Psoriatrische artritis: Symptomen aan huid en gewrichten

Psoriatische artritis is een aandoening waarbij ontsteking van de gewrichten optreedt in combinatie met de huidaandoening psoriasis. Hoewel de exacte oorzaak van psoriatische artritis anno augustus 2024 nog niet volledig bekend is, blijkt het immuunsysteem bij deze aandoening overactief. De gewrichtsproblemen kunnen pijn, zwelling, roodheid en stijfheid veroorzaken, wat kan leiden tot een beperkt bewegingsbereik of een worstachtige verschijning van vingers en/of tenen. De huid kan ook droog en schilferig zijn. Een grondig diagnostisch onderzoek door meerdere artsen is essentieel om blijvende gewrichtsschade te voorkomen. De behandeling omvat medicatie, oefeningen en soms andere therapievormen.

• Synoniemen psoriatische artritis
• Epidemiologie
• Oorzaken van de aandoening
• Risicofactoren
• Symptomen aan gewrichten en huid
• Indeling van de aandoening
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie en oefeningen
• Prognose van de aandoening
• Complicaties: Blijvende gewrichtsschade
• Preventie van psoriatische artritis

Synoniemen psoriatische artritis

De volgende termen worden gebruikt als synoniemen voor psoriatische artritis (PsA):

• artritis psoriatrica
• artropathische psoriasis
• psoriasisartritis
• psoriatische artropathie
• psoriatrische artritis

Epidemiologie

Psoriatische artritis treft ongeveer 24 op de 10.000 mensen. Tussen de vijf en dertig procent van de mensen met psoriasis ontwikkelt ook psoriatische artritis. Psoriasis zelf is een veelvoorkomende chronische huidaandoening die bij ongeveer twee tot drie procent van de wereldwijde bevolking voorkomt. Psoriasis begint vaak tijdens de adolescentie of vroege volwassenheid. Psoriatische artritis verschijnt meestal bij volwassenen tussen de dertig en vijftig jaar, hoewel het ook bij kinderen kan voorkomen, zoals bij juveniele idiopathische artritis (pijn, zwelling en stijfheid van gewrichten). Zowel psoriasis als psoriatische artritis kunnen echter op elke leeftijd optreden. De incidentie van de ziekte is lager in Azië vergeleken met Europa en Amerika.

Oorzaken van de aandoening

De precieze oorzaak van psoriatische artritis is niet volledig begrepen. Anno augustus 2024 weten wetenschappers dat de symptomen voortkomen uit een overmatige ontsteking in en rond de gewrichten. Deze ontsteking ontstaat wanneer het immuunsysteem signaalmoleculen en witte bloedcellen naar een plaats van letsel of ziekte stuurt om microbiële indringers te bestrijden en weefselherstel te bevorderen. Normaal gesproken stopt het lichaam de ontstekingsreactie zodra het herstel vordert, om schade aan eigen cellen en weefsels te voorkomen. Bij psoriatische artritis is het immuunsysteem echter overactief. Mechanische stress op de gewrichten, zoals bij beweging, kan de ontstekingsrespons bij patiënten met psoriatische artritis verergeren. Waarom precies deze overmatige ontstekingsreactie optreedt bij deze auto-immuunaandoening, is nog niet geheel duidelijk.

Risicofactoren

Psoriatische artritis komt voor bij vijf tot dertig procent van de patiënten met psoriasis, vooral bij ernstige symptomen, psoriasis op de hoofdhuid of genitaliën, of bij inverse psoriasis. Ongeveer veertig procent van de patiënten heeft een familiegeschiedenis van psoriasis of psoriatische artritis. Overgewicht en nagelafwijkingen zijn ook bekende risicofactoren.

Symptomen aan gewrichten en huid

Psoriatische artritis ontwikkelt zich meestal geleidelijk met milde symptomen, maar kan soms snel en ernstig optreden. De symptomen variëren sterk en zijn niet altijd allemaal aanwezig. Zowel gewrichts- als huidproblemen komen voor bij deze vorm van ontstekingsreuma. De ernst van de psoriasis en de psoriatische artritis kunnen onafhankelijk van elkaar variëren. Dit betekent dat ernstige psoriasis niet noodzakelijkerwijs leidt tot ernstige psoriatische artritis, en omgekeerd. Het is mogelijk dat er weinig huidletsels zijn, maar toch aanzienlijke gewrichtsschade.

Gewrichten

De gewrichten kunnen gevoelig en pijnlijk zijn. De omliggende weefsels kunnen rood, warm en gezwollen zijn. Wanneer de handen en voeten aangetast zijn, kan de zwelling en roodheid een "worstachtige" uitstraling van de vingers of tenen veroorzaken, een aandoening die in medische termen bekendstaat als “dactylitis” (worstvingers/worsttenen). De rug, ellebogen, polsen, handen, knieën, voeten of enkels kunnen ook getroffen worden. Ochtendstijfheid en vermoeidheid zijn kenmerkend voor sommige patiënten.

Huid

De huidgerelateerde symptomen verschijnen vaak eerst bij patiënten met psoriatische artritis. Soms ontwikkelt psoriatische artritis zich zonder merkbare huidveranderingen. Psoriasis is een chronische huidziekte gekenmerkt door rode, geïrriteerde vlekken met schilfering. Nagelveranderingen zoals gespleten of geribbelde nagels (putjesnagels) of nagels die loskomen van het nagelbed (onycholyse) kunnen ook optreden.

Andere symptomen
Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) met rode, pijnlijke en geïrriteerde ogen komt soms voor bij deze aandoening. Vermoeidheid is een algemeen symptoom dat veel patiënten ervaren.

Indeling van de aandoening

Psoriatische artritis kent vijf subtypen:

• distale interfalangeale psoriatische artritis
• asymmetrische oligoarticulaire psoriatische artritis
• symmetrische polyartritis
• spondylitis
• artritis mutilans

Distale interfalangeale psoriatische artritis

Dit subtype treft voornamelijk de uiteinden van de vingers en tenen. De distale interfalangeale gewrichten bevinden zich het dichtst bij de nagels, en nagelveranderingen zijn gebruikelijk bij deze vorm van psoriatische artritis.

Asymmetrische oligoarticulaire psoriatische artritis

De asymmetrische oligoarticulaire en symmetrische polyartritis subtypen zijn de meest voorkomende vormen. Asymmetrische oligoarticulaire psoriatische artritis tast verschillende gewrichten aan, maar niet noodzakelijk aan beide zijden van het lichaam.

Symmetrische polyartritis

Dit subtype betreft gewrichten aan beide zijden van het lichaam, zoals beide ellebogen of knieën. De symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig, en onbehandeld kunnen bewegings- en functiebeperkingen ontstaan.

Spondylitis

Sommige patiënten met psoriatische artritis ontwikkelen spondylitis, een ontsteking van de gewrichten tussen de wervels in de wervelkolom. Dit kan leiden tot pijn en stijfheid in de rug of nek en een beperkt bewegingsbereik. Af en toe kunnen ook de gewrichten in de armen, benen, handen en voeten betrokken zijn.

Arthritis mutilans

Arthritis mutilans komt bij minder dan vijf procent van de patiënten voor en is de zeldzaamste en meest ernstige vorm van psoriatische artritis. Het veroorzaakt ernstige ontsteking en schade aan de gewrichten in de handen en voeten, wat leidt tot vervorming en bewegingsproblemen. Botverlies (osteolyse) bij de gewrichten kan resulteren in verkorting van de vingers en tenen. Ook nekpijn en rugpijn kunnen optreden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De diagnose psoriatische artritis wordt vaak gesteld door een multidisciplinaire samenwerking van een dermatoloog (huidarts) en reumatoloog. Er bestaat geen specifieke test voor het identificeren van psoriatische artritis; de diagnose wordt gesteld op basis van observaties en door andere aandoeningen uit te sluiten. De arts verzamelt de medische geschiedenis van de patiënt, voert een lichamelijk onderzoek uit, en kan aanvullende tests zoals bloedonderzoek, een MRI-scan en röntgenfoto's van de gewrichten uitvoeren.

Differentiële diagnose

Psoriatische artritis kan moeilijk te onderscheiden zijn van andere vormen van artritis, vooral wanneer huidveranderingen minimaal of afwezig zijn. Kenmerkende eigenschappen van psoriatische artritis zijn nagelveranderingen en dactylitis, hoewel deze niet altijd aanwezig zijn. Nagelveranderingen kunnen ook wijzen op een schimmelinfectie. Distale interfalangeale psoriatische artritis kan lijken op artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen). De symptomen kunnen ook overlappen met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), jicht (pijn en zwelling van gewrichten), pseudojicht (pijn en zwelling van gewrichten in knie en pols), septische artritis (ontsteking van een gewricht door een infectie) en reactieve artritis (symptomen aan huid, maag, darmen en ogen). In sommige gevallen kan de patiënt meerdere aandoeningen tegelijk hebben. Het is cruciaal dat de arts een grondige evaluatie uitvoert om de juiste diagnose te stellen, aangezien de behandeling kan variëren.

Behandeling met medicatie en oefeningen

De behandeling van psoriatische artritis bestaat uit medicatie en speciale oefeningen.

Medicatie

Orale medicijnen kunnen ontsteking en zwelling verminderen en helpen bij het voorkomen van langdurige gewrichtsschade. Mogelijke medicijnen zijn:

• immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken), zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)
• TNF-alfaremmers
• ziekteverloop beïnvloedende geneesmiddelen tegen reuma (DMARD's): onderdrukken chemicaliën in het lichaam die ontsteking veroorzaken

Oefeningen

Oefeningen zijn een belangrijke behandelingsmethode voor het verbeteren van de gewrichtsfunctie en het verminderen van vermoeidheid. Ze versterken de spieren en beschermen de gewrichten.

Andere behandelingen
Naast medicatie en oefeningen kunnen andere behandelingen nuttig zijn om de gewrichten te beschermen:

• chirurgie (metalen en kunststof prothesen indien de gewrichten ernstig beschadigd zijn door psoriatische artritis)
• een gezonde levensstijl: niet roken, matig alcohol drinken, en indien nodig gewicht verliezen
• massage, acupunctuur en acupressuur
• natuurlijke geneesmiddelen: curcumin (kurkuma), probiotica (yoghurt, melk), visolie en vitamine D
• spalken en orthopedische hulpmiddelen
• voldoende rust (langdurig rusten bij extreme vermoeidheid is belangrijk)
• warmte- en koudetherapie

Prognose van de aandoening

Psoriatische artritis is een chronische, progressieve ziekte die tot permanente gewrichtsschade kan leiden als de behandeling vertraagd wordt. De behandeling van de aandoening is meestal effectief en vermindert het risico op complicaties zoals hart- en vaatziekten. Opflakkeringen van de symptomen komen voor, maar kunnen vaak goed worden beheerd met medicatie. Opflakkeringen kunnen sneller terugkeren bij:

• medicatie: Bekende medicijnen die opflakkeringen kunnen veroorzaken zijn lithium, antimalariamedicijnen, Inderal, quinidine en indomethacine.
• schade aan de huid (Koebner-fenomeen) door vaccinaties, zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zonlicht) en krassen
• stress

Complicaties: Blijvende gewrichtsschade

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het uitstellen van de behandeling van psoriatische artritis voor zes maanden kan leiden tot blijvende gewrichtsschade. Vroege herkenning, diagnose en behandeling zijn cruciaal om pijn en ontsteking te verlichten en blijvende gewrichtsschade te voorkomen. Psoriatische artritis is ook een risicofactor voor andere aandoeningen zoals obesitas, hoge bloeddruk (hypertensie), hoog cholesterolgehalte, hartziekten en diabetes mellitus (suikerziekte). In sommige gevallen kunnen pijnlijke diepe en grote huidzweren ontstaan door de huidaandoening, bekend als "pyoderma gangrenosum".

Preventie van psoriatische artritis

Preventieve maatregelen kunnen helpen om het risico op het ontwikkelen van psoriatische artritis te verkleinen of om de symptomen te verlichten. Belangrijke preventiestrategieën omvatten:

Gezonde levensstijl

• Voeding: Eet een evenwichtig dieet dat rijk is aan fruit, groenten, en volle granen. Vermijd overmatige consumptie van vet, suiker en bewerkte voedingsmiddelen.
• Beweging: Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het behouden van een gezond gewicht en versterkt de spieren rondom de gewrichten, wat kan bijdragen aan vermindering van pijn en ontsteking.
• Gewicht: Behoud een gezond gewicht om extra belasting van de gewrichten te voorkomen.

Vermijd triggers

• Roken: Vermijd roken, omdat dit de symptomen kan verergeren en het risico op psoriasis kan verhogen.
• Alcohol: Beperk alcoholconsumptie, aangezien overmatig alcoholgebruik de symptomen van psoriasis kan verergeren.
• Stress: Beheer stress door middel van ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen.

Huidverzorging

• Zonnebrand: Bescherm je huid tegen overmatige blootstelling aan zonlicht door zonnebrandcrème te gebruiken en langdurige blootstelling aan de zon te vermijden.
• Hydratatie: Houd je huid goed gehydrateerd met vochtinbrengende crèmes om uitdroging en schilfering te voorkomen.

Regelmatige controles

Ga regelmatig naar de arts voor controle en vroegtijdige detectie van symptomen. Dit helpt bij het tijdig starten van behandelingen indien nodig.

Vaccinaties

Zorg voor actuele vaccinaties, zoals de griepprik, om infecties te voorkomen die mogelijk een opflakkering van symptomen kunnen veroorzaken.

Vermijd huidbeschadiging

Vermijd situaties die huidbeschadiging kunnen veroorzaken, zoals krassen of verwondingen, aangezien dit het Koebner-fenomeen kan uitlokken waarbij psoriasis kan verergeren.

Lees verder

• Psoriasis: Chronische huidziekte met droge huid en schilfers
• Ochtendstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten in ochtend
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Ontstekingsreuma: Soorten, oorzaken, symptomen & behandeling