftijd. Roken is een significante risicofactor, evenals bepaalde infecties en hormonale veranderingen. Er zijn ook aanwijzingen dat stress en bepaalde andere auto-immuunziekten de kans op het ontwikkelen van reumatoïde artritis kunnen verhogen.

Vormen van ontstekingsreuma

Jicht, ophoping van urinezuurkristallen op gewrichten

Oorzaken
Jicht is een vorm van artritis (gewrichtsontsteking) waarbij microscopische urinezuurkristallen zich op de gewrichten ontwikkelen en ontstekingen, zwelling en pijn veroorzaken. Urinezuur is afkomstig van purines, een stof die aanwezig is in bijvoorbeeld alcohol, ansjovis, schelpdieren en vleeswaren. Deze erg pijnlijke aandoening komt tot stand wanneer het lichaam minder goed in staat is om met urinezuuropbouw om te gaan dan normaal. Dit gebeurt bijvoorbeeld als gevolg van een slechtere nierfunctie, omdat de nieren normaal gesproken overtollig urinezuur uit het lichaam filteren. Jichtaanvallen zijn vaak het gevolg van alcoholmisbruik of drugsgebruik, andere medische aandoeningen en stress/spanning.

Symptomen
In het beginstadium van de ziekte kampt de patiënt met gewrichtspijn in de grote teen (pijnlijke grote teen). Na verloop van tijd treft jicht ook de gewrichten in de voeten, armen en benen. De aangetaste gewrichten zijn warm, pijnlijk en rood. De urinezuurkristallen die jicht veroorzaken, leiden soms tot nierstenen en harde knobbels onder de huid (tophi). De klachten houden meestal drie à tien dagen aan.

Behandeling
Patiënten vermijden het beste purinerijke voedingsmiddelen. Verder zet de arts medicatie in om de pijn en frequentie van de jichtaanvallen te verminderen.

Psoriatische artritis

Circa 15% van de patiënten met de auto-immuunaandoening psoriasis, lijdt aan psoriatische artritis. Sporadisch treft psoriatische artritis ook patiënten zonder psoriasis. Het is anno oktober 2020 onbekend wat de exacte oorzaak is van psoriatische artritis, al spelen genetische en familiale factoren een rol. Mogelijk is ook een infectie die het immuunsysteem aantast (zoals een keelontsteking) gekoppeld aan de totstandkoming van de ziekte. Deze ziekte leidt tot gezwollen en gevoelige gewrichten. Één of meerdere gewrichten zijn mogelijk getroffen. Vooral de grotere gewrichten, de rug, de sacro-iliacale gewrichten in het bekkengebied en de vingers en tenen zijn aangetast. De ziekte gaat mogelijk gepaard met veranderingen in de teennagels en vingernagels.

Reumatische koorts, vorm van ontstekingsreuma

Reumatische koorts of een groep A streptokokkenziekte is een niet-besmettelijke ziekte die tot stand komt door een onbehandelde keelontsteking of roodvonkinfectie. Het immuunsysteem reageert bij de vorm van ontstekingsreuma op de initiële infectie. Dit leidt tot een gegeneraliseerde ontstekingsreactie waarbij gezonde cellen worden aangevallen. Kinderen van 5-15 jaar oud lijden het vaakst aan deze aandoening, hoewel mogelijk iedereen te maken krijgt met de ziekte.

De symptomen van reumatische koorts bestaan uit onder meer:

• gezwollen lymfeklieren
• koorts
• kortademigheid
• pijn op de borst
• pijnlijke of gevoelige gewrichten
• vermoeidheid
• pijnloze knobbels onder de huid (zelden)
• een roze ringvormige huiduitslag (zelden)

Reumatoïde artritis, auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten

Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij immuuncellen van het immuunsysteem per toeval de bekleding (synovium) van de gewrichten aanvalt waardoor cytokines (ontstekingsproteïnen) vrijkomen. Cytokines leiden tot gewrichtsontstekingen en leiden ook tot weefselschade. Op de lange termijn ontstaat gewrichtsschade wat leidt tot chronische pijn, functieverlies en invaliditeit. De exacte oorzaak van deze vorm van ontstekingsreuma is niet gekend anno oktober 2020, maar diverse risicofactoren zijn wel bekend zoals:

• blootstelling aan de omgeving
• genetica en familiegeschiedenis
• leeftijd
• roken
• zwaarlijvigheid

Vooral de kleine gewrichten zijn getroffen, zoals de enkels, de handen, de knieën, de polsen en/of de voeten. Gewrichtsstijfheid (vooral ochtendstijfheid), gewrichtspijn, een zwelling in de gewrichten, een verminderde grijpkracht, gewichtsverlies, koorts, spierpijn en vermoeidheid zijn kenmerkende symptomen. Beide zijden van het lichaam zijn vaak gelijk getroffen. Ook veroorzaakt de ziekte mogelijk systemische klachten aan de aderen, de huid, de longen en/of de ogen.

Spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew)

Een chronische ziekte die vooral de wervelkolom treft, is spondylitis ankylopoetica. Bij deze ziekte ontstaat een ontsteking van de gewrichten en ligamenten die er voor zorgen dat rug normaal kan bewegen. De gewrichten en botten kunnen geleidelijk samensmelten (fuseren), een proces dat bekend staat als ankylose. In het beginstadium van de ziekte ervaren patiënten pijn en een ontsteking in de sacro-iliacale gewrichten in het bekkengebied. Deze gewrichten verbinden het iliacale bot (bekken) met het heiligbeen (het laagste deel van de wervelkolom). Ook treft de ziekte bepaalde gewrichten zoals de heupen, de schouders en af en toe ook de knieën. Zowel genetische als omgevingsfactoren zijn betrokken bij het ontstaan van dit type ontstekingsreuma. Complicaties aan het hart, de longen, de ogen en het zenuwstelsel komen af en toe ook tot uiting.

Systemische lupus erythematosus

De auto-immuunaandoening systemische lupus erythematosus tast de gewrichten, spieren en andere lichaamsdelen aan zoals de huid, de nieren, het bloed, de hersenen, het hart en/of de longen. Kinderen en volwassenen zijn het vaakst getroffen. De aanvallen van lupus ontstaan plotseling en de tekenen zijn erg variabel en onvoorspelbaar:

• bloedarmoede
• een huiduitslag en gevoeligheid voor de zon
• een overgevoeligheid voor kunstlicht
• gewrichtspijn
• haaruitval
• koorts
• moeite met diepe ademhaling / ademhalingsproblemen
• mondzweren
• neuszweren
• nierproblemen
• pijn op de borst
• spierpijn
• vermoeidheid
• zweren op de hoofdhuid

Geassocieerde symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid

Ontstekingsreuma gaat vaak gepaard met pijn, een zwelling, stijfheid en warmte aan de gewrichten, pezen en botten. Daarnaast treden vaak systemische klachten op, bijvoorbeeld:

• droge ogen
• een droge mond
• een huiduitslag
• een oogontsteking
• haaruitval
• koorts
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor reumatoïde artritis zijn onder andere ernstige gewrichtspijn die langer dan een paar weken aanhoudt, vooral als het gepaard gaat met zwelling en stijfheid. Koorts, gewichtsverlies, en vermoeidheid kunnen ook symptomen zijn die wijzen op een ernstigere vorm van de ziekte. Onbehandelde reumatoïde artritis kan leiden tot ernstige gewrichtsschade en functionele beperkingen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van reumatoïde artritis wordt gesteld door klinische evaluatie en laboratoriumonderzoek. Bloedonderzoek kan verhoogde ontstekingsmarkers, zoals C-reactief eiwit (CRP) en erythrocytenbezinkingssnelheid (ESR), aantonen. Reumatoïde factor (RF) en anti-citrullineerde peptide antilichamen (anti-CCP) kunnen ook worden getest. Beeldvormingstechnieken zoals röntgenfoto's of echografie kunnen gewrichtsschade en ontsteking evalueren.

Behandeling

De behandeling van reumatoïde artritis richt zich op het verminderen van symptomen, het vertragen van ziekteprogressie, en het verbeteren van de kwaliteit van leven. Dit omvat het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen zoals NSAID's en corticosteroïden, evenals ziekte-modificerende anti-reumatische geneesmiddelen (DMARD's). Biologische geneesmiddelen kunnen ook worden voorgeschreven voor patiënten die niet goed reageren op andere behandelingen. Fysiotherapie en revalidatie kunnen helpen bij het behouden van gewrichtsfunctie en mobiliteit.

Prognose en complicaties van soorten ontstekingsreuma

Hartaandoeningen, longaandoeningen of een beroerte komen vaker tot uiting bij patiënten met een vorm van ontstekingsreuma. De kwaliteit van leven is mogelijk ernstig getroffen. Dankzij een effectieve behandeling is het echter mogelijk om de tekenen te verminderen en de kans op complicaties te verkleinen. Een snelle behandeling is wel nodig om permanente gewrichtsschade te voorkomen.

Complicaties

Complicaties van reumatoïde artritis kunnen onder andere gewrichtsschade, botverlies, en verminderde mobiliteit zijn. De ziekte kan ook invloed hebben op andere organen, zoals de huid, ogen, en longen. Chronische ontsteking kan leiden tot cardiovasculaire problemen en een verhoogd risico op infecties. Psychologische impact zoals depressie en angst kan ook voorkomen bij patiënten met reumatoïde artritis.

Preventie

Preventie van reumatoïde artritis is beperkt omdat de precieze oorzaak onbekend is. Roken vermijden, een gezonde levensstijl handhaven, en stressmanagement kunnen helpen om het risico te verlagen. Regelmatige medische controle kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van de ziekte en het starten van een behandelingsplan om de ziekteprogressie te vertragen.

Praktische tips voor het leven met ontstekingsreuma

Ontstekingsreuma is een aandoening die gewrichten en bindweefsel aantast, wat kan leiden tot pijn, zwelling en stijfheid. Het is belangrijk om de aandoening goed te beheren om de dagelijkse functies te behouden en complicaties te voorkomen.

Blijf bewegen en doe regelmatige oefeningen

Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de gewrichten soepel te houden en de pijn te verlichten. Het is belangrijk om activiteiten te kiezen die de gewrichten niet overbelasten, zoals zwemmen, fietsen of wandelen. Bespreek met je arts welke oefeningen het beste voor jou zijn.

Gebruik medicijnen zoals voorgeschreven en blijf je arts raadplegen

Ontstekingsreuma wordt vaak behandeld met medicijnen die de ontsteking verminderen en de pijn verlichten. Zorg ervoor dat je je medicijnen volgens de voorschriften neemt en overleg regelmatig met je arts over de voortgang van de behandeling. Dit kan helpen om de ziekte in toom te houden en de symptomen te beheersen.

Misvattingen rond ontstekingsreuma

Ontstekingsreuma is een verzamelnaam voor verschillende auto-immuunziekten die ontstekingen in de gewrichten veroorzaken. Het meest bekende type ontstekingsreuma is reumatoïde artritis, maar ook andere aandoeningen zoals spondylitis ankylosans en lupus vallen onder deze categorie. Er zijn echter veel misvattingen over deze aandoeningen die kunnen leiden tot onbegrip en vertragingen in de behandeling.

Ontstekingsreuma treft alleen ouderen

Een veel voorkomende misvatting is dat ontstekingsreuma alleen ouderen treft. Hoewel de ziekte vaker voorkomt bij mensen tussen de 40 en 60 jaar, kunnen ook jongeren en zelfs kinderen getroffen worden. De ziekte kan zich op elke leeftijd manifesteren, en sommige vormen van ontstekingsreuma, zoals jeugdreumatoïde artritis, komen specifiek voor bij kinderen. Het is dus belangrijk om ontstekingsreuma niet alleen als een aandoening van ouderen te beschouwen.

Ontstekingsreuma veroorzaakt altijd zichtbare gewrichtsschade

Niet alle mensen met ontstekingsreuma ontwikkelen zichtbaar gewrichtsverlies of deformaties. Bij sommige patiënten kunnen de symptomen goed beheerst worden met medicatie en andere behandelingen, waardoor de gewrichten in goede staat blijven. Gewrichtsschade ontstaat meestal als de ontsteking niet goed onder controle is. Vroege behandeling kan helpen om de progressie van de ziekte te vertragen en ernstige gewrichtsschade te voorkomen.

Ontstekingsreuma is altijd pijnlijk

Hoewel pijn een veelvoorkomend symptoom is bij ontstekingsreuma, ervaren niet alle patiënten constant pijn. Bij sommige mensen kunnen ontstekingen in de gewrichten wel aanwezig zijn, maar zonder veel pijn. De mate van pijn varieert sterk tussen patiënten en kan fluctueren afhankelijk van de ernst van de ontsteking. De pijn kan ook verergeren tijdens opflakkeringen van de ziekte, zoals tijdens koorts of periodes van verhoogde ontsteking.

Ontstekingsreuma wordt veroorzaakt door kou of slecht weer

Er is geen wetenschappelijk bewijs dat kou of slecht weer direct ontstekingsreuma veroorzaakt. De aandoening is een auto-immuunziekte, wat betekent dat het immuunsysteem de eigen gewrichten aanvalt. Terwijl veel mensen met ontstekingsreuma wel melden dat hun symptomen verergeren bij koud of vochtig weer, is dit eerder te wijten aan de verstijving van de gewrichten door veranderende temperaturen, dan aan de temperatuur zelf die de ziekte veroorzaakt.

Ontstekingsreuma heeft alleen invloed op de gewrichten

Hoewel ontstekingsreuma vooral de gewrichten aantast, kan de aandoening ook andere organen beïnvloeden. Bijvoorbeeld, het kan leiden tot ontsteking van de ogen (uveïtis), het hart (hartontsteking), de longen, en zelfs de bloedvaten. Bij patiënten met reumatoïde artritis is er ook een verhoogd risico op psychische stoornissen, zoals depressie, vanwege de impact van de chronische ziekte op hun dagelijks leven. De ziekte kan dus niet alleen fysiek, maar ook emotioneel en mentaal belastend zijn.

Ontstekingsreuma kan niet worden behandeld

Er is een wijdverbreide misvatting dat ontstekingsreuma niet behandelbaar is. Hoewel er geen genezing is voor de ziekte, kunnen de symptomen goed worden beheerd met de juiste behandeling. Het gebruik van medicatie, zoals ziekte-modificerende antireumatische geneesmiddelen (DMARD's) en biologische therapieën, kan de ontsteking onder controle houden en de progressie van de ziekte vertragen. Fysiotherapie en veranderingen in levensstijl kunnen ook helpen om de functionaliteit te behouden en pijn te verminderen. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal voor het succesvol beheersen van de ziekte.

Ontstekingsreuma is het zelfde als artrose

Ontstekingsreuma en artrose zijn twee verschillende aandoeningen. Artrose is een degeneratieve gewrichtsaandoening die meestal het gevolg is van slijtage, terwijl ontstekingsreuma een auto-immuunziekte is waarbij het immuunsysteem de gewrichten aanvalt. Artrose wordt gekarakteriseerd door slijtage van het kraakbeen in de gewrichten, terwijl ontstekingsreuma gepaard gaat met ontsteking in de gewrichten. Beide aandoeningen kunnen pijn en stijfheid veroorzaken, maar de oorzaak en de behandeling verschillen aanzienlijk.

Lees verder

• Jicht: Ziekte met pijn aan grote teen en andere gewrichten
• Psoriatrische artritis: Symptomen aan huid en gewrichten
• Systemische lupus erythematosus (SLE): Auto-immuunaandoening
• Reumatische koorts: Complicatie van streptokokkeninfectie
• Reumatoïde artritis: Ontsteking van gewrichten en organen